درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۲۲۱ تا ۱٬۲۴۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۱۲۲۱.

بررسی مشاغل و فعالیت های اقتصادی زنان شهری و روستایی در عصر قاجار براساس سفرنامه ها و اسناد خارجی:«مشاغل تولیدی و خدماتی»(1324-1212ه.ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال دهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 55-88

کلید واژه ها: زنان قاجاریه اقتصاد کشاورزی قالی بافی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۹ تعداد دانلود : ۱۹۴
از میان اسناد به جای مانده از دوران قاجار پیدا است که زنان بزرگان و اشراف به وقف املاکی نظیر مسجد و مدرسه می پرداختند، و جمعیت زنان متوسط شهری و روستایی نقش مهمی در فعالیت های اقتصادی داشته اند. هدف از این پژوهش، بررسی فعالیت های اقتصادی زنان براساس سفرنامه ها و اسناد خارجی در دوره قاجار است. پژوهش پیش رو درصدد پاسخ به این پرسش است که منابع تاریخی بر حضور زنان در کدام بخش های اقتصادی جامعه ایران عصر قاجار تاکید دارند؟ فرض اصلی این پژوهش بر این امر استوار است که می بایست زنان را به دو گروه شهری و روستایی تقسیم کرد و منابع دست اول، به ویژه سفرنامه ها و اسناد خارجی نشان می دهند که هر دو گروه در بخش کشاورزی، قالی بافی، صنایع دستی فعال بودند. پژوهش پیش رو با استفاده از روش تاریخی توصیفی – تحلیلی به بررسی و تبیین روایت های تاریخی پرداخته است. یافته ی پژوهش نشان می دهد که زنان روستایی و شهری در حوزه های مختلف در اقتصاد نقش ایفا می کردند و در این پژوهش به حوزه های کاری و میزان فعالیت های آنها پرداخته شده است.
۱۲۲۲.

تقدم کنش صنفی بر فعالیت سیاسی؛ بررسی مواجهه طبقه کارگر صنعتی با اتحادیه های کارگری در اصفهان (1332-1320 ش.)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۲) 115-138

کلید واژه ها: طبقه کارگر صنعتی اصفهان کنش سیاسی فعالیت صنفی اتحادیه های کارگری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۹ تعداد دانلود : ۱۵۸
با سقوط رضاشاه در شهریور 1320، طبقه کارگر صنعتی که پیش ازاین در ایران شکل گرفته بود، مجالی برای ابراز مطالبات صنفی خود یافت. دراین بین احزاب سیاسی به خصوص حزب توده سعی کردند از این فضا استفاده کرده و به تبلیغ در میان طبقه کارگر بپردازند. آن ها در مدت کوتاهی توانستند امتیازات فراوانی از صاحبان صنایع و دولت بگیرند. در ابتدا تقی فداکار، سعی کرد اتحادیه کارگری را نهادی صنفی و به دوراز درگیری های سیاسی نگه دارد، اما با خروج وی از اصفهان، حزب توده از فعالیت های کارگری به عنوان ابزاری برای دستیابی به اهداف سیاسی و حذف رقبای خود استفاده کرد و مسیر مبارزات صنفی را به انحراف کشاند. این مقاله با روش تبیین عقلانی به بررسی مواجهه کارگران با اتحادیه ها خواهد پرداخت. یافته های مقاله نشان می دهد کنش سیاسی و صنفی این طبقه مبتنی بر نوعی آگاهی و درک طبقاتی بوده است و صرفاً به عنوان عامل اتحادیه ها و احزاب نبودند. از سوی دیگر تأکید حزب توده بر مسائل روز سیاسی باعث شد که طرف های مخالف با ایجاد تشکیلات موازی از قدرت اتحادیه های کارگری بکاهند و آن را از انسجام خارج سازند. نتیجه این روند فراموش شدن مطالبات صنفی در سایه فعالیت های سیاسی بود؛ امری که بیشترین زیان را متوجه کارگران اصفهان کرد.
۱۲۲۳.

تبیین مسأله اقطاع در دوره غزنویان (582 -351 ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال ۵۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 467 - 480

کلید واژه ها: اقطاع زمین داری غزنویان متقدم غزنویان متأخر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۵ تعداد دانلود : ۱۶۲
اقطاع در اشکال مختلف همواره یکی از شیوه های مسلط نظام زمین داری، به ویژه در سده های نخستین و میانه تاریخ ایران بوده است. این نوع زمین داری در دوره غزنویان به سبب اتکا بر نظام غنیمت گیری چندان رواج نیافت. بنابر قاعده، آنگاه که دولت توان نداشت تا مواجب سپاهیان را به نقد پرداخت کند، املاک را به شکل اقطاع واگذار می کرد، اما سؤال این است که چرا در دوره غزنویان متأخر، یعنی از دوره سلطان مسعود به بعد، به رغم دشواری شرایط حکومت در پرداخت مواجب نقدی به سپاهیان، نظام اقطاع رواج نیافت؟ این مقاله با روش توصیف و تحلیل کیفی در پی تبیین نظام اقطاع در دوره غزنویان متقدم و پاسخ به پرسش مذکور در دوره غزنویان متأخر است. بنابر یافته ها، گرچه غزنویان متقدم، نظام اقطاع را تجربه کردند، اما اصلاحات سبکتکین در مناسبات زمین داری از تداوم و تثبیت آن جلوگیری کرد، دیگر این که سلاطین متأخر غزنوی، با تأمین حقوق سپاهیان از مال رعیت، از واگذاری مالکیت زمین به شکل اقطاع جلوگیری کردند.
۱۲۲۴.

طراحی میزپذیرش هتل با رویکرد تاریخ گرایی عصر ساسانی ( مطالعه موردی: هتل اسپیناس تهران)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۷ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۱ 91 - 112

کلید واژه ها: رویکرد تاریخی پیه سوز هتل اسپیناس تهران میز پذیرش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹ تعداد دانلود : ۳۲
درآمد حاصل از گردشگری سهم بزرگی از درآمدهای ملی و یکی از اصلی ترین شیوه های معرفی فرهنگ ملت هاست. هتل ها ویترین تمام نمای فرهنگی و بازتاب دهنده سلیقه های گوناگون هستند و کسب موفقیت در این صنعت به کیفیت ارائه خدمات، سبک طراحی و همچنین چگونگی تأمین نیازهای میهمانان هتل بستگی دارد. از این رو با توجه به ظرفیت های طراحی صنعتی، پژوهش حاضر با تمرکز بر طراحی میز پذیرش اداره رسیدگی به امور میهمانان به ویژه در هتل اسپیناس با رویکرد تاریخ گرایی هنر دوره ساسانی و با هدف معرفی هنر ایران باستان تدوین شده است. این پژوهش توصیفی-تحلیلی و از نظر هدف در ردیف پژوهش های کاربردی است. بنابراین، با تحلیل داده ها مشخص شد سبک طراحی، تنوع خدمات و مدیریت هتل از بیشترین اهمیت برخوردار هستند. همچنین یافته های پژوهش حاکی است، کارایی، کارآمدی، ایمنی، بازخورد کاربران، هماهنگی، فراخوانی احساس و تاریخ گرایی فرهنگی مورد توجه ویژه میهمانان هتل هاست.
۱۲۲۶.

جایگاه الگویی نظامیان از دیدگاه خواجه نظام الملک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۰۷ 57 - 74

کلید واژه ها: شایستگی های نظامیان سیرالملوک خواجه نظام الملک سلجوقیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶ تعداد دانلود : ۱۰۵
خواجه نظام الملک خدمات عمده کشوری و لشکری خود را در عصر آلب ارسلان و ملکشاه در منصب وزارت این دو فرمانروا، به ظهور رساند. دیدگاه های او در سیرالملوک افزون بر دیوان سالاری ساحت های گوناگون حکمرانی ازجمله ساختار نظامی حکومت که از ارکان اصلی قدرت بود را در برمی گیرد. این پژوهش درصدد است با به کارگیری منابع مکتوب به گردآوری داده ها و با روش تحلیل محتوا به پردازش داده ها بپردازد و به این پرسش پاسخ دهد که خواجه نظام الملک به عنوان یک دیوان سالار چه دیدگاهی نسبت به نیروهای نظامی داشته است و الگوی حرفه ای آن ها را بر اساس کدام شایستگی ها مطرح می کند؟ به عبارت دیگر هدف این پژوهش تعیین جایگاه نظامیان و استخراج مدل شایستگی نیروهای نظامی از نظر خواجه نظام الملک است. یافته های این پژوهش نشان می دهد نیروهای نظامی به طور برجسته در سیرالملوک (اثر خواجه نظام الملک) مورد توجه قرار گرفته اند. خواجه اگرچه در مقام عمل بر عملکرد نظامیان زمانه خود انتقاداتی دارد اما از دیدگاه او شاخص هایی همچون داشتن تجربه و توان رزمی، احترام به مافوق، دست درازی نکردن به اموال مردم (بعد حرفه ای)، چند قومیتی بودن لشکریان، ظاهر و ابزار مناسب داشتن (بعد فردی) به عنوان مهم ترین شایستگی ها در ترسیم الگوی  نیروهای نظامی، در سیرالملوک به شمار می روند.
۱۲۲۷.

یاران نزدیک الله وردی خان؛ نمونه ای از شبکه نیروهای وفادار و پشتیبان در ایران عصر صفوی

نویسنده: مترجم:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال نهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۴ 89-105

کلید واژه ها: ایران در عصر صفویه قفقازی ها گرجیان یاران نزدیک غلام تاجیک ترک الله وردی خان شبکه نیروهای وفادار و پشتیبان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۷ تعداد دانلود : ۲۵۸
مطالعات اندکی به بررسی تاریخچه خاندان های ویژه و نخبه صفویان (به خصوص در میان اقشار مختلف غلامان) در دوره پادشاهی شاه عباس اول (995-1038 ه .ق / 1587 -1629 م) و پس از آن پرداخته اند. به منظور پر نمودن این خلأ تحقیقاتی، مطالعه حاضر به منظور بررسی اقدامات الله وردی خان، یکی از مشهورترین سرداران قفقازی در آن زمان، و همچنین شبکه های نیروهای وفادار و یاران نزدیک وی، از اطلاعات جدید منتشر شده در جلد سوم کتاب افضل التواریخ بهره جسته است. این مطالعه به ترتیب به بررسی حیات الله وردی خان، میکاییل بیگ، بیگ وردی بیگ گرجی، تیمور بیگ اوغلو، ابوالقاسم بیگ تبریزی و مظفر بیگ کشور اوغلو پرداخته است. این افراد تأثیر شگرف ریشه های اجتماعی و تاریخی خاندان خویش و نیز اهمیت انعطاف پذیری اجتماعی در مدیریت وظایف خود را به نمایش گذاشته اند. ممکن است این طور به نظر برسد که این دو نکته در ابتدا با یکدیگر در تضاد می باشند، اما نکته اول ثبات و تعادل قدرت را به فرآیند تشکیل یک طبقه درباری جدید (دستور حکومتی جدید) افزوده، در حالی که نکته دوم به بهبود نهادهای حاکمیتی در حال تحول (موقتی) می پرازد. این تغییرات و همچنین انسجام قدرت در این خاندان نخبه را می توان به عنوان یکی از نکات برجسته در حیات سیاسی ایران در قرن هفدهم میلادی قلمداد نمود.
۱۲۲۸.

ترویج آموزه ها و مفاهیم ملی در محتوای کتاب های درسی تاریخ در عصر پهلوی دوم کاربست نظریه تحلیل گفتمان تاریخی روث وداک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال سیزدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۵۲) 77 - 92

کلید واژه ها: مؤلفه های ملی کتاب های درسی تاریخ پهلوی دوم تحلیل گفتمان روث وداک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۸ تعداد دانلود : ۱۸۵
تأسیس دولت مدرن در ایران معاصر، آموزش سنتی را دچار تحولی اساسی کرد. وظیفه مهم نهاد آموزش به شکل مدرن آن، بازتولید و نهادینه سازی ایدئولوژی سیاست است؛ بنابراین با استقرار سلطنت پهلوی اول و تداوم گفتمان ملی گرایی در دوره رضاشاه و تأکید جانشین او، محمدرضاشاه، بر وجهه باستانی دولت در ایران، بازتولید مؤلفه های ملی درباره تاریخ باستانی ایران و نقش محوری شاهنشاه را در نظام سیاسی ایران شاهدیم؛ سپس این محتوا به صورت تعمدی در کتاب های درسی تاریخ تزریق شد. در پژوهش پیش رو، از این منظر به چگونگی بازتاب مؤلفه های ملی در کتاب های درسی، آن هم از راه «تحلیل زبانی» توجه شده است. فرضیه پژوهش بر این نکته تأکید می کند که تاریخ نگاری در کتاب های درسی تاریخ عصر پهلوی دوم، پیرو سنت تاریخ نگاری ناسیونالیستی که در ابعاد گسترده تر رواج داشت، به مؤلفه های خاص زبانی مجهز شد تا معنایی مشخص از تاریخ را به مخاطب، دانش آموز، القا کند. در این پژوهش، روش به کارگرفته شده در تحلیل زبانی محتوای کتاب های درسی تاریخ در دوره پهلوی دوم، برگرفته از ماحصل پژوهش های «روث وداک» (Ruth Wodak) در این زمینه است. او در جایگاه پژوهشگر، به پنج سطح متفاوت از مراحل شکل گیری صورت زبان برای صورت بندی گزاره های علمی توجه می کند. بنابراین این پژوهش درصدد است در دیالکتیک میان تاریخ و نظریه و قدرت، استراتژی های نهاد سیاست عصر پهلوی دوم را در خلق متن و تفسیر و گزینش گزاره های تاریخی، از راه بررسی محتوای کتاب های درسی تاریخ و با توجه به رویکرد تحلیل گفتمان تاریخی «روث وداک» ارزیابی کند.
۱۲۲۹.

مخالفت با رضاخان در ارتش ایران، ۱۹۲۱-1926 م

نویسنده: مترجم:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال نهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۳۳
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۷ تعداد دانلود : ۶۰۳
در سال ۱۹۲۱ م رضاخان به عنوان نیروی برتر در حیات سیاسی ایرانیان ظهور کرد. در مدت پنج سال بعد او قدرت خود را تحکیم کرد، استقلال مجلس، احزاب سیاسی و مطبوعات را مورد حمله قرارداد، علما را مهار کرد، سلسله قاجار را از بین برد و خود را بر تخت سلطنت نشاند. وی اجرای این طرح خود را بر پایه ارتش یا به بیان دقیق تر، براساس بخشی از ارتش که در اصل از طریق یک کودتای نظامی به قدرت رسیده بود، بنا نهاد. بااین حال، حمایت ارتش از فرمانده خود در این دوره، آن طور که اغلب تصور می شود، همیشه متحد، بی مخالف یا تزلزل ناپذیر نبود. در واقع در برخی لحظات کلیدی مانند در طول بحران ناشی از آشفتگی جمهوری خواهی در سال ۱۹۲۴ م، اختلاف در ارتش به نقطه ای رسید که در آن اکثر فرماندهان ارشد آشکارا دستورهای رضاخان را به چالش کشیدند و به نظر می رسید که ممکن است این نیرو از هم بپاشد. مخالفت با رضاخان در ارتش در دوره مورد بررسی را می توان با تقسیم بندی در سه دسته کلی بهتر درک کرد. در دسته اول، فعالیت های مخالفی قرار می گیرد که ریشه در رقابت طولانی مدت بین دو عنصر ژاندارمری دولتی و دیویزیون قزاق دارد که ارتش جدید عمدتاً از اعضای این دو گروه تشکیل شده بود. دسته دوم شامل انواع مختلف نارضایتی است که در نتیجه تلاش رضاخان برای جانشینی شاه قاجار از طریق دیکتاتوری جمهوری خواهی به وجود آمد. دسته آخر شامل شورش های نظامی است که در سال 1926 م آغاز شد و دارای ترکیبی انفجاری از مخالفت ایدئولوژیک با رژیم و شکایت های مادی شدید دررابطه با پرداخت حقوق و شرایط خدمت است.
۱۲۳۰.

بازخوانی ابطال پذیرانۀ دو فرضیۀ برجسته در مورد رستم التواریخ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۱ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۵۲ (پیاپی ۱۴۲) 37 - 55

کلید واژه ها: روش ابطال پذیری کارل پوپر روش استقرایی رستم التواریخ رستم الحکما

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۵ تعداد دانلود : ۱۵۵
هدف از نگارش مقالۀ حاضر آن است که دو فرضیۀ مهم دربارۀ رستم التواریخ را با روش ابطال پذیری مورد وارسی قرار دهیم. رستم الحکما از آن دست مورخانی است که تاکنون قضاوت های متعارضی دربارۀ او، شخصیت و نوع تاریخ نگاری اش شده است؛ چنان که شماری از تاریخ پژوهان نوشته های او و به ویژه رستم التواریخ را نمونه ای از «توهم» و «هذیان» دانسته اند و در مقابل، شماری از دانش پژوهان علم سیاست او را از جمله اندیشه ورزانی تلقی کرده اند که برخی از اندیشه های اساسی انقلاب مشروطیت آتی همچون «عرفی سازی» و «عنایت به توده های مردم» را در در مطاوی آثارش جای داده بود. نگارندۀ مقاله حاضر سعی کرده است با استفاده از روش ابطال پذیری، فرضیه های متناقض فوق را به بوتۀ آزمون این روش بگذارد و میزان علمی بودن آنها را از منظر این روش ارزیابی کند. نگارنده روشن ساخته است که فرضیۀ نخست با روش استقراء صورت بندی و در چارچوب این روش دارای اعتبار است، ولی از منظر یک ابطال گر تاریخی، فرضیه ای «ابطال پذیر» به شمار می آید. حال آنکه فرضیه دوم به دلیل ماهیت آناکرونیستی و فقدان گزاره هایی مؤید آن فرضیه، از منظر روش پوپری، ابطال ناپذیر و در نتیجه غیرعلمی است.
۱۲۳۱.

بازشناسی هویت بنای امیر ملکشاه مشهد با استناد به متون تاریخی، ویژگی های معماری و شواهد باستان شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۵۰ 64-35

کلید واژه ها: امیر ملک شاه مسجد مقبره آرایه های معماری دوره تیموری مشهد مساجد آناتولی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۰ تعداد دانلود : ۱۸۰
دوره تیموری در ایران به لحاظ پیشرفت در انواع هنرهای اسلامی به ویژه معماری و تزیینات وابسته به آن حائز اهمیت بسیار است. یکی از بناهای مهم در این دوره بنای امیر ملکشاه است که با وجود بهره مندی از ارزش های فراوان معماری چندان شناخته شده نیست. در این پژوهش سعی بر آن است که با کمک متون دست اول تاریخی، ویژگی های معماری و آرایه های تزئینی بنای امیر ملکشاه هویت و کاربری آن مطالعه شود. نتایج پژوهش نشان می دهد که با توجه به ویژگی های معماری از قبیل نقشه بنا، کتیبه نگاری و مضامین آن ها، تزئینات کاشیکاری، نقاشی، سرداب، فقدان محراب، وجود گلدسته و مناره کاربری دوگانه ی مسجد مقبره را برای آن می توان در نظر گرفت. از طرفی بنای امیر ملکشاه از نظر ویژگی های گفته شده و بخصوص از نظر کاربری با مساجد کبود تبریز و بسیاری از مساجد آناتولی به ویژه یشیل بورسه قابل مقایسه است و با توجه به نقشه و کتیبه های یافت شده در آنها، سازنده و طراح هر سه تبریزی و یکی بوده است.
۱۲۳۲.

سیمای ایرانشهر ساسانی در سده چهارم میلادی در منابع رومی: تصویرسازیِ دوگانه مسیحی -پاگانی از شرق

نویسنده:
منبع: پژوهش در تاریخ سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۱ 27 - 60

کلید واژه ها: ایرانشهر روم ژولیان اوزبیوس آمیانوس مارکلینوس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۸ تعداد دانلود : ۲۲۵
سده چهارم مسیحی، که با چرخش کنستانتینی و انقلابِ مذهبی آغاز شد، بی گمان یکی از مهم ترین سده های تاریخ است که منشاء تحولاتی بزرگ و ژرف در امپراتوری روم و به تبعِ آن، جهانِ مدیترانه ای شد و همسایه خاوریِ روم یعنی ایرانِ ساسانی نیز به هیچ روی از این دگرگونی ها برکنار نماند. به این ترتیب دوره ای که در نیم سده اخیر پژوهشگران آن را با برچسبِ جذاب و سازنده پسین باستان (Late Antiquity) شناسایی کرده اند، آغاز گشت. پئیدیای یونانی -که سپس پاگانیسم خوانده شد- با سرعت بیشتری جای خود را به فرهنگ و اندیشه شرقی (خاورنزدیکی داد) و تلاشِ نافرجامِ ژولیانِ مرتد برای نجاتِ جهانِ هیجان انگیزِ کلاسیک با شکست روبرو گشت. نه تنها ایرانشهر و ایرانشهریان در همه این رخدادهای مهم نقش آفرینی کردند، بلکه تأثیراتی جدی پذیرفتند. به گونه ای که سده سوم میلادی را باید دوره گذار در تاریخ ایران دانست. این دو مهم یعنی دگرگونی در جهان زیستِ مشاهده گر (روم) و تحولات در درونِ سوژه (ایرانشهر) اهمیتِ بررسیِ موضوع سیمای ایرانشهر در منابعِ رومیِ این دوره را نمایان می کند. بر پایه این پژوهش در این دوره نگرشِ و دریافتِ رومیان از ایرانشهر به دو جناح کلاسیک -پاگانی کهن و کلیسایی -مسیحیِ نوین بخش بندی شد و پژوهشگر شکاف و تعارض فراوانی میانِ این دو جریانِ تاریخ نگاری مشاهده می کند.
۱۲۳۳.

جایگاه تاریخ جدیدِ زوسیموس در تاریخ شاهنشاهی ساسانی

نویسنده:
منبع: پژوهش در تاریخ سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۱ 61 - 85

کلید واژه ها: زوسیموس تاریخ جدید نقد تاریخی شاهنشاهی ساسانی امپراتوری بیزانس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۰ تعداد دانلود : ۱۷۳
از میان منابع مکتوب مرتبط با تاریخ ساسانیان، که به زبان های گوناگون از جمله یونانی، لاتین، سریانی، عربی، فارسی میانه و چینی برجای مانده اند، آثار به جا مانده از تاریخ نویسانِ بیزانسی حائز اهمیت است و علی رغم دشمنی های میان شاهنشاهی ساسانی و امپراتوری بیزانس، اطلاعات بسیار مهمی در رابطه با تاریخ و فرهنگ ساسانیان در این منابع وجود دارد. یکی از این منابع، کتاب تاریخ جدید نوشتهٔ زوسیموس است که علی رغم وجود آگاهی های مهم و ارزنده در این اثر، کمتر مورد توجه پژوهشگران این حوزه قرار گرفته و در پژوهش های اخیر در زبان فارسی نیز جای آن خالی است. زوسیموس، که از تاریخ نویسان سدهٔ پنجم و ششم میلادی است، کتاب تاریخ جدید را به منظور یافتن دلایل سقوط روم تألیف کرده و تاریخ امپراتوری روم از سال ۲۷ پیش از میلاد تا پایان سال ۴۱۰ میلادی را روایت کرده است. زوسیموس در کتاب خود دربارهٔ روابط سیاسی و نظامی میان ساسانیان و رومیان و تشکیلات درونی شاهنشاهی ساسانی، گزارش های مهم و سودمندی را ارائه کرده است. در پژوهش حاضر به بررسی اهمیت و جایگاه تاریخ جدید زوسیموس در مطالعات حوزهٔ ساسانی پرداخته شده است.
۱۲۳۴.

بازخوانی جریان های علمی شیعی اصحاب امام باقر(ع)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و دوم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۸۸) 75 - 108

کلید واژه ها: امام باقر (ع) شیعیان جریان های علمی شیعی اصحاب امام باقر (ع) فرق اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۸ تعداد دانلود : ۱۳۸
ویژگی برجسته عصر امام باقر(ع) در مقایسه با دیگر ائمه(ع)، نهضت علمی و فرهنگی مسلمانان در آن دوره و پیامدهای درون مذهبی و برون مذهبی آن است. در فضای علمی و فرهنگی دهه های نخست هجری، حضور فرقه های مختلف با اندیشه های گوناگون، مانند: مرجئه، قدریه، خوارج، متصوفه و غلات از یک طرف، و آشفتگی فکری و اجتماعی درون شیعی از طرف دیگر، مشکلاتی را برای شیعیان پدید آورد. در چنین شرایطی، اصحاب امام باقر(ع) در این دوره، بر پایه رهنمودها و راهگشایی های آن حضرت، از طریق ترویج احکام فقهی و تبیین اندیشه های شیعی در قالب چند جریان علمی، به تثبیت مکتب شیعه پرداختند. این نوشتار، درصدد بررسی این موضوع با به کارگیری شیوه توصیفی تحلیلی و بهره مندی از منابع اوّلیه حدیثی، تفسیری، فقهی و تاریخی است. یافته های این پژوهش، نشان دهنده آن است که جریان های علمیِ فقهی، کلامی، تفسیری و معنی گرایی را می توان از مهم ترین جریان های علمی شیعی آن دوره برشمرد که نتایجی چون: مرجعیت علمی امام، نقش آفرینی علمای شیعه در ترویج و تثبیت جامعه اعتقادی شیعه، قرار گرفتن اصحاب امام در جایگاه افتا را در پی داشت.
۱۲۳۵.

رویکرد اقتصادی خواجه نظام الملک با تکیه بر سیرالملوک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال یازدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۲ 44-27

کلید واژه ها: اقطاع خواجه نظام الملک سلجوقیان سیرالملوک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۲ تعداد دانلود : ۱۷۷
حمله ترکان سلجوقی بر جامعه و اقتصاد ایرانی تأثیر گذاشت و برای چند دهه موجب رکود فعالیت های اقتصادی آن جامعه شد. خواجه نظام الملک طوسی (485-408) از دیوانسالاران ایرانی دوره سلجوقی که تجربیات ارزنده ای از سنت های اقتصادی و دهقانی ایران زمین داشت، با نگارش کتاب سیرالملوک ، رویکرد و کنشی فعال هم در حوزه نظر و هم درحوزه عمل، درباره مسائل و چالش های عصر خویش اتخاذ کرد. پرسش اصلی تحقیق این است که با توجه به کتاب سیرالملوک، مهمترین رویکردهای اقتصادی خواجه نظام الملک در ساختار دیوانی و نظامی سلجوقیان چه بوده است؟ دستاورد تحقیق حاکی از این است که نظارت بر دخل و خرج کشور و عملکرد مالی مقامات، صاحب منصبان دیوانی و مقطعان، ضرورت توجه به حقوق و معیشت رعیت و توده ها، جلوگیری از رشوه ستانی دربانان و قضات، ارتقاء معیشتی و ضرورت افزایش بودجه نظامیان، ضرورت اعمال مالیات بر سرزمین های مغلوب، حمایت از مالکیت دولتی و حکومتی به صورت گسترده و مالکیت خصوصی به صورت محدود و مشروط، مهمترین رویکردهای نظری و عملی خواجه نظام الملک در رابطه با ساختار اقتصادی حکومت سلجوقی بوده است.
۱۲۳۶.

کووید 19 و مسائل فلسفه ی نظری تاریخ؛ مواجهه ی جدید با مسئله های کهن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال دوازدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۷ 131-161

کلید واژه ها: کرونا غایت تاریخ نظریه های زیست شناسانه تصادف مشیت الهی مرگ تمدن ها حرکت تاریخ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۴ تعداد دانلود : ۱۶۷
کووید19و مسائل فلسفه نظری تاریخ؛ مواجه جدید با مسئله های کهن دکتر علیرضا ملایی توانی [1] چکیده فلسفه نظری تاریخ یکی از دانش های میان رشته ای است که دست کم از پیوند رشته های تاریخ، فلسفه و الهیات شکل می گیرد. موضوع این دانش هستی تاریخی به مثابه یک پیکره واحد و یک ارگانیسم زنده است. برخلاف دانش تاریخ که به مطالعه رخدادهای خُرد، جزئی، تکرارناپذیر و یگانه می پردازد، فلسفه نظری تاریخ به کلیت تاریخ نظر دارد و با نگاهی کلان نگر می کوشد ماهیت، منشأ، مبدأ، مقصد، هدف و معنی تاریخ را درک کند. این دانش درصدد است تا چیستی تاریخ، نیروی محرکه تاریخ، عوامل اثرگذار در حرکت تاریخ، عوامل متوقف کننده و سرعت دهنده حرکت تاریخ و چگونگی گذار آن از یک مرحله به مرحله بعد را تحلیل و ارزیابی کند. بیماری کرونا به علت وحشت، اضطراب و آثار روانی و جسمانی فراوانی که برای بشر ایجاد کرده و نیز بحران های فراگیری که در حوزه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در سراسر جهان پدید آورده است، یک رخداد متعارف نیست بلکه در زمره رویدادهایی است که می تواند بر کلیت هستی تاریخی اثر بگذارد و حتی مسیر و جهت حرکت تاریخ جهان را تغییر دهد. از همین رو، کنش ها و واکنش های فراوانی در میان مردم جهان برانگیخته و بسیاری از دانشمندان و متخصصان رشته های گوناگون را به تفکر و تحقیق واداشته است. مسئله این است که بحران کرونا چگونه بر حوزه مطالعات و موضوعات فلسفه نظری تاریخ اثر خواهد گذاشت؟ به باور نگارنده این بحران، چالش ها و مسئله های کهن فلسفه نظری تاریخ را -به ویژه در حوزه هایی چون غایت تاریخ، نظریه مشیت الهی، نظریه تصادف، نظریه اعجاز، نظریه های آخرالزمانی، مرگ و حیات تمدن ها- دوباره مطرح کرده و به احیای نظریه های زیست شناسانه در تاریخ دامن زده است. به همین سبب، از منظر فلسفه تاریخ رخدادی قابل تأمل است که این مقاله می کوشد برخی از ابعاد و لایه های آن را نشان دهد. واژگان کلیدی: کرونا، غایت تاریخ، نظریه های زیست شناسانه، تصادف، مشیت الهی، مرگ تمدن ها، حرکت تاریخ [1] ، علیرضا ملایی توانی، استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، گروه تاریخ mollaiynet@yahoo.com .
۱۲۳۷.

امالی شیخ صدوق، منشوری اعتقادی- اخلاقی برای شیعیان نیشابور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دوازدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴۵ 131-150

کلید واژه ها: صدوق نیشابور شیعیان امامی تشیع امالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۴ تعداد دانلود : ۱۹۵
برخی، امالی ها را متونی بدون تمرکز موضوعی و محتوایی می دانند، اما با مطالعه کتاب امالیِ شیخ صدوق می توان دریافت علی رغم نداشتن ترتیب ظاهریِ مشخص، موضوعاتی خاص به ویژه در رابطه با اعتقادات و اخلاق شیعیان امامی، در روند برگزاری مجالس املاء او در نیشابور مورد تاکید قرار گرفته است. این تناقض، شکل دهنده این مسئله است که با توجه به دغدغه شیخ صدوق درخصوص شیعیان نیشابور، از میان روایات گزینش شده و نقل شده در مجالس او، کدام محور های موضوعی درباره تشیع و شیعیان قابل تشخیص است؟ این پژوهش متن محور و متکی بر شیوه توصیفی- تحلیلی این مدعا را مورد اثبات قرار می دهد که ایشان سعی داشته از مجالس املاء خود در نیشابور به عنوانِ یک دوره فشرده و هدفمند در تربیت اعتقادی - اخلاقی شیعیان استفاده کند . اعتقادات، تمایزات، آداب و رسوم و سبک زندگی ممدوح برای شیعیان، برخی از محورهای کاملا مشخص و قابل تفکیک در این اثر است.
۱۲۳۸.

شناسایی ترکیبات لعاب های به کار رفته در آجرهای لعاب دار تخت جمشید با تأکید بر لعاب سبز و زرد

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال پنجم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱۵ ۱۳۵-۱۵۸

کلید واژه ها: تخت جمشید آجرهای لعاب دار روش شیمی تر لعاب زرد رنگ لعاب سبز رنگ لعاب سربی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۹ تعداد دانلود : ۲۴۰
لعاب ماده جدیدی نیست و سال هاست که بشر با آن آشناست. لعاب ها طیف گسترده ای از ترکیبات آلی و معدنی را دربر می گیرند. این پژوهش درخصوص شناسایی لعاب آجرهای لعاب دار هخامنشی در تخت جمشید است که تاکنون برروی این آجرها مطالعاتی در زمینه معرفی انجام پذیرفته، اما مطالعات فنی جامعی درمورد شناسایی ترکیبات لعاب های آن ها صورت نگرفته است. لعاب های مورد استفاده در آجرهای سفالی تخت جمشید به رنگ های سفید، سبز کم رنگ، سبز پر رنگ، قهوه ای تیره، خاکستری و زرد حنایی رنگ آمیزی شده اند، که در این پژوهش لعاب های سبز کم رنگ و سبز پر رنگ و زرد حنایی سربی مورد بررسی قرار گرفته اند. این پژوهش که از نوع تجربی-آزمایشگاهی با استناد به مدارک معتبر علمی است، با هدف شناخت عناصر تشکیل دهنده لعاب ها در آجرهای لعاب دار هخامنشی در تخت جمشید انجام پذیرفته و پرسش اصلی این است که عمده ترین عوامل رنگ کننده در لعاب های سبز کم رنگ و سبز پر رنگ و زرد حنایی در این آجرسفال ها چیست؟ در این راستا با استفاده از روش های XRD, SEM, DTA و TGA و آنالیز شیمیایی تر بدنه و لعاب ها شناسایی شد که بدنه این نوع آجرها یک بدنه سیلیسی و به صورت بسیار متخلخل است. با توجه به آزمایشات صورت گرفته، نتایج به دست آمده در این پژوهش نشان می دهند که در ترکیب تمامی لعاب ها آهن و منیزیم وجود دارد که احتمالاً در ترکیب اصلی (لعاب پایه) غیر از اثرات رنگی به صورت ناخالصی وجود داشته اند.
۱۲۳۹.

جایگاه مسجد کوفه در مناقشه های سیاسی همراهان و مخالفان حاکمیت در فاصله زمانی 17- 132ﻫ.ق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و دوم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۸۷) 101 - 130

کلید واژه ها: مسجد کوفه امام علی )u( امام حسن (ع) امویان شیعیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۰ تعداد دانلود : ۱۷۷
این پژوهش، با هدف بررسی موقعیت سیاسی مسجد کوفه در فاصله زمانی 17 132ق، می کوشد به این پرسش پاسخ دهد که فعالیت سیاسی مخالفان و همراهان خلافت در مسجد کوفه در این بازه زمانی، چگونه بود و چه تأثیراتی بر موقعیت سیاسی مسجد بر جای گذاشت؟ مقاله با روش وصفی و تحلیل آماری، به این نتیجه دست یافته است که مسجد کوفه در طول دوره مورد بررسی، به صورت پیوسته جایگاه سیاسی خود را حفظ کرده است؛ با این تفاوت که در عصر خلافت حضرت علی(ع) و امام حسن(ع)، در مقایسه با دوره امویان، حضور همراهان حاکمیت در مسجد بیشتر از مخالفان بود و در عصر اموی، میان تعداد حضور موافقان و غیرهمراهان در مسجد، به سبب استفاده از شیوه های زور و تزویر، یک تعادل نسبی برقرار شد؛ اما مجموعه رویدادهایی ناخواسته، به رشد نیروهای فعال مخالف، به ویژه شیعیان و سرانجام تسلط آنان بر مسجد و اعلام پایان عصر اموی انجامید .
۱۲۴۰.

مستشاران خزانه داری و مسئله پرداخت حقوق پس از مشروطه (1290-1300)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۹ 380 - 406

کلید واژه ها: وزارت مالیه پرداخت حقوق مشروطیت مستشاران خزانه داری تحصن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۴ تعداد دانلود : ۲۵۶
پس از استقرار نظام مشروطیت، پرداخت حقوق به یک مسئله بحرانی برای دولت تبدیل شد. بررسی اسناد وزارت مالیه نشان می دهد که دولت به دلیل عسرت مالیه، توانایی پرداخت کامل و به موقع حقوق ها را نداشته است. دولت و مجلس تلاش بسیاری برای حل مشکلات ناشی از پرداخت حقوق ها به خرج دادند که یکی از آنها اصلاح ساختار فرسوده وزارت مالیه بود. در یک اقدام مهم، در سال 1290، با تصویب مجلس شورای ملی، خزانه داری کل تشکیل شد تا زمام امور مالیه کشور را به دست بگیرد. خزانه داری کل اختیارات بسیاری داشت که یکی از مهمترین آنها، مسئولیت پرداخت تمامی هزینه های دولتی از جمله پرداخت حقوق ها بود. برای ریاست این اداره، طی یک بازه زمانی ده ساله، چهار مستشار خارجی به استخدام دولت درآمدند که پرداخت حقوق از چالش های اصلی هرکدام از آنها بود. این مقاله تلاش دارد به این پرسش پاسخ دهد که مستشاران خزانه داری کل چه تمهیداتی برای حل مسئله پرداخت حقوق انجام دادند و در نهایت تا چه میزان توانستند به اهداف خود و دولت مشروطه، که همان ساماندهی وضعیت بحران زده پرداخت حقوق بود، دست پیدا کنند؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد که این مستشاران در راستای حل مسئله پرداخت حقوق با اجرای سیاست افزایش درآمدها و کاهش هزینه های دولت تلاش کردند با اولویت دادن به پرداخت حقوق های جاری و کاهش برخی حقوق ها مسئله پرداخت ها را حل کنند، اما بی ثباتی سیاسی، خالی شدن خزانه، مداخله حکام ولایات و منازعه با وزرای مالیه بر سر حدود اختیارات مانع به انجام رسیدن اقدامات آنها شد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان