درخت حوزه‌های تخصصی

بسیاری از اندیشمندان حوزه های علوم انسانی چون مردم شناسی، روان شناسی، جامعه شناسی و زبان شناسی به تابوهای زبانی و واژگان اهریمنی، به خاطر ارزش های اخلاقی و فرهنگی آن توجه کرده اند. تابو منعی است در برابر نیروی سترگ، که هم مقدس است و هم نامقدس، و نیز در جامعه شناسی زبان، واژه هایی است که کاربرد آنها ممنوع و مایه شرم و بیزاری است. اندیشمندانی چون فردیناند دو سوسور و کلود لوی- استراوس به تقابل های دوگانه ساختاری پرداخته اند و می توان نظرات آنها را در امور مقدس و نامقدس، زیبا و زشت، و اهورایی و اهریمنی گسترش داد. در فارسی باستان و میانه، واژگان ناهنجار برای اهریمنان و واژگان خوب برای اهوراییان به کار می رفت. در فارسی دری نیز برخی واژه ها برای اهریمنان به کار می رفته که با این کار، گاه زهر بدزبانی آن برای مردمی که با واژگان اهریمنی ناآشنا بودند گرفته می شد. قلمرو کار مقاله، نمونه وار شامل فرهنگ افسانه ای و مردمیِ ایران می گردد و روش پژوهش تحلیلی و برپایه نظریه تقابل های دوگانه است.

Reading motivation is a well-researched topic in relation to first language literacy development due to its influence on both reading processes and outcomes. In second language reading, the role of motivation has not been as thoroughly explored. The aim of this review of literature is to highlight established studies as well as recent explorations in some recurring areas of first and second language reading motivation research. Focusing on reading in the English language, it provides an overview of the underlying components of reading motivation, and discusses internal and external factors that relate to students’ motivation to read. The article concludes by suggesting directions for further research in second language reading motivation, including conducting more qualitative studies, and exploring sociocultural influences and instructional practices that motivate or demotivate readers. The review is mainly intended for potential second language reading researchers and practitioners who are relatively new to the topic.

از دهه ی هشتاد میلادی، نشانه-معناشناسی با در پیش گرفتنِ رویکردی پدیدارشناختی و با تأثر از نسل جدیدی از اندیشه ها، از نظام کلاسیک که تا پیش از آن مطرح بود، فاصله گرفت. این رویکرد جدید امروزه نشانه-معناشناسی هستی محور خوانده می شود و بر اساس آن، خوانش دیگر نه یک رمزگشایی ساده، بلکه حرکتی به سمت درک و خلقِ دوباره ی معنا به مثابه ی بعدِ حس شده ی هستی است. در رمان بوف کور نیز شاهد ظهور چنین تفکر نشانه-معناشناختی در بطن گفتمان هستیم. بدین معنا که دریافت شخصیت اصلی از خود و جهان پیرامونش و دیگری نه یک برداشت ساده و کلیشه ای بلکه بر پایه ی حضور حسی- ادراکی و پویاست که در تعامل با پدیده ها شکل می گیرد. از این روی در پژوهش حاضر، با تکیه بر نظریات لاندوفسکی که با الهام از تفکر زیبایی شناختی گرماس ، مبحث نشانه معناشناسی هستی محور و تجربه زیسته را در ابعاد وسیع تری مطرح می کند سعی داریم کارکردهای گفتمانی حضور سوژه ی بودشی و نوع ارتباط وی با خود و دیگری را به چالش بکشیم و در نهایت ببینیم تعامل با این ""دیگری"" چگونه و بر چه اساسی، باعث ایجاد نظامهای جدید گفتمانی همچون نظام خلسه و استعلایی می شود و سوژه در جریان این تحول هستی شناسانه به چگونه درکی از خود و جهان پیرامونش دست می یابد.

یکی از مهم ترین مباحث در زمینة آموزش، وجود اطمینان از کیفیت و اثرگذاری تدریس و مدرس است؛ ازاین رو، لازم است الگوها و ابزارهایی برای توصیف و سنجش آن ها ایجاد شود. یکی از دروس آموزشی که فراگیران زیادی به آن علاقه دارند، زبان انگلیسی است؛ بنابراین، ایجاد ابزار سنجش و نیز ارائة الگویی مناسب برای توصیف کیفیت تدریس و اثربخشی در این حیطه امری ضروری است. تحقیق حاضر با هدف ارائة چنین ابزار و الگویی در دو مرحلة کیفی و کمّی صورت پذیرفت که نتایج مرحلة کیفی به ارائة یک الگو و نیز یک پرسش نامه جهت سنجش آن انجامید. نتایج مرحلة کیفی نشان داد الگوی کیفیت مدرس از هفت عامل/ فاکتور اصلی تشکیل شده است: 1. پیش شرط های تدریس؛ 2. مهارت های عملی کلاسی؛ 3. مهارت های اجتماعی- ارتباطی؛ 4. سازمان دهی و برنامه ریزی آموزش؛ 5. رشد حرفه ای؛ 6. مهارت های مدیریت کلاس؛ 7. مهارت های کنترل یادگیری و رشد فراگیران. براساس این عوامل، یک پرسش نامة 48سؤالی طراحی شد؛ سپس در مرحلة کمّی، با استفاده از روش آماری تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی، اعتبار، پایایی و معناداری تمام عوامل و سؤالات سازندة آن ها بررسی شد. براساس نتایج آماری به دست آمده می توان هم الگوی ارائه شده و هم پرسش نامه را قابل قبول و قابل استفاده دانست. پرسش نامة حاصل از این مطالعه می تواند در ارزیابی مدرسان و نیز کنترل کیفی آموزشگاه های زبان و نیز درصورت نیاز، در مدارس استفاده شود.

در این مقاله برای نخستین بار شبکه ای با جست وجوی تحت وب برای تبیین «باهمایی واژگانی» بر پایة معناشناسی قالبی پیشنهاد داده و آن را «هم نت» می نامیم و با قالب نت که شبکه ای برای تبیین قالبی واژگان است، پیوند می دهیم. این شبکه نه تنها به درک ما از باهمایی واژگانی یاری می رساند، بلکه می تواند مقدمه ای برای پژوهش های رایانشی در مورد ماهیت ترکیبات واژگانی باشد. برای توصیف چگونگی کارکرد این شبکه، به عنوان نمونه باهمایی با واژة «دست» در نظر گرفته شد و داده ها از منابع مختلف از جمله دو پیکرة بی جن خان و پایگاه دادگان زبان فارسی استخراج شد. روشی که برای بررسی باهمایی در این پژوهش به کار رفته، عبارت است از مقایسة قالب های اجزای ترکیب واژگانی با قالبی که کل ترکیب در آن تعریف می شود. نتیجه این که از طریق مقایسة این قالب ها و شیوة ارتباط آن ها با یکدیگر، نه تنها نوع ترکیب (از جمله ساده، استعاری و مجازی) دست یافتنی است، بلکه می توان به اطلاعاتی در مورد انگیزه های فرهنگی و تاریخی که در پس ترکیب های هم آیند قرار گرفته اند، دست یافت.

قائل شدن به ذهنی بودن موضوعٌ له الفاظ در قالب نظریه، درحقیقت همگام شدن با دیدگاه رایج و متعارفی است که امروزه در مجامع زبان شناسی طرفداران بسیار دارد و معتقدان به آن باید لوازمی را بپذیرند که در پاره ای از موارد با اصول مطرح در علوم ادبی سازگار نیست و برخی از پیروان آن خواسته یا ناخواسته از قصد و نیت ماتن عبور می کنند. این مقاله در پی آن است تا بررسی کند که ورود این نگاه چه تأثیری بر محققان زبان شناس فارسی گذاشته است و لوازم غیر قابل قبول مترتب بر قول به ذهنی بودن موضوعٌ له الفاظ چیست و به چه دلیل بعضی از پویندگان این دیدگاه نمی توانند به نیت صاحب متن توجه کنند. مقاله حاضر برای پاسخ به این سؤالات دیدگاه زبان شناسان معروفی همچون سوسور، پیرس، یلمزلف، بارات، ویمسات و بردزلی را مطرح می کند و ضمن نقد آن ها سبب عدول  از قول به ذهنی بودن الفاظ  و قائل به موضوعٌ له بودن ماهیات خارجی را توضیح می دهد و نیز بررسی می کند  بر اساس این دیدگاه چه چیزی بر قصد و نیت مؤلف تأثیر می گذارد. تأثیر این گونه مباحث در دیگر علوم مرتیط با الفاظ نظیر علم اصول و ادبیات و ورود و قبول برخی از نظریات آن ها در این دو علم، از دیگر اهداف مقاله حاضر است.

برای بهبود یادگیری توجه به محیط آموزشی رویکردی نوین در آموزش زبان محسوب می شود. این پژوهش می کوشد تاثیر سه محیط آموزشی را بر پیشرفت مهارت نوشتاری زبان آموزان از منظر روانی متن بررسی کند. پژوهشگران، چهار گروه آموزشی نوشتاری طراحی کردند؛ سه گروه تجربی ( گروه رو در روی دو نفری 21 نفر، گروه غیر همزمان رایانه ای 20 نفر و گروه رو در روی فردی 26 نفر) و یک گروه شاهد 16 نفر. بر اساس نمرات آزمون تعیین سطح آکسفورد 83 نفر در این تحقیق شرکت کردند. گروه های تجربی، در معرض آموزش مهارت نوشتن بر اساس شیوه داربست-محور قرار گرفتند.نتایج حاصل از روش تحلیل واریانس یک طرفه موید موفقیت گروه آزمایشی رو در روی دو نفره در پیشرفت مهارت نوشتاری از نظر روانی متن در مقایسه با سایر گروهها بود که نشانگر اهمیت رویکرد همکوشی است. بنابراین شایسته است معلمان با اتخاذ رویکرد همکوشی برای افزایش مهارت نوشتاری زبان آموزان برنامه ریزی کنند و برای تغییر شرایط در جهت ارتقاء بهره مندی مناسب در راستای اهداف آموزشی از کارهای گروهی استفاده نمایند.

قدمت پرداختن به طنز به دوره ی افلاطون بازمی گردد. امروزه تئوری های متنوعی در باب طنز در حوزه ی دانش زبان شناسی و ادبیات مطرح شده است. این تئوری ها توانایی تحلیل ساختمان طنز را در اختیار می گذارند. عبید زاکانی (701-772 ه.ق) یکی از طنزپردازان موفق در حوزه ی ادب فارسی است. حکایت های عبید زاکانی در رساله ی دلگشا بیان حقایقی جدی و واقعی در قالب عباراتی طنزآمیز و هزل گونه است. در بین خطوط رساله ی دلگشا واقعیت های آغشته به طنزی وجود دارد که در ساختار خود، بار ابهام را به دوش می کشد. تحقیق حاضر به روش توصیفی تحلیلی با طرح بررسی قابلیت تئوری طنز فوناژی در تحلیل ابهام طنزهای رساله ی دلگشا انجام شده است. یافته ها نشان می دهد چهار نوع ابهام نحوی در حکایت های طنزآمیز رساله ی دلگشا وجود دارد که منطبق با الگوی ابهام نحوی در تئوری طنز فوناژی است؛ ابهام ها عبارتند از: ابهام روساخت، ابهام ژرف ساخت، اختلاط روساخت و ژرف ساخت و تضاد آن. ساختارشکنی در محور جانشینی در ایجاد ابهام نحوی رساله ی دلگشا نقش مهمی دارد و از میان الگوهای چهارگانه پرکاربردترین ابهام در ژرف ساخت است.

در یک مطالعة آزمایشگاهی، منحنی آهنگ دو دسته جملة مرکب ناهمپایه حاوی یک بند پایه و یک بند موصولی را با یکدیگر مقایسه کردیم. در یک دسته، بند موصولی در جایگاه اصلی خود بعد از هستة بند (خوانش بی نشان) قرار داشت و در دستة دیگر به پایان جمله حرکت کرده و بعد از فعل اصلی جمله قرار گرفته بود (خوانش پسایندشده). هدف اصلی تحقیق حاضر این است که تغییرات آهنگی حاصل از پسایندسازی بند موصولی در جملات پیچیده را تعیین کنیم. برای این منظور، دو پارامتر آهنگی دامنة زیروبمی و ترادف قله با زنجیرة آوایی، در تمامی سازه های بند پایه و بند موصولی در جملات بی نشان و جملات حاوی بند موصولی پسایندشدهاندازه گیری شد. نتایج نشان داد که زنجیره آواییِ بند موصولی در خوانش بی نشانِ جملات فاقد تکیة زیروبمی خیزان است و به صورت یک سطح ثابت پایین F0 که صورت آواییِ تحقق یافتهِ یک تکیة زیروبمی با نواخت پایین L* است، تولید می شود. همچنین نتایج به دست آمده نشان داد که پسایندسازی بند موصولی در زبان فارسی باعث کانونی شدن هستة بند می شود به طوری که 1) دامنة زیروبمی هستة بند موصولی نسبت به خوانش بی نشان به سرعت گسترده تر می شود؛ 2) تراداف قلة H تکیه زیروبمیِ هستة بند موصولی با زنجیرة آوایی به طور معناداری زودهنگام تر می شود؛ و 3) تکیة زیروبمی سازه های پس از هسته به طور کامل حذف می شود؛ ولی این ناحیه آوایی (زنجیرة پساکانونی) لزوماً به صورت یکنواخت ثابت پایین تظاهر نمی یابد، بلکه گاه بسته به ماهیت نحوی سازه ها (اینکه سازه ها متعلق به کدام یک از بندهای پایه یا موصولی هستند) به صورت توالی یکنواخت ثابت بالا و پایین ظاهر می شود.

جریان سیال ذهن،روشی نسبتا جدید در داستان نویسی است که نویسندگانی چون دورثی ریچارسون، ویرجینیا و ولف وجیمز جویس، در آثار خود از آن بهره گرفته اند. ویژگی این روش، ارائه جریانی از اندیشه ها و تصاویر ذهنی است که اغلب فاقد یکپارچگی و ساختار مشخص هستند ؛طرح داستان، مرزهای زمان و مکان متعارف را در می نوردد و خواننده تنها از طریق واگویه های شخصیت ها، می تواند به طور نسبی، به درک آن نایل آید . این شیوه در کشور ما از همان آغاز رمان نویسی به سبک نوین، در آثار نویسندگانی چون صادق هدایت، صادق چوبک و هوشنگ گلشیری مورد استقبال قرار گرفت. هوشنگ گلشیری در رمان آینه های دردار، برای به تصویر کشیدن روحیات پیچیده اشخاص داستان و برای رخنه به اعماق آن ها، از تکنیک جریان سیال ذهن و به خصوص از شیوه ی حدیث نفس، مدد گرفته؛ روشی که مبتنی بر تداعی آزاد معانی است.

نگاهی به پژوهش های گذشته درباره تأثیر آموزش ژانر- مدار بر نگارش زبان انگلیسی نشان می دهد که یافته های پیشین بی ثبات و ناهمخوان هستند. با توجه به این مسئله، هدف مطالعه فراتحلیلی حاضر مشخص کردن میزان اثرگذاری این روش جدید بر یادگیری مهارت نگارش به زبان انگلیسی است. تحقیق حاضر به منظور محاسبه میانگین اثر شیوه آموزشی ژانر-مدار بر اساس مطالعات جهانی 26 سال گذشته و بررسی تعامل آن با متغیرهای تعدیل کننده (نوع فعالیت، سطح تحصیلات و زبان اول) انجام شد. جامعه آماری پژوهش های مرتبط شامل 255 مقاله پژوهشی بود. بر اساس معیارهای روش شناختی، از این جامعه 26 اثر پژوهشی تجربی و شبه تجربی به عنوان حجم نمونه پژوهش های واردشده در فراتحلیل انتخاب شدند. با توجه به اینکه دو مقاله از این 26 مورد، هر یک شامل گزارش دو پژوهش مجزا بود، در مجموع 28 اندازه اثر برای محاسبه میانگین اثر شیوه آموزشی ژانر-مدار بررسی شد. پس از بررسی محتوایی دقیق و کدگذاری مطالعات واردشده در فراتحلیل، اندازه میانگین اثر و نقش متغیرهای تعدیل کننده  با استفاده از نرم افزار CMA محاسبه شد. نتایج نشان داد که شیوه آموزشی ژانر-مدار  در مجموع اثر ضعیفی بر نگارش به زبان انگلیسی دارد (Cohen’s d= 0.298) و اندازه اثر متوسط آن در سطح دبستان، برای نگارش پاراگراف ها، و برای ژاپنی ها به طور معناداری بالاتر است.

پژوهش حاضر به مطالعة نقش گفتمان های فلسفی در فرآیند رو به رشد مطالعات ترجمه از منظر تاریخی می پردازد. بدین منظور، این پژوهش به دنبال کشف و توصیف نقش گفتمان های فلسفی در مطالعات ترجمه بوده تا در مورد تأثیر عمدة فلسفه بر ترجمه و نظریه های ترجمه کنکاش کند و معلوم نماید تا چه حد بازبینی و تجدید نظر در گفتمان های فلسفی به روند رو به رشد مطالعات ترجمه مساعدت می نماید. هدف عمده آن است که با توجه به ماهیت مطالعات ترجمه به عنوان رشته ای گیرنده از گفتمان های فلسفی و بسیاری از رشته های حد واسط، به فرضیه سازی دربارة این رشته و ارائة چارچوبی جامع و دربرگیرنده پرداخته شود. با در نظر گرفتن شواهد مربوط، یافته های پژوهش پیش رو نشان داد که سیر مرجعیت و اقتدار از سوی فلسفه به مطالعات ترجمه و نه بالعکس می باشد. علاوه بر آن، گفتمان های فلسفی حداقل از سه طریق به مطالعات ترجمه مرتبط می شوند: فیلسوفان رشته های مختلف از ترجمه به عنوان مطالعه موردی یا استعاره ای برای شرح مسائل مربوط به برنامه های کلی تر استفاده کرده اند؛ نظریه پردازان و عملگرایان ترجمه همواره به گفتمان های فلسفی به عنوان حامی و پشتیبان نظریات خود نگاه کرده اند؛ نیز آنکه، فیلسوفان، دانشمندان و مترجمان دربارة ترجمة گفتمان های فلسفی به ارائة تفسیر و اظهار نظر پرداخته اند. همین طور، یافته ها حاکی از آن است که گفتمان های فلسفی، با توجه به دسترسی چندین گزینه در رابطه با آن ها و تدوین کلمات مناسب با کلمات جایگزین، تمایل شدیدی به بازنگری و تجدید نظر دارند. در این میان، انطباق و طرح کلمات به عنوان یکی از وظایف مطالعات ترجمه مستلزم بررسی آن است که چه نوع گفتمان های فلسفی از دست رفته اند که خود باعث می شود مترجمان به طور مداوم سعی در کاهش پیچیدگی متن داشته باشند. از سوی دیگر، در صورت وجود گزینه های متعدد و نبود نظریه ای مشخص در رابطه با چگونگی کاهش پیچیدگی متن، زمینه ای برای طرح و بررسی بحث های مرتبط با گفتمان های فلسفی به وجود می آید که این امر را می توان در ارائة نظریه ها و روش های مربوط بیشتر مشاهده کرد.

عارفان در بیان دیدگاه های کشفی و ذوقی خود، از مضامین آیات قرآن و احادیث قدسی و نبوی به طور چشمگیری بهره مند شده اند. آنان ازاین طریق هم به مبانی نظری خود قداست بخشیده اند و هم برای اثبات ادعایشان، به آیات و احادیث، استشهاد می جسته اند. اهل سیر و سلوک، به قشر و پوسته ی احادیث بسنده ننموده، بلکه درپی کشف لایه های پنهانی و تأویل و توجیه باطنی آن ها نیز بوده اند. یکی از این احادیث که مطمح نظر اهل معرفت است، حدیث قدسی: «لولاک لما خلقت الافلاک» است. این کلام ربّانی، دست مایه ی سالکان و مجذوبان واقع شده و هرکدام بنابر مذاق و مشرب عرفانی خود، بدان نگریسته اند. عصاره ی سخن اهل عرفان، بر این نکته اشاره دارد که هدف غایی آفرینش، شخص شخیص حضرت محمد(ص) و خاندان مطهرش، که آینه ی تمام نمای اسماء و صفات الهی اند، بوده است. در این جستار، حدیث قدسی ازنظر سند و اختلاف در واژگان، ارتباط حدیث «کنز مخفی» و حکمت آفرینش، چرایی رابطه ی خلقت پیامبر(ص) و عوالم هستی و جایگاه پیامبر(ص) در کَونین(دو عالم) مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است.

پیشرفت علوم زبان روزبه روز لایه های نهانی و زیرین زبان را برایمان آشکارتر می کند و علم ترجمه شناسی نیز به نوبة خود ما را به کشف شگفتی هایی که در برخورد و تماس زبان ها در جریان ترجمه به وجود می آیند، رهنمون می سازد. در این پژوهش تأکید ویژة ما بر اهمیت واقعیت فرازبان در کار ترجمه است. فرازبان هرچند از زبان نشئت می گیرد و با زبان پدید می آید، ریشه در بطن فرهنگ قومی دارد. برای تسهیل در طرح چنین فرضیه ای پا را از طرح فرآیندهای اصلی ترجمه (فرانسه -فارسی) فراتر نهاده و با کمک سبک شناسی تطبیقی نشان خواهیم داد که چگونه نشانه های زبانی یا صورت های کلامی به خودی خود قابل ترجمه نیستند، یا اگر باشند حاوی تمام ابعاد معنا نیستند. در انتقال معنا معیارهایی همچون «سنخ عادی» یا «سنخ غیرعادی» امور اهمیت می یابند که صرفاً با توجه به تقابل فرهنگ مبدأ و فرهنگ مقصد مطرح و مشخص می گردند.