معرفی دو اقرابادین باقیمانده از قرن دوازدهم هجری (قرابادین کبیر و قرابادین صالحی) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

قرابادین یا اقراباذین، به کتاب ها و آثاری اطلاق می شود که اطلاعات مربوط به انواع داروهای مرکب، چگونگی تهیه، موارد استفاده و همچنین شیوه کاربرد آن ها را دربردارد. پزشکان و داروشناسان مسلمان در جریان نهضت ترجمه آثار داروشناسی سرزمین های دیگر بویژه یونان را به عربی ترجمه کردند و در طی قرن های بعد دانشمندان مسلمان نیز کتاب های قرابادین به زبان های عربی، فارسی و ترکی تألیف کردند. در قرن دوازدهم هجری قمری/ هجدهم میلادی، هنوز دانش پزشکی دانشمندان گذشته بویژه در سرزمین هند پویایی داشت و تألیفات طبی و دارویی ارزشمندی به سبک قدیم به رشته تحریر درآمد که از جمله مهم ترین این آثار، دو کتاب قرابادین کبیر اثر محمدحسین عقیلى علوی خراسانی و قرابادین صالحی از صالح بن محمد صالحی قاینی هروی بود. هدف این پژوهش معرفی و بررسی محتوای این دو اثر شامل معرفی مؤلف، منابع مورد استفاده، بخش ها، نسخه های خطی و چاپی، جنبه های اشتراک و تمایز آن ها به روش توصیفی و با محوریت استفاده از منابع کتابخانه ای است. قرابادین کبیر که در نوع خود یکی از قرابادین های جامع نوشته شده تا به امروز است و قرابادین صالحی که در زمره ی ارزشمندترین قرابادین ها به شمار می آید، به زبان فارسی است و به طور کلی به بیان ساخت داروهاى مرکب در طب سنتى اختصاص دارد. این آثار می توان به اطلاعات جامعی در پزشکی و داروسازی ایران و دیگر سرزمین ها، روش های جدید در ساخت دارو و درمان بیماری ها، زمینه های ورود طب غربی به ایران، استفاده از واژگان تازه در نام گذاری برخی از داروها و ... دست یافت.