درخت حوزه‌های تخصصی

ادبیات عرب

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
شعر صرف علوم بلاغه کلیات لغت نثر نحو
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۶۱ تا ۸۰ مورد از کل ۱٬۶۵۱ مورد.
۶۱.

شاخصه های فردیت مؤلف در گفتمان علوی مطالعه موردی خطبه 238 با محوریت دعوت به وحدت و نهی از تفرقه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۹ 70 - 87

کلید واژه ها: هرمنوتیک پارادایم روان شناخت گرا فردیت مؤلف وحدت اسلامی نهج البلاغه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 951 تعداد دانلود : 997
شناخت و درک عمیق از متن و پی بردن به لایه های زیرین معنایی، نیازمند به کارگیری ابزارهای روشمند علمی است. یکی از این ابزارها که در نظریه هرمنوتیک شلایر ماخر (1768-1834) مطرح می شود تأویل روان شناختی است که در جستار پیش رو در قالب یک نوع پارادایم معرفتی به نام پارادایم روان شناخت گرا مورد استفاده قرار گرفته است. پارادایم روان شناخت گرا بر اتخاذ مفاهیم رهیافتیِ ویژه ای ازجمله فردیت مؤلف، انسانیت مؤلف، و فضای گفتمانی حاکم بر عصر مؤلف استوار می گردد. مقاله حاضر با هدف تبیین شاخصه های فردیت امام علی (ع) در ارتباط با مفهوم راهبردی وحدت اسلامی در پی پاسخگویی به این سؤال است که بر اساس پارادایم روان شناخت گرایِ شلایر ماخر، مفهوم رهیافتیِ فردیت مؤلف در خطبه 238 نهج البلاغه چگونه نمود یافته است. مسئله وحدت همچنان یکی از چالش های جهان اسلام است که بازگشت به گفتمان ناب اسلامی و بازخوانی مبانی اصیل آن را به ضرورتی اجتناب ناپذیر مبدل می سازد. خطبه 238 با محوریت دعوت به وحدت و پرهیز از تفرقه یکی از منابع ارزشمند در این حوزه است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که نظم ذهنی و ساختار منطقی حاکم بر گفتمان امام علی (ع) در ارتباط با مسئله وحدت، ریشه یابی دقیق عوامل تفرقه ساز و سپس ارائه راه حل های رفع مشکل، جایگاه ویژه تعقّل و خردورزی در گفتمان علوی و خود پنداره مثبت در تعامل با مخاطب از برجسته ترین شاخصه های فردیّت آن حضرت در خطبه مذکور به شمار می آید .
۶۲.

فوره أسلوب الاستفهام فی روایه حرب الکلب الثانیه لإبراهیم نصر اللّٰه دراسه جمالیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶ 1 - 16

کلید واژه ها: الجمالیِه أسلوب الاستفهام إبراهیم نصر الله حرب الکلب الثانیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 614 تعداد دانلود : 691
  إن إبراهیم نصر اللّٰه، الروائی الفلسطینی، فی روایته المسماه بحرب الکلب الثانیه ، یعالج الصعوبات التی یعانی منها الشعب الفلسطینی بأسلوب فانتازی مستفیدا من الطاقات اللغویه. إذن، یجدر نص هذه الروایه بالتحلیل النحوی والبلاغی للکشف عن جمالیه استخدام أسلوب الاستفهام الذی یعد بأنواعه المختلفه من أهم الأسالیب الإنشائیه المستخدمه فی تحریک عواطف المخاطب، وإضفاء الجمالیه على النص، والتأثیر الأکثر فی نفس المخاطب، لتمکین المعنى فی ذهنه. لقد رغب الأدباء فی استخدام هذا الأسلوب فی أعمالهم الأدبیه؛ لکونه ذا معنى مجازی أوسع من الأسالیب الأخرى. یهدف هذا المقال إلى الکشف عن الأغراض البلاغیه الکامنه فی أسلوب الاستفهام وفقا للمنهج الوصفی التحلیلی، معتمدا على الأسلوبیه الإحصائیه لیجیب عن مدى التناسق بین أدوات الاستفهام ومستویات اللغه الروائیه الثلاثه: السردیه، والوصفیه والحواریه، وإبراز أهمّ ما فی هذا الأسلوب من جمالیه لإفاده المعنى إلى المتلقی. وأهمّ ما وصل إلیه هذا المقال أن الراوی استخدم أسلوب الاستفهام فی الغالب فی مستوی الحوار؛ لأن الشخصیات الروائیه تتجادل لوقوعها فی حیره ناتجه عن وجود الأشباه والشبیهات والشک فی الوصول إلى الحقیقه والتمییز بین الأصل وهذه الشبیهات، ثم أکثر من استخدام هذا الأسلوب فی غرضی النفی والإنکار؛ لأنهما یتناسبان والفضاء الروائی المتشائم الذی یسود الروایه لیظهر الانتهازیه السیاسیه والاقتصادیه والثقافیه لشخصیات روائیه تمثل جیلا جدیدا لا یعملون إلا لتحقیق مصالحهم الخاصه دون مصالح المجتمع الفلسطینی العامه.
۶۳.

موازنه أسلوبیه بین قصیدتی البحتری والمتنبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶ 75 - 92

کلید واژه ها: الموازنه الأسلوبیه المستوى اللغوی المستوى الفکری المستوى الأدبی البحتری المتنبی الشعر العباسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 465
إن الأسلوبیه علم یهدف إلى الکشف عن العناصر الممیزه التی یستخدمها المؤلف لأغراض شتى؛ وهذا الکشف لا یحصل إلا بالموازنه والتطبیق على السیاق الأکبر أو الأصغر، حیث من خلال الموازنه تظهر هذه العناصر المکوّنه للنص، وتبدو أوجه التشابه والاختلاف بین النصین. ومن ثمّ، یمکن تمییز الأسلوب لمؤلف عن آخر أو تمییز السمات الأسلوبیه لفتره عن فتره أخرى. وفیما یخص القصیده، فإنه تتم معالجتها من خلال عناصرها المختلفه کالإیقاع، والنحو، والفکره، والبیان والمحسنات اللفظیه والمعنویه. یعتبر الشاعران البحتری والمتنبی من فحول شعراء العصر العباسی، وتدور معظم قصائدهما حول المدح والغزل. یتناول هذا المقال تحلیل وتطبیق قصیدتین لهذین الشاعرین: قصیده "طَیفُ الحَبیبِ أَلَمَّ مِنْ عُدَوَائِهِ" للبحتری، وقصیده "عَذْلُ العَواذِلِ حَوْلَ قَلبی التائِهِ" للمتنبی. وسبب اختیار هاتین القصیدتین هو اتفاقهما فی المضمون والوزن والقافیه. ومن خلال هذه الدراسه، نسعى إلى کشف العناصر الهامه، وکیفیه توظیف الشاعرین لها، وتبیین أوجه التشابه والاختلاف فی أسلوبهما الفردی. تتناول هذه الدراسه ثلاثه مستویات هی المستوى اللغوی والفکری والأدبی. والمنهج الذی تعتمده هو المنهج الوصفی التحلیلی الإحصائی؛ وذلک بالاعتماد على المصادر المکتبیه. وبعد معالجه هاتین القصیدتین ونظرا إلى المیزات الأسلوبیه، نستنتج أن الکلام عند المتنبی یظهر بشکل مباشر، وهذا ملائم مع إصدار الحکم، وجزاله التعبیر؛ وعند البحتری یظهر بشکل غیر مباشر ومائل، وهذا ملائم مع التعبیر الروائی؛ ولهذا، یرسم الشاعر التفاصیل بالتشبیه والاستعاره. ومن نتائج هذا المقال أنها لا یوجد أی دلیل على تأثر المتنبی بالبحتری، حیث إن أوجه الاختلاف بارزه للغایه فی أسلوبیه التفکیر وفی نوعیه استخدام الأدوات اللغویه والفنیه، وإن هذه النوعیه لاستخدام الأدوات قد کوّنت أسلوبهما الفردی.
۶۴.

ظواهر لغویّه في شعر الخنساء(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۵ 1 - 30

کلید واژه ها: التوکید التقارض الحذف الخنساء ظواهر لغویّه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 302 تعداد دانلود : 467
الخنساء بنت عمرو بن الحارث الشّرید، واسمها تماضر، والخنساء لقبها.ولدت سنه 575م، وکانت وفاتها سنه 24ه الموافقه لسنه 664م. طلبها درید بن الصمّه للزّواج فردّته لأنه شیخ کبیر. قُتل أخواها معاویه وصخر، فرثتهما بشعر کثیر، وجاء شعرها نشیداً متّصلاً من الحزن على أخویها ولا سیّما صخر الذی کان أحبّهما إلى قلبها. فحین نطالع دیوانها نشعر بأننا فی مأتم نسمع فیه عویل النائحات، وندب النادبات، ولطم اللاطمات، ونسمع التأبین والرثاء، وکأننا أمام موسیقا الموت وأنغام القضاء، إذ تکثر الخنساء من الأسالیب والصیغ التی تفید التوکید، ویظهر ذلک فی أمور عدیده، منها:التکرار، التوکید ب (المفعول المطلق، تعدّد الصفات، أدوات الاستفتاح والتنبیه، زیاده حرف، التوکید بضمیر رفع یعود علیه ضمیر، التوکید بالصیغه، التوکید بنفی الصفه لإثبات نقیضها، التوکید بالقسم)، ومن الظواهر اللغویه الأخرى التی تسترعی الاهتمام فی شعر الخنساء: التقارض، التقدیم والتأخیر، الحذف، والنداء المجاب بأمر. ومن أجل ذلک یسعى هذا البحث المختصر إلى دراسه الظواهر اللغویه فی شعر الخنساء، فی محاوله جادّه لبیان دلاله هذه الظواهر على مستوى الموقف الإنسانی المتجلّی فی رثاء أخیها صخر.
۶۵.

السیره الذاتیه النسائیه وملامحها فی تکوین الذات الأنثوی؛ «الصرخه» لرضوی عاشور نموذجاً(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۳ الربیع و الصیف ۱۴۴۴ شماره ۲ (پیاپی ۶) 31-56

کلید واژه ها: النقد الثقافی إیدئولوجیه المرأه السیره الذاتیه رضوی عاشور الصرخه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 118 تعداد دانلود : 796
للسیره الذاتیه النسائیه دور بارز فی تجسید إیدئولوجیه الکاتبه. إنَّ کتابه المرأه تبرهن علی أنّها تهتمّ اهتماماً بالغاً ب قضایا هامّه فی المجتمع. والکاتبه تحاول أن تعزز مکانتها من حیّز الهامش إلی حیّز المرکز خلال سیرتها الذاتیه. بعباره أخری؛ السیره الذاتیه النسائیه تختلف عن الأنواع الأدبیه الأخری تؤکّد علی ذات المرأه وتدافع عنه تجاه المجتمع الذکوری وهی أفضل طریقه لتجسید هواجس النساء العربیات. تهدف هذه الدراسه باعتماد المنهج الوصفی-التحلیلی إلی تحلیل إیدئولوجیه المرأه فی سیرتها المعنونه ب "الصرخه" لرضوی عاشور؛ الکاتبه المصریه المعاصره، وذلک على ضوء النقد الثقافی. الصرخه هی الجزء الثانی من کتاب «أثقل من رضوی» لرضوی عاشور التی روت فیها تجربتها الخاصه والعامه؛ وهی عوده مرضها الصعب متزامناً مع ما کان یجری فی مصر خلال أعوام (2013-2010م). تهدف الدراسه إلى التعرف علی السمات البارزه لکتابه المرأه فی تمثیل فکرتها خلال السیره الذاتیه. وتوصّلت إلی نتائج أهمّها؛ إنّ رضوی -الکاتبه المثقّفه التی تتحدث عن النساء اللاتی أثّرن فی حیاتها- تطمح للإشاره إلی دور الثقافه والاجتماع فی تکوین هویه المرأه العربیه. وهی المثقّفه التی ترکّز علی حضور النساء ودورهنّ فی المجتمع العربی. أمّا هاجس رضوی الرئیس فی قضیه المرأه العربیه فهو الاهتمام ب تعلیم المرأه العربیه. رضوی هی التی تبیّن أفکارها الرئیسه بالنسبه إلی المرأه بصوره مکرره. وذلک للبحث علی إصلاح وتطوّر المجتمع العربی فی مجال قضیه تعلیم البنات وزواجهنّ المبکر، عدم الثقه بالنفس، غیاب النساء فی الکتب بسبب هیمنه الأدب الذکوری، وخوف المرأه العربیه من الإقبال علی الکتابه عن ذاتها بسبب الحرمان الذی قد أصاب المجتمع العربی.
۶۶.

التجلیات العرفانیه لقصه النبی یوسف (ع) فی مرآه ابیات الشاعرین ابن الفارض والرومی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۳ الربیع و الصیف ۱۴۴۴ شماره ۲ (پیاپی ۶) 160-182

کلید واژه ها: القرآن الکریم النبی یوسف (ع) التأویل ابن الفارض جلال الدین الرومی (مولانا) العرفان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 691 تعداد دانلود : 88
خصص الله سبحانه وتعالى سوره لنبیه یوسف علیه السلام فی القرآن الکریم، وقام العارفون بتطبیق حقائق القرآن مع باطن الانسان فی تفسیر آیات الأنفس وعرضوا بذلک افکاراً فی غایه الدقه والصفاء حول الحقیقه الانسانیه. واننا نشاهد الکثیر من نماذج التفسیر والتأویل فی أبیات الشاعرین: ابن الفارض وجلال الدّین محمّد الرومی البلخی (مولانا). وهذه المقاله اهتمت بدراسه «حقائق وظرائف قصه سیدنا یوسف(ع)» عبرالتأمل فی ابیات الشعر لهذین العارفین الکبیرین. وتجدون فی البحث الحاضر أولاً: تأویلات مشترکه لهذین الشاعرین حول وصف جمال یوسف علیه السلام وتفسیرهما وتحلیلهما لأمر رائحه قمیص سیدنا یوسف علیه السلام، ومن ثم بیان رؤیه الشاعر جلال الدین الرومی حول یوسف (ع) وزلیخا وطول فتره سجن النبی یوسف(ع). وأمّا النتائج فتُبیّن لنا کیف انهما یرون أنّ النبی یوسف (ع) سلطان العشق وجمال یوسف (ع) هما من تجلّیات جمال الحق کذلک اعتبر ابن الفارض رؤیا النبی یوسف (ع) فی ابیاته بانها کنایه للعارفین بالله الذین کُشف لدیهم وجود الله الحق تبارک وتعالى، لکن مولانا جلال الدّین الرومی لایقدم رؤیه تأویلیه لهذا الموضوع . بینما فسر ابن الفارض عوده البصر الى عینی النبی یعقوب بقمیص یوسف، بانه یجسد بلوغه مقام الجمع بین قمیص یوسف (ع) والنبی یعقوب (ع)، لکن مولانا یعتبر قمیص النبی یوسف (ع) رمزا للعلوم الکشفیه. ویعتبر الشاعر الرومی زلیخا رمزا للدنیا کما یفسر سبب طول فتره سجن النبی یوسف(ع) ویُحیل ذلک إلى توجهه للمخلوق الذی هو بدوره سجین وأسیر فی هذه الدنیا الفانیه.
۶۷.

فاعلیه تآزریه الحواس (السمع والبصر) فی روایه "دفاتر الوراق" للروائی جلال برجس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۳ الربیع و الصیف ۱۴۴۴ شماره ۲ (پیاپی ۶) 275-297

کلید واژه ها: فاعلیه تآزریه الحواس الصوره السردیه دفاتر الوراق جلال برجس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 916 تعداد دانلود : 300
بما أن الروایه لها حصه التأثیر على وقع المتلقی، فقد یستخدمها الروائیون لبث الواقع المعیشی لتواکب الحدثیات بشکل مفبرک یهتم بالجانب الملفت کالحواس أکثر من باقی الجوانب. ولکن ما بقی فی موضع الإهمال هو الحدیث عن فاعلیه التآزریه فی آلیه الحواس، حیث إنها لم تحظ بموضع اهتمام یصب علیها مرتکزات النقاد بصوره خاصه کما حظیت آلیه التراسل وغیرها؛ من هذا المنطلق اخترنا روایه "دفاتر الوراق" للکاتب جلال برجس نموذجاً حتى ندرس من خلالها الآلیات الحسیه التی تحمل صوره الحدثیات فی المقاطع السردیه بشکل متضافر، مع التدقیق على حاستی السمع والبصر حسب المنهج الوصفی التحلیلی. وتبیّن لنا من خلال النتائج بأنّ الکاتب ربط هذه التآزریه مع الواقع المعیشی لیصور المقاربه بینهما أکثر، وکان هذا من ناحیه ما لقصد التوسیع فی مساحه التأثیر على المتلقی، ومن ناحیه أخرى لیخلق إندماجاً بین عالمین مختلفین کالسردی والواقعی أثناء عملیه السرد. وهذا التوزیع بین الأحاسیس المتآزره على الجوانب المقسمه _الواقعی والمجازی_ أدى إلى تمثلات جمالیه تتراوح بمدلولاتها على ترابط الجانبین، وقد أبدع به برجس فی تضافر الخیال وواقع الأحداث فی روایته.
۶۸.

موقوفات نساء مشهد فی العهد البهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیست و پنجم یهار و تابستان ۱۴۰۱ (۱۴۴۳ه.ق) شماره ۱ (پیاپی ۴۹) 337-371

کلید واژه ها: موقوفات النساء مشهد العهد البهلوی خطاب الوقف إداره الأوقاف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 71 تعداد دانلود : 839
لطالما کانت النساء، بصفتهن جزءاً مهماً من المجتمع، ناشطات فی مختلف جوانب الحیاه الاجتماعیه والاقتصادیه والسیاسیه والثقافیه. ولم یحظ مجال الوقف، باعتباره أحد مشاهد مساهمه المرأه، باهتمام کبیر. فی مشهد، استمرت فتره الوقف، کما فی الفترات السابقه، وترکت النساء أیضاً الأوقاف فی هذه الفتره. یرکز الموضوع الرئیس فی هذا المقال على حقیقه أنه بسبب تنوع دوافع الوقف بین النساء فی مشهد، والتی کانت تتمحور فی الغالب حول المحور الدینی، فکیف یمکن اقتفاء آثار الوعی الاجتماعی والثقافی والسیاسی لهؤلاء النساء والمتأثره بحاجاتهن فی المجتمع والأحداث الناجمه عن التغیرات فی الزمن، وکیف یمکن تتبعها فی وقف ممتلکاتهن وأموالهن. تسعى هذه الدراسه إلى الإجابه عن هذا السؤال الرئیس: ما هی أهمّ دوافع نساء مشهد واتجاهاتهن فی وقف أموالهم خلال هذه الفتره، على أساس استخدام وثائق الوقف لنساء مشهد فی إداره الأوقاف والشؤون الخیریه فی محافظه خراسان الرضویه؟ تقوم هذه الدراسه على المنهج الوصفی _ التحلیلی، مع تحدید استخدامات أوقاف النساء، لدراستها وتحلیلها. تؤکد نتیجه هذه الدراسه على أنه بالإضافه إلى استمرار سنه الوقف ذات الاستخدامات الدینیه، وبسبب هیمنه السیاسات العلمانیه لرضاشاه، فقد انخفضت أوقاف النساء، بحیث أنه خلال السنوات 1932 إلى 1944م، لم تکن هناک حاله واحده للوقف النسائی.
۶۹.

جمالیه التکرار فی سوره الإسراء دراسه تحلیلیه فی ضوء لسانیات النص(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیست و پنجم یهار و تابستان ۱۴۰۱ (۱۴۴۳ه.ق) شماره ۱ (پیاپی ۴۹) 243-277

کلید واژه ها: القرآن الکریم سوره الإسراء التماسک النصی التکرار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 355 تعداد دانلود : 532
إنّ التکرار ظاهره أدبیه جمالیه، وعنصر مهم فی النص الأدبی. فله أهمیه کبیره فی البلاغه لکنه فی العصر الحدیث لم تقف وظیفته وجمالیته عند تحسین الکلام، بل نهض بدور بارز فی ربط أجزاء النص وتماسکه، لأنّه یقوم علی مبدأ التأکید ویندرج تحت عناصر السبک المعجمی من آلیات التماسک النصی. والقرآن الکریم کالمصدر الأساسی لنسج هذا الأسلوب؛ وذلک لما فیه من جمال فنی وأثر بلیغ فی النفس الإنسانیه ولما یحظی به من قیمه معنویه وفّقت بین قوّه الإمتاع العقلی وجمال الإمتاع اللفظی. سلّطت الدراسه، بالاعتماد على المنهج الوصفی – التحلیلی، الضوء علی هذه الظاهره فی سوره الإسراء ودرست دورها فی تماسک السوره لما یتوفر فیها من ممیزات تصلح أن تکون موضوعاً خصباً للدراسه، ولأنّها تمثل نموذجاً زاخراً بألوان التکرار فیها.حیث تتنوع الأسالیب وتختلف الدلالات فی هذا النص الکریم وهذا ما أکسبه طابعاً متمیّزاً. فتوصلت الدراسه إلی ما یلی من النتائج:فی سوره الإسراء یعدّ التکرار محسناً بدیعیاً وکذلک آلیه من آلیات التماسک. یساعد التکرار علی کشف محور السوره وهو العبودیه، حیث یدور حول هذا المحور الأساسی (المعبود الحقیقی والعبد الحقیقی والضالّون عن العبودیه). أما أنماط التکرار: العنصر المعجمی وإعادته، والترادف، والشمول، والکلمات العامه، فکلٌّ له دور فی تماسک السوره. من بین أنواع التکرار فی السوره، فقد أدّت إعاده العنصر المعجمی دورا ًکبیراً فی انسجامها. والمحور الأول (المعبود الحقیقی) حسب تحلیل عناصر التکرار، هو المحور الذی استقطب أکبر نسبهً من عناصر التکرار.
۷۰.

تحلیل اثربخشی اجتماعی- سیاسی گفتمان ادونیس در قصیده «البرزخ» بر اساس نظریه تحلیل گفتمان لاکلا و موف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره شانزدهم بهار و تالستان ۱۴۰۱ شماره ۲۴(پیاپی ۸۲) 71 - 103

کلید واژه ها: تحلیل گفتمان لاکلا و موف ادونیس شعر زبان میراث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 48 تعداد دانلود : 370
نظریات تحلیل گفتمان با پلی که میان زبان شناسی و علوم اجتماعی و سیاسی زده، عرصه جدیدی را به روی نقد ادبی گشوده است. برخی از نظریات بیش تر به سمت زبان شناسی و برخی دیگر بیش تر به سمت علوم اجتماعی و سیاسی گرایش دارند؛ اما نقطه اشتراک همه آن ها کشف گفتمان های اجتماعی و سیاسی حاکم بر متن از طریق کشف نشانه ها است. نظریه تحلیل گفتمان لاکلا و موف بیش از دیگر نظریه ها به سمت علوم اجتماعی و سیاسی متمایل است و همچنین به سیالیت نشانه ها تأکید دارد. گفتمان ادونیس نیز بر محور همین سیالیت بنا شده و از این رو روش تحلیل گفتمان لاکلا و موف برای بررسی مؤلفه های این گفتمان در جهت رسیدن به اهداف اجتماعی- سیاسی اش می تواند نتیجه بخش باشد. این پژوهش در پایان به این نتیجه می رسد که گفتمان ادونیس، گفتمان تغییر و اصلاح طلبی است و به دنبال مبارزه ای است که سلاح آن، قدرتِ زبان است. وی راه برون رفت کشورهای عربی از عقب ماندگی را بازخوانی دوباره مفاهیم ارزشی می داند، چراکه معتقد است این مفاهیم در طول تاریخ به آنچه که نظام قدرت به آن ها تحمیل کرده، آلوده شده اند. همچنین نتیجه می گیرد که شعر با ترغیب افراد جامعه با ساختن جامعه بهتر، آن ها را به سوژه های انقلابی مبدل می سازد. روش پژوهش نیز بدین صورت است که دال های مختلف از درون شعر استخراج شده و در راستای پاسخ به سؤالات پژوهش طبق نظام تحلیل گفتمان لاکلا و موف که ارتباط میان دال ها و نیز میان گفتمان ها را بررسی می کند، به تحلیل اثرگذاری اجتماعی – سیاسی گفتمان ادونیس پرداخته می شود.
۷۱.

بررسی چکامه های نزار قبانی در پرتو مفهوم بحران هویت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره شانزدهم بهار و تالستان ۱۴۰۱ شماره ۲۴(پیاپی ۸۲) 267 - 296

کلید واژه ها: بحران هویت جهان معاصر عرب تعارض خودباختگی نزار قبانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 476 تعداد دانلود : 453
هویت، انگار ه ای شخصیتی و ذهنی است که فرد در واکنش به پرسش «کیستی و چیستی» زیست خود ارائه می دهد. این مفهوم در بستر جامعه، شخص را به تفکر درباره شناخت شخصیت خویش وادار می کند و سبب می شود تصویری از کیفیت و کمیت شعور، کردار و رفتار خود به نمایش بگذارد. این مقوله باعث می شود که انسان با تأثیر پذیری از مسائل روحی و روانی خود و جامعه، درک بهتری نسبت به شرایط مختلف داشته باشد. هویت در بادی امر از جمله ریشه ای ترین مضامین فرهنگی- شخصیتی به شمار می رود که با توجه به انواع گوناگون آن می تواند در معرض آسیب قرار گیرد و بحران هایی را برای شخص و اجتماع به بار آورد. در جهان معاصر عرب، وقوع تحولات و حوادث مهم در جامعه، هویت فرد عربی را با تعارضاتی روبرو کرده و آسیب هایی را برای او به همراه آورده است که بحران هویت یکی از پیامدهای ناگوار آن است. نزار قبانی از جمله بزرگ ترین شاعران عرب است که این پدیده در گستره شعری او آشکار گشته است. آنچه در این تحقیق اهمیت دارد، درک این مسئله است که چه عواملی در اندیشه قبانی زمینه ساز ایجاد بحران هویت و سرگشتگی در انسان و پیکره جهان عرب و زبونی آنان در میان جهانیان شده است. در این راستا هدف نویسندگان از نگارش پژوهش پیش رو این است که با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی ابعاد مختلف این بحران (فردی، ملی- قومی) در اشعار این شاعر و همچنین نحوه نگرش وی به این موضوع بپردازند. نتایج تحقیق بیانگر آن است که عوامل زیر در ایجاد بحران هویت قومی و ملی در سروده های این شاعر نقش اساسی دارد: 1- فضای نابسامان و پر تشتت سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، 2- ناسازگاری میان منافع نظام سلطه و فرد، 3- مبتلا شدن اعراب به بحران هویت فردی (نزار شعر خود را شناسنامه و هویت خویش معرفی می کند که به کمک آن در پی احیای هویت اصیل عرب هاست)، 4-  بی کفایتی، انفعال و ناکارآمدی سران عرب و شکست آنان از اسرائیل و رخنه بیگانگان به خاک این کشور ها، 5- مشکلات اقتصادی، 6- تشتت، سر گردانی و از بین رفتن عظمت گذشته اعراب و نماد های قومی آنان.
۷۲.

تصمیم نموذج تسویق المعرفه مع الترکیز على القیم الإسلامیه فی مراکز التعلیم العالی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیست و پنجم یهار و تابستان ۱۴۰۱ (۱۴۴۳ه.ق) شماره ۱ (پیاپی ۴۹) 33-82

کلید واژه ها: إداره الموارد البشریه مراکز التعلیم العالی تسویق المعرفه القیم الإسلامیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 97 تعداد دانلود : 489
المعرفه هی أساس التنمیه والرفاهیه الاجتماعیه للدول، وتسویق المعرفه هو أحد الأهداف الاستراتیجیه وضرورات نظام التعلیم العالی. تعتبر القیم الإسلامیه من المفاهیم الأساسیه فی تصمیم نموذج تسویق المعرفه، وهو أمر مهم للغایه یجب الانتباه إلیه فی الدول الإسلامیه، بما فی ذلک إیران. ینتمی البحث الحالی من حیث نوع الهدف إلى الفئه التطبیقیه ومن حیث المنهج إلى فئه البحوث الوصفیه الاستقصائیه وتم إجراؤه على شکل ترکیب من الأسالیب النوعیه والکمیه مع استراتیجیه تحلیل المحتوى ونهج الشبکه المواضیعیه. یتمثل الهدف الرئیس فی تصمیم نموذج منهجی واستراتیجی لتسویق المعرفه فی مراکز التعلیم العالی. تتضمن بیانات هذا البحث الوثائق الوارده من البحث بالکلمات المفتاحیه فی ملف تعریف Scopus وإجراء المقابلات. فی هذا البحث أولاً، تم باستخدام طریقه تحلیل المحتوى وتطبیقه فی برنامج 2020MAXQDA وتنفیذ الترمیز المفتوح والمحوری، تحدید المکونات وتلخیصها، ثم تم تشکیل الإطار النهائی باستخدام الترمیز الانتقائی. یتمثل المجتمع الإحصائی لهذه الدراسه فی الخبراء الجامعیین بتخصصات ذات الصله، فی الجزء النوعی منها تم تضمین 9 أفراد فی الدراسه من خلال العینات الهادفه. بعد ذلک، للتحقق من صحه النموذج، تم توزیع 24 استبیاناً على العینه الإحصائیه بطریقه أخذ العینات العشوائیه وتحلیلها بواسطه برنامج SmartPLS. تُظهر النتائج أنه تم تحدید ناتج تحلیل المحتوى المکون من 26 مکوناً فی 5 أبعاد (عملیه تسویق المعرفه، والفوائد، والبیئه، والموارد، والتنظیم)، کما یُظهر ناتج تحلیل العوامل المؤکده انخفاض صلاحیه 27 مؤشراً من أصل 75 مؤشراً. . حصلت المؤشرات ال 48 النهائیه على الدرجات اللازمه فی اختبارات الصلاحیه والموثوقیه المتبقیه وتم تقدیم النموذج النهائی بخمسه أبعاد و 22 مکوناً.
۷۳.

تحلیل محتوى کتب العربیه للمرحله الثانویه الأولى بناءً على نموذج بلیسک للإبداع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶ 171 - 194

کلید واژه ها: کتب العربیه للمرحله الثانویه الأولى نموذج بلیسک للإبداع تحلیل المحتوى

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 521 تعداد دانلود : 535
یعد الإبداع من أهم المستلزمات لتحقیق الاکتشافات والاختراعات والتطورات فی مختلف مجالات الحیاه، ویحظى الیوم باهتمام کبیر من جانب الخبراء فی مجال التعلیم. تستهدف هذه الدراسه الکشف عن مدى توافر مؤشّرات الإبداع فی کتب العربیه للمرحله الثانویه الأولى على أساس نموذج بلیسک. منهج البحث فی هذه الدراسه وصفی ومن نوع تحلیل المحتوى. عینه الدراسه هی مجتمع الدراسه نفسه، وهی مکوّنه من جمیع محتوى کتب العربیه (التمارین، والصور، والنصوص)، لهذه المرحله فی المدارس الإیرانیه للعام الدراسی 1398 1399ﻫ.ش / 2019 2020م، ویصل عدد الکتب إلى 3 مجلدات. لتحقیق أهداف البحث، تم استخدام استماره تحلیل المحتوى المعتمده على نموذج بلیسک للإبداع کأداه الدراسه. یتکون هذا النموذج من 13 مؤشّراً موزّعه على ثلاثه مبادئ (الانتباه، والهروب، والتحرک الذهنی)، وأربع مراحل (التحضیر، والخیال، والتنمیه / التطویر، والعمل)؛ إضافه إلى ذلک، استخدمنا منهج آنتروبی شانون للتقییم هادفین تحدید مدى أهمیه العناصر المدروسه فی الکتب عینه البحث. وقد أشارت نتائج الدراسه أن محتوى کتب العربیه فی هذه المرحله ینطوی على حوالی 70٪ من الوحدات غیر النشطه. فی تقییم هذه الکتب على أساس نموذج بلیسک للإبداع، وجدنا أکبر اهتمام للمبدأ الأول (الانتباه)؛ أما المبادئ الأخرى فحظیت بأقل قدر من الاهتمام، بحیث یکون مبدأ التحرک الذهنی موجودا فقط فی کتاب الصف التاسع المدرسی؛ لذا فإن محتوى الکتب المدرسیه المذکوره لا یتوافق مع مبادئ الإبداع فی نظریه بلیسک ویتمتع بأقلّ فعالیه فی خلق الإبداع لدى المتعلمین وتعزیزه.
۷۴.

العلاقه بین فکره التحریف ونظریه عدم جمع القرآن فی زمن الرسول الأکرم (ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیست و پنجم یهار و تابستان ۱۴۰۱ (۱۴۴۳ه.ق) شماره ۱ (پیاپی ۴۹) 211-241

کلید واژه ها: تاریخ القرآن جمع القرآن جمع رسول الله (ص) جمع الخلفاء الراشدین فکره التحریف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 658 تعداد دانلود : 429
فتح ظهور نصّ القرآن وتشکله، فی ضوء البحوث الدینیه من قبل المسلمین وغیرهم، آفاقاً جدیدهً وأبعاداً مختلفه. إنّ فکره «تحریف القرآن» ذات أبعاد تاریخیه بالإضافه إلى أبعادها الکلامیه. وهی زاویه تمّ التغاضی عنها فی دراسه تحریف القرآن بسبب هیمنه الجانب الکلامی. ویهدف هذا المقال إلى إثبات أنه بعد وفاه الرسول الأکرم (ص)، وقبل ظهور الفرق الإسلامیه، ترسخت على نحو ما أسس فکره التحریف بموضوع جمع القرآن. علیه، من خلال تجاهل الروایات المهمه حول إشراف النبی الأکرم (ص) وإدارته فی تنظیم القرآن وتجمیعه وتدوینه، من جهه، کان یتمّ الإصرار على عدم جمع القرآن فی حیاه الرسول (ص)، ومن جهه أخرى، یتمّ التأکید علی أنّ جمع القرآن من قبل الخلفاء هو الخیار الوحید المنطبق على الواقع. یؤکد هذا البحث على جمع القرآن فی زمن النبی الأکرم (ص) بنهج نقدی لمستندات جمع الخلفاء، ویعتبر الاعتقاد بالتحریف نتیجه لعدم قبول جمع القرآن أثناء حیاه الرسول الأکرم (ص) وقد رأى کل هذا فی دور الحکام خلال التقلبات.
۷۵.

جمالیّه التهجین وآلیاته فی روایه "عشر صلوات للجسد" لوفاء عبد الرزاق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۳ الربیع و الصیف ۱۴۴۴ شماره ۲ (پیاپی ۶) 94-125

کلید واژه ها: التهجین الجمالیِه وفاء عبدالرزاق روایه عشر صلوات للجسد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 721 تعداد دانلود : 975
إنّ التهجین بمعنى الإدماج والتنویع والخلط بین اللغات والأسالیب والخطابات والحوارات والأنواع الأدبیّه ضمن ملفوظ نصی واحد ویُعدّ من أهم المفاهیم النقدیّه فی دراسه الروایات والقصص. یُعتبر التهجین من وجهه نظر میخائیل باختین والشکلانیین الروس، أسلوباً فنیّاً، یدلّ على عبقریه الروائی وإتقانه فی کتابه الروایه البولیفونیّه. فتبرز أهمیّه البحث فی الکشف عن مکوّنات الروایات الجدیده للروائین من خلال الاستعانه بظاهره التهجین، وبالإضافه إلى ذلک إنّ دراسه هذه الظاهره تتیح للنقاد قدرات تحلیلیه تتخطى التحلیل التقلیدی الشائع. فالروایه المفضّله والممیّزه هی روایه مهجنه، منها روایه عشر صلوات للجسد لوفاء عبد الرزاق، فأحاط التهجین مکوّناتها؛ نحو الشخصیّه والفضاء الزمکانی وصوره اللغه والأسلوب. فأهمیّه ظاهره التهجین فی النقد التحلیلی للروایات الجدیده بالإضافه إلى أهمیه هذه الروایه التی تُعّدّ من الروایات التراثیه، دفعنا إلى اختیار هذا الموضوع. تسعى هذه الدراسه إلى استجلاء أسلوب توظیف التهجین فی روایه عشر صلوات للجسد لوفاء عبد الرزاق وکیفیّه امتصاصها للتهجین على أساس المنهج الوصفی-التحلیلی. من خلال هذه الروایه تبیّن لنا أنّ الروائیّه قد افتتحت روایتها على أجناس أدبیّه نحو الشعر والسیره الذاتیّه واستفادت من تقنیات هذه الأجناس بما یخدم نصوصها ویهبها دینامیّه جمالیّه. کما التجأت إلى تهجین الشخصیّات والأصوات والفضاءات الزمکانیّه. یتجلّى التهجین فی تعدّد الأمکنه والأزمنه بالانتقال من الماضی إلى الحاضر أو من مکان إلى آخر وکذلک تهجین الأطاریح الفکریّه مثل المزج بین الآراء والأفکار حول المرأه فی مختلف البلدان، فکلّ واحده من النساء تعبّر عن ألم مشترک مقابل تلک الآراء والأفکار الناشئه عن الأدیان والثقافات المختلفه فیما یتعلّق بهویه المرأه ومکانتها الاجتماعیه.
۷۶.

دراسه روایه أهل الحمیدیه لنجیب الکیلانی علی ضوء منهج البنیویه التکوینیه لغولدمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶ 93 - 104

کلید واژه ها: الروایه العربیه المعاصره البنیویه التکوینیه لوسیان غولدمان نجیب الکیلانی روایه أهل الحمیدیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 100 تعداد دانلود : 305
یعدّ غولدمان رائد البنیویه التکوینیه، أی التولیدیه، وهی عنده لا تُفهم بمعزل عن الزمان والمکان، وترتکز على المادیه الجدلیه والتاریخیه، مؤکده على دور البیئه والخلفیه الثقافیه والتاریخیه فی إنشاء أی عمل أو نظریه؛ ویعطی غولدمان التاریخ دورا محوریا فی البنیویه التکوینیه. بما أن نجیب الکیلانی (1931 1995م)، الذی اعتمدنا روایته، من أبرز الرواد الذین تناولوا قضایا أمتهم ومجتمعهم فی کتاباتهم، ولا سیما روایه أهل الحمیدیه ، فقد رأینا فیها تطابقا للبنیویه التکوینیه الغولدمانیه التی تحقّق وحده بین الشکل والمضمون للنص ذی البعد التاریخی مضیفه البعد الاجتماعی والنفسی على مبادئ البنیویه الشکلیه. نرى من خلال أحداث الروایه، أن الکاتب اعتمد على الظروف المؤاتیه وما یعیشه المجتمع المصری آنذاک من وقائع سیاسیه واجتماعیه. وعلى هذا الأساس، قمنا بدراسه هذه الروایه وفقا للمنهج الوصفی التحلیلی، نبین مدی انطباق خطوات المنهج الغولدمانی على الروایه. تهدف هذه الدراسه إلى معالجه وتطبیق البنیویه التکوینیه الغولدمانیه على روایه أهل الحمیدیه لنجیب الکیلانی؛ ومن هنا یقوم هذا البحث على عده محاور، منها: رؤیه العالم، والطبیعه المفارقاتیه، والوعی القائم، والوعی الممکن، والوعی الخاطئ. ومن أهم ما توصلت إلیه هذه الدراسه، یمکن الإشاره إلى أن مفاهیم ومرتکزات البنیویه التکوینیه الغولدمانیه حاضره فی طیات الروایه التی درسناها، فوعی الطبقه الاجتماعیه قد یتعارض مع رؤیه فئه أخرى، وکذلک أن الرؤیه المطروحه لیست رؤیه فردیه خاصه بالکاتب، ولیست رؤیه جماعیه موحّده للعالم بأسره، لکنها رؤیه جماعیه معینه انتمى إلیها الکاتب فکریا، کما أن الوعی القائم والممکن والخاطئ مشهود فی النص.
۷۷.

صناعه المعنى من تعالق الأنساق إلى التطبیع الانفعالی مقاربه إشهاریه فی الروایه العراقیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶ 53 - 62

کلید واژه ها: الأنساق اللسانیه التطبیع الانفعالی الروایه العراقیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 144 تعداد دانلود : 906
یهدف هذا البحث إلى فحص التعالق النسقی بین لوحه الغلاف والبنیه اللسانیه للدوال التی یتأثث منها العنوان بوصفهما نسقین: إحداهما آیقونی، وهو اللوحه؛ والآخر لسانی، وهو العنوان؛ للوقوف على فاعلیه هذا التعالق فی المتلقین، وأثره فی کسبهم صوب عوالم الروایه. لقد اعتمد البحث على آلیات المنهج السیمیائی، ولاسیما سیمیاء الأهواء؛ لأنها مختصه فی ربط العلامه السیمیائیه بالبعد الانفعالی، وما یحایثه من میول ورغبات. شرع البحث فی تقصی البعد العلاماتی للنسقین اللسانی والآیقونی فی الروایه العراقیه، انطلاقا من أسئله بعینها، منها: هل یسهم تعالق البنیه اللغویه للعنوان مع اللوحه المدمجه على الغلاف الخارجی للروایه فی جذب المستهلک صوب الروایه؟ هل للنسقین اللسانی والآیقونی أثر فی میول المستهلکین وعواطفهم؟ هل المستویات الصوتیه والترکیبیه والدلالیه للعنوان فاعله فی جذب المتلقی صوب الروایه أم أنها حیادیه وموضوعیه؟ هل النسق الآیقونی یعبّر بموضوعیه حیادیه تتلاءم والمتن الحکائی للروایه أم أنه تخطى هذا البعد الى أبعاد إشهاریه تسویقیه؟ هل التعالق النسقی وما یتصل به من قیم مضافه قادر على وعد المتلقی بعوالم خیالیه تسهم فی جذبه صوب الروایه وعوالمها؟ انقسم البحث إلى مستویین: الأول تنظیری وقفنا فیه على النص الموازی مفهوماً وأهمیهً؛ والمستوى الثانی إجرائی قُسِّمَ على ثلاثه مباحث: الأول التحلیق الرومانسی وقفنا فیه على التحلیق الرومانسی؛ والمبحث الثانی وقفنا على الارتداد الماضوی؛ وفی الثالث وقفنا على الاستحضار المیثیولوجی بوصفها معان منبعثه من تعالق الأنساق.
۷۸.

الإنسان المثال فی مرآهِ نهج البلاغه - النّبیّ محمّد (ص) أنموذجاً - دراسه فنّیّه أسلوبیّه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۶ 89 - 112

کلید واژه ها: الإنسان المثال النبی (ص) نهج البلاغه الإیقاع الصوره الفنیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 973 تعداد دانلود : 486
یدرس البحث صوره الإنسان المثال ممثّلهً بشخصیّه النّبیّ محمّد (ص) وفق ما تناولها الإمام علیّ فی نهج البلاغه، فیبدأ بعرض آراء بعض الفلاسفه فی الإنسان عموماً، والإنسان المثال بشکلٍ خاصٍّ، ثمّ ینتقل لیتناولَ الإنسان المثال، وهو القسم الّذی یشغل الحیّز الأکبر من البحث، فیدرس ذلک وفق إحدى خطب الإمام علیّ الّتی ذکر فیها صفاتِ رسول اللّه (ص)، یُستشَفُّ من خلالها صفات الإنسان المثال، أو ما ینبغی أن یکون علیه الإنسان، ویتمّ ذلک بقالبٍ فنّیٍّ لغویٍّ صِرفٍ، یسلّطُ البحث الضّوء على جزئیّاته المختلفه وعناصره المتعدّده الجوانب، ویُظهر الجوانب الجمالیّه فیها، وأثر الصّوره الفنّیّه واللّغه والإیقاعِ الموسیقیِّ فی تبیان صوره الإنسان المثال - محمّد (ص)، من دون أن یغیبَ عنّا سیاقها الّذی وُضعت فیه.
۷۹.

تحلیل مؤلفه های ادبیات پایداری در اشعار بدیع القشاعله بر اساس الگوی نشانه شناسی پیرس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره شانزدهم بهار و تالستان ۱۴۰۱ شماره ۲۴(پیاپی ۸۲) 105 - 131

کلید واژه ها: نشانه شناسی ادبی محور همنشینی و جانشینی ادبیات پایداری پیرس بدیع القشاعله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 133 تعداد دانلود : 94
نشانه شناسی ادبی یکی از روش های جدید نقد ادبی است که با کاوش در لایه های ثانویه متن، کنش های جهان درون متن را تحلیل می کند و نقش نشانه های زبانی را در تشکیل ساختار معنایی شعر واکاوی می کند. الگوی نشانه شناسی پیرس از مناسب ترین و دقیق ترین ابزارها برای نقد آثار ادبی به شمار می رود که با آن، نظام دلالتی شعر تحلیل می شود و نقش نشانه های زبانی در خلق قصیده بیان می شود. بدیع القشاعله شاعر فلسطینی از شاعران مقاومت است که با زبان شعری خاص خود مضمون های مقاومت را در اشعارش ساخته و پرداخته می کند و جهان بینی خود را با زبانی مجازی و غیرصریح بیان می کند. این نوشتار می کوشد با رویکردی توصیفی- تحلیلی و با تأکید بر الگوی نشانه شناسی پیرس، نحوه شکل گیری نشانه های مربوط به مفهوم مقاومت در قالب محور همنشینی و جانشینی کلام در اشعار بدیع القشاعله را تحلیل کند و تأثیر ارتباط میان بازنمون، موضوع و تفسیر را در خلق این نشانه ها نقد کند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که نشانه های مفهوم مقاومت در اشعار القشاعله در محور همنشینی از ترکیب و چینش واژگان کنار هم در بافت متن پدید می آیند و در محور جانشینی نیز واژگان با جایگزینی معانی مجازی و ثانویه به جای معنای حقیقی شان از زبان معیار عدول کرده و تبدیل به نشانه های زبانی می شوند که به مدلول ختم می شوند. این نشانه ها حاصل ارتباط میان مثلث معنایی بازنمون، موضوع و تفسیر هستند.
۸۰.

تقنیه قناع الشخصیّات التراثیه وتوظیفه الدلالیّ فی شعر سلیمان العیسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی بهار ۱۴۰۱ شماره ۲۸ 1 - 17

کلید واژه ها: القناع الشعر السوری المعاصر سلیمان العیسی الشخصیات التراثیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 108 تعداد دانلود : 486
لتقنیه قناع الشخصیّه قیمه فنیّه کبیره؛ فتُکسِب دینامیّتها الرمزیّه والدرامیّه فی الأدب العربیّ الحدیث لبنیه ألفاظ الشعر العربیّ دلالات موحیهً غنیّهً بالشحنات التعبیریّه الإبداعیّه الّتی تقدر باکتساح حدود خطابات مباشره قریبه من الواقع الملموس علی بناء موقف جدید مرتبط بقیم الشاعر وتقالیده. هذا القناع بوصفه تکنیکاً أدبیّاً متطوّراً من استدعاء الشخصیّات، یحمل فی شعر سلیمان العیسی عدّه تعابیر ممنهجه متفاوته ویجنح إلی التمازج بین ملابسات الزمنین الماضی والحاضر لیدفع الشاعر إلی التعبیر عن الصراعات والتحدیّات المعاصره الغالبه علی عمق تجاربه ویفرضه علی ردود فعل مثیره للخیال عن المواضیع الذاتیّه والاجتماعیّه فی أرجائه، طبعاً مع الاستعانه بتقنیات مستهدفه تجعل خطابه معزولاً عن مجرّد سرد الأحداث الماضیه واستحضار الشخصیّات المتتابعه علی طریقه وضعها فی شعره اسماً هامشیّاً عابراً، بل یتقنّع بقناع الشخصیّات المختلفه أو یسعی أن یدنو من قناعها لیقیم من خلاله علامات متقاربهً بین نفسه والشخصیّات المستحضره وأیضاً بین ظروف مجتمعه وأحداث المجتمع الماضی آنذاک. تحاول هذه الدراسه بنهجها نهجاً وصفیّاً - تحلیلیّاً أن تستکشف الجوانب الفنیّه والدلالیّه من قناع الشخصیّات التراثیّه فی أعمال سلیمان العیسی الشعریه ووصلت فی حصیلتها إلی ألوان عدیده من توظیف قناع هذه الشخصیّات الّتی تمتّ بصله وطیده بالشؤون الدینیّه، والأدبیّه، والتأریخیّه، والشعبیّه، ویحدّد الشاعر لجمیعها توظیفاً وأسلوباً خاصّاً یقدر ببساطه وسهوله أن یهدم جدار مسافات زمنیّه شاسعه سدّت بینه وبین الشخصیّات الأخری الّتی یستهدفها فی شعره. یدلّ قناع الشخصیات الدینیه فی شعره علی التزامه الوثیق بالقیم الإسلامیه السامیه، ویحظی قناع الشخصیّات الأدبیه فی شعره بمدی مشابهه مطلقه یراها بینه وبین الشاعر المستحضر. یستفید الشاعر من قناع الشخصیّات التأریخیه لیعتبر بالنصره والهزیمه من مصیرها، وینوی مغامرات الشخصیّات الشعبیه لیکشف عن ظروف جدیده تشغر منها حیاته الراهنه

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان