درخت حوزه‌های تخصصی

پژوهش حاضر به منظور بررسی سبک مدیریت حاکم بر کتابخانه های دانشگاه تهران از دیدگاه مدیران و کارکنان و تبیین رابطه بین سبک رهبری مدیران با خلاقیت آنان انجام گرفت. برای ارزیابی مولفه های مذکور از پژوهش پیمایشی استفاده شد. جامعه آماری شامل تمامی کارکنان و مدیران کتابخانه های وابسته به دانشگاه تهران در شهر تهران بودکه 110 نفر کارمند و 18 نفر مدیر از 23 کتابخانه را شامل می شد. اطلاعات لازم با استفاده از پرسشنامه جمع آوری گردید. برای تعیین سبک رهبری مدیران از پرسشنامه سبک رهبری لیکرت و از پرسشنامه خلاقیت سازمانی رندسیپ جهت تعیین میزان خلاقیت مدیران استفاده گردید. با استفاده از پرسشنامه سبک رهبری لیکرت هشت شاخص سازمانی مورد بررسی قرار گرفتند که نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها،ا حاکی از وجود تفاوت معنی دار بین دیدگاه مدیران و کارکنان درباره سبک رهبری حاکم بر کتابخانه های دانشگاه تهران بود. مدیران سبک رهبری خود را با توجه به سبک های چهارگانه لیکرت، سبک سه و بسیار نزدیک به سبک چهار( مشارکتی) اعلام نمودند در حالیکه کارکنان سبک رهبری مدیرانشان را سبک سه لیکرت یعنی مشورتی و متمایل به سبک دو(آمرانه- خیرخواهانه) ارزیابی کردند. انجام آزمون کروسکال- والیس تفاوت معنی دار میان سبک های رهبری مدیران در کتابخانه های مختلف را تایید نمود. همچنین میزان ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که میان سبک رهبری مدیران و میزان خلاقیت آنان رابطه معنی داری وجود ندارد.

زمینه و هدف : ناکاربران کسانی هستند که به هر دلیلی به کتابخانه مراجعه نمی کنند. شناخت دلایل عدم مراجعه و شروط مشتری برای مراجعه، همواره یکی از دغدغه های سازمان های خدماتی بوده است. هدف از انجام این پژوهش، شناسایی دلایل عدم مراجعه و شروط ناکاربران برای مراجعه به کتابخانه های عمومی ایران است. روش : این پژوهش، کیفی است. جهت گردآوری داده ها از روش مصاحبه ساختاریافته استفاده شد. نظریه زمینه ای مبنای این پژوهش بود و اطلاعات خام حاصل از مصاحبه ها طی 3 مرحله کدگذاری شد. جهت کدگذاری داده ها نرم افزار مکس کیودا به کار گرفته شد. 105 ناکاربر از 11 استان جامعه آماری این پژوهش را تشکیل دادند. یافته ها : حاصل تحلیل مصاحبه ها، 64 کد باز، 26 زیرطبقه، 12 طبقه و 5 طبقه محوری بود. از میان طبقات محوری، طبقه سازمان ناکارآمد به عنوان طبقه مرکزی انتخاب شد. یافته ها نشان داد ناکاربران، محتوا، امکانات و محیط و خدمات کتابخانه ناکارآمد است. همین موارد کافی است تا ناکاربران کتابخانه را سازمانی ناکارآمد تلقی کرده و ناکارآمدی را دلیلی برای عدم مراجعه به کتابخانه عنوان کنند. علاوه بر این، موجودیت ضعیف و محیط اطلاع گریز از دیگر دلایلی است که ناکاربران به آن اشاره کردند. ناکاربران برای مراجعه به کتابخانه شروطی دارند؛ آن ها زمانی به کتابخانه خواهند آمد که گستره منابع و خدمات کتابخانه بهبود و توسعه یابد و همچنین ساختار استاندارد محیطی - امکاناتی بر کتابخانه حاکم شود. اصالت/ارزش : موضوع مورد مطالعه و استفاده از روش کیفی، بیانگر اصالت و ارزش این پژوهش است. شناسایی دلایل عدم مراجعه و شروط ناکاربران برای مراجعه به کتابخانه، کمک شایانی به سیاستگذاری و تدوین خط مشی های واقع بینانه می کند.

هدف: پذیرش اصالت مناظر فرهنگی بومی ناظر بر پیوستگی هویت ما با سرزمین، نمادها، ارزش ها و نظام باور ساکنان بومی است. فرض بر این است که کتابخانۀ عمومی نقش مهمی در حفاظت از این اصالت دارد. هدف پژوهش حاضر آزمودن این پیش فرض بر اساس نظرات مدیران مرکزی و منطقه ای نهاد کتابخانه های عمومی در ایران است. روش : این یک پژوهش کیفی بر مبنای تحلیل محتوای جهت دار است که داده های آن با استفاده از روش مصاحبۀ نیمه ساختاریافته گردآوری شده است. نمونۀ جامعۀ پژوهش عبارت است از نمونه ای هدفمند از مدیران ارشد و میانی نهاد کتابخانه های عمومی کشور از استان های تهران، مازندران و بندرعباس. داده های گردآوری شده بر اساس نظریۀ اصالت مناظر فرهنگی بومی اندروز و باگی تحلیل شد. یافته ها: اصالت مناظر فرهنگی بومی و نقش کتابخانه های عمومی در حفاظت از این اصالت مورد تأیید شرکت کنندگان این پژوهش قرار گرفت. از جمله مقولاتی که نشان از اهمیت حفظ و پاسداشت اصالت مناظر فرهنگی بومی دارد، ضرورت توجه به آثار نویسندگان بومی، حفظ اشیای فرهنگی تاریخی ، برپایی نمایشگاه ها و فستیوال های منطقه ای، و قدردانی از سازندگان و اهداکنندگان آثار هنری بومی قابل ذکر است. بااین حال، بررسی نظرات شرکت کنندگان نشان داد که کتابخانه های عمومی نقش فعال و روشنی در حفاظت از مناظر فرهنگی بومی مناطق بررسی شده نداشته اند. اصالت/ارزش: اصالت مناظر فرهنگی بومی بر پیوستگی ناگزیر هویت و دانش بومی با سرزمین و میراث مادی و فرهنگی تأکید می کند. اگرچه توجه به اصالت مناظر فرهنگی بومی مجرای درک محیطی و نیز نوعی سپر بازدارنده در مواجهه با رویدادهای جاری و آتی است، بااین حال نقش کتابخانه های عمومی در مناطق بررسی شده نقشی غیرفعال و کم رنگ داشته اند. درمان کسالت موجود در بدن کتابخانه های عمومی ایران می تواند مدنظر سیاست گذاران باشد.

هدف: ارائه طرحی از طبقه بندی علوم در ایران باستان با تکیه بر متون باستانی. روش شناسی: رویکردی تاریخی، با تکیه بر متون، منابع، و اسناد موجود. یافته ها: ایرانیان در تاریخ پیشینه علمی قوی ای دارند؛ اما بسیاری از منابع علمی آنها در گذر زمان نابود شده است. بندهش ایرانی یکی از منابع مهم باستانی ایران و حاوی طرح طبقه بندی گسترده ای از علوم است که بیشتر جنبه واقع گرایانه و کاربردی دارد تا فلسفی؛ این طرح با دیدی جامع نگرانه استخراج می شود. همچنین در این کتاب، نخستین طرح تاکسونومی مضبوط نیز ارائه شده است. نتیجه گیری: طرح طبقه بندی علوم موجود در بندهش با توجه به پیش فرض های سه گانه موجود در متن، پذیرفته می شود. این طرح واقع گرایانه و کاربردی ارائه شده است. به جای اسم بردن از کلیت هر علم، لایه دوم طبقه بندی، یعنی ابعاد هر علم به طور تفکیکی ذکر کرده است.

مقدمه : با گذشت زمان و افزایش پیچیدگی فهرست های رایانه ای، نیاز به تدوین دستنامه هایی برای راهنمایی کاربران درباره نحوه استفاده از امکانات این نرم افزارها بیشتر شده است. حال، با توجه به ضرورت و اهمیت راهنماهای جستجو، پژوهش حاضر بر آن است تا آنها را از دیدی زبان شناسانه و بر پایه نظریه یادگیری شناختی، بررسی کند. روش شناسی : در این راستا از روش تحلیل محتوا استفاده شد؛ که به منظور انجام آن، فرمول فلش-دیانی، الگوی مایر، و الگوی میرزابیگی، خرازی و موسوی (الگوی تدوین محتوای آموزشی بر مبنای نظریه یادگیری شناختی) به کار رفت. به این منظور، سیاهه وارسی برای بررسی عناصر مطرح در الگوی تدوین محتوای آموزشی بر مبنای نظریه یادگیری شناختی تدوین گردید. یافته ها : یافته های این پژوهش حاکی از آن است که سطح خوانایی بیشتر راهنما های جستجو از متوسط به بالاست. با وجود این، در برخی از موارد راهنماهای داخلی کتابخانه ها از بُعد خوانایی، از راهنماهای پیش فرض نرم افزارها دشوارتر است. از بُعد عناصر اثرگذار بر فهم متن، تفاوت چندانی میان گونه های مختلف راهنما مشاهده نشد. در ضمن، در راهنماهای جستجو، به ندرت به راهکارهای زبان شناختی فرمول بندی عبارت جستجو در زبان فارسی پرداخته شده است.  

هدف: پژوهش حاضر در راستای چگونگی پشتیبانی کتابخانه های عمومی ایران از یادگیری مادام العمر به ارائه چهارچوبی متشکل از چشم انداز، مأموریت، ارزش ها، و راهبردها، و همچنین اعتباریابی آن می پردازد. روش: روش پژوهش مورداستفاده در این مطالعه از نوع پژوهش ترکیبی بود. بدین منظور، در ابتدا از تحلیل محتوای استقرایی به منظور ارائه چهارچوبی برای پشتیبانی کتابخانه های عمومی ایران از یادگیری مادام العمر استفاده شد. جامعه این بخش پژوهش شامل کلیه مقالات مرتبط نمایه شده در سال های 1980 تا 2019 در پایگاه های اطلاعاتی مختلف، و همچنین اسناد، برنامه های راهبردی، و وبگاه کتابخانه های عمومی کشورهای مختلف دنیا بود که 71 منبع به صورت هدفمند انتخاب و مورد تحلیل قرار گرفت. در بخش دوم پژوهش، برای اعتباریابی چهارچوب پیشنهادی از روش تحقیق پیمایش اینترنتی استفاده شد. جامعه آماری این بخش، شامل کلیه متخصصان حوزه علوم تربیتی و علم اطلاعات و دانش شناسی می شد که دارای تجارب علمی یا حرفه ای مرتبط بودند. از این جامعه آماری، 18 نفر به شکل هدفمند به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها، از پرسش نامه ارزیابی محقق ساخته استفاده شد. روایی پرسش نامه ارزیابی با استفاده از نظرِ پنج متخصص این حوزه بررسی و تأیید شد. همچنین، به منظور تعیین پایایی پرسش نامه از روش توافق بین ارزیابان استفاده شد که مقدار آن 0.86 محاسبه شد. داده های گردآوری شده با استفاده از میانه و آزمون علامت تجزیه وتحلیل شدند. یافته ها: با بهره گیری از یافته های حاصل از تجارب جهانی و با در نظر گرفتن چشم انداز کتابخانه عمومی ایران، چهارچوبی متشکل از چشم انداز، مأموریت، ارزش ها، و راهبردها برای پشتیبانی کتابخانه های عمومی ایران از یادگیری مادام العمر ارائه شد. در نهایت، نتایج ارزیابی متخصصان نشان داد که چهارچوب پیشنهادی جامع و کامل بوده و برای تحقق یادگیری مادام العمر در کتابخانه های عمومی ایران مناسب است. اصالت/ارزش: با وجودِ تأکید اسناد بالادستی بر نقش کتابخانه های عمومی در تحقق یادگیری مادام العمر، راهنمای عملی برای پشتیبانی کتابخانه های عمومی ایران از یادگیری مادام العمر وجود ندارد؛ لذا پژوهش حاضر با ارائه چهارچوبی به رفع خلأ موجود می پردازد. چهارچوب حاصل از این پژوهش می تواند به کتابخانه های عمومی ایران کمک کند تا به سهم خود نقش مؤثرتری در ساختن جامعه یادگیرندگان مادام العمر ایفا کنند.

هدف : پژوهش حاضر با هدف ارزیابی همزمانسطحسوادسلامتبیمارانمبتلابهدیابتمراجعه کنندهبهمراکزبهداشتی درمانی شهر شیراز وتناسبخواناییمنابعآموزشیدردسترساینبیماران انجام شده است. روش شناسی : در این پژوهش توصیفی، سواد سلامت 400 بیمار دیابتی مراجعه کننده به مراکزبهداشتی درمانی شهر شیراز به شیوه نمونه گیری در دسترس و 22 منبع آموزش به بیمار در دسترس این بیماران اندازه گیری شد. داده های مربوط به سواد سلامت با استفاده از آزمون هنجاریابی شده سواد سلامت عملکردی بزرگسالان و خوانایی به وسیله شاخص فلش دیانی به دست آمد. یافته ها: یافته ها نشان داد سواد سلامت بیماران دیابتی مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهر شیراز در سطح مرزی قرار دارد؛ این در حالی است که منابع آموزش به بیمار نیز از نظر میزان خوانایی دشوار بودند (میانگین خوانایی40). نتیجه پژوهش همچنین نشان دهنده نبود تناسب میان خوانایی منابع آموزشی و سواد سلامت بیماران بود.    

هدف پژوهش: بررسی وضعیت زیرساخت فناوری در سه حوزه مدیریت دانش (گردآوری و ذخیره سازی منابع، سازمان دهی منابع و اشاعه منابع دانش) در کتابخانه های دانشگاه های سراسری شهرستان بابل ازنظر کتابداران است. روش /رویکرد پژوهش: پیمایشی- توصیفی است و با استفاده از پرسشنامه بر روی 30 کتابدار شاغل در کتابخانه های دانشگاه-های سراسری شهرستان بابل صورت گرفته است. یافته ها: میزان استفاده از زیرساخت فناوری در مدیریت دانش کتابخانه های موردبررسی در زمینه های گردآوری و ذخیره-سازی منابع دانش کمتر از متوسط، سازمان دهی منابع دانش در حد مطلوب و اشاعه منابع دانش در حد متوسط ارزیابی شد. درمجموع، ارزیابی مدیریت دانش در این سه حوزه را می توان در حد متوسط ارزیابی کرد. نتیجه گیری: پایین بودن نسبی استفاده از زیرساخت فناوری می تواند به سبب آگاه نبودن کتابداران به ضرورت استفاده از فناوری های اطلاعاتی در شناسایی و گزینش منابع اطلاعاتی و نیز نداشتن مهارت در استفاده از این فناوری ها باشد؛ بنابراین لازم است برای آموزش و آشنایی بیشتر کتابداران با فناوری های روز دنیا تلاش شود.

هدف : کتابخانه های عمومی به عنوان یکی از مجاری مهم و پرکاربردِ ارائه اطلاعات نقش مشارکتیِ قابل توجهی در آموزش و ارتقای مهارت های سواد اطلاعاتی کاربران دارند. هدف این مقاله، تعیین مؤلفه ها و شاخص های مؤثر بر ارتقای مهارت های سواد اطلاعاتی در بافت کتابخانه های عمومی کشور با در نظر داشتن خلأ مهارتی جامعه مخاطب و همچنین فقدان برنامه ریزی های منسجم و اجرای مستمر آموزش های مهارت های سواد اطلاعاتی، در بافت مذکور است. روش شناسی: پژوهش از نظر هدف کاربردی و رویکرد آن آمیخته است. داده های پژوهش با تحلیل محتوای چارچوب های سواد اطلاعاتی و برگزاری سه دور پنل دلفی خبرگان سواد اطلاعاتی گردآوری، شده است. جامعه پژوهش، در بخش جامعه اسنادی متشکل از چهار چارچوب سواد اطلاعاتی و در بخش جامعه انسانی متشکل از 11 نفر از خبرگان در دور اول و 10 نفر در دورهای دوم و سوم بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش کدگذاری و نرم افزار مکس کیودی ای استفاده شد. یافته ها: نتایج پنل دلفی، با 48 شاخص و هفت مؤلفه اصلی به این ترتیب حاصل آمد: «مهارت های درک و تشخیص نیاز اطلاعاتی»، «مهارت های دسترسی به اطلاعات»، «مهارت های ارزیابی اطلاعات»، «مهارت های استفاده از اطلاعات»، «مهارت های ترکیب اطلاعات»، «مهارت های اشاعه اطلاعات» و مهارت های «فراسواد». مؤلفه «فراسواد» یکی از مهم ترین مؤلفه های حاصل از پژوهش حاضر با کسب 18 شاخص، یکی از وجوه اصلی و تمایز مؤلفه های برآمده از نتایج این پژوهش با چارچوب ها و مدل های پیشین سواد اطلاعاتی برای کتابخانه های عمومی است. نتیجه گیری: نتایج حاصل از این مطالعه، ضمن رفع خلأهای موجود و ارتقای مهارت های سواد اطلاعاتیِ جامعه مخاطب می تواند با جریان سازی علمی مناسب در پر کردن شکاف های پژوهشی در حوزه سواد اطلاعاتی در بافت کتابخانه های عمومی کشور، نیز مؤثر واقع شود.

سواد اطلاعاتی و قابلیت های آن در محیط کار، معیار مهم سنجش نیروی کار است. از طرفی، مدل ها و تعاریف ارائه شده از سواد اطلاعاتی، قابل تعمیم به بافت های مختلف نیستند. طراحی نرم افزار کتابخانه یکی از مشاغلی است که به طور مستقیم با مهارت های کامپیوتری و سواد اطلاعاتی ارتباط دارد. رکن اصلی در فرآیند طراحی نرم افزار کتابخانه، نیروی انسانی(طراح نرم افزار) است. بنابراین، این پژوهش با هدف «ارائه الگویی از مولفه های سواد اطلاعاتی برای تیم های طراحی نرم افزار کتابخانه» انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش حاضر، 15 نفر از متخصصان خبره تیم طراحی نرم افزار کتابخانه شامل: «پیاده ساز»، «تحلیل گر سیستم»، «پشتیبان» و «گرافیست» هستند که در این حوزه به عنوان افراد غنی از اطلاعات شناخته شده اند. جامعه پژوهش به روش «نمونه گیری گلوله برفی» ونیز «نمونه گیری مبتنی بر معرفی مشارکت کننده» انتخاب شده است. پژوهش حاضر به شیوه کیفی انجام شده است و ابزار گردآوری اطلاعات، مصاحبه نیمه ساختاریافته است. پس از پیاده سازی مصاحبه ها، تحلیل محتوای کیفی اطلاعات انجام گرفت. بر این اساس، ابتدا توانمندی های هرعنوان شغلی به تفکیک بیان شد، که مهارت های مشترک بین اعضای تیم عبارتند از: قابلیت کار تیمی، انعطاف پذیری اطلاعاتی، دانش فنی آی تی ودانش کتابداری. سپس مولفه های اصلی سواد اطلاعاتی به دست آمد که عبارتند از: نیاز اطلاعاتی، دسترسی به اطلاعات، بازیابی اطلاعات، ارزیابی اطلاعات، سازماندهی اطلاعات و انتشار اطلاعات. همچنین مولفه های فرعی در هر بخش به تفکیک مشخص شد.

جوامع بشری در عرصه زندگی اقتصادی-اجتماعی با سه انقلاب اساسی کشاورزی، صنعتی و اقتصاد دانش بنیان، روبه رو بوده اند. در طی این انقلاب ها نه تنها ساختار اقتصادی بلکه ساختار اجتماعی و فرهنگی نیز تحول یافته است. هم اکنون بیش از دو دهه است که سومین انقلاب یعنی عصر اقتصاد دانش بنیان آغاز شده است. عصری که در آن کاربرد دانش مهم ترین عامل تولید است و بیش از هر عامل دیگری پیش برنده صنایع و پایه گذار پیشرفت های اقتصادی است. شرایط عصر حاضر و دگرگونی های ژرف آن، دولت ها را برآن داشته که تمهیدات ویژه ای در راستای تحقق امر توسعه پیش بینی نمایند. فرآیند توسعه در این عصر منوط به انتخاب درست دانش های پیشران و برنامه ریزی دقیق و منظم برای پیشتازی در آن می باشد. برای پیش برد این تمهیدات لازم است علاوه بر شناخت دانش پیشران، معیارهای این انتخاب را نیز تحلیل نمود. در این مقاله با استفاده از رویکرد توصیفی- تحلیلی به تبیین موضوع البته تنها از منظر اقتصادی، پرداخته و با استفاده از اسناد و شواهد موجود، همانند مقالات، کتب، سایت های معتبر و ...، فرایند جمع آوری اطلاعات انجام گرفته است. بر اساس یافته های این مقاله چهار معیار اساسی جهت یک انتخاب درست و دقیق عبارتند از ظرفیت خلق ارزش افزوده، ظرفیت خوشه زدن، امکان پذیری از منظر زیرساخت ها، و ظرفیت ایجاد فرصت های شغلی پایدار؛ به تفصیل به شرح و توسعه آن ها پرداخته می شود.

مقدمه: پژوهش حاضر با هدف طراحی و تدوین پروفایل کاربردی فراداده ای برای توصیف و سازماندهی اشیای محتوایی پایگاه های مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با رویکرد تحلیلی- سیستمی انجام شد. روش شناسی: جامعه پژوهش را اشیای محتوایی چهار پایگاه حوزه نت، نورمگز، نورلایب و اندیشوران تشکیل می دادند. افزون بر اشیای محتوایی این پایگاه ها، عناصر، عناصر فرعی، و خصائص پرکاربردترین استانداردهای فراداده ای از جمله استانداردهای طرح فراداده ای توصیف شیء (مادس)، طرح فراداده ای هسته دوبلین، استاندارد کدگذاری و انتقال فراداده (متس) و قالب فراداده ای مارک به عنوان بخش دیگر جامعه پژوهش مورد مطالعه قرار گرفتند. به منظور انتخاب این استانداردها به عنوان مبنای طراحی پروفایل، ویژگی های بومی اشیای محتوایی، اهداف و کارکردهای مد نظر چهار پایگاه عضو جامعه پژوهش با ویژگی های طرح های فراداده ای استاندارد تطبیق داده شدند، و مناسبترین آنها (استانداردهای مادس و هسته دوبلین) که بتوانند نیازهای بومی توصیف و سازماندهی چهار پایگاه را تامین نمایند، مورد گزینش واقع شدند. روش گردآوری داده ها مصاحبه و مشاهده طراحی شده، و ابزار آن پرسشنامه و سیاهه وارسی بود. یافته ها: برای طراحی و تدوین پروفایل کاربردی، عناصر، عناصر فرعی، و خصائصی از استانداردهای فراداده ای منتخب که متناسب با ویژگی های بافت بومی (پایگاه های چهارگانه) بود و نیازهای محلی بافت هدف را تامین می نمود، استخراج و در بستر معناشناختی همخوان با بافت اطلاعاتی هدف قرار گرفت. در مواردی که عنصر، عنصر فرعی و یا خصیصه ای جدید نیاز بود و یا عناصر، عناصر فرعی و خصائص موجود نیاز به بازتعریف بومی داشتند، عنصر یا خصیصه جدید طراحی و در صورت وجود، تعریفی بومی ارائه شد تا کاربردپذیری آن برای پایگاه ها افزایش یابد. نتیجه گیری: پروفایل کاربردی فراداده ای مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی بر اساس ویژگی ها و نیازهای بومی پایگاه های آن مرکز، و همچنین شناسایی ساختار، عناصر، کارکردها و ویژگی های معناشناختی با مجموع 23 عنصر، 16 عنصر از استاندارد فراداده ای مادس، 5 عنصر از استاندارد فراداده ای هسته دوبلین و 2 عنصر تعریف شده به صورت بومی، و با تهیه توصیفی (شناسنامه ای) برای هر عنصر طراحی و تدوین گردید.

این اصطلاح معمولاً در جایی به کار می رود که عاملی با آنکه دسترسی به منبع دارد اما به دلایلی ترجیح می دهد از کمترین امکانات استفاده کند. این عمل گاه ممدوح و گاه مذموم است. حوزۀ اطلاع رسانی اگر اسمش بامسمّا باشد معنایش این است که درست اطلاع رسانی کند و البته خودش قبلاً باید اطلاع داشته باشد؛ زیرا کسی که خبر ندارد یا خبرِ درست ندارد چگونه می تواند خبررسانی کند. این امر برای کسانی که خود داعیۀ اطلاع رسانی دارند و به ویژه استاد حوزۀ اطلاع رسانی اند اهمیتش مضاعف می شود. توجه به استناد و مستندسازی یکی از مهم ترین درس های حوزۀ علم اطلاعات و دانش شناسی است که در آن تأکید می شود، کسی چیزی بدون استناد نگوید. علاوه بر این، تاریخ شفاهی یکی از درس های رشتۀ آرشیو (یادمانه ها) است و متخصصان این حوزه باید با افرادی که درگیر مسائل بوده اند و دارای اطلاعاتی هستند مصاحبه کنند تا آن ها نظراتشان را بگویند و چیزی از قلم نیفتد. توجه به استناد و مستندسازی یکی از مهم ترین درس های حوزۀ علم اطلاعات و دانش شناسی است که در آن تأکید می شود، کسی چیزی بدون استناد نگوید. علاوه بر این، تاریخ شفاهی یکی از درس های رشتۀ آرشیو (یادمانه ها) است و متخصصان این حوزه باید با افرادی که درگیر مسائل بوده اند و دارای اطلاعاتی هستند مصاحبه کنند تا آن ها نظراتشان را بگویند و چیزی از قلم نیفتد. در نیمه های مهرماه امسال (1398)، رایانامه ای از یکی از فارغ التحصیلان دکترای جوان این رشته برایم آمد مبنی بر اینکه مقاله ای در دائرﺓ المعارف کتابداری و اطلاع رسانی دربارۀ آموزش این رشته منتشر شده که در آن ضمن نام بردن از بسیاری از افراد، بخشی را هم به تأسیس دانشکدۀ علم اطلاعات و دانش شناسی اختصاص داده است. نام برده با تأکید بر بخش اخیر و با توجه به شناختی که از من نسبت به موضوع دارد پیشنهاد کرده بود دربارۀ آن اظهارنظر کنم. در ابتدا باید از این اقدام ارزشمند جوانان اهل ِتحقیق سپاسگزاری کنم که وقتی مطلبی می خوانند چنانچه مطلب نادرستی یا سوگیری یا نقصی می بینند از کنار آن سرسری نمی گذرند و سعی می کنند در اصلاح آن بکوشند، زیرا غفلت از آن موجب تحریف تاریخ یا ایجاد ابهام یا خلأ در تاریخچۀ هر موضوعی خواهد بود. من نه از آن نظر که بخواهم دربارۀ فعالیت خود بزرگ نمایی کنم؛ ولی اگر واقعیت با آنچه نوشته می شود زاویه داشته باشد لازم است حتماً آن را بازگو کرد هر چند برای بعضی ها خوشایند نباشد. من در دروان زندگی کاری ام از سال 1352 به بعد با توجه به انتخاب رشتۀ کتابداری و اطلاع رسانی و نظر به علاقه به این رشته، برای ارتقای آن از هیچ اقدامی فروگذاری نکرده ام، اما دریغ از توجه، یا ابراز علاقه یا انتقاد صحیح و حتی غلطِ دست اندرکاران و مدعیان این رشته. در مقابل، آنچه من دیده ام سکوت و از کنار مسائل گذشتن توسط دیگران بوده است. نمونۀ آن، دوران حدود بیست ساله مسئولیت هایم در مدیر کلی آموزش وپرورش استان همدان، نمایندگی مجلس شورای اسلامی، سازمان اسناد ملی، ریاست کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، و دانشکدۀ کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه تهران است که طی آن هرگز ندیدم شخصی یا شخصیتی از حوزۀ کتابداری و اطلاع رسانی با من در بارۀ ارتقای حوزه تماس بگیرد و مطلبی را بیان کند؛ هرچند در این دوران سعی کرده ام خود با استنباط شخصی هرچه در توان داشته ام انجام دهم. اثرگذارترین کارهایی که انجام شده است ایجاد پژوهشکدۀ اسناد در سازمان اسناد ملی ایران، تصویب قانون کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران، تصویب قانون کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس و ایجاد دانشکدۀ کتابداری و اطلاع رسانی (دانشکده علوم اطلاعات و دانش شناسی) است. به علاوه، باآنکه در اغلب مجالس یا سازمان های مهم این حوزه به ویژه پس از انقلاب شرکت داشته ام، اما دریغ از تهیۀ تاریخ شفاهی ازطرفِ سازمان های مسئول در این باره. مطلب زیر بخشی از آن چیزی است که توسط آقای دکتر حیاتی در بخش آموزش کتابداری و اطلاع رسانی در دائرﺓ المعارف کتابداری و اطلاع رسانی تهیه شده است: تأسیس دانشکده. در سال 1389 در دانشگاه تهران «دانشکدۀ علم اطلاعات و دانش شناسی» به ابتکار غلامرضا فدائی، استاد گروه علم اطلاعات و دانش شناسی و کمیتۀ برنامه ریزی رشته، با چند عضو هیئت علمی تازه کار بدون گروه آموزشی در راهروئی در طبقۀ بالای باشگاه دانشگاه تأسیس شد. او می خواست با همکاری مرکز اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران رشته های جدید شورای عالی برنامه ریزی را راه اندازد. این ایده قبلاً در دوران انقلاب فرهنگی مطرح و به دلائلی که پیش از این گفتیم، منتفی شده بود. او نیز چنان که خود به یک منتقد گفته بود خواسته ب

پژوهش حاضر با هدف تعیین سهم رشته های موضوعی مؤثر در شکل گیری پایان نامه های انجام شده در دانشگاه های ایران در حوزه موضوعی رابط کاربر و همچنین تبیین موارد روش شناختی پژوهشی آنها انجام شده است. این پژوهش از روش تحلیل محتوای کمی با رویکردی توصیفی و ابزار سیاهه وارسی محقق ساخته برای گردآوری داده ها استفاده کرده است. یافته ها نشان داد که در بیش از 25 دانشگاه مختلف کشور (اعم از سراسری، پیام نور، غیرانتفاعی و دانشگاه آزاد اسلامی) پایان نامه هایی در حوزه رابط کاربر انجام و به نتیجه رسیده است. همچنین متخصصان دارای مدرک در 18 رشته موضوعی در شکل گیری، هدایت و ارائه مشاوره های لازم برای انجام پایان نامه های انجام شده در این حوزه نقش داشته اند. با این حال، متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی بیش از نیمی از پایان نامه های این حوزه را در ایران انجام و یا هدایت کرده اند. از منظر روش شناختی نیز یافته ها نشان داد که برای انجام پایان نامه های مورد بررسی تنها از معدودی از روش های پژوهش مرسوم در حوزه تعامل انسان با رایانه استفاده شده است. بیش از 40 درصد از این پایان نامه ها نیز با استفاده از روش پیمایشی که از مهم ترین روش های رویکرد کمی است انجام شده اند. همچنین اغلب آنها کاربردی بوده و از تک ابزار که اغلب هم پرسشنامه یا سیاهه وارسی بوده برای گردآوری داده ها بهره برده اند. در بررسی پژوهش های این حوزه همچنین گرایش به استفاده از تعداد نمونه های کم و همچنین روش های نمونه گیری هدفمند در جامعه مورد بررسی مشاهده می شود. به نظر می رسد در حوزه پژوهش های رابط کاربر علاوه بر انجام پژوهش های کاربردی (به ویژه در رابطه با ارزیابی محصولات طراحی شده و ارائه بازخورد به طراحان آنها)، نیاز است تا با استفاده از رویکردها، روش ها و ابزارهای پژوهشی جدیدتر و عمقی تر مبانی نظری و اصول موجود در این حوزه نیز مورد بازنگری و بررسی بیشتر قرار گیرند و توسعه حوزه نظری نیز مورد توجه پژوهشگران قرار بگیرد.

هدف : بررسی، تبیین، و اولویت بندی نیازهای آموزشی کتابداران کتابخانه ملی ج.ا. ایران در گروه های شغلی اطلاع رسانی، فراهم آوری و سازمان دهی اطلاعات و تحلیل شکاف بین وضع موجود و مطلوب. روش شناسی: در این پیمایش توصیفی با استفاده از پرسشنامه پژوهشگرساخته داده های مورد نیاز از میان 120 نفر کتابدار در سه گروه شغلی اطلاع رسانی، فراهم آوری، و سازمان دهی اطلاعات گردآوری شد. روایی پرسشنامه صوری و محتوایی بوده که با نظر متخصصان تأیید شد. پایایی به دست آمده از طریق آلفای کرونباخ نیز درجه بالایی را نشان داد. نتایج با آمار توصیفی و استنباطی تحلیل و نیازها اولویت بندی گردید. یافته ها : در اکثر مهارت ها بین میانگین وضع موجود و مطلوب تفاوت معناداری مشاهده شد. در گروه اطلاع رسانی 30 نیاز فوری و 5 نیاز مستمر؛ در فراهم آوری 3 نیاز فوری و 20 نیاز مستمر؛ و در گروه سازمان دهی اطلاعات نیز 11 نیاز فوری و 8 نیاز مستمر شناسایی شد. بخش اطلاع رسانی با (5/45%) بیشترین نیاز به آموزش مهارت های شغلی را داشته است و گروه های فراهم آوری با (9/29%) و سازمان دهی اطلاعات با (7/24%) به ترتیب اولویت های دوم و سوم را به خود اختصاص داده اند. نتیجه گیری:علی رغم اینکه اغلب پاسخ دهندگان با بیشتر مهارت ها آشنایی زیادی داشته اند، برخی مهارت ها را مجدداً در زمره نیاز آموزشی ذکر کرده اند. لذا چنین به نظر می رسد که از نظر آنان مهارت هایشان قدیمی شده و کفاف نیازهای زمان حال را نمی دهد؛ یا اینکه آموزش های داده شده به آنها کافی نبوده است که مایلند مجدداً آموزش ببینند. به همین دلیل، شایسته است نیازهای آموزشی کارکنان به طور مستمر و کیفی و با توجه به پیشرفت فناوری مورد توجه و بازآموزی قرار گیرد.

هدف: هدف این پژوهش بررسی توزیع مکانی کتابخانه های عمومی، شناخت جایگاه مناطق شهری از لحاظ برخورداری از این خدمات، تعیین سطح نابرابری هر یک از مناطق و کاهش نابرابری های اجتماعی در سطح شهر ارومیه می باشد . روش : مقاله تحلیلی و توصیفی است و روش گردآوری داده های پژوهش ترکیبی از روش های اسنادی و میدانی است. برای سنجش عدالت فضایی در این تحقیق از متغیرهای فاصله از کتابخانه های موجود، فاصله از خیابان ها ی اصلی، فاصله از صنایع مزاحم، تراکم جمعیت، نزدیکی به مراکز مسکونی، نزدیکی به فضاهای سبز، فاصله از مراکز تجاری، نزدیکی به مراکز آموزشی، فاصله از مراکز درمانی، سازگاری کاربری ها، شیب، و دوری از خط گسل استفاده شده است. در نهایت، تجزیه و تحلیل ها با استفاده از روش فازی با بازه عضویت صفر تا 255 صورت گرفت . یافته ها: نتایج پژوهش حاضر نشان داد که تعداد و توزیع فضایی کتابخانه های موجود در شهر ارومیه جوابگوی تقاضای فعلی نمی باشد و سطح دسترسی به این موجودی نیز برای همه افراد به لحاظ پراکنش نامتناسب در گستره شهری نامناسب است. لذا می توان کمبود 6900 متر مربعی فضای کتابخانه ای را با احداث 4 باب کتابخانه جدید، و متناسب با شاخص های جمعیت، دسترسی و عدالت اجتماعی، با توزیع فضایی چندگانه جبران نمود؛ و سطح سواد، میزان مطالعه،کیﻔیﺖ زﻧﺪﮔی و شاخص عدالت اجتماعی را در بین شهروندان ارومیه ارﺗﻘﺎء بخشید . اصالت/ارزش: ارزش پژوهش حاضر در نشان دادن رابطه بین ﺗﻮﺳﻌﻪ یﺎفتگی و ﻣﻮﺿﻮع ﻋﺪاﻟﺖ ﻓﻀﺎیی در ﺗﻮزیﻊ ﺧﺪﻣﺎت ﻋﻤﻮﻣی ﺷﻬﺮی می باشد، چرا که کتابخانه های عمومی، به واسطه نقشی که در ارتقای سطح سواد و آگاهی افراد جامعه ایفا می کنند، از جایگاه پراهمیتی برخوردارند؛ و توزیع فضایی مناسب آن در سطح شهر می تواند نقش مهمی در تحقق عدالت اجتماعی داشته باشد .

مقدمه: پرورش و توسعه اخلاق پژوهش در فارغ التحصیلان دانشگاهی از اهمیت وافری در نظام های آموزش عالی کشورهای پیشرو و اسناد فرادست دانشگاه های ایران به شمار می رود. هدف پژوهش، شناسایی عوامل مؤثر بر رعایت، تعیین اهمیت و سهم عوامل اثرگذار بر رعایت اخلاق پژوهش در میان دانشجویان گروه های مختلف تحصیلی بود. روش شناسی : از نوع همبستگی و جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان تحصیلات تکمیلی در دانشگاه فردوسی مشهد در سال تحصیلی 95 1394 بود. حجم نمونه از طریق فرمول کوکران تعیین و به شیوه روش نمونه گیری سهمیه ای 400 نفر تعیین گردید. یافته ها: از طریق پرسشنامه ای محقق ساخته که به منظور سنجش میزان رعایت اخلاق پژوهش و تعیین عوامل مؤثر بر آن طراحی و تدوین شده بود؛ جمع آوری گردید. برای پاسخ دهی به سؤالات پژوهش از آزمون های رگرسیون چندگانه و آزمون تحلیل واریانس استفاده شد. نتیجه گیری: از میان متغیرهای مؤثر تنها دو مؤلفه محدودیت زمانی و فشارهای محیطی، قابلیت پیش بینی رعایت اخلاق پژوهش را دارند. نتایج آزمون ها نشان داد که بین گروه های تحصیلی تفاوت معناداری در رعایت اخلاق پژوهش وجود دارد. میانگین رعایت اخلاق پژوهش در گروه علوم دامی کشاورزی از سایر گروه ها بیشتر بود، سپس رعایت اخلاق پژوهش به ترتیب در گروه های علوم پایه و علوم انسانی و در نهایت در گروه فنی مهندسی دیده شد. با توجه به تأثیر پژوهش در سرنوشت جامعه، سوگیری اخلاق در پژوهش می تواند مبدأ شکل گیری رفتارهای غیراخلاقی عمده تری گردد؛ بنابراین بهتر است با شناخت سایر عوامل، در جهت بهبود رعایت اخلاق پژوهش در دانشگاه ها مبادرت شود.

مقدمه : تولید دانش، فرآیندی پیچیده و زمان بر است و نخبگان دانشگاهی، پیشگامان تولید آن محسوب می شوند. بررسی فرآیند «ارتباط علمی» و نقش آن در تولید دانش در حوزۀ علوم انسانی و مهم تر از آن، تأثیرگذاری روابط میان رشته ای بر توسعه حوزه های دانش در علوم انسانی از موضوعاتی است که کمتر مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. این پژوهش به مرور و معرفی اجمالی این مفاهیم به منظور واکاوی برخی از چالش های فرایند تولید دانش میان رشته ای در علوم انسانی با بررسی متون مرتبط می پردازد. روش شناسی : این پژوهش به صورت کتابخآن های و مروری انجام شده و با بررسی متون مرتبط، مفاهیم مورد نظر تبیین شده است. یافته ها : در چهارچوب ارتباط علمی و تولید دانش میان رشته ای در علوم انسانی مشخص می گردد که نه تنها به وجود و حضور مؤثر آفرینندگان دانش و نخبگان علمی موجود در درون جامعه دانشگاهی نیاز است، بلکه لازم است تا افزون بر تمایل و خواست آن ها به نشر ایده ها و افکار خود، بایسته ها و ملزومات زیرساختی تولید و اشاعه دانش میان رشته ای نیز وجود داشته باشد. اگر دانش به عنوان شبکه ارتباطی در علوم انسانی تلقی شود، مشارکت جویان دانایی (مصرف کنندگان و تولیدکنندگان)، می توانند به مفاهمه ای دست یابند که با یک نوع خلاقیت میان رشته ای، مفاهیم خلق شده را به اشتراک گذارند و به سیّالیّت جریان دانایی و دانش مدد رسانند. ازاین رو، نیاز به شناخت بیشتر عوامل موثر بر ارتباط علمی در محیط های دانشگاهی ضروری می نماید. نتیجه گیری : به نظر می رسد، تبادل دانش و بهره گیری از پژوهش های میان رشته ای که به نشر ایده ها و افکار در راستای حل مسئله ها و دشواری های موجود در جامعه منجر می گردد، از نیازمندی های غیرقابل چشم پوشی جوامع انسانی است. ازاین رو، می توان با بهره گیری از برخی چهارچوب ها و با تأکید بر نقش ارتباط میان رشته ای در فرآیند تولید دانش، روند توسعه دانش میان رشته ای در حوزه علوم انسانی را با هدف رسیدن به وضعیت مطلوب مورد توجه قرار داد.