محمد پورکیانی

در نگاه اول فرهنگ متعلق به بینش، گرایش و رفتار مردم یک جامعه بوده و در مقابل حقوق متعلق به بایدها و نبایدهایی است که در حکومت دینی از دین گرفته می شود. مقاله حاضر با بیان تأثیر فرهنگ بر حقوق در پی نشان دادن حضور فرهنگ حتی در حقوق دینی است. تأثیر فرهنگ بر حقوق را می توان از زوایای مختلفی بررسی کرد. در بررسی اول با توجه به پیوست حقوق به دین، رابطه فرهنگ با دین بحث می شود. سه رویکرد «سنتی»، «ترجمه فرهنگی دین» و «اجتهادی» در مورد قلمرو دین مطرح شده است. ترجمه فرهنگی، دین را از فرهنگ جدا کرده و به فرهنگ اصالت می دهد، رویکرد سنتی، فرهنگ را تحت نظر دین آورده و هر فرهنگ مستقل از دین را نفی می کند و در نهایت رویکرد اجتهادی، نظر بینابین و متعادل در تعامل فرهنگ و دین برگزیده که دلایل ترجیح این رویکرد بیان می شود. بررسی دوم به منشأ انتزاع حقوق پرداخته و با توضیح نظریه اعتباریات علامه، از تأثیر فرهنگ بر وضع حقوق گفته می شود. و در نهایت بررسی سوم مقاله، به تأثیر فرهنگ در اجرایی و عملیاتی شدن حقوق توجه کرده و از مباحث انتزاعی و مبنایی فاصله می گیرد. بر این اساس کنار گذاشتن فرهنگ موجب بیهودگی و ناکارآمدی حقوق خواهد شد. موضوع تعزیرات در فقه و نقش حاکم در مصلحت سنجی آن مهم ترین اماره برای نشان دادن تأثیر فرهنگ بر حقوق دینی است؛ چراکه مهم ترین تضمین برای اطمینان حاکم شرع برای عملیاتی شدن تعزیرات، همراهی فرهنگی جامعه مخاطب است.

انقلاب اسلامی ایران به عنوان سرآغاز ورود دین در اداره جامعه در دوران معاصر، نیاز شدیدی به نظریه پردازی در مورد چگونگی استفاده از منابع مختلف دینی و بشری در علوم اجتماعی دارد. حکمت متعالیه ملاصدرا با جمع و مبرهن کردن منابع مختلف معرفت راه را برای استفاده از عقل و عرف هموار کرده است ولی دقت ها و تقریرهای گوناگون اندیشمندان صدرایی موجب تفاوت در میزان استفاده از عقل و عرف می شود. این تحقیق نشان می دهد که نظر علامه طباطبایی در اعتباری دانستن گزاره های حقوقی و نظر استاد مصباح یزدی در حقیقی دانستن آن ها، تأثیر روشنی در میزان استفاده از منابع مختلف حقوقی خواهد داشت، به نحوی که اعتبارات مورد تأیید علامه، موجب رونق عرف و موضع استاد مصباح موجب کم رنگ شدن عرف و قوت برداشت های ثابت و عقلانی در حقوق خواهد شد. با اثبات امکان و مطلوبیت استفاده از عقل و عرف، مکتب حقوقی ما از مکاتب طبیعی و واقع گرایی فاصله گرفته و به مکتب اجتهادی نزدیک می شود.

هدف از این پژوهش بررسی تأثیر عامل زیرساخت و مدیریت بر توسعة مشارکت ورزشی دانشجویان دانشگاه های دولتی کشور بود. روش تحقیق از نوع توصیفی پیمایشی است و جامعه آماری شامل تمام متخصصان حوزة ورزش دانشگاه ها (مدیران، مربیان، استادان تربیت بدنی و...) بودند. نمونة آماری بر اساس کفایت آماری لازم برای مدل سازی (150<n) به صورت هدفمند انتخاب و در مورد آنها نظرخواهی شد (328=n). ابزار پژوهش، پرسش نامة محقق ساخته ای مشتمل بر 63 گویه بود که بر اساس مطالعة کتابخانه ای و مصاحبة اکتشافیِ نیمه هدایت شده تنظیم گردید و سه عامل زیرساخت توسعه (چهار بُعد)، مدیریت (چهار بُعد) و مشارکت (سه بُعد) را در بر می گرفت. پس از تأیید روایی محتوایی ابزار توسط متخصصان، ضریب پایایی (96/0=ɑ) نیز از طریق تحلیل عاملی (روایی سازه) تأیید شد و داده ها با آزمون فریدمن و معادلات ساختاری در سطح 05/0P≤ تحلیل شدند. نتایج نشان داد که برای توسعة مشارکت ورزشی دانشجویان، اهمیت عامل مدیریت توسعه (49/0±01/4) بیشتر از عامل زیرساخت توسعه (51/0±90/3) است. تحلیل عاملی تأییدی نیز نشان داد که سازة پژوهش، برازش مطلوبی دارد. ضمناً بر اساس مدل معادلات ساختاری، عامل مدیریت توسعه با ضریب 23/3 بر مشارکت ورزشی و با ضریب 99/0 بر توسعة زیرساخت ها و زیرساخت توسعه نیز با ضریب 69/2 بر مشارکت ورزشی تأثیر مستقیم و معنی داری داشتند. به نظر می رسد مدیریت ورزش دانشگاهی، مقدم بر بسترسازی سخت افزاری و نرم افزاری، با مداخلة مدیریتی مناسب می تواند سبب مشارکت ورزشی دانشجویان شود.

اصولیون شیعه برخلاف اخباریون و فقهای اهل تسنن رویکرد معتدلی در استفادهی توامان عقل، نقل و عرف برگزیدهاند و با تکیه بر آن به مدیریت فقهی اعتقاد دارند، هرچند در مورد میزان و دلیل اعتبار آن اختلافاتی وجود دارد؛ مثلا در موضوع سیرهی عقلا برخی آن را دارای حجیت ذاتی دانسته و پایبندی به آن را واجب میدانند و برخی دیگر آن را فرع بر تایید شارع میدانند. فقهای اصولی کنونی قدمهای بلندی در رشد فقه مدیریتی جامعه برداشتهاند. امام خمینی(ره) با طرح مباحث «تحول موضوعات» و «احکام حکومتی» و شهید صدر(ره) علیه نیز با طرح موضوع «منطقه الفراغ» و «تفکیک معاملات و عبادات»، امکان استفاده از عقل و عرف را در مواردی تجویز میکنند. با اثبات امکان و مطلوبیت استفاده از عقل و عرف در فقه و به تبع در تحلیلهای حقوقی، قدرت تطابق و مدیریت فقه و حقوق شیعه برای جوامع و زمانهای مختلف بیشتر اثبات میگردد.

هدف اصلی این پژوهش، بررسی رابطه بین جو سازمانی دانشکدهها و گروههای تربیت بدنی و روحیه کارآفرینی در دانشجویان پسر تربیت بدنی دانشگاههای ایران بوده است. روش پژوهش با توجه به ماهیت تحقیق، توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری این تحقیق مدیران، استادان و دانشجویان پسر دانشکدهها و گروههای تربیت بدنی دانشگاهها و مراکز آموزش عالی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال تحصیلی 86-1385 بودهاند که تعداد 47 نفر از اعضای هیات علمی دانشکدهها و گروههای تربیت بدنی و 150 دانشجوی پسر مقطع کارشناسی تربیت بدنی از طریق نمونهگیری طبقه ای و به صورت تصادفی انتخاب شدند. به منظور گردآوری دادهها، دو پرسشنامه جو سازمانی هالپین و کرافت و روحیه کارآفرینی استفاده شد. ضریب پایایی پرسشنامهها به ترتیب 84/0 و 87/0 برآورد شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون آماری t تک نمونه ای و رگرسیون چندمتغیری مورد استفاده قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داده که جو سازمانی دانشکدهها و گروههای تربیت بدنی بیشتر به جو باز سازمانی گرایش داشته است. شاخصهای روحیه کارآفرینی (خلاقیت، عزت نفس، انگیزه پیشرفت، منبع کنترل درونی، آینده نگری و خطرپذیری) در دانشجویان بالاتر از حد متوسط بوده است (05/0p<). همچنین، میان جو سازمانی و روحیه کارآفرینی دانشجویان رابطه مثبت و معنیداری وجود داشته است (05/0p< ، 533/0r=). در ارتباط با شاخصهای جو سازمانی، سه مولفه صمیمیت، عدم جوشش و بازدارندگی پیش بینی کنندههای معنی دار روحیه کارآفرینی بودهاند (05/0 p<، 07/30F=). اما میان شاخصهای روحیه (805/0t=، 429/0p=)، کناره گیری (274/1-t=، 215/0p=)، نفوذ (989/1-t=، 058/0p=)، تاکید برتولید (299/1-t=، 206/0p=) و مراعات (519/0-t=، 609/0p=) با روحیه کارآفرینی رابطه معنیداری مشاهده نشده است. در مجموع نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد که دانشکدهها و گروههای تربیت بدنی به جو سازمانی باز، گرایش بیشتری داشتهاند و به نظر میرسد که جو سازمانی باز در رشد و پرورش روحیه کارآفرینی در دانشجویان موثر بوده است.