درخت حوزه‌های تخصصی

مدیریت دانش یکی از محرک های اصلی نوآوری در سازمان های است که در قالب مجموعه ای از فرآیندها و فناوری ها عمل می نماید. در سازمان های مختلف روند سطح بلوغ فرآیندهای دانشی دارای پویایی خاص خود می باشد. جهت شناخت این پویایی ها نیاز به تحلیل سیستمی می باشد. لذا هدف این مقاله تحلیل سیستمی فرآیندهای مدیریت دانش و بررسی راهکارها و سیاست های پیشنهادی برای کاهش فاصله بین وضع مطلوب فرآیندهای مدیریت دانش و وضع جاری آنها در یک مطالعه موردی می باشد. در این تحقیق از پویایی های سیستم جهت تحلیل سیاست های مختلف برای کم کردن فاصله بین سطح فعلی و مطلوب فرآیندهای مدیریت دانش(شناسایی دانش، تحصیل دانش، به اشتراک گذاری دانش، نگهداری دانش) استفاده شده است. همچنین برای اینکه مدل به واقعیت و دنیای واقعی نزدیک باشد پرسشنامه ای به منظور به دست آوردن سطح فعلی فرآیندهای مدیریت دانش تهیه گردید. این تحقیق با مطالعه موردی روی بخش مهندسی صنایع دانشگاه اردکان انجام شده است. نتایج نشان داد که هرچه سرمایه گذاری روی تحصیل دانش بیشتر شود و تعداد کلاس های آموزشی بیشتری تشکیل شود، سطح تحصیل دانش افزایش خواهد یافت و در نتیجه آن سطح کل مدیریت دانش بهبود می یابد. همچنین به مدیران توصیه می شود تا آنجا که ممکن است تاخیر و مدت زمان اقداماتی که جهت بالا بردن سطح فعلی فرآیندهای مدیریت دانش انجام می دهند را کاهش دهند.

هدف:ارائه مدل مفهومی برای بازیابی اطلاعات جغرافیایی. روش/ رویکرد پژوهش: از طریق مطالعه منابع مرتبط با حوزه بازیابی اطلاعات جغرافیایی، الگوی رایج شناسایی و سپس طراحی مدل مفهومی معماری نظام بازیابی اطلاعات مکانی انجام شد. یافته ها: تاکنون سه رویکرد اصلی برای بازیابی اطلاعات جغرافیایی شامل مدل های الگو-محور، مبتنی بر هستی شناسی، و ماشین آموز پیشنهاد شده است. استفاده از یک پایگاه جاینامه ای یا یک پایگاه دانش اطلاعات جغرافیایی یکی از ملزوماتی است که بسیاری از روش های بازیابی اطلاعات جغرافیایی نیازمند آن هستند. رابط کاربری و رتبه بندی نیز از مسائل مهمی است که در طراحی نظام بازیابی اطلاعات جغرافیایی باید مورد توجه قرار گیرند. نتیجه گیری: نوع شناسی روش های بازیابی اطلاعات جغرافیایی می تواند به مطالعه نظام مند این حوزه کمک کند. همچنین، مدل مفهومی ارائه شده می تواند برای طراحی موتورجستجوی بازیابی اطلاعات جغرافیایی استفاده شود.

با توجه به اهمیت فراگیری مفاهیم و مهارت های سواد اطلاعاتی در پیشرفت تحصیلی دانشجویان، تحول در شیوه آموزش آن حائز اهمیت فراوان است؛ بنابراین هدف این پژوهش ارائه چارچوب یک خودآموز آنلاین بازی وارشده جهت آموزش سواد اطلاعاتی است تا بدین وسیله انگیزه درونی، مشارکت و سطح یادگیری دانشجویان در فراگیری سواد اطلاعاتی افزایش یابد. رویکرد پژوهش حاضر کیفی است و از روش تحلیل محتوا برای بررسی دو دسته مقالات بازیابی شده از 4 پایگاه اطلاعات علمی استفاده شده است. پس از حذف مقالات تکراری و غیرمرتبط، 18 مقاله مرتبط با عناصر خودآموز آنلاین سواد اطلاعاتی و 17 مقاله ای که به عناصر بازی و راهکارهای انگیزشی بر مبنای برآوردن سه مؤلفه نظریه خود-تعیینی (استقلال، شایستگی و ارتباط) پرداخته اند انتخاب گردید. جهت تعیین محتوای خودآموز نیز 81 خودآموز آنلاین بازیابی شده از پایگاه اطلاعاتی پریمو بررسی شد. پس از بررسی مقالات، 32 قابلیت ضروری برای طراحی خودآموز آنلاین سواد اطلاعاتی در 3 گروه «ساختاری»، «محتوایی» و «آموزشی» طبقه بندی شدند. پس از بررسی مطالعات حوزه بازی وارسازی که بر مبنای نظریه خود-تعیینی انجام شده بود نیز 10 عنصر بازی وارسازی ساختاری و محتوایی و 26 راهکار انگیزشی جهت برآوردن سه نیاز درونی شایستگی، استقلال و ارتباط شناسایی شد. بررسی محتوای خودآموزهای آنلاین سواد اطلاعاتی نیز نشان داد خودآموز آنلاین سواد اطلاعاتی باید در 5 ماژول طراحی شود. چارچوب «خودآموز آنلاین بازی وارشده سواد اطلاعاتی مبتنی بر نظریه خود-تعیینی» به دست آمده از این پژوهش می تواند به عنوان مبنای پژوهش های آتی در جهت ساخت خودآموزهای آنلاین سواد اطلاعاتی قرار گیرد. پیشنهاد می شود خودآموز آنلاین بازی وارشده سواد اطلاعاتی منطبق با چارچوب این پژوهش طراحی و اثربخشی آن بر میزان یادگیری مفاهیم و مهارت های سواد اطلاعاتی و همچنین رفتار خود-تعیینی دانشجویان بررسی گردد.

هدف: با استفاده از تحلیل مآخذ استنادی با تأکید بر سال انتشار این مآخذ، می توان اهمیت آثار پیشین را برشمرد و خاستگاه های تاریخی یک حوزه پژوهشی را آشکار نمود. در این پژوهش، با روش طیف سنجی سال انتشار مآخذ، مهم ترین آثار تاریخی در حوزه خدمات مرجع مشخص شده است. روش: با استفاده از روش های رایج در حوزه علم سنجی و برای بررسی منابع تاریخی حوزه خدمات مرجع، داده های اولیه این پژوهش از پایگاه استنادی اسکاپوس استخراج گشته اند. استفاده از یک راهبرد جستجوی جامع، منجر به بازیابی تعداد 5007 رکورد گردید. سپس داده های اصلاح شده با استفاده از نرم افزارهای RPYS.EXE و RPYSi/o که مختص طیف سنجی سال انتشار مآخذ است، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: توزیع تعداد مآخذ موجود در رکوردهای حوزه خدمات مرجع بر اساس سال انتشار آنها نشان می دهد که این حوزه در قرن نوزدهم شاهد جهش مهم در سال 1876 مربوط به اثر ساموئل گرین تحت عنوان « روابط فردی بین کتابداران و خوانندگان» بوده است. این حوزه در قرن بیستم شاهد سه جهش بوده است که به ترتیب در سال های 1964 برای اثر «سنجش و ارزیابی خدمات مرجع» تألیف روتشتاین ، 1982 برای کتاب «مقدمه ای بر کار مرجع» اثر ویلیام کتس، و 1986 اثر «اضطراب کتابخانه ای» تألیف ملون روی داده است. اصالت/ارزش : ارزش مقاله حاضر در نشان دادن آثار مهم حوزه خدمات مرجع است که از قرن نوزده به این سو بیشترین استنادات را به خود جلب کرده اند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی و مدل سازی معادلات ساختاری ارزیابی باورپذیری اطلاعات موجود در محیط وب توسط کاربران دانشگاهی بر مبنای یک مدل مفهومی بومی و برخاسته از ادبیات پژوهش انجام شده است. پژوهش به شیوه توصیفی-پیمایشی و با کاربرد یک مدل مفهومی تأییدشده توسط خبرگان به عنوان زیرساخت ایجاد ابزار پژوهش در یک نمونه آماری شامل 382 نفر از دانشجویان دانشگاه های برتر کشور به شیوه نمونه گیری تصادفی طبقه ای انجام شد. پرسشنامه ای با 80 گویه و روایی محتوایی و سازه ای مناسب و مقدار آلفای «کرونباخ» 962/. بین شرکت کنندگان توزیع شد. داده های به دست آمده با رویکرد مدل سازی معادلات ساختاری با کاربرد نرم افزارهای «اس پی اس اس 22» و «لیزرل 7/8» تجزیه و تحلیل شدند . بررسی برازش مدل اندازه گیری و سنجش بارهای عاملی نشان از برازش داده های به دست آمده برای کاربرد مدل برای تحلیل داشتند. تمامی پرسش ها و روابط میان متغیرها در سطح اطمینان 95 درصد معنادار بودند. تمامی شاخص های برازش در دامنه قابل قبول بودند و بنابراین مدل ها تأیید شدند. مقیاس باورپذیری اطلاعات وب فارسی از جنبه برازش مدل اندازه گیری از تناسب و کیفیت خوبی برخوردار بوده و برای بررسی در بسترهای پژوهشی مختلف از اعتبار برخوردار است. ابزار ساخته شده با مقداری مناسب از برازش، متغیرهای فرعی پژوهش، یعنی قابلیت اعتماد و تخصص را نمایندگی و سنجش می کند

مکتب شیکاگو تأکید زیادی بر ارتباطات فردی و بین فردی دارد. در این مکتب، ارتباطات بین افراد اساس زندگی انسان می داند که در روابط فردی و جمعی نقش اصلی را بازی می کند. اصلی ترین و مشهورترین نظریه این مکتب، نظریه کنش متقابل نمادین است. در این نظریه کنشگران برای رسیدن به درک و فهم مشترک فقط از طریق منطق، همکاری و به وسیله زبان و  نمادها تلاش می کنند. هدف پژوهش حاضر، بررسی جایگاه ارتباطات علمی غیررسمی در مکتب شیکاگو با تأکید بر نظریه کنش متقابل نمادین بود. در کنش متقابل نمادین هر کنشگر دارای هدفی است که کنش او اغلب آن ها شامل انتخاب ابزاری برای رسیدن به آن هدف است. بدین معنا که ابزار و هدف به طور تجربی و تحلیلی قابل تمییز از همدیگرند. ابزار و وسیله ای که در کنش متقابل نمادین از اهمیت بسزایی قرار دارد نمادها و زبان هستند که منجر به ارتباطات علمی غیررسمی در بین افراد در محیطی کاملاً منطقی و به دور از تعصبات کورکورانه می شود. با توجه به اینکه کنش در یک محیط اجتماعی و بخشی از ارتباطات اجتماعی رخ می دهد و ارتباطات علمی نیز زیر مجموعه ای از ارتباطات اجتماعی است، می توان آن را یکی از محورهای اساسی نهاد اجتماعی محسوب کرد که نقش مهمی در رشد و توسعه علوم دارد. در مکتب شیکاگو ارتباطات علمی به عنوان بخشی از ارتباطات انسانی محسوب می شود، زیرا زندگی اجتماعی در جامعه علمی انواع ارتباطات و تعاملات اجتماعی میان افراد کنش را در خود دارد.

هدف این پژوهش تعیین میزان انطباق فهرست پیایندهای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با استاندارد توصیف و دسترسی به منبع (آر دی اِی) است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و با روش پیمایشی و رویکرد توصیفی-تحلیلی (تطبیقی) انجام شده است. جامعه پژوهش شامل 14600 پیشینه پیایند موجود در کتاب شناسی ملی ایران و نمونه پژوهش برابر با 375 پیشینه است. ابزار گردآوری اطلاعات شامل سیاهه وارسی و جدول انطباقی است. یافته ها نشان داد که 7/14 درصد از داده های موجود در پیشینه های مورد بررسی با عناصر «آر دی اِی» دارای انطباق کامل هستند و 5/83 درصد با این عناصر انطباق ندارند. همچنین، 8/1 درصد از این داده ها با عناصر (آر دی اِی) دارای انطباق نسبی هستند. بلوک 1 با میانگین 167 بیشترین انطباق و بلوک 4 با میانگین 5 کمترین انطباق را دارا هستند. پیشینه پیایندها به میزان کمی با (آر دی اِی) انطباق دارد. بلوک 1 دارای بیشترین انطباق و بلوک 4 دارای کمترین انطباق با عناصر (آر دی اِی) است. دلیل اصلی عدم انطباق، عدم توجه به اهمیت بلوک های مهمی نظیر بلوک ۴ و ۵، اضافه شدن فیلدهای جدید در «یونی مارک»، اضافه شدن تعاریف و نقش های جدید در «آر دی اِی» و خالی بودن فیلدها (تکمیل نشدن اطلاعات) است.

وب یکی از کانال های اصلی کسب اطلاعات است و استفاده از موتورهای کاوش به عنوان متداول ترین روش دستیابی به این اطلاعات محسوب می شود. هدف از پژوهش حاضر تعیین سطح کمال مدل ذهنی دانشجویان از موتور کاوش گوگل است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر نوع، توصیفی- پیمایشی است. ابزارهای مورد استفاده برای گردآوری داده ها عبارت اند از: مصاحبه نیمه ساختاریافته (با استفاده از مقیاس کمال مدل ذهنی «لی»، و سؤالات طراحی شده) و مشاهده مستقیم (فیلم ضبط شده از رفتار اطلاع یابی کاربر). جامعه پژوهش نیز شامل دانشجویان در حال تحصیل کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی در گروه فنی- مهندسی و علوم انسانی/ اجتماعی بودند که از هر گروه 15 نفر (جمعاً 30 نفر) با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. یافته های پژوهش نشان داد که 80 درصد دانشجویان مدل های ذهنی ناقص و 20 درصد مدل های ذهنی خوبی داشتند و البته، هیچ کدام از دانشجویان مدل های ذهنی کاملی نداشتند. آگاهی بیشتر دانشجویان از مؤلفه های اطلاعات تخصصی/ عمومی، پایگاه های اطلاعاتی چندگانه، مطابقت دادن، کاوش کلیدواژه ای، و اعتبار و سندیت نتایج در سطح خوبی بود. در مورد مؤلفه های محدودسازی/ بسط نتایج و الگوریتم رتبه بندی و مرتب سازی نتایج آگاهی بیشتر دانشجویان در سطح متوسط بود و در مورد مؤلفه های اطلاعات محدود، صفحات/ وب سایت های نمایه شده، راهنمای کاوش، عملگرهای بولی، و سایر عملگرهای کاوش و پیشوندها، نشان ها و علائم نقطه گذاری، کاوش پیشرفته، و تنظیمات کاوش آگاهی آن ها در سطح ضعیفی قرار داشت. همچنین، بین سطح کمال مدل ذهنی و سطح تعامل تفاوت معناداری مشاهده شد و دانشجویانی که سطح کمال مدل ذهنی کامل تری داشتند، سطح تعامل مطلوب تری از خود نشان دادند. با توجه به یافته های پژوهش ضروری است مقوله مدل های ذهنی به عنوان عامل تأثیرگذار بر رفتار اطلاع یابی کاربران در طراحی نظام های اطلاعاتی و نیز آموزش کاربران مورد توجه قرار گیرد. شناخت مدل های ذهنی کاربران، خطاها و نواقص و شکاف های دانشی آن ها از نظام اطلاعاتی را آشکار می سازد که با این آسیب شناسی می توان در رفع آن اقدام کرد و اثربخشی نظام و آموزش ها را افزایش داد.

هدف: هدف پژوهش حاضر بیان نقش عروسک و بازی های عروسکی در جذب کودکان 3 تا 12ساله به کتابخانه عمومی روستایی است. همچنین این مقاله گزارشی پژوهشی از طرح عروسک دانا در کتابخانه حضرت ولیعصر (عج) روستای مبارک آباد استان قم ارائه می کند که به منظور ایجاد شوق مطالعه در کودکان در این کتابخانه انجام شده است. عروسک دانا به عنوان مخاطبی برای قصه خوانی و اجرای نمایش های عروسکی در کتابخانه است و با ایجاد فضایی صمیمی زمینه ای برای رشد تخیل کودک و شوق و انگیزه او به مطالعه را فراهم می کند. عروسک دانا آن عروسکی است که کودک دوستش دارد و برای داناکردن او قصه خوانی می کند و در برنامه های کتابخانه مشارکت فعال تری دارد. روش: این پژوهش به روش اقدام پژوهی (برنامه ریزی، اقدام، مشاهده و بازتاب) انجام شده است و در پی مشکل اساسی جذب مستمر مخاطب کودک به کتابخانه حضرت ولیعصر روستای مبارک آباد صورت گرفته است. با مطالعه پژوهش های صورت گرفته درباره انگیزه های مطالعه، کتاب درمانی، فعالیت های ترویج کتاب خوانی و نظایر آن، طرحی موسوم به «عروسک دانا» تدوین شده است. در مرحله اقدام این طرح، عروسک هایی در کتابخانه قرار داده شد و سپس از کودکان خواسته شد با عروسک های خود به کتابخانه بیایند و با خواندن قصه و داستان عروسک ها را دانا کنند. برای گزارش نتایج طرح، آمارها از نرم افزار سامان نهاد کتابخانه های عمومی استخراج شده و بازتاب های طرح ذکر شده است. یافته ها: در مرحله مشاهده، نتایج آزمون کای اسکوئر نشان می دهد با برنامه ریزی و اجرای طرح عروسک دانا برای کودکان، آمار عضویت و امانت آن ها نسبت به قبل افزایش یافته است، اما این افزایش برای اعضای بزرگ سال اتفاق نیفتاده است. اصالت/ارزش: اجرای طرح عروسک باعث جذب و افزایش امانت در کودکان شده است. این پژوهش گزارشی از اجرای یک طرح اقدام پژوهی توسط کتابداران برای کودکان را در محیط کتابخانه عمومی روستایی ارائه می دهد.

این پژوهش با هدف بررسی میزان استفاده وب سایت کتابخانه های مرکزی دانشگاه های تابع وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری از عناصر فراداده ای و مقایسه آن با عناصر استاندارد هسته دوبلین انجام شده است. در این پژوهش که از نوع پیمایشی تطبیقی است در مجموع، صفحه خانگی40 وب سایت کتابخانه دانشگاهی مورد بررسی قرار گرفت و با استفاده از مرورگر اینترنت اکسپلورر و مشاهده Source از طریق منوی View، عناصر فراداده ای صفحه اچ.تی.ام.ال هر یک از وب سایت ها استخراج شد و در سیاهه وارسی تهیه شده منظور گردید. سپس، با استفاده از آمار توصیفی (فراوانی و درصد و میانگین) به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته شد. یافته های پژوهش نشان داد هیچیک از وب سایت ها از عناصر فراداده ای هسته دوبلین استفاده نکرده اند و در طراحی تمام این وب سایت ها از فراداده های عام زبان نشانه گذاری فرامتن استفاده شده است. در میزان استفاده از عناصر فراداده ای، وب سایت کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد و علم و صنعت ایران با 57% در رتبه اول و دانشگاه شهید بهشتی با 49% در رتبه دوم و دانشگاه بین المللی امام خمینی نیز با 40% در رتبه سوم قرار داشت. همچنین، رویکرد طراحان صفحات وب نیز با استفاده از جدول انطباق میان عناصر فراداده ای عام و هسته دوبلین مشخص گردید که عبارت بودند از: توجه به محتوای منبع در رتبه اول و توجه به ساختار فیزیکی در رتبه دوم و مالکیت حقوقی وب سایت ها نیز در رتبه سوم

هدف: در مقاله حاضر که مستخرج از طرحی پژوهشی است که با حمایت اداره کل کتابخانه های عمومی خراسان رضوی به انجام رسید، هدف آن است که نقش مدیران استان خراسان رضوی در رفتار مطالعاتی کارکنانشان بررسی شود. روش: پژوهش به روش پیمایشی انجام پذیرفت و دو ابزار پرسشنامه محقق ساخته و مصاحبه نیمه ساخت یافته جهت گردآوری داده ها مورد استفاده قرار گرفت. جامعه آماری را مدیران ارشد استان خراسان رضوی (در مجموع 157 نفر) تشکیل دادند. نمونه گیری به صورت تصادفی ساده انجام پذیرفت. از میان 113 مدیر، 81 نفر (7/71 درصد) به پرسشنامه ها پاسخ گفتند. همچنین مصاحبه ای با 10 نفر از مدیران ارشد استان انجام پذیرفت. یافته ها: یافته ها حاکی از آن است که مدیران ارشد استان خراسان رضوی بیشتر از رشته های علوم انسانی (4/65 درصد) و 3/33 درصد در رشته های مدیریتی فارغ التحصیل شده اند. درصد غالب آنان (6/55 درصد) کارشناس ارشد هستند. این مدیران از مفهوم و مصداق های مطالعه دید وسیعی دارند و با انگیزه های اثربخشی (سودمندی)، ارتقاء مهارت های فردی و کسب دانش به مطالعه می پردازند. اگر چه ایشان در موضوع مطالعه دغدغه دارند اما به نظر می رسد اقدام عملیاتی جدی از سوی آن ها جهت بهبود وضعیت مطالعه کارکنان سازمانشان به انجام نرسیده باشد. اصالت/ارزش: ارزش مقاله حاضر در آگاهی از دیدگاه های مدیران کلان یک استان در باب مطالعه است و اینکه آنها با توجه به اظهارات خودشان، چه اقداماتی در راه بهبود این امر انجام داده اند.