درخت حوزه‌های تخصصی

هدف: تعیین کیفیت خدمات کتابخانه های دیجیتالی مؤسسه های پژوهشی ایران براساس مدل دیجی کوال. روش/ رویکرد پژوهش: ابزار پژوهش مصاحبه و مشاهده نظام مند با استفاده از سیاهه وارسی پژوهشگرساخته براساس پروتکل دیجی کوال است. جامعه آماری را 8 کتابخانه دیجیتال فعال در مؤسسه های پژوهشی ایران تشکیل می دهد. یافته ها: هر 8 کتابخانه کمتر از 60 درصد امتیاز کل ابزار ارزیابی پروتکل دیجی کوال را به دست آورده اند. ارتباط کاربران با کتابداران با پست الکترونیکی و دیگر راه های غیرمستقیم ممکن است. هیچ یک از کتابخانه ها از تراکنش هم زمان برای ارتباط و پشتیبانی استفاده نمی کند. به خاطر آنکه کاربران و کتابخانه های دیجیتال حق مالکیت معنوی را رعایت نمی کنند، ناشران تمایل کمی برای تولید نسخه های الکترونیکی دارند. در نتیجه کتابخانه های دیجیتال برای مجموعه سازی و تأمین منابع، بیشتر مشترک پایگاه های اطلاعاتی برخط می شوند و کمتر قادر به منابع اطلاعاتی به ویژه به زبان فارسی هستند. نتیجه گیری: کتابخانه های دیجیتال مؤسسه های پژوهشی ایران از لحاظ غنای منابع از استانداردهای جهانی دیجی کوال فاصله بسیار دارند.

هدف: پژوهش حاضر به مطالعه میزان اضطراب اطلاع یابی گروهی از دانشجویان تحصیلات تکمیلی ایرانی شاغل به تحصیل در یکی از دانشگاه های کشور مالزی می پردازد. روش پژوهش: این پژوهش به روش پیمایشی انجام گرفته است. نمونه پژوهش را تعداد 375 دانشجو تشکیل می دهند که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای از جامعه ای شامل 850 نفر انتخاب شده اند. پرسشنامه سنجش اضطراب اطلاع یابی جهت گردآوری داده های پژوهش مورد استفاده قرار گرفت. یافته های پژوهش: نتایج پژوهش نشان می دهد که اگرچه اضطراب اطلاع یابی عارضه ای شایع در میان دانشجویان مورد بررسی بوده است و 5/96 درصد از دانشجویان سطوحی از اضطراب را تجربه کرده اند، اما میزان کلی اضطراب در حدی متوسط قرار دارد. همچنین از میان ابعاد شش گانه مقیاس اضطراب اطلاع یابی، دانشجویان مورد بررسی، بیش ترین میزان اضطراب را در عامل ""موانع مربوط به منابع اطلاعاتی"" و کمترین میزان اضطراب را در عامل ""موانع مربوط به رایانه و اینترنت"" گزارش کرده اند.

کتابداران مسئول گردآوری، سازماندهی و اشاعه اطلاعات میباشند. آنها وظیفه ارائه اطلاعات به افراد مختلف جامعه را بر عهده دارند، بنابراین باید ویژگیهای فرهنگی، اجتماعی، زبانشناسی، آموزشی و... اجتماعات و طبقات مختلف اجتماعی را بشناسند. کتابداران باید در آموزشهای عمومی جامعه نیز شرکت کنند. برای مثال، تهیه اطلاعات مربوط به تندرستی، سلامتی و بهداشت افراد جامعه، از جمله وظایف مهم کتابداران است. کتابداران با توجه به اینکه با مراجعهکنندگان و کاربران متفاوت در ارتباطند، میتوانند پیامها و اطلاعات تندرستی و بهداشتی را به اقشار مختلف جامعه منتقل کنند. چون بیشتر مردم در مورد خدمات بهداشتی و تندرستی رأساً تصمیم گیری میکنند، بهتر است کتابداران اطلاعات صحیح را با استفاده از روشهای مختلف در اختیار آنها قرار دهند. مراجعه به محل زندگی مردم و محل تشکیل اجتماعات مذهبی، ورزشی، سیاسی و... تأثیر زیادی در انتقال پیامهای تندرستی دارد. کمک گرفتن از رهبران مذهبی و مسئولان ورزشی، آموزشی و... در انتقال اطلاعات و آگاهی مردم تأثیر بسزایی دارد. پاسخ این سؤال که اطلاعات از چه نوع، کجا و در چه زمان باید ارائه شود تا بیشترین تأثیر را داشته باشد، در این مقاله همراه با جزئیات توضیح داده شده است.

پژوهش حاضر با استفاده از طراحی روش پژوهش ترکیبی به تحلیل و ارائه الگوی موجود رفتار جستجوی اطلاعات پژوهشگران ایرانی در محیط وب پرداخته است. این پژوهش از نوع کاربردی است و در اجرای آن با توجه به ماهیت پژوهش از روش پژوهش ترکیبی و از راهبرد روندهای هم زمانی استفاده شده است. جامعه پژوهش را نمونه ای متشکل از 44 نفر از پژوهشگران در حوزه های مختلف علوم تشکیل دادند. داده های این پژوهش در بخش کمی از طریق پرسشنامه محقق ساخته و در بخش کیفی از طریق مصاحبه نیمه طراحی شده گردآوری شدند. تجزیه و تحلیل داده های مصاحبه با استفاده از شیوه نظام-مند نظریه زمینه ای منسوب به استراوس و کوربین انجام شده است. نتایج تحلیل پرسشنامه ها نشان داد مهم ترین اهداف آزمودنی ها برای جستجو در وب انجام کار پژوهشی است. آموختن از طریق آزمون و خطا و کمک از دوستان مهم ترین منبع کسب اطلاعات در مورد چگونگی جستجوی اطلاعات از وب است. آنان منابع اطلاعاتی را از طریق جستجو در منابع اطلاعاتی، ابزارها و امکانات ارتباطی و خدمات اطلاع رسانی مورد شناسایی قرار می دهند. جستجو از طریق موتورهای کاوش، پیگیری و مرور ماخذ مقالات، جستجو در پایگاه های اطلاعاتی پیوسته مهم ترین مجراهای شناسایی منابع اطلاعاتی بوده است. راهبرد استفاده از موتورکاوش و ابزارهای تخصصی مهم ترین راهبرد از نظر آزمودنی هاست. استفاده از روش جستجوی ساده متداول تر است. عنصر ""موضوع مقاله""، ""کلیدواژه"" و ""عنوان مقاله"" مهم ترین عناصر مورد استفاده آزمودنی ها برای بازیابی است. یافته های حاصل از مصاحبه ها نشان داد که رفتار جستجوی پژوهشگران در محیط وب نه مرحله دارد: انتخاب موضوع، شروع جستجو، تدوین عبارت جستجوی مناسب، بازیابی اطلاعات، دسترسی به اطلاعات، ارزیابی اطلاعات، انتخاب اطلاعات، مدیریت اطلاعات و توقف/تداوم جستجو. این نه مرحله چهار مقوله بزرگ تر شامل رفتارهای اولیه جستجو، رفتار تدوین عبارت جستجو، رفتار پردازش اطلاعات و رفتار راهبری جستجو را تشکیل دادند.

هدف: شناسایی وضعیت مدیریت منابع خاکستری در کتابخانه های وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی از سه جنبه مجموعه سازی، سازماندهی، و اشاعه است. روش/ رویکرد پژوهش: با استفاده از پرسشنامه نظر 52 مسئول کتابخانه مؤسسات پژوهشی و مراکز استانی وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی درباره وضعیت مدیریت منابع خاکستری در این کتابخانه ها پیمایش شده است. یافته ها: 4/40% کتابخانه ها منبع خاکستری را با نام خود منبع می شناسند؛ فقط در 8/5% کتابخانه ها دستورالعمل مدون برای تهیه انواع منابع خاکستری وجود دارد؛ در هیچ کتابخانه ای کمیته انتخاب منابع خاکستری وجود ندارد؛ 9/26% کتابخانه ها فهرستی از منابع خاکستری موجود در کتابخانه خود دارند و 4/70 %آنها این منبع را در پایگاه سیمرغ معرفی کرده اند؛ 5/63% کتابخانه ها امکان دسترسی به منابع خاکستری از طریق امانت بین کتابخانه ای و یا اشتراک در خرید منابع خاکستری را ندارند؛ 6/59% کتابخانه ها منابع خاکستری خود را وجین نمی کنند؛ و بیشترین روش تهیه منابع خاکستری در کتابخانه ها (7/82%) از طریق اهدا صورت می گیرد. همچنین 2/73% کتابخانه ها منابع خاکستری را هم به شیوه دستی و هم به شیوه کامپیوتری سازماندهی می کنند. نتیجه گیری: در کتابخانه های مورد بررسی به اهمیت منابع خاکستری و مدیریت آنها توجه نمی شود. دلیل این امر شاید ناشناخته ماندن منابع خاکستری و بی توجهی به اهمیت مدیریت منابع خاکستری در این کتابخانه ها باشد. این نتیجه را می توان تا حدودی به وضعیت این منابع در سایر کتابخانه های کشور تعمیم داد.

این مطالعه با استفاده از نرم افزار «سروکوال» و با هدف بررسی کیفیت خدمات انجام شده در کتابخانه های دانشگاه سیستان و بلوچستان در سه ماهه اول سال 83 از دیدگاه کاربران انجام شد و نشان داد که کتابخانه های مورد مطالعه در هیچ یک از ابعاد «سروکوال» نتوانسته اند انتظاراتی را که مراجعهکنندگان دارند برآورده کنند؛ اما در ابعاد فیزیکی و محیط، خدمات کیفی قابل قبولی داشته اند. مؤلفه های «مسئولیت پذیری» و «ضمانت و تضمین» به ترتیب پرمسئله دارترین مؤلفه های کیفی خدمات بودند. مشکلات کاربران در هنگام استفاده از کتابخانه و ترتیب اولویت مسائل آن ها نیز مشخص شد.

نقشه های عنوان، یک استاندارد ایزو است که برای نمایش اطلاعات مربوط به ساختار منابع اطلاعاتی به کار می رود. ایده اولیه این استاندارد در سال 1991 مطرح شد. مدل اولیه نقشه های عنوان به دلیل برخورداری از استحکام لازم در سال 2000 به یک استاندارد ایزو تبدیل شد. مقاله حاضر به بررسی مفاهیم و مدل استاندارد نقشه های عنوان پرداخته و درصدد است تا کاربردهای این استاندارد را در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی مورد اشاره قرار دهد. یک نقشه عنوان، از نظر فنی به عنوان یک نوع مدرک در «اس جی ام ال» یا «اکس ام ال» تعریف می شود. بررسی ها نشان می دهد که استاندارد نقشه های عنوان با برخی از اصول و فنون سنتی کتابداری به خصوص در حوزه سازمان دهی دانش همخوانی دارد، با این تفاوت که در تلاش است تا چنین اصولی را در محیط وب به کار گیرد. بر این اساس می توان گفت که با توجه به چالش هایی که حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی در رابطه با تطبیق فنون سنتی سازمان دهی دانش در محیط وب با آن ها روبه روست، می توان از فناوری استاندارد نقشه های عنوان در این زمینه بهره جست و این همان کاری است که برخی از متخصصین حوز ه علم اطلاعات و دانش شناسی به آن اهتمام ورزیده اند.