بررسی معیارشدگی گویش بیرجند در دو قرن گذشته (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
گویش بیرجند یکی از گویش های بسیار کهن فارسی است که برخی از ساخت های آن، بازمانده از دوره ی میانه است. اما این گویش نیز مانند همه ی گویش های دیگر، در حال نزدیک شدن به گویش معیار یا معیارشدگی است. پیکره ی مورد بررسی ما در این تحقیق تنها آثار برجای مانده از گویش قدیم بیرجند است از جمله نصاب ملاعلی اشرف صبوحی و آن چه ایوانف از طریق مصاحبه و تحقیقات میدانی گردآوری کرده است. البته لازم است ذکر شود که پیکره ی نگارنده که شامل دو منبع فوق الذکر است، پیکره ی ناقصی است و نمی تواند پاسخ گوی همه ی پرسش های ما باشد. با بررسی های انجام شده در این تحقیق روشن می شود که همه ی سطوح زبانی به یک میزان دچار معیارشدگی نشده اند. بر اساس پیکره ی مورد بررسی نگارنده، سطح واژگانی زبان دچار بیشترین معیارشدگی و سطح صرفی نیز دچار کمترین معیارشدگی گشته است. سطح نحوی و آوایی گویش بیرجند نیز در میانه ی دو سطح پیش گفته قرار دارند. هر یک از این سطوح به شرح زیر تحت تأثیر گویش معیار قرار گرفته اند: سطح واژگانی: از دو قرن پیش تا امروز بسیاری از واژگان گویش بیرجند که به فراموشی سپرده شده، متروک شده اند. سطح نحوی: در این سطح گویش قدیم بیرجند با از دست دادن ویژگی های ارگاتیو، کاربرد صفت مفعولی نوع دوم به جای ماده ی ماضی، کاربرد فعل استمراری به جای فعل غیراستمراری، کاربرد شناسه ی مفرد برای فاعل جمع و جز آن به سوی گویش معیار بسیار نزدیک شده است. سطح آوایی: در سطح آوایی گویش بیرجند قدیم دچار تحولاتی مانند تحول همزه ی آغازی به h، تحول e به â و تحول ē به u شده است. سطح صرفی: در این سطح نیز ویژگی هایی نظیر کاربرد ماده ی ماضی ماضی جعلی به جای ماده ی اصلی و کاربرد "-ی" استمراری از بین رفته است.The Inspection of Standardized Birjandi Dialect in in the Last Two Centuries
Birjandi dialect is one of the very ancient Percian which some of its structures remained from middle age. But also this dialect like the other dialects is in approaching to the standard dialect or standardization. Our investigated corpus study in this research are only the remained works from Birjandi old dialects such as recorded speeches of Molla Ali Ashraf Saboohi and all of that which Ivanov has been collected from interview and field studies. Of course it is necessary to mention that the writer’s corpus which includes the two aforementioned sources is an imperfect corpus and cannot be responsible to all of our questions. By the accomplished inspections in this research it become clear that all of language dimensions have not exposed to the same extent level of standardization. On the basis of researcher’s investigated corpus, the level of language lexicon suffered more of standardization and the morphological level of languages suffered less. Also the syntactical and phonological level of Birjand’s dialect has been placed in the middle of two aforementioned levels. Each one of these levels has been influenced from standard dialect in such a way: Word level; from two past centuries to now lots of the words of Birjand’s dialects which has been falling into oblivion, became deserted. Syntactic level; in this level old dialect of Birjand by losing the Argative features, the application of adverbial participle of second type instead of past element, the application of continuous verb in alternative to non-continuous verb, the usage of single verb inflectional for plural subject and except that has been approximated much towards the standard dialect. Phonological level; in phonological level the old dialect of Birjand has been suffered from changes such as; the transition of beginning Hanzeh to “h”, transition of “e” to “â” and the transformation of “ē” to “u”. Inflectional level; Also in this level the characteristics such as the application of spurious past element instead of original element and the usage of»progressive has been eliminated.