یاران نزدیک الله وردی خان؛ نمونه ای از شبکه نیروهای وفادار و پشتیبان در ایران عصر صفوی

چکیده

مطالعات اندکی به بررسی تاریخچه خاندان های ویژه و نخبه صفویان (به خصوص در میان اقشار مختلف غلامان) در دوره پادشاهی شاه عباس اول (995-1038 ه .ق / 1587 -1629 م) و پس از آن پرداخته اند. به منظور پر نمودن این خلأ تحقیقاتی، مطالعه حاضر به منظور بررسی اقدامات الله وردی خان، یکی از مشهورترین سرداران قفقازی در آن زمان، و همچنین شبکه های نیروهای وفادار و یاران نزدیک وی، از اطلاعات جدید منتشر شده در جلد سوم کتاب افضل التواریخ بهره جسته است. این مطالعه به ترتیب به بررسی حیات الله وردی خان، میکاییل بیگ، بیگ وردی بیگ گرجی، تیمور بیگ اوغلو، ابوالقاسم بیگ تبریزی و مظفر بیگ کشور اوغلو پرداخته است. این افراد تأثیر شگرف ریشه های اجتماعی و تاریخی خاندان خویش و نیز اهمیت انعطاف پذیری اجتماعی در مدیریت وظایف خود را به نمایش گذاشته اند. ممکن است این طور به نظر برسد که این دو نکته در ابتدا با یکدیگر در تضاد می باشند، اما نکته اول ثبات و تعادل قدرت را به فرآیند تشکیل یک طبقه درباری جدید (دستور حکومتی جدید) افزوده، در حالی که نکته دوم به بهبود نهادهای حاکمیتی در حال تحول (موقتی) می پرازد. این تغییرات و همچنین انسجام قدرت در این خاندان نخبه را می توان به عنوان یکی از نکات برجسته در حیات سیاسی ایران در قرن هفدهم میلادی قلمداد نمود.