فیلتر های جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۲۲ مورد.
حوزه های تخصصی:
پس از پیروزی انقلاب مشروطه، یکی از دغدغه های روحانیت و مردم، اداره کشور بر اساس قوانین و مقررات اسلامی بود. ازاین رو، با توجه به اوضاع و احوال آن روز، تنها راهکار آن را تأمین این هدف در متمم قانون اساسی دیدند که این مهم نیز با مجاهدت شیخ فضل الله نوری تحقق یافت و اصلی موسوم به اصل دوم متمم قانون اساسی به تصویب رسید. آنچه پس از تصویب این اصل مهم به نظر می رسید، اجرای آن بود.
این نوشتار ضمن تحقیق درباره شرایط و اوضاعی که سبب شد این اصل به تصویب رسد، به بررسی شیوه اجرای آن در سه دوره نمایندگی مجلس با توجه به شواهد تاریخی می پردازد و سپس به این نتیجه می رسد که این اصل دست کم یک بار، آن هم در دوره دوم مجلس به صورت کامل به اجرا درآمده است.
فعالیتهای سیاسی ـ اجتماعی آیتالله شهید سید حسن مدرس
حوزه های تخصصی:
در این مقاله، نویسنده با نگاهی گذرا به دوران زندگی شهید آیتالله مدرس، فعالیتهای سیاسی ـ اجتماعی ایشان در دو دوره سلطنت قاجار و سلطنت پهلوی را بررسی کرده است. بخش اول مقاله به فعالیتهای ایشان در عصر مشروطه در قالب مبارزه با ظلم و ستم حکام، انتخاب بهعنوان مجتهدان ناظر بر قوانین مجلس شورا، مقابله با اقدامات زیادهخواهانه بیگانگان مانند اولتیماتوم روس، قرارداد 1919، تلاشهای ایشان در دوران جنگ جهانی اول و مقابله با زیادهخواهیهای رضاخان همچون جمهوریخواهی و تغییر سلطنت اشاره دارد. بخش دوم نیز به مقابله ایشان با اقدامات ضددینی و غیرقانونی رضاخان و مقابلههای رضاخان با این عالم بزرگوار تا مرز شهادت ایشان پرداخته است.
شیخ فضل الله نوری و مخالفت مبنایی با مشروطه
حوزه های تخصصی:
با پیروزی جنبش مشروطه خواهی، دوران جدیدی در حوزة اندیشه سیاسی در ایران آغاز گردید. این حادثة تاریخی، تنها وقوع تحول در صحنة مناسبات سیاسی و اجتماعی نبود، بلکه از همان آغاز دارای عناصر مفهومی نوآیینی بود که به ضرورت واکنش دو گروه از علما و فقهای دینی را در موافقت یا مخالفت با آن برانگیخت. در این میان، شیخ فضل الله نوری که در ابتدای جنبش با آن همراهی می کرد، در ادامة مسیر به مخالفت با آن برخاست. این مقاله درصدد آن است تا به این پرسش اساسی پاسخ دهد که دلایل مخالفت شیخ نوری با مشروطه چه بود و او با اتکا به چه مبنایی رأی به حرمت مشروطه داد؟ فرضیة مقالة حاضر این است که مخالفت شیخ نوری با مشروطه نه از موضع دفاع از استبداد، بلکه برای دفاع از اقتدار شرع بود که به زعم وی با مشروطه خواهی به خطر افتاده بود. براین پایه، او با وفاداری به صورت شریعت و مبانی فقهی و نظام سنت قدمایی خود، از همان ابتدا اصل را بر اجرای احکام شرعی گذارده بود که به زعم وی مقرر بود تا با برپایی مشروطه عملی شود. اما ادامة مسیر و روشن شدن اختلافات در وظایف تقنینی مجلس شورا و میزان دخالت یا نظارت فقها در امر قانون گذاری و مباحثی چون نمایندگی، مساوات و حریت شیخ را به این نتیجه رساند که این اساس جدید با مبانی نظری و شرعی وی نسبتی ندارد و در این میان قرائت شرعی مشروطه خواهان دینی نیز نتوانست بر مخالفت های مبنایی وی فائق آید.
نقش روحانیت در انقلاب مشروطه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
تشریح جوانب تاریخ مشروطه، همچنان لازم و ضروری است تا با شناخت آن، از عوامل فاجعه آفرین و انحراف زا که عملاً همه فداکاری ها و رشادت ها و شهادت ها را بی نتیجه گذاشت، درس بگیریم.
در این نوشتار به نقش روحانیت به عنوان مهم ترین عامل در ساماندهی جامعه ایران در زمان انقلاب مشروطه می پردازیم. روحانیت به مثابه یک طبقه موثر در انقلاب مشروطه به دلیل وابسته نبودن به هیئت حاکم، نکته مثبت و نمایانی است و حضور این قشر در میان تمام گروه های مردمی، یکی از عوامل مهم تاریخ معاصر ایران به حساب می آید که موجب شد درمواقع حساس و سرنوشت ساز، همراه و همگام با مردم بتوانند با جهت گیری صحیح، براساس خواسته های مردم حرکت کنند و نبض خیزش های مردمی را در دست داشته باشند.
گفتمان هویتی تجددگرایان ایرانی در انقلاب مشروطیت(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
انقلاب مشروطیت نقطه عطف رویارویی هویتی ایرانیان با مدرنیته است که از آن به عنوان انقلابی برگرفته از مفاهیم مدرن در تمایز با سپهر اندیشه و هویت سنتی یاد می شود. مشروطیت، سرفصلی جدید از تاریخ ایران است که تحولات آن بر تاریخ سیاسی ایران در قرن بیستم سایه افکنده است و بر فرهنگ، اقتصاد و سیاست کشور ما تأثیری غیرقابل انکار نهاده است. یکی از گفتمانهای هویتی مندرج در گفتمان مشروطه، گفتمان تجددگرائی است که درک آن میتواند به فهم زوایای نامکشوف هویت ایرانی در این مقطع یاری رساند. طیف تجددگرایان متشکل از گروهی کوچک اما رو به گسترش از روشنفکران و نخبگان بودند که یا دارای زمینه تحصیلاتی جدید، یا اغلب صاحب منصب دولتی، بازرگان، سیاح، دیپلمات و یا افرادی «خود ساخته» بودند که با اندیشه های مدرن آشنایی یافتند.
نقش طبقه بازرگانان در انقلاب مشروطه
حوزه های تخصصی:
نویسنده در این مقاله به نقش طبقه تجار و بازرگانان در انقلاب مشروطه اشاره و سعی نموده که نقش تجار و بازرگانان را برجستهتر از سایر اقشار و طبقات جلوه دهد و تجار را بازیگران اصلی صحنه سیاسی در مشروطه قلمداد نماید. از آن جهت که آنها در حیطه اقتصادی نتوانستند کاری از پیش ببرند به حیطه سیاسی وارد شدند و در این عرصه نقش مهمی را ایفا نمودند. نویسنده انگیزه اصلی بازرگانان را در ایفای نقش در مشروطه رسیدن به حقوقشان که حمایت دولت از آنها و واگذار کردن امتیازات و اختیارات تجاری بود میداند چنانکه رسیدن امینالضرب به ریاست ضرابخانه از این نمونه شمرده شده است.
مشروطه و ضد مشروطه
حوزه های تخصصی:
نویسنده محترم در این مقاله، با طرح چند محور درباره مشروطه، آغاز مشروطهخواهی را از دوره مظفرالدین شاه و پس مرگ ناصرالدین شاه میداند و آنرا در شمار یکی از مصائبی میشمارد که بر سر دربار باریدن گرفته است. او تجدد را از جمله این مصائب میداند که چون آواری بر سرما (آنها) خراب شده است، وی مشروطهخواهی را در بین مردم ایران و نخبگان از عوارض تجدد میشمارد که برای چارهجویی آن راههای گوناگونی از طرف نخبگان ارائه گردیده است که یکی از این راهها حاکمیت قانون و پارلمان و ایجاد مجلس میباشد. در بین این راهحلها و افکار اندیشمندان تناقضاتی بوده است که روشن نبوده و بعدا این تناقضات مایه گسست و فاصله گرفتن طبقات نخبگان از همدیگر شده است که یکی از مصادیق بارز آن، گسست روشنفکران دینی (روحانیان) و روشنفکران غربگرا میباشد. همین تناقضات سبب شده که روحیه دینستیزی نیز از سوی روشنفکران گراینده به غرب و کمونیسم پدیدار شود و منجر به ترور و نابودی مشروطهخواهان اصیل گردد. نویسنده مقاله در قسمتی از مقاله در صدد برجسته کردن تضاد بین علمای دین از قبیل آخوند خراسانی و نائینی و روشنفکران عثمانی است و آنرا از مصادیق تعارض روشنفکران و علما و گسست بین آنها میشمارد و مواضع علمایی مثل شیخ فضلاللّه نوری را نیز پناه بردن به ارتجاع و استبداد از ترس جمهوریخواهان جدید و تجددخواه میانگارد و معتقد است که وحدت ایجاد شده در صدر مشروطه بین روشنفکران و روحانیت مخدوش شد و از هم گسست که دامنه آن تا کنون نیز ادامه دارد.
تجددگرایی در ایران معاصر؛ مطالعه موردی: اندیشه میرزا ملکم خان ناظم الدوله(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
نخستین رویارویی اندیشه گران ایرانی با تمدن غرب تقریباً در دوره قاجار اتفاق افتاد. احساس عقب ماندگی و ضعف فکری این اندیشه گران در برابر غرب، اولین رگه های شکل گیری تجددگرایی در ایران را ایجاد کرد. میرزا ملکم خان از مهم ترین نمایندگان تجددطلبی در ایران اسلامی است. ملکم خان اندیشه گری است که شالوده اندیشه و عمل معاصر را در کنار نخستین منورالفکران ایران بنیان نهاده است. برخی از نویسندگان و مورخان معاصر معتقدند که ملکم خان از لفافه اسلام و مسلمانی برای بیان تفکرات سکولاریستی و پیش برد منافع شخصی خود بهره برده است. سؤال اصلی در این مقاله این است که چه شاخصه هایی در تفکرات جریان تجددگرا (ملکم خان به عنوان پیش گام این جریان) وجود دارد که باعث شده است این تفکر در جامعه ایرانی پذیرفته نشود؟ در ادامه، این فرضیه اثبات خواهد شد که در حقیقت تاریخ روشن فکری در ایران ذیل تمدن غرب تعریف می گردد و دیگر این که اگر پروتستانتیزم در غرب پدیده ای طبیعی و تاریخی در مقطعی خاص از تاریخ غرب است، پروتستانتیزم در ایران نه از روی طبیعت تفکر و روند تاریخ فکری خود، بلکه در برخورد و مواجهه با تمدن غرب آغاز شده و به طور طبیعی با مقاومت هایی از سوی روحانیت و مردم مواجه شده است.
پیامدهای اجتماعی و سیاسی رقابت محمدعلی میرزا دولتشاه و عباس میرزا(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
با آغاز حکومت قاجارها در ایران، فرهنگی از حکومت داری توسط آنها گسترش یافت که در آن شاهزادگان متعدّد قاجاری به عنوان حکّام مناطق مختلفی از کشور منصوب میشدند؛ یکی از این شاهزادگان، محمدعلی میرزا دولتشاه بود که به همراه خاندان خود در منطقه غرب کشور به حکومت رسیدند. حضور این خاندان در قدرت حاکمه کشور پیامدهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را به دنبال داشت، بخصوص در دوره دولتشاه، این پیامدها متأثر از رقابت وی با عباس میرزا بر سر مسئله ی ولیعهدی بوده است. رقابت دولتشاه با عباس میرزا علاوه بر آن که از نظر سیاسی پیامدهایی داشت از نظر اجتماعی در منطقه غرب کشور بخصوص در کرمانشاه اثرات مثبتی در پیشرفت و بهبود وضعیت زندگی مردم داشته است. در این مقاله، بر اساس روش تحقیق تاریخی و به صورت توصیفی ـ تحلیلی بر پایه منابع کتابخانه ای، نتایج سیاسی و اجتماعی ناشی از رقابت دو شاهزاده بررسی شده است.
ناسیونالیسم ابتدایی ایرانی در گفتار سیاسی متفکران عصر ناصری
حوزه های تخصصی:
- حوزههای تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار سیاسی
- حوزههای تخصصی علوم سیاسی تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی ایران تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی ایران در دوره قاجار (آقا محمد خان تا دوره ناصرالدین شاه)
- حوزههای تخصصی علوم سیاسی تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی ایران تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی ایران دوره مشروطه
نقش عوامل خارجی در انقلاب مشروطیت ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
این مقاله در صدد است تا ضمن تحلیل آرمانها و ابزار مختلفی که به خود انگیختگی یکپارچه مردم ستم کشیده برای مبارزه با استبداد و سرکوب و همچنین به دگرگون کردن نظام سیاسی، اقتصادی و اجتماعی حاکم منجر گردید، به نقش دولت انگلیس در پیروزی انقلاب مشروطیت توجه ویژه ای نماید.
نقش روزنامه های فارسی چاپ هند در انقلاب مشروطه ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
انقلاب مشروطیت ایران تحت تاثیر عوامل مختلفی شکل گرفت. یکی از این عوامل تاثیر روزنامه های فارسی زبان خارج از ایران بود. روزنامه ها به عنوان یک وسیله ی ارتباط جمعی در آن زمان دارای نفوذ بسیار زیادی گردیدند. روزنامه هایی که در خارج از ایران و به خصوص هندوستان چاپ می شد، توسط روشنفکران مترقی و انقلابی اداره می شد. آن ها از وضع سیاسی و اجتماعی و اقتصادی دولت قاجار انتقاد می کردند و با نوشتن مقالاتی وضع موجود را به باد انتقادی می گرفتند. در هندوستان حدوداً نوزده روزنامه به زبان فارسی چاپ و منتشر گردید که در جنبش آزادی خواهی ایرانیان سخت مؤثر واقع شدند. این پژوهش در نظر دارد روزنامه های فارسی زبان چاپ هند و تاثیر آن ها را در انقلاب مشروطیت ایران بررسی نماید. این روزنامه ها در شهرهای مختلف هند از سال 1822 به چاپ رسید که در سال 1846 با چاپ 6 روزنامه فارسی به اوج خود رسید و در سال های بعد نیز ادامه یافت. بر این اساس می توان هند را یکی از اولین پایگاه های تحولات فکری و فرهنگی ایرانیان در آغاز قرون معاصر نامید که این تحولات پیامدهای سیاسی واجتماعی نیز در ایران به دنبال داشت که از جمله آن ها می توان به انقلاب مشروطیت اشاره کرد.
تحولات اجتماعی زنان در روزنامه های ایرانی از آغاز تا پایان مشروطه دوم
حوزه های تخصصی:
پژوهش حاضر به تحولات فرهنگی و اجتماعی زنان ملل مختلف اختصاص دارد و اساس آن بر مطبوعات ایرانی از آغاز انتشارشان در دوره قاجار تا پایان مشروطه دوم یعنی 29 ذی حجه 1329ق. قرار گرفته است. انعکاس مطالب از زنان سایر ملل در روزنامه ها و چگونگی آن، در سه مرحله بنابر ویژگی هایی خاص قابل تفکیک است. مرحله اول روزنامه های دولتی داخلی را دربردارد؛ مرحله دوم با انتشار روزنامه های برون مرزی آغاز شده که با وقوع انقلاب مشروطه به پایان می رسد و مرحله سوم از انقلاب مشروطه تا پایان مشروطه دوم را دربردارد. مسأله پژوهش حاضر آنست که در مراحل مذکور انعکاس اخبار زنان سایر ملل در روزنامه های فارسی زبان چه سیری را طی نموده و چه تحولاتی به خود دیده است؟ همچنین مطبوعات چه هدفی از طرح آن مطالب دنبال می کردند و ذهنیت زن ایرانی چگونه از آن تأثیر پذیرفت؟ در بازه زمانی مورد نظر، طرح مسائل زنان سایر ملل از گونه اخباری در مرحله اول به وجهی تحلیلی در مراحل بعدی پیش رفته است. در هر مرحله نه تنها کمیت اخبار نسبت به مرحله قبل افزایش یافته، بلکه موضوعات مطرح شده نیز تفاوت هایی اساسی پیدا کرده و مباحثی جدی تر از مسائل زنان مطرح شده است. در مراحل دوم و سوم است که زن ایرانی با زنان سایر ملل مقایسه شده و حیات فرهنگی و اجتماعی اش از آنها خصوصاً از زن اروپایی تأثیر پذیرفته است.
مشروطه، عدالت، آزادی و قانون
حوزه های تخصصی:
نویسنده این مقاله درصدد بیان مهمترین تأثیرات جنبش مشروطه بر جریان اصلاحطلبى دوم خرداد است و این تأثیرات را در چند موضوع مهم خلاصه کرده است: 1ـ قانون 2ـ تحدید قدرت فردى و رفتار خودکامه 3ـ آزادى 4ـ عدالت 5ـ دموکراسى