فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۴۰ مورد.
۱.

أفعال الحرکة فی القرآن الکریم من واجهة اللسانیات الإدراکیة «أتى» نموذجاً(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اللسانیات الإدراکیة المقولة التعددیة الدلالیة الخطاطة الصوریة الأفعال الحراکیة فی القرآن الکریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۸ تعداد دانلود : ۷۲۸
اللسانیات الإدراکیة من اللسانیات الحدیثة التی أبصرت النور فی السبعینیات إثر التفاعلات النشیطة التی حدثت بین العلوم آنذاک. ومن الذین شمّروا عن سواعدهم لیخصبوا هذا الاتجاه: «لیکوف»، و«لنکیکر» و«تالمی» و«فوکونییه» الذین وضعوا الحجر الأساس للّسانیات الحدیثة وسکبوها فی أطر متینة. تتأبط اللسانیات الإدراکیة قضیة هامة هی دراسة علاقة اللغة والعالم فی الذهن البشری وکیفیات هذه العلاقة المتمثلة فی الذهن عند الاصطدام بأکداس المفردات والألفاظ، فلا یکون إنجاز هذه المهمة إلا على ید سمات تنظیمیة هی المقولة والتعددات الدلالیة والخطاطات الصوریة بشتى فروعها. فتوزّعت هذه المقالة، وصولاً لغایتها، على محاور تبیّن کیفیات الرؤیة الإدراکیة بما فیها من مؤشرات؛ التعددات الدلالیة والخطاطات الصوریة والمقولة. ثم یجنح البحث نحو تطبیق هذه المؤشرات على مقولتین هما «أتى» و«رفع». واختصاراً للبحث، خصّصت کلّ من هاتین المقولتین بمؤشر من المؤشرات الإدراکیة من دون غیرها. وما توصل إلیه المقال هو أنّ الفضاءات الدلالیة للمؤشر الفعلی «أتى» تتعدى حدود المعانی المعجمیة إلى معان أخرى فیصح أن یدخل ضمن الشرائح الدلالیة ل «فَعَلَ» ثمّ تتسع دلالته لیشمل الأمور السلبیة من أمثال اجتراء الفاحشة ثم الحشر والحلف. وکل هذه المعانی المستجدة تعمل على خلق شبکة دلالیّة متواشجة سمیکة لتکون خیر عون على رصد الانسجام فی القرآن الکریم.
۲.

تقسیم جدید لحروف الجر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حروف الجر السبعة التقسیم الاستعمال أُحادی المعنی متعدد المعنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲۴ تعداد دانلود : ۷۶۹
تعتبر حروف الجرّ من أهمّ حروف المعانی فاعلیة؛ حیث نری علماء النّحو قد قدّموا تقسیمات متعدّدة من جوانب متعدّدة وحیثیات مختلفة، لکنّهم لم یُعربوا عن تقسیمها إلی قسمین: متعدِّد المعنی ویشمل سبعة أحرف: «مِن، عن، إلی، علی، فی، اللام، الباء»، و أُحادیّ المعنی ویحتوی علی بقیّة حروف الجرِّ. والمناط فی هذا التقسیم الجدید وجود استعمالات متعدّدة خاصّة فی هذه الحروف السّبعة وانعدام هذه الاستعمالات فی بقیة حروف الجرّ. وهو الذی دفعنا إلی الاستظهار بذلک التّقسیم لندعم به علی ادّعاء جدّته. وهذه التوظیفات الخاصّة المتعدّدة هی کما یلی: کثرة معانی هذه الحروف السّبعة وتعدّدها، وتوسّطها لتعدیة أفعال تتعدَّی إلی المفعول بواسطة، ومشتقات تلک الأفعال، واستعمال هذه الحروف فی أکثر القیود المرکّبة أو التّرکیبات الکِلمیّة القیدیّة، وکون هذه الحروف زائدة فی أحایین، وأخیراً استخدامها فی مقولات التضمین والمنصوب بنزع الخافض واستبدال الحروف، وانجرار ظروف غیر متصرّفة بسبب عدد من الحروف السّبعة هذه. وأهمّ ما ینتج عن قبول هذا التقسیم بعد الإتیان بشیء جدید لا یوجد عند القدامی والمعاصرین بوضوح وتسلسل یسهل استیعابه، هو التعّرف الأفضل علی أنواع الأفعال و المفاعیل المنوّعة والقیود والتراکیب.
۳.

الفعل فی الجملة الشرطیة الفارسیة وما یقابله فی العربیة(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اللغة العربیة الترجمة الفعل الجملة الشرطیة اللغة الفارسیة

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶۲ تعداد دانلود : ۵۷۰
یُعدُّ الفعل مقولة لغویة هامة یسهم فی بناء الجملة، فهو یعرب عن دقائق الزمن بصیغه وأبنیته الصرفیة وله قدرة تعبیریة فی بناء النص الدلالی تتغیر طاقته الوظیفیة والدلالیة بالاعتماد على القرائن السیاقیة. فإذا دخل الفعل فی سیاق الشرط تتغیر أبنیته الصرفیة ودلالاته الوظیفیة والزمانیة حسب دلالة الترکیب الشرطی على المعانی المقطوعة بحصولها والمحتملة الوقوع والمستحیلة والممتنعة، کما أنه یؤثر فی إبراز المعنى الدلالی للترکیب الشرطی وتنویعه لکونه أهم عنصر لغوی فی بناء الجملة. من هذا المنطلق یقوم هذا البحث اعتمادا على المنهج الوصفی التحلیلی بدراسة ضافیة للصیغ الفعلیة وأزمنتها فی التراکیب الشرطیة فی اللغة الفارسیة لتتضح من خلالها العلاقة الثنائیة السائدة بین الأبنیة الفعلیة والأدلة السیاقیة فی تأدیة المعنى الشرطی ومن ثمّ یأتی بما یقابلها فی اللغة العربیة.
۴.

تبیین پدیده فراگیر زبانی ((صفت جانشین موصوف)) در چکامه های عصر جاهلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: زبان صفت موصوف همنشینی معنایی شعر عصر جاهلی اقلیم صحرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۵۶ تعداد دانلود : ۶۵۵
وقتی اشعار عربی منسوب به روزگاران پیش از اسلام و به ویژه معلّقات را می خوانیم، همواره با یک پدیده فراگیر زبانی برخورد می کنیم که فرایند درک مدلول و مقصود شعر را قدری دچار وقفه می کند. این شگرد زبانی، با حذف موصوف و نشستن صفت یا صفت هایی به جای آن، رخ نموده است.امروزه این پدیده، در برخی کتب مربوط به دانش معانی و بیان، «مجاز مرسل مفرد به علاقه صفت» نام گرفته یا زیر عناوینی چون: «همنشینی معنایی در طرح مجاز» بررسی شده است. به گمان نگارنده بروز چنین عادت زبانی در شعر دوران جاهلی، نه تنها امری سطحی و تصادفی نیست، بلکه رویکردی زبانی است که در محور همنشینی و در راستای بالا بردن ادبیت کلام، تحقق یافته و گزینشی است بلاغی و برآمده از عواطف و روحیات سراینده که با مقتضای حال مخاطب بیابان گرد آن روزگار، تناسبی درخور داشته است. در نوشتار پیش رو، این رویه رایج زبانی، در پیوندی معنادار و بنیادین با اقلیم، فکر و فرهنگ عرب جاهلی و شرایط حاکم بر زندگی ایشان، مورد واکاوی قرار گرفته است. به گواهی پژوهش، فرایند حذف موصوف و انتقال معنای آن به صفت، با ایجاد نوعی ایجاز و بالا بردن قابلیّت تداعی کلام، به پویاسازی ذهن خواننده کمک می کند.
۵.

زبان شناسی فعل مجهول، دانشی برای تصویرگری صحنه های غیبی قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن کریم تصویرسازی فعل مجهول مفهوم سازی صحنه های غیبی وپنهانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۰۲ تعداد دانلود : ۸۸۹
فعل مجهول ساختاری است که در زبان عربی از اهمیت خاصی برخوردار است. این امر به دلیل اهتمام خاصی است که در این زبان به بیان وشیوه تعبیر داده شده است و نمود این ظرافت را در متن إعجاز گونه ی قرآن کریم به روشنی می توان مشاهده کرد. وجود صحنه های غیبی در قرآن به کمک فعل مجهول، این گونه صحنه های نامحسوس را در حدّ توان فهم وقوای دنیوی قابل درک می کند. از ویژگی های قرآن کریم می توان به تصویر سازی و مفهوم سازی های بی بدیل به نسبت هر صحنه و هر موقعیت اشاره کرد، حال آنچه مهم است توانایی های ذهن بشر است که با استفاده از قوای تخیل خویش هر صحنه را به نحوی مطابق با صحنه های محسوس مفهوم سازی می کند. آنچه در این جستار مطمع نظر نگارندگان است، اشاره به توانایی های ذهن انسان در درک صحنه های نامحسوس و غیبی قرآن کریم می باشد و کوشیده ایم تا اینگونه صحنه ها را با توجه به چند مفهوم اساسی زبانشناسی شناختی یعنی مفهوم انطباق ذهنی، چشم انداز، مفهوم طرح صحنه و ضبط صحنه بررسی کنیم تا از این رهگذر بر اهمیت تصویر سازی بیرونی و مفهوم سازی درونی ذهن اشاره کنیم.
۶.

قواعد العدد فی اللغه العبریه دراسه مقارنه مع اللغه العربیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: قواعد مقارنه العدد العبریه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶۹ تعداد دانلود : ۱۱۴۹۰
تنتمی اللغتان العبریه والعربیه إلى أسره لغویه واحدهٍ هی أسرهُ اللغاتِ السَّامیه.وهذا یعنی أنَّ تشابُههُما لا یحتاجُ إلى کبیرِ عناءٍ لإثباته، ولا سیما من حیثُ قواعدُ اللغه. فالمصادرُ العبریهُ نفسُهَا تذکرُ أنَّ الیهودَ لم یؤلفوا کُتُبَاً علمیهً فی قواعدِ لغتهم إلاَّ بعد أنْ تتلمذوا للعرب، إذ اتجه الیهودُ إلى وضع قواعدِ اللغه العبریه متَّبِعِیْنَ فی ذلک المنهج الذی اتَّبعه علماءُ النحو العربی. ومن هنا نجدُ أنَّ المقارنهَ بین قواعد اللغتین یمکنُ أنْ تُتیحَ إمکاناتٍ واسعهً فی فهم الکثیرِ من غوامض هاتین اللغتین، وتسهمَ فی حلِّ کثیرٍ من المشکلات اللغویهِ التی قد یستعصی حلُّها خارجَ إطارِ المقارنه. کما تساعدُ المقارنهُ، أیضاً، الراغبینَ من العرب فی تعلُّم اللغهِ العبریهِ وذلک من خلالِ إسقاط قواعدِ لغتهم الأم على هذه اللغه، الأمرُ الذی یجعلُ تعلُّمَها أکثرَ سهولهً ویسراً.
۷.

الحروف المستزاده فی خط عثمان طه؛ مواضعها وأسبابها فی القرآن الکریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: القرآن الکریم الرسم القرآنی رسم عثمان طه الحروف المستزاده أسباب الزیاده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴۱ تعداد دانلود : ۵۰۶
إن الزیاده ظاهره لغویه رائعه تشمل الاسم والفعل والحرف فیتوصّل الباحث عبر البحث عن أسبابها وأغراضها إلی نتائج بالغه الأهمیه فی اللغه العربیه. إن الحروف الزائده فی الکتابه حروف تکتب فی الخط ولا یلفظ بها وتبین مدی روعه اللغه وحیویتها. وقد أشارت هذه المقاله فی المقدمه إلی سابقه البحث وأهمیته بعد أن ألقت الضوء علی الزیاده فی مداخل المعاجم والاصطلاح ثم تناولت مواضع زیاده الحروف فی رسم المصحف وکشفت عن أسبابها وأغراضها فی رسم عثمان طه اعتماداً علی المنهج الوصفی والتحلیلی. وقد تعرّض رسم القرآن لظاهره الزیاده مما دعا البعض إلی زعم الخطأ فی رسمه إلا أن هذه الدراسه أثبتت أن کتابه القرآن علی الأغلب تأثّرت بأسباب لغویه تأریخیه بما فیها المبدأ التمییزی، والتأثّر بالخطوط القدیمه والظواهر الصوتیه والموسیقیه وتأثیر القراءات القرآنیه وتطبیق أصول رسم الخط وأصل التشبیه وزیاده المعنی.
۸.

نقش علم صرف در دستیابی به قرائت صحیح(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی قرائت اصول قرائات
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب صرف
تعداد بازدید : ۱۳۵۱ تعداد دانلود : ۱۱۲۹
برخی از آیات قرآن به گونه های مختلف قرائت شده است که طبق دیدگاه صحیح منطبق با روایات اهل بیت علیهم السلام، یکی از آنها صحیح و بقیه غیرصحیح است. شناخت قرائت صحیح از طریق معیارهای مشخص شده برای تفسیر درست قرآن و تلاوت صحیح آن لازم است. یکی از علومی که می تواند در این امر نقش آفرین باشد علم صرف است. مقاله حاضر با روش تحلیلی توصیفی و با هدف نشان دادن نقش دانش صرف در دستیابی به قرائت صحیح، به بررسی برخی از قرائت های اختلافی قرآن پرداخته و با بیان موافقت و عدم موافقت آنها با قواعد علم صرف، به این نتیجه رسیده است که علم صرف می تواند در برخی از قرائت های اختلافی در تعیین، ترجیح یا در تساوی برخی از قرائت ها نقش آفرین باشد.
۹.

دور العولمة والإستشراق فی الصراع بین العربیّة الفصحی واللهجات (نقش جهانی شدن و بیگانگان درجدال بین عربی فصیح و لهجات)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جهانی شدن لهجه زبان عربی مستشرقین غرب زدگان فصیح عامیانه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب صرف
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب علوم بلاغه
تعداد بازدید : ۱۲۳۲ تعداد دانلود : ۶۵۷
ما دراین مقاله در پی آنیم تا چالش های فراروی زبان عربی و همچنین مقدار تأثیری که بر روی این زبان داشته را مورد بررسی قرار دهیم، و همچنین نقش دشمنان و مستشرقین و غرب زده هایی که خواستار جایگزینی زبان عامیانه با فصیح هستند، نیز یکی دیگر از اهداف این گفتار می باشد. اما سؤال های این مقاله بدین ترتیب است: 1. مهم ترین چالش های معاصر که زبان عربی با آن مواجه استکدامند؟ 2. چه کسانی از این جریان منفی حمایت می کنند؟ 3. به چه میزان دشمنان در این مسیر موفقیت کسب نموده اند؟ در این نوشتار فرض بر این است که چالش های جهانی شدن و دعوت به زبان عامیانه و لهجه ها از طرف مستشرقین و غرب زدگان، عاملی در جهت تضعیف این زبان می باشد. با وجود این تلاش های فراوان، دشمنان نتوانسته اند موفقیتی چشم گیر کسب نمایند.
۱۰.

أثر اللغة العربیة فی فهم الفقه الإسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تعلیم العربیة النصوص الفقهیة بناء الجملة

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب صرف
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه کلیات فلسفه فقه
تعداد بازدید : ۱۳۳۱ تعداد دانلود : ۴۴۴۲
للّغة العربیّة صلة وطیدة بفرع الشریعة أو ما یسمَّى فی الجامعات الإیرانیّة بـ «الفقه ومبانی الحقوق الإسلامیّة» لکون أکثر مصادر الشریعة مکتوبةٌ باللّغة العربیّة؛ فهناک مسائل فی تأویل النَّص الفقهیّ ترتبطُ بفهم اللّغة العربیّة واستیعابها حق الإستیعاب ولعلَّ من أهمّها: ضرورة الإهتمام ببناء الجملة فی النصوص الفقهیّة وما ینشئ عنه کالترابط بین عنصری الإسناد (کالترابط بین المبتدأ والخبر، وبین الفعل والفاعل) والترابط بین العناصر غیرالإسنادیّة (کترابط مقیّدات الفعل وترابط التابع بمتبوعه وترابط عناصر المرکب الاسمیّ) أو الضمائر ودورها فی تفسیر النصوص الفقهیّة وتحلیلها، و الحذف و أنواعه فی الجملة، وحجم الجملة والعوامل المؤثّرة فی حجمها، وأثر هذا الحجم فی صیاغة النصوص الفقهیّة. والجواب لمثل هذه الأسئلة یؤدّی إلی ضرورة تعلیم اللّغة العربیّة لطلاّب فرع الشریعة، خاصّة فیما یتعلّق ببناء الجملة والنظامِ اللّغوی للّغة العربیّة فی تأویل النص الفقهیّ، ویبدو أنّها أشدّ ضرورةً للطلاّب الناطقین بغیر اللّغة العربیّة، لأنَّ مصادر الشریعة فی الدُّوَل الإسلامیّة، عربیّة کانت أو غیرعربیّة، مادّتها الرئیسیة هی النصوص الفقهیّة الموجودة فی التراث الفقهیّ الإسلامیّ.
۱۱.

الوظائف الصرفیه والنحویه لقواعد الإملاء العربی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: النحو الصرف الوظیفه `القاعده الإملاء

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۳ تعداد دانلود : ۳۹۹
قصدت هذه الدراسه الکشف عن الوظائف الصرفیه والنحویه لقواعد الإملاء العربی، وذلک، بتبیان الحاله التی کانت علیها الکتابه العربیه قبل التقعید الإملائی، والحاله التی آلت إلیها تلک الکتابه بعد التقعید، ومن ثم، الکشف عن محاولات الإملائیین فی تثبیت أشکال کتابیه محدده على حساب أشکال أخرى، على أن یؤدی الشکل المعیار والمقیس وظیفه صرفیه أو نحویه، أو أن یؤدی الوظیفتین کلیهما. کما، وخلصت الدراسه إلى أن کثیراً من قواعد الإملاء قد وضعت فی ضوء تأثر الإملائیین بالقواعد الصرفیه والنحویه، وأتت على ذلک کله بشواهد نصیه.
۱۲.

منهج ابن فارس فی تأصیل ما زاد على ثلاثه أحرف ""دراسه نقدیه فی معجم مقاییس اللغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: النحت الزیاده الوضع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶۹ تعداد دانلود : ۷۹۱
لا یکاد بحثٌ یتناول موضوعَ الاشتقاق أو النحتِ فی العربیه یخلو من إشارهٍ إلى عمل ابن فارس فی تأصیل الکلمات الرباعیه والخماسیه. فقد لخّص هذا اللغوی رأیه فی تلک المسأله بقوله: "" وهذا مذهبنا فی أنّ الأشیاء الزائدهَ على ثلاثه أحرفٍ فأکثرها منحوتٌ"". أمّا سائرُ ما تبقّى من تلک الکلمات – وهو أقلُّها على ما یُفهَم من کلامه- فقد وزّعه بین مَزیدٍ اشتُقّ من الثلاثیِّ بزیاده حرفٍ أو أکثرَ فیه، وموضوعٍ رآه وُجِد کذا على هیئته رباعیّاً أو خماسیّاً منذ ولادته على ألسنه العرب. إنّ هذا البحثَ یجعل ما ذهب إلیه ابنُ فارس فرضیهً یستقرئُ لإقرارها أو ردّها ما حشدَه من الکلمات الزائده على ثلاثه أحرف فی معجمه (مقاییس اللغه)، مبیّناً مواطنَ الضعفِ فیما أطلقه من أحکامٍ، ومقرّاً فی الآن نفسِه بسبْقِه إلى فکرهٍ کان یمکن أن تشکّل فتْحاً فی مجال البحث الاشتقاقیّ والتأصیلِ اللغویّ لو أنّ القدماءَ أعاروها من العنایه ما تستحقّ.
۱۳.

صیغ المبالغه المرکبه المنسیّه فی الصرف العربی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: صیغه المبالغه بسیطه مرکبه سماعیه قیاسیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۰۰ تعداد دانلود : ۴۲۵
ذکرت أکثر الکتب النحویه والصرفیه أوزاناً سماعیه لصیغ المبالغه تصل إلى خمسه عشر وزناً، ومنعت صیاغتها من الأفعال اللازمه والأفعال المزیده فی الثلاثیه والرباعیه. ولکنّ أهل اللغه العربیه، کما یتبیّن من مطالعه النصوص والمعاجم، استخدموا أسلوباً آخر یشبه أسلوب صیاغه اسم التفصیل المرکب وصیغه التعجب المرکبه، وذلک لسدّ حاجتهم إلى صیغه تفید المبالغه فی الأفعال غیر الثلاثیه المجرده والأفعال اللازمه. فقد استفادوا من ترکیب إضافیّ لفظیّ مکوّن من ""کثیر/ شدید/ وما شابه + مصدر أو اسم مصدر للفعل المعنی به"" . وإنّ هذا الترکیب الکثیر الاستعمال فی النصوص العربیه القدیمه والحدیثه قد غفل عنه النحویون. إنّ المقاله الحالیه، بعد أن تقوم بعرض الأدله التی تثبتُ وجود صیغه مبالغه مرکبه فی العربیه، تقوم بتقسیم هذا المشتقّ الصرفی إلى قسمین، کما هی الحال فی اسم التفصیل وصیغه التعجب: بسیط ومرکب، فالبسیط یتلخص فی خمسه عشروزناً معروفاً، کلها سماعیه، والمرکب یُصاغ، بشکل قیاسیّ، من المصدر؛ أی مصدر کالمضاف إلیه من ترکیب إضافی لفظی یکون الجزء الأول منه وصفا روسمیاً مقولباً دالاً على الکثره نحو شدید وکثیر. إنّ شروط صیاغه صیغه المبالغه واسم التفضیل وصیغه التعجب بنوعیها البسیط والمرکب- متتطابقه بشکل تام.
۱۴.

مواضع اللبس وتحقیق أمنه فی البناء الصرفی والرسم الإملائی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: مواضع اللبس الصرفیه والإملائیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۵ تعداد دانلود : ۴۱۶
إن اللغه العربیه کغیرها من اللغات لغه التفاهم والتخاطب؛ غایتها القصوى إیصال المعنى؛ لأنها تهجر التعمیه واللبس فی الغالب لیسهُل على منسوبیها التواصل فی ما بینهم، وقد بیّن البحث أن بعض مواضع اللبس یعود إلى البناء الصرفی فی کثیر من الصیغ، وأن بعضها الآخر یرجع لبسُه إلى المماثله فی الرسم الإملائی. هذا البحث حاول أن یقف على أهم الوسائل التی تحقق الأمن لمواضع اللبس، فبیّن أن للحرکه الصرفیه، والقرائن المعنویه واللفظیه دوراً رئیساً فی تحقیق أمن اللبس وتوضیح المعنى للأبنیه الصرفیه المختلفه، وأظهر أیضاً أن للالتزام بالرسم الاصطلاحی أثراً مهماً فی وضوح المعنى وجلائه. ودعا البحث إلى عدم الحذف أو الزیاده أو المغایره فی الرسم الإملائی فی بعض الألفاظ لأمن اللبس.
۱۵.

دلاله العدول فی صیغ الأفعال ( دراسه نظریّه تطبیقیّه )(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: السیاق الدلاله العدول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰۸ تعداد دانلود : ۶۱۳۳
یتناول هذا البحثُ ظاهره العدول فی صیغ الأفعال، الّتی شکّلتْ مَشغلاً ذا أهمیّه بارزه لأصحاب الدّراسات اللغویّه والأسلوبیّه؛ فأعطوها بُعداً جمالیّاً ودلالیّاً، وهذا العدول عن الصیغ الأصلیّه للأفعال فی السّیاق النصّی، له أبعاد بلاغیّه، ومقاصد بیانیّه، یعمد إلیه النّاظم، فیکشف عن وجه من وجوه البیان الدّلالی الّذی یفاجئ المتلقی، ویثیر دهشته، لمخالفته القواعد المألوفه فی العرف النحوی؛ لأنّ التّرکیب المعدول دلالیّاً، یؤدّی معنىً مخالفاً لما هو ظاهر، ممّا یحدو بنا إلى الوقوف على مفهوم العدول، وتحدید المصطلح فی الدراسات النحویه والبلاغیه، مع تلمس وجود مایقابل هذا المصطلح من مصطلحات أخرى فی الدراسات الأسلوبیه المعاصره، وتحدید صوره وأنماطه فی صیغ الأفعال، إذ إنّها ظاهره نحویّه، بلاغیّه، أسلوبیه، تبرز وجهاً من وجوه جمالیات العربیه من قدرات فائقه فی التعدد الدلالی. والعدول مصطلح یقوم على مخالفه قواعد اللغه، نشأ بصوره مغایره لما هو مألوف فی الاستعمال المتعارف علیه، من خلال ملاحظه اللغویین تراکیب خالفت القاعده الأصل.
۱۶.

دراسه التغییرات الطارئه علی الهمزه فی اللهجه الخوزستانیّه المکتوبه (دیوان عطیّه بن علی الجمری نموذجاً)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: حذف الهمزه اللهجه الخوزستانیه إبدال استعاضه اجتلاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۸ تعداد دانلود : ۵۰۵
یشکّل رثاء أهل البیت للهجه الخوزستانیه، مصدراً ثرّاً فی المأثورات الشعبیه، فإنّه مستساغ ومفهوم إلی حدٍّ ما لدی المستمع العربی عامّه حینما یسمعه، لکن الأمر یبدو صعباً حینما یقرأه، أو قد یفهم معناه بشکل مغایر إلی حدّ بعید، وذلک یردّ إلی عدم الدّقه فی الکتابه وعدم الاتفاق علی منهج إملائی موحّد فی الکتابه، کما أنّ النسّاخ والمؤلّفین من الذین لایتقنون الکتابه الصحیحه لأبجدیه هذه اللهجه إتقاناً کاملاً، فهذا الأمر جعل اللهجه المکتوبه تحفل بالأخطاء الإملائیّه، ولا تسیر علی منهج موحّد. من الأصوات التی تعانی من رداءه الطباعه وکثره الأخطاء الإملائیّه فی اللهجه الخوزستانیّه المکتوبه، هو صوت الهمزه، خاصّه همزه الوصل التی ظهرت کتابتها بصوره مختلفه، حتّی لدی الکاتب الواحد نفسه. فهذا الصوت تعرّض لأنواع وسائل تحریف العامّیه للفصحی من زیاده، ونقص، وحذف، وإبدال، واستعاضه، ونحت وإخلال بترتیب الأحرف. وذلک لما وجده الناطقون بهذه اللهجه من صعوبه فی نطقه، فنهجوا فیه سبیل التسهیل، سهوله فی النطق وسرعه فی التعبیر. إلّا أن الأمر، صعُب علی من لا یتکلمّ اللهجه المکتوبه لأهالی خوزستان، عند قراءه الصوره المکتوبه لصوت الهمزه، حتّی علی الناطقین بهذه اللهجه. هذه الدراسه، درست کافّه التغییرات الطارئه علی صوت الهمزه فی اللهجه الخوزستانیه المکتوبه، لتتبیّن الکتابه الصحیحه لصوت الهمزه فی هذه اللهجه، مستهدفه تقریب الشعر الشعبی الخوزستانی إلی الفصحی، بحیث یسهل فهمه فینتشر أکثر وتتّسع شهره شعراءه، خاصّه شعراء أهل البیت، أبعد من حدود بلدنا إیران الإسلامیّه. قد اختیر لهذه الدراسه شعر رثاء أهل البیت، دیوان عطیّه بن علی الجمری نموذجاً.
۱۸.

أهمیه الدور الوظیفی لقیاس الشبه فی الدرس النحوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الدور قیاس الشبه علم النحو و الصرف

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب صرف
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب نحو
تعداد بازدید : ۷۷۶ تعداد دانلود : ۴۲۸
إنَّ لقیاس الشبه تعریفاً بسیطاً هو: أنه حمل شئ علی شئ بوجه شبهی معتبر لدی علماء النحو، فینتقل الحکم من المحمول علیه إلی المحمول. وقد بسط هذا القیاس نفوذه علی جمیع المواضیع النحویه والصرفیه، وکان له دور وظیفی مهم فی تعلیل الظواهر اللغویه، وفی کونه دلیلاً یستدل ب ه العلماء لدع م آرائه م، وغیر ذلک مما ستراه فی هذه المقاله مشروحاً، ولعل أهم سبب جعله یتمتع بهذا الدور الوظیفی الخطیر هو ما اتصف به من مزایا جعلته یحتل هذه المنزله بحیث لا یستطیع المتبحر فی علم أصول النحو أن یستغنی عنه. بل لابد له من تحصیله، وبذلک تتضح صعوبه مأخذه فضلاً عن الإحاطه به، وبأنواعه المتباینه، والتألیف فیها. والله تعالی أشکر علی أنْ مَنَّ علیَّ، بعد سنین طویله من المطالعه والتحقیق فی علم أصول النحو، بالاحاطه بجمیع أنواع القیاس، و أنْ خصصت القیاس بکتاب سیأخذ طریقه إلی الطبع قریباً إنْ شاء الله تعالی . والمهم أنَّ الدراسات النحویه الحدیثه مفتقره إلی دراسات قیاسیه عمیقه تعکس أهمیه علم أصول النحو، وترتفع بالدراسات النحویه إلی مستوی أعلی ومنزله علمیه أسمی. لذلک رأیت أنْ أخصص هذه المقاله لدراسه مجالات الدور الوظیفی التی لعبها قیاس الشبه، والاطلاع عن کثب علی أهمیتها. لذلک لا نتحدث هنا عن أرکان قیاس الشبه وأنواعه ومایشترط فی کل ذلک، وعلیه فمخاطبن ا به ذه المقال ه أولئ ک الذی ن انته وا م ن دراس ه قی اس الشب ه بأرکان ه وأن واع ه وشروطه ومزایاه.
۱۹.

ظاهره التناوب اللغوی بین المشتقات الداله على الفاعلیه والمفعولیه والمصدر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: التبادل اللغوی التناوب اللغوی بین المشتقات والمصدر أثر التناوب اللغوی فی الدرس الصرفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴۰ تعداد دانلود : ۱۱۴۰
تحاول هذه الدراسه أن توضح أن ظاهره التناوب اللغوی التی وردت فی النصوص اللغویه، من شعر ونثر وقرآن کریم، تشیع فی العربیه، إذ قد تأخذ صیغه صرفیه ما الأحکام النحویه والدلالیه لصیغه أخرى وتتبادل معها مبنى ومعنى. ونظراً لشیوع هذه الظاهره وغزاره أمثلتها، فقد رکّز البحث على ظاهره التناوب بین المشتقات الداله على الفاعلیه والمفعولیه والمصدر، وأورد کثیراً من الشواهد التی وضحت التالی: أ مجیء اسم الفاعل بمعنى المصدر. ج مجیء المصدر بمعنى اسم الفاعل. د اشتراک المصدر مع الصفات المشبهه وصیغ المبالغه فی صورته الشکلیه. ه مجیء اسم المفعول بمعنى المصدر. و مجیء المصدر بمعنى المفعول. وخَلُص البحث إلى أنَّ التناوب أسهم فی توسّع العرب فی توظیف الصیغ الصرفیه لإفاده معان متعدده غیر معانیها الموضوعه لها، وهو توسع أثبت البحث أنَّ فی ظاهره التناوب اللغوی هذه مرونه واتساعاً واهتماماً بالمعنى وتنوعاً فی الأسالیب.
۲۰.

مقدمه فی الوقف والابتداء مصطلحاته وعلاقته بالنحو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: الوقف التام الوقف الکافی الوقف الحسن وقف البیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۴ تعداد دانلود : ۴۴۸
یعالج هذا البحث قضیه الوقف والابتداء، والتعریف بمصطلحاتهما وعلاقتهما بعلم النحو، وذلک من خلال تتبع آراء القراء والنّحْویین، الذین حددوا المواضع التی یوقف علیها، وعندما حددوها کانوا یقرنون ذلک بتعلیلاتهم، وأکثر ما تتصل تلک التعلیلات بقواعد النّحْو وأحکامه، وأنّ صاحب علم التمام یحتاج إلى المعرفه بالنّحو وتقدیراته، فقد نقل النحاس عن ابن مجاهد قوله: "" لا یقوم بالتمام إلا نحْوی، عالم بالقراءه، عالم بالقصص، عالم باللغه التی نزل بها القرآن"". ثم عرضنا اختلاف المتقدمین فی عدد أنواع الوقف وفی تسمیاتها، وظهر ذلک الاختلاف والتباین فی المقصود منها عند ترتیبها حسب ما ذکرها أولئک المتقدمون زمنیاً، کما أنّ فکره التقسیمات غیر واضحه، ولم یتفق من کتب فی هذا العلم على أسس التقسیم وتعیین مواضعها، وقد ذکرنا أربعه منها بما یتوافق مع البحث، وعرفنا کل نوعٍ منها وهی: ""الوقف التام، الوقف الکافی، الوقف الحسن، وقف البیان."" وتوصلنا إلى أنّ ( الوقف والابتداء) من الموضوعات التی تعتمد فیما تعتمد على النّحْو، وقد تبین لنا أنّ أحکامه وخلافات النحاه هی التی توجه کثیراً من مواضع الوقف على الکلمه وتبیّن نوع ذلک.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان