سعید رضایی

هدف: پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی برنامه مداخله ای تعامل همه جانبه با رویکرد حسی بر رفتارهای چالش انگیز کودکان با اختلال اتیسم عملکرد پایین انجام شد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل تمام کودکان با اختلال اتیسم عملکرد پایین مراکز نگهداری و توان بخشی شهر کرج در سال تحصیلی 1399 بود. روش: روش پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون همراه با گروه کنترل بود. حجم نمونه 12 کودک با اختلال اتیسم عملکرد پایین از مرکز کهریزک بودند که با روشنمونه گیری هدفمند انتخاب شدند و در دو گروه آزمایش و کنترل به شیوه تصادفی گمارش شدند. پس از آن گروه آزمایش به مدت 10 جلسه 40 دقیقه ای برنامه مداخله ای تعامل همه جانبه با رویکرد حسی را دریافت کردند و گروه کنترل در انتظار آموزش مانند و جهت رعایت اخلاق پژوهش بعد از اتمام پژوهش، گروه کنترل نیز آموزش دریافت نمود. یافته ها: برای تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل کواریانس یک راهه ( ANCOVA ) استفاده شد. یافته ها نشان داد که برنامه مداخله ای تعامل همه جانبه با رویکرد حسی موجب کاهش رفتارهای چالشی گروه آزمایش شد. نتیجه گیری: با توجه به یافته های این پژوهش می توان از برنامه مداخله ای تعامل همه جانبه با رویکرد حسی به منظور کاهش رفتارهای چالش انگیز کودکان با اختلال اتیسم عملکرد پایین به عنوان یک روش مداخله ای مفید بهره برد.

مقدمه: بهداشت جنسی می تواند از پیامدهای منفی سلامتی در کودکان مبتلا به طیف اتیسم جلوگیری کند. هدف: هدف از پژوهش حاضر طراحی پرسشنامه بهداشت و رفتار جنسی کودکان طیف اتیسم (فرم والدین) و بررسی روایی و پایایی آن بود. روش: روش پژوهش توصیفی از نوع روانسنجی بود. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه کودکان اختلال طیف اتیسم شهرستان تهران بود که در سال ۱۴۰۱-۱۴۰۰ به مراکز آموزش و توانبخشی اتیسم ارجاع داده شده بودند که از بین آن ها ۴۲۰ نفر (۱۱۴ دختر و ۳۰۶ پسر) به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزار تحقیق شامل پرسشنامه محقق ساخته بهداشت و رفتار جنسی کودکان طیف اتیسم (فرم والدین) بود. روایی صوری و محتوایی مقیاس با استفاده از شاخص نسبت روائی محتوا (CVR)، روایی سازه ای آن از طریق انجام تحلیل عامل اکتشافی، برای اطمینان از پایایی ابزار نیز از ضریب آلفای کرونباخ و نرم افزار SPSS نسخه ۲۶ استفاده شد. یافته ها: نتایج تحلیل عاملی اکتشافی با استفاده از چرخش مستقل واریماکس، پنج عامل مستقل تن آگاهی (مراقبت از خود)، شرم و حیا (کارکرد اجتماعی جنسی)، دانش و بهداشت جنسی، کارکرد جنسی و سوء استفاده جنسی را معرفی کرد که بر روی هم ۹۹/۵۶% کل واریانس متغیرها را تبیین می کردند. مقدار ضریب آلفای کرونباخ در بررسی پایایی عوامل پنج گانه پرسشنامه به ترتیب برابر با ۰/۸۷، ۰/۹۰، ۰/۸۵، ۰/۸۰، ۰/۸۴ و برای کل پرسشنامه ۰/۹۲ بدست آمد. نتیجه گیری: با توجه به خصوصیات رفتار سنجی مطلوب پرسشنامه بهداشت و رفتار جنسی کودکان طیف اتیسم می توان از این ابزار برای کاربردهای تحقیقاتی و بالینی استفاده کرد.

زمینه: اضطراب اجتماعی اختلالی با شیوع متوسط و دارای تأثیرات اجتماعی گسترده بر افراد است. پژوهش ها نشان می دهد، روش های زیرمجموعه درمان های بازسازی شناختی مانند درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (اکت) می توانند به افراد مبتلا اضطراب اجتماعی کمک کنند. براساس مطالعات، این موضوع را هدف قرار داده اند بسیار محدوداند. هدف: این پژوهش، با هدف بررسی اثربخشی درمان گروهی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر اضطراب اجتماعی و روانی گفتار افراد نوجوان دارای لکنت، انجام شد. روش: این پژوهش، یک تحقیق شبه آزمایشی بود که به صورت پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری طراحی و با یک گروه گواه انجام شد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل تمامی افراد نوجوان 13 تا 17 ساله دارای لکنت مراجعه کننده به مراکز گفتاردرمانی در سال 1400 بود. حجم نمونه 20 نفر بود که به شیوه هدفمند انتخاب و به شیوه تصادفی در دو گروه آزمون و گواه گمارش شدند. ابزار پژوهش، مقیاس فارسی تعیین شدت لکنت (رایلی، 2009) و پرسشنامه اضطراب اجتماعی ولز (1994) بودند. علاوه براین، جهت تحلیل داده ها از تحلیل کوواریانس استفاده شد. یافته ها: نتایج حاصل از پژوهش نشان داد درمان گروهی مبتنی بر پذیرش و تعهد تغییرات معناداری در گروه آزمایش و گواه در متغیرهای اضطراب اجتماعی و شدت لکنت ایجاد کرده است (سطح معناداری 0/05). نتیجه گیری: براساس یافته های این پژوهش، می توان نتیجه گرفت که برنامه طراحی شده مبتنی بر پذیرش و تعهد، موجب کاهش شدت لکنت و کاهش اضطراب اجتماعی افراد نوجوان دارای لکنت می شود. ازاین رو، استفاده از درمان ذکر شده توسط متخصصان کودک و نوجوان در نوجوانان دارای لکنت زبان به شدت توصیه می شود.

زمینه و هدف: اختلال خواندن شایع ترین اختلال یادگیری است که بیشترین حجم خدمات آموزشی ویژه و برنامه ای مداخله ای تخصصی را به خود اختصاص می دهد. هدف کلی این پژوهش تعیین اثربخشی مداخلات آموزشی بازی های شناختی شنیداری بر واج آگاهی کودکان نارساخوان بود. روش بررسی: پنج دانش آموز با اختلال خواندن در پایه اول ابتدایی از یک کلینک زیر نظر آموزش و پرورش یزد به عنوان آزمودنی های شرکت کننده در پژوهش انتخاب شدند. طرح پژوهش، تک آزمودنی از نوع طرح چند خط پایه ای با آزمودنی های مختلف بود. برای تشخیص اختلال خواندن، از آزمون آگاهی واج شناختی و مقیاس تجدید نظر شده هوشی وکسلر کودکان استفاده شد. داده های مورد نیاز در شرایط مختلف خط پایه، مداخله، و پیگیری جمع آوری شد. در شرایط مداخله آزمایشی هر آزمودنی دست کم دوازده جلسه اثر بخشی آموزش بازی های شناختی شنیداری بر واج آگاهی کودکان نارساخوان به مدت 60-45 دقیقه دریافت کرد، اما در شرایط خط پایه و شرایط پیگیری هیچ یک از آنها آموزش بازی های شناختی شنیداری بر واج آگاهی کودکان نارساخوان را دریافت نکردند. مقایسه عملکرد آزمودنی ها در شرایط خط پایه، مداخله و پیگیری نشان داد که آموزش مستقیم آموزش بازی های شناختی شنیداری بر واج آگاهی کودکان نارساخوان مهارت خواندن هر پنج آزمودنی تأثیر مثبت داشته و این یادگیری در طول زمان پایدار مانده است. نتیجه گیری : اثر بخشی آموزش بازی های شناختی شنیداری بر واج آگاهی کودکان نارساخوان در دوره ابتدایی تأثیر مثبت دارد و موجب افزایش مهارت خواندن در آنها می شود.

پژوهش ها نشان دادند که یکی از مشکلات اصلی دانش آموزان تیزهوش، در تمرکز و حل مسئله است. شیوه های مختلفی برای حل این مشکل به کار رفته است اما پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر آموزش راهبردهای تنظیم هیجان بر تمرکز و حل مسئله دانش آموزان تیزهوش انجام گرفت. روش این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری پژوهش را تمامی دانش آموزان پایه دهم، یازدهم و دوازدهم یک مدرسه تیزهوش پسرانه در شهرستان بجنورد در سال تحصیلی 1400-99 تشکیل دادند، که با استفاده از فرمول کوکران 75 نفر به روش تصادفی انتخاب شدند که به دلیل شرایط کرونا تعداد 30 نفر از آنها مشارکت داشتند و در دو گروه آزمایشی و کنترل (هر گروه 15 نفر) قرار گرفتند. گروه آزمایش 9 جلسه60 دقیقه ای تحت یک برنامه آموزشی با عنوان «بازسازی شناختی» قرار گرفتند ولی گروه گواه این مداخله را دریافت نکرده است. به منظور جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه مهارت تمرکز و پرشسنامه تجدید نظر شده حل مسئله اجتماعی استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با آزمون کوواریانس انجام شد. نتایج تحلیل داده ها نشان داد آموزش راهبردهای تنظیم هیجان تأثیر معناداری بر بهبود تمرکز و حل مسئله دانش آموزان تیزهوش داشت. لذا به کارگیری این راهبردها می تواند توانایی تمرکز و حل مسئله را در دانش آموزان بهبود بخشد و باعث بهبود عملکرد این کودکان در حیطه های مختلف تحصیلی و زندگی شود. واژه های کلیدی: تنظیم هیجان، تمرکز، حل مسئله، دانش آموزان تیزهوش

مقدمه: هدف این پژوهش تعیین اثربخشی توان بخشی شناختی رایانه یار بر نیمرخ عصب شناختی دانش آموزان تیزهوش مدارس ویژه تیزهوشان شهرستان سنندج بود. روش کار: این پژوهش کاربردی، روش گردآوری اطلاعات میدانی و روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع شبه آزمایشی بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان بازه سنی 10 تا 12 سال در مدارس پسرانه ویژه تیزهوش شهرستان سنندج در سال تحصیلی 1399-1398 به تعداد 112 نفر بودند، که به صورت در دسترس تعداد 18 نفر (9 نفر در گروه آزمایش و 9 نفر در گروه کنترل) به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. نرم افزار توان بخشی شناختی Captain's Log (نسخه 2014) و پرسشنامه استاندارد نیمرخ عصب روا ن شناختی Kanzer's (2004) بود. روایی این پرسشنامه ها توسط متخصصان مورد تأیید قرار گرفت، پایایی از طریق ضریب آلفای کرونباخ (81/0) محاسبه شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز در بخش توصیفی (محاسبه میانگین و انحراف استاندارد) و استنباطی (آزمون کولموگروف_اسمیرنوف و کوواریانس تک متغیری (آنکوا) همراه با مفروضه های کاربس (شیوه رگرسیون و لوین) با استفاده از نرم افزارهایSPSS-26 استفاده شد. یافته ها: توان بخشی شناختی رایانه یار، بر نیمرخ عصب شناختی دانش آموزان تیزهوش مدارس ویژه تیزهوش شهرستان سنندج تاثیر دارد. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که توان بخشی شناختی رایانه یار، بر نیمرخ عصب شناختی دانش آموزان تیزهوش مدارس ویژه تیزهوش شهرستان سنندج تاثیر دارد. همچنین نتایج نشان داد که توان بخشی شناختی رایانه یار باعث افزایش حافظه فعال، عملکرد حسی، عملکرد زبانی، کارکرد اجرایی و سرعت پردازش شده است.

با توجه به رقابت موجود در دستیابی به اهداف عملکردی و نیز تصویب و اعمال قوانین مرتبط با پایداری - که از آگاهی اجتماعی نشأت می گیرند، انتخاب تامین کنندگان مناسب که اجابت کننده هر دو هدف در یک بعد استراتژیک باشند، بسیار حیاتی است. در واقع، همترازسازی معیارهای عملکرد با اهداف پایداری – که نشان دهنده مسئولیت اجتماعی شرکت ها هستند – شالوده عملیات در محیط امروز محسوب می شود. در این راستا، این مقاله یک رویکرد استراتژیک سه دوره ای مبتنی بر مراحل معرفی، رشد و بلوغ محصول قابل عرضه به بازار را معرفی می کند که متفاوت از مطالعات قبلی است. بدین منظور، یک سیاست مخروط شنی تغییریافته که بیانگر درجه اهمیت های متمایز و تجمعی معیارها در دوره های مختلف است، به کارگرفته می شود. در همین حال، حداقل سطوح دست یابی برای هر دو هدف پایداری و عملکرد به ترتیب توسط یک سازمان دولتی و یک تولیدکننده تعیین می شوند. به علاوه، با هدف نیل به بهبود تجمعی، همترازی پایدار و شناسایی دسته های تأمین کنندگان، یک الگوریتم جدید مبتی بر امتیازدهی چندمرحله ای در هر دوره مورد استفاده قرار می گیرد. این متدولوژی مکانیسمی را فراهم می کند که به واسطه آن، تأمین کنندگان هم بر اساس وضعیت فعلی و هم بر اساس سوابق عملکردیشان مورد ارزیابی قرار می گیرند. نتایج مطالعه عددی انجام شده نشان می دهد که استفاده از الگوریتم مورد بحث می تواند در توسعه روابط بلندمدت با تأمین کنندگان شایسته و باثبات بسیار مثمرثمر باشد.

این پژوهش باهدف تدوین و روایی یابی بسته توانمندسازی مهارت های پیش کلامی (ارتباطی) برای کودکان با اختلال اُتیسم انجام شده است. روش پژوهش از نوع پژوهش کیفی و کمی به صورت توصیفی-تحلیلی انجام شده است. در بخش پژوهش کیفی، از روش تحلیل محتوای کیفی از نوع استقرایی استفاده شده است. برای تحلیل محتوای کیفی از جستجوی نظام مند مقالات، پایان نامه ها و کتاب ها مرتبط با حوزه مهارت های پیش کلامی کودکان با اختلال طیف اُتیسم استفاده شده است. همچنین از روش روایی صوری و محتوایی برای بررسی روایی یابی بسته تدوین شده استفاده شد. درنهایت، نتیجه ی تمامی تحلیل محتواهای انجام شده بر روی منابع و مؤلفه های به دست آمده از آن ها، در قالب بسته توانمندسازی مهارت های پیش کلامی ارائه گردید. نتایج روایی محتوایی براساس نظر 12 متخصص در این حوزه نشان داد که بسته طراحی شده از روایی محتوایی مناسبی برخوردار است (83/0)؛ بنابراین، می توان نتیجه گیری کرد بسته توانمندسازی مهارت های پیش کلامی (ارتباطی) طراحی شده از روایی صوری و محتوایی لازم برخوردار است و می توان در زمینه های آموزشی و بالینی از آن بهره جست.

مقدمه: رفتارهای جامعه پسند، اعمال هدفمندی هستند که به منظور رفاه دیگران انجام شده و بدون توجه به انگیزه فرد، تعریف می شوند؛ فلذا این پژوهش با هدف طراحی برنامه آموزشی کفایت اجتماعی بر بهبود رفتارهای جامعه پسند دانش آموزان تیزهوش کم پیشرفت انجام شده است. روش: روش گردآوری داده ها، از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون - پس آزمون و پیگیری همراه با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان تیزهوش کم پیشرفت دوره متوسطه دوم در سال 99-98 بود. ازبین کل جامعه، تعداد 28 دانش آموز تیزهوش کم پیشرفت بصورت نمونه گیری هدفمند انتخاب و در دو گروه آزمایش(14 نفر) و کنترل(14 نفر)  به طور تصادفی جایگزین شدند. سپس گروه آزمایش طی ده جلسه متوالی برنامه مداخله ای کفایت اجتماعی را دریافت کردند. از پرسشنامه شخصیت جامعه پسند  PSB(صفاری نیا و همکاران،1390) برای گردآوری داده ها استفاده شد. یافته ها : نتایج حاصل از تحلیل کواریانس چندمتغیره و اندازه گیری های مکرر نشان داد که برنامه مداخله ای کفایت اجتماعی بطور معناداری(05/0= α) موجب افزایش رفتارهای جامعه پسند گروه آزمایش شد.   نتیجه گیری : باتوجه به یافته های حاصل، برنامه مداخله ای کفایت اجتماعی، می تواند به عنوان یک راهبرد آموزشی اثربخش برای بهبود رفتارهای جامعه پسند دانش آموزان تیزهوش کم پیشرفت، به کار برده شود.

زمینه: پژوهش های مختلف حاکی از تأثیر برنامه آموزشی فعالیت های بدنی بر کارکردهای اجرایی کودکان با اختلال کمبود توجه / فزون کنشی بوده است. اما مطالعه اثرات مداخله ای نوع فعالیت های بدنی و حرکتی بر مؤلفه های گوناگون کارکردهای اجرایی در کودکان با اختلال کمبود توجه / فزون کنشی محدود بوده است. هدف: هدف از پژوهش حاضر تدوین بسته آموزشی فعالیت های بدنی - حرکتی و بررسی اثربخشی آن بر کارکردهای اجرایی در کودکان با اختلال کمبود توجه / فزون کنشی بود. روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از لحاظ روش از نوع ترکیبی (کیفی و کمّی) بخش کیفی تدوین برنامه درمانی و بخش کمی روش نیمه آزمایشی با طرح گروه گواه نامعادل و جلسه پیگیری بود. جامعه آماری در بخش کیفی متون مبتنی بر نظریات بارکلی (2015) و شامل متخصصان حوزه مهارت های حرکتی کودک و پژوهش های چاپ شده در مجلات معتبر در محدوده سال های 1390 تا 1399 برای مقالات فارسی و 2000 تا 2020 برای مقالات لاتین در زمینه مداخله های حرکتی کودکان با اختلال کمبود توجه / فزون کنشی و در بخش کمی، شامل کلیه کودکان پسر با اختلال کمبود توجه / فزون کنشی 12-7 ساله در مقطع ابتدایی منطقه 16 شهر تهران بود. برای نمونه گیری از بین مدارس منطقه 16 چهار مدرسه به صورت در دسترس انتخاب شده و تعداد 30 کودک با این اختلال در آن شناسایی شده و سپس به شکل تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه گمارش شدند (هر گروه 15 کودک). ابزارهای استفاده شده در این پژوهش پرسشنامه تشخیصی اختلال کمبود توجه / فزون کنشی (راهنمای تشخیصی و آماری انجمن روان پزشکی آمریکا، 2013) و پرسشنامه کارکردهای اجرایی بریف (جیویا، ایسکویت، گوی و کنورسی، 2000) بود. کودکان گروه آزمایش طی 24 جلسه 60 دقیقه ای در برنامه آموزشی شرکت کردند. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس آمیخته تجزیه و تحلیل شد . یافته ها: در بخش کیفی نتایج پژوهش نشان داد که بسته آموزشی از نظر متخصصان دارای روایی محتوایی کافی است. در بخش کمی نتایج پژوهش نشان داد که با کنترل پیش آزمون، بسته آموزشی فعالیت های بدنی-حرکتی موجب بهبود معنادار در مؤلفه های توجه، بازداری و حافظه کاری ) 0/01 (p< در گروه آزمایش نسبت به گروه گواه شد. ولی در مؤلفه های برنامه ریزی و سازماندهی کارکردهای اجرایی گروه آزمایش پس از مداخله نسبت به گروه گواه (0/001 p> ) تغییری ایجاد نشد. نتیجه گیری: به طور کلی نتایج پژوهش حاضر نشان داد که برنامه آموزشی فعالیت های بدنی - حرکتی بر کارکردهای اجرایی کودکان با اختلال کمبود توجه / فزون کنشی اثرات مثبتی به همراه دارد.

مشکل هیجانی از ویژگی های آشکار اغلب افراد اتیستیک محسوب می شوند. ناتوانی هیجان خوانی مجموع مشکلاتی در درک حالات و عواطف خود و دیگری و نیز نقص در کارکرد هیجانی است. تحقیق حاضر با هدف طراحی آموزش هیجان خوانی به منظور بهبود مهارت های تشخیص، تفسیر و کاربست حالات هیجانی کودکان اتیستیک با عملکرد بالا انجام شده است. تحقیق حاضر از نوع آزمایشی، با طرح پیش آزمون، پس آزمون، پیگیری همراه با گروه کنترل است. جامعه آماری این پژوهش، شامل کلیه دانش آموزان با اختلال اتیسم عملکرد بالا، مدارس ویژه اتیسم شهر تهران است. از بین کل جامعه هدف، تعداد ۱۶ پسر اتیستیک با عملکرد بالا، که دارای ملاک های ورود به آزمایش بودند، به صورت نمونه در دسترس انتخاب شدند و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش(۸ نفر) و کنترل (۸ نفر) جایگزین شدند. برنامه آموزش ذهن خوانی در ۱۴جلسه آموزشی متوالی در مرکز توانبخشی دوم آوریل، برای گروه آزمایش اجرا شد. از آزمون هیجان خوانی رایانه ای برای بررسی توانایی هیجانی استفاده شد و داده های گردآوری شده با استفاده از تحلیل واریانس و و اندازه گیری مکرر تحلیل شدند. نتایج نشان داد که برنامه آموزش ذهن خوانی بطور معنی داری (درسطح۱./. p _<) باعث بهبود و تقویت کارکردهای هیجانی در گروه آزمایش شد. باتوجه به اثربخشی برنامه ذهن خوانی بر کارکردهای هیجانی افراد اتیستیک، به عنوان یک روش مداخله ای برای استفاده در مراکز توانبخشی اتیسم پیشنهاد می شود.

پژوهش حاضر با هدف تعیین اثر بخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر افسردگی، اضطراب و استرس مادران دارای کودکان مبتلا به اتیسم انجام شده است. این مطالعه از نوع آزمایشی باطرح پیش آزمون، پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه مادران دارای کودکان مبتلا به اختلال اتیسم مرکز اتیسم دوم آوریل شهر تهران در سال 97-96 بود که از بین آنها تعداد 18 مادر دارای کودک با اختلال اتیسم به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و به صورت تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. از مقیاس افسردگی، اضطراب، استرس،(DASS-21 )، برای گرداوری داده ها استفاده شد و از تحلیل واریانس و تحلیل کوواریانس با رعایت پیش فرضها، برای تحلیل داده ها استفاده شد. برنامه درمانی در 12 جلسه متوالی دو ساعته به مدت دو ماه برای گروه آزمایش اجرا شد. نتایج نشان داد که در مرحله پس آزمون، نمرات افسردگی، اضطراب و استرس مادران گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل به طور معناداری(05/0P>)، کاهش یافته است. با توجه به موثر بودن درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد برای کاهش افسردگی، اضطراب و استرس مادران دارای فرزند اتیسم از این روش می توان به عنوان یک مداخله روان شناختی در کنار سایر مداخله ها استفاده نمود

این پژوهش با هدف مقایسه اثربخشی دو روش آموزش مهارتهای تنظیم هیجانی و تمرینات حافظه کاری بر عملکرد خواندن دانش آموزان با اختلال خواندن انجام شد. روش پژوهش حاضر از نوع آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری مورد مطالعه، شامل تمامی دانش آموزان دبستانی با اختلال خواندن بودند که در بهار 96 به مراکز مشاوره اداره آموزش و پرورش شهر تهران مراجعه کرده بودند. سپس این دانش آموزان در سه گروه 15 نفری (یک گروه کنترل و دو گروه آزمایش) به طور تصادفی جایگزین شدند و برنامه مداخله ای آموزش مهارتهای تنظیم هیجانی و تمرینات حافظه کاری بر روی گروه های آزمایش در طی 10 جلسه اجرا شد. نمونه گیری به روش تصادفی ساده و در دسترس انجام گرفت و جهت سنجش مشکلات خواندن نیز از مقیاس تجدید نظر شده هوشی وکسلر برای کودکان ویرایش سوم و آزمون خواندن و نارساخوانی (نما) استفاده شد. داده های بدست آمده با روش آماری تحلیل کواریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد که آموزش مهارتهای تنظیم هیجانی و تمرینات حافظه کاری هر دو در سطح (01/0 ˂ p )، در کاهش مشکلات خواندن دانش آموزان دارای اختلال یادگیری خواندن موثر بوده اند. اما میزان اثربخشی روش تمرینات حافظه کاری در مقایسه با روش مهارتهای تنظیم هیجانی بیشتر بوده و این تفاوت از نظر آماری معنادار بوده است. هر دو شیوه آموزشی و مداخله ای در رفع مشکلات خواندن دانش آموزان دبستانی دارای اختلال یادگیری خواندن اثربخش و سودمند هستند.

پژوهش با هدف طراحی اثربخشی بازی شناختی اجتماعی بر کودکان با اختلال رفتاری برون نمود انجام شده است. پژوهش حاضر از نوع آزمایشی با پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری همراه با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه کودکان ۱۰ تا ۱۳ سال مراکز اموزشی تهران در سال ۹۷-۹۶ بود. از بین کل جامعه هدف تعداد دو مرکز و از هر مرکز ۱۰ نفر در مجموع،۲۰ نفر که دارای پرونده اختلال برون نمود بودند، به صورت هدفمند انتخاب شدند و به صورت تصادفی دو گروه آزمایش(۱۰ نفر) و گروه کنترل(۱۰ نفر) جانمایی شدند. قبل از اجرای برنامه اصلی، برنامه به صورت آزمایشی بر روی سه نفر از جامعه هدف اجرا شد و بعد از رفع ضعف های موجود به مدت سه ماه در برنامه بازی درمانی شرکت نمودند و گروه کنترل در این مدت هیچ گونه آموزشی دریافت نکردند. پرسشنامه آخنباخ (فرم گزارش معلم) برای گرداوری اطلاعات اجرا شد. اعتبار پرسشنامه مذکور با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ ۸۳ درصد گزارش شده است. همچنین همبستگی درونی مقیاس ها به منزله شاخص روایی ۹۷/. بوده است. اطلاعات با استفاده از آزمون های آماری تحلیل کوواریانس چند متغیره و اندازه گیری مکرر تحلیل شدند. نتایج نشان داد که بازی درمانی با رویکرد شناخت اجتماعی موجب کاهش مشکلات رفتاری کودکان با اختلال برون نمود (P≤0/05) شد. با توجه به تفاوت معنی دار بین گروههای آزمایش و کنترل می توان از بازی درمانی مبتنی بر شناخت اجتماعی به عنوان روش درمانی موثر برای کاهش مشکلات رفتاری کودکان با اختلال برون نمود استفاده کرد.

مقدمه: مهارت های اجتماعی یکی از ضرورت های زندگی اجتماعی است که اغلب افراد مبتلا به اختلال اتیسم، دچار نقص در این مهارت ها هستند از این رو پژوهش حاضر با هدف طراحی و مطالعه اثربخشی برنامه بازی های توان بخشی شناختی به منظور بهبود کارکرد اجتماعی کودکان با اختلال طیف اتیسم انجام گرفت. روش کار: روش پژوهش از لحاظ گردآوری اطلاعات از نوع نیمه آزمایشی با پیش آزمون و پس آزمون همراه با گروه کنترل و به لحاظ هدف از نوع کاربردی بود. جامعه آماری شامل، کلیه کودکان اتیستیک عملکرد بالا مراکز آموزشی و توان بخشی شهر یزد در سال ۹9-98 بود. از بین کل جامعه هدف تعداد ۱۸ کودک اتیستیک به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده و به صورت کاملا تصادفی در دو گروه آزمایش (۹ نفر) و کنترل (۹ نفر) قرار گرفتند. برنامه مداخله ای بازی های توان بخشی شناختی، در ۱۲ جلسه متوالی ۶۰ دقیقه ای، دو جلسه در هر هفته در طول سه ماه برای گروه آزمایش اجرا شد. از نیمرخ مهارت های اجتماعی، برای گردآوری اطلاعات استفاده شد. تحلیل داده ها با استفاده از آزمون تحلیل کواریانس یک متغیره ( ANCOVA ) با نرم افزار SPSS-22 انجام گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که برنامه مداخله ای بازی های توان بخشی شناختی بر هر سه متغیر کارکرد اجتماعی یعنی تعامل اجتماعی متقابل، مشارکت اجتماعی و رفتارهای اجتماعی ناپخته تاثیر معناداری داشت هرچند سطح معناداری برای هر سه متغیر یکسان نبود . نتیجه گیری: با توجه به این که جدی ترین مشکل کودکان اتیستیک نقص در مهارت های اجتماعی است و همچنین تاثیر پایدار برنامه مداخله ای بازی های توان بخشی شناختی بر بهبود کارکردهای اجتماعی کودکان با اختلال طیف اتیسم، کاربست این برنامه در تمام مراکز ویژه اختلال اتیسم به عنوان یک برنامه آموزشی پیشنهاد می شود.

مقدمه : پژوهش حاضر با هدف مطالعه اثربخشی توانبخشی شناختی(باشگاه مغز) بر سرعت پردازش درونداد و سرعت واکنش عصبی به درونداد درکودکان با اختلال هماهنگی رشدی انجام شده است. روش: روش پژوهش از جهت گردآوری اطلاعات، از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون همراه با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه کودکان با اختلال هماهنگی حرکتی مراجعه کننده به کلینیک های توانبخشی شهر تهران در سال ۹۸-۹۹ بود. از بین کل جامعه تعداد ۲۲ نفر به صورت نمونه در دسترس از مراجعان مرکز توانبخشی صدر تهران انتخاب شدند و در دو گروه آزمایش(۱۱نفر) و کنترل(۱۱نفر) به طور تصادفی جایگزین شدند. برای گردآوری اطلاعات از آزمون رایانه ای سرعت پردازش درونداد و سرعت واکنش شناختی به درونداد، نسخه ۲۰۱۸ استفاده شد. برای تحلیل داده ها از تحلیل کواریانس یک راهه با رعایت پیش فرض های کاربست استفاده شد. برنامه توانبخشی شناختی باشگاه مغز در ۱۰جلسه متوالی به مدت دو ماه برای گروه آزمایش اجرا شد، بعد از پایان دوره آزمایش برای رعایت اخلاق پژوهش، گروه کنترل هم آموزش دریافت کردند. یافته ها: نتایج نشان داد که برنامه توانبخشی شناختی به طور معناداری در سطح ۰.۰۱p < موجب بهبود سرعت پردازش و سرعت واکنش عصبی کودکان با اختلال هماهنگی رشدی شد. نتیجه گیری: با توجه به اثربخشی برنامه توانبخشی شناختی، کاربرد این برنامه در مراکز آموزشی توانبخشی توصیه می شود.  

هدف اصلی پژوهش حاضر تعیین خصیصه های روان سنجی چک لیست رفتارهای اتیستیک (کروگ، آریک، الموند؛2009) در افراد با اختلال طیف اتیسم است. روش پژوهش توصیفی از نوع آزمون سازی است. جامعه آماری پژوهش کلیه کودکان مبتلابه اختلال طیف اتیسم استان تهران بود که به منظور درمان به مراکز درمانی اختلال طیف اتیسم تهران مراجعه کرده اند. حجم نمونه این پژوهش شامل 400 نفر از کودکان و نوجوانان مبتلابه اختلال طیف اتیسم بود که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. به منظور بررسی روایی و پایای ابزار، چک لیست فهرست رفتارهای اتیستیک (کروگ، آریک، الموند، 2009)، بر روی گروه نمونه (۴۰۰ کودک و نوجوان مبتلابه اختلال طیف اتیسم)، توسط پژوهشگران اجرا شد. یافته های نتایج نشان داد که ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه «946/0» است، این ضریب بیانگر پایایی بالای چک لیست است که از آن می توان در اهداف تشخیصی و درمانی استفاده کرد؛ بنابراین چک لیست قادر است 9/73 درصد افراد سالم و 5/77 درصد افراد دارای رفتار اتیستیک را به درستی تشخیص دهد. نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد که تمام مؤلفه های چک لیست با یکدیگر و با نمره کل همبستگی معناداری دارند و سؤال های زیر مقیاس ها کاملاً هماهنگ بوده است همچنین زیر مقیاس های چک لیست رفتارهای اتیستیک (کروگ، آریک، الموند، 2009) به طور معناداری برای تصمیم گیری های تشخیصی قابل اعتماد بوده و نشان دهنده پایایی درونی مناسب مقیاس است.

پژوهش با هدف تدوین برنامه مداخله حسی- حرکتی و بررسی اثر بخشی آن بر بهبود نیمرخ اجتماعی و علاقه اجتماعی کودکان با اختلال اتیسم عملکرد بالا انجام شده است. روش پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل تمامی کودکان با اختلال اتیسم عملکرد بالا در شهر تهران در سال تحصیلی ۹۷-۹۶ بودند. تعداد ۲۰ کودک ۶ تا ۱۲ سال به صورت نمونه دردسترس از مرکز اتیسم دوم آوریل انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (۱۰ نفر) و کنترل (۱۰ نفر) تخصیص شدند. برنامه مداخله حسی حرکتی به مدت دو ماه و هفته ای دو جلسه و هر جلسه به مدت ۶۰ دقیقه برای گروه آزمایش اجرا شد. از پرسشنامه علاقه اجتماعی (علیزاده، اسماعیلی و سهیلی، 1394) و نیمرخ مهارت اجتماعی (اسکات بلینی، 2006) برای گرداوری اطلاعات استفاده شد. اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس چندمتغیره تحلیل شدند. نتایج حاصل نشان داد که برنامه مداخله ای بر بهبود علاقه اجتماعی و نیمرخ اجتماعی کودکان موثر بود. با توجه به اثربخشی برنامه مداخله ا ی حسی حرکتی، آموزش این برنامه برای همه سطوح کودکان با اختلال اتیسم توصیه می شود.

زمینه: ویژگی اصلی در تشخیص اختلال طیف اُتیسم وجود الگوهای رفتاری، تمایلات یا رفتارهای چالشی است. رفتارهای چالشی رفتارهایی هستند که کودک را به خطر می اندازد یا او را از روابط اجتماعی دور می کند . مسئله این است که آیا برنامه ی تدوین شدۀ نقاشی درمانگری مبتنی بر ذهن آگاهی بر کاهش رفتارهای چالشی کودکان اُتیسم با عملکرد بالا کمک می کند؟ هدف: پژوهش حاضر با هدف ارزیابی اثربخشی برنامۀ نقاشی درمانگری مبتنی بر ذهن آگاهی بر رفتارهای چالشی دانش آموان اُتیسم با عملکرد بالا انجام گرفت. روش: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از لحاظ روش از نوع آزمایشی با طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه گواه بود. جامعۀ آماری پژوهش را تمامی دانش آموزان اُتیسم با عملکرد بالای مدارس استثنایی شهر اردبیل در سال تحصیلی 98-1397 تشکیل دادند که از میان آنها با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس 30 دانش آموز اُتیسم با عملکرد بالا انتخاب شده و به صورت تصادفی در گروه آزمایش (15 نفر) و گروه گواه (15 نفر) جایگزین شدند. شرکت کنندگان گروه آزمایش، 10 جلسه برنامه ی تدوین شدۀ نقاشی درمانگری مبتنی بر ذهن آگاهی را دریافت نمودند. برای جمع آوری داده ها از مقیاس رفتار چالش انگیز بیورکر تایلور، لووی و لاو (2010) استفاده شد. داده ها با استفاده از روش آماری تحلیل کوواریانس، مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. یافته ها: یافته ها نشان داد که فرضیۀ پژوهش مبنی بر اثربخشی برنامۀ تدوین شدۀ نقاشی درمانگری مبتنی بر ذهن آگاهی بر رفتارهای چالشی کودکان اُتیسم با عملکرد بالا، مورد تأیید قرارگرفته است و کودکان اُتیسم با عملکرد بالا گروه آزمایش نسبت به کودکان اُتیسم با عملکرد بالا گروه گواه در پس آزمون، به طور معناداری، رفتارهای چالشی کمتری داشتند (0/01> p ). نتیجه گیری: بنابراین می توان نتیجه گرفت که استفاده از برنامۀ نقاشی درمانگری مبتنی بر ذهن آگاهی می تواند موجب کاهش رفتارهای چالشی کودکان اُتیسم با عملکرد بالا شود.