پسوند " اک" در گویش بیرجند و سابقه ی آن در دوره ی میانه (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
بررسی گویش های خراسان جنوبی نشان می دهد که از یک سو عناصری از فارسی میانه در آن ها یافت می شود و از سوی دیگر، می توان عناصری از زبان های شرقی را یافت که از دیرباز وارد این گویش ها شده اند و بعضاً در فارسی رسمی نیز رایج اند. یکی از راه های بررسی عناصر اصلی و قرضی در گویش ها پی گیری تاریخی پسوندهاست؛ زیرا پسوندها جزء عناصری هستند که به سختی در زبان پذیرفته می شوند. یکی از مهم ترین پسوندهای ایرانی، پسوند " اک" است که در لغاتی مانند "پیچاک"، "بُرّاک" و "پَرّاک" در گویش قدیم بیرجند رایج بوده است. این پسوند در گویش بیرجند دو ریشه ی مختلف داشته است. در لغاتی مانند "پیچاک" به معنی پیچش شکم، پسوند " اک" بازمانده از پسوند مصدری -āk سغدی است. این پسوند در لغات "خوراک" و "پوشاک" و "سوزاک" هنوز در فارسی رسمی رایج است. " اک" مصدری، امروزه در گویش بیرجندی جای خود را به " ِش" داده است و مانند دیگر اسم مصدرهای زبان فارسی با آن رفتار شده است. در نتیجه این لغت به صورت "پیچش/ پچش" (pečeš) در آمده است. اما از سوی دیگر، پسوند " اک" فاعلی نیز از قدیم در گویش بیرجند در لغاتی مانند "پراک" رایج بوده است. پسوند " اک" فاعلی بازمانده از -āk فارسی میانه و -āg پارتی است. این پسوند امروزه نیز به همین صورت در گویش بیرجند رایج است. اما در فارسی معیار و اغلب گویش های دیگر ایرانی این پسوند با حذف "ک" انتهایی به صورت " ا" در آمده است.The Suffix “-āk “in Dialect of Birjand and its Past Record in Middle Farsi
The inspection of South Khorasan dialects shows that from one hand the components of middle Farsi can be found in it and from the other hand the components from east languages comes upon which entered in this dialect from a long time ago and partly are prevalent in official Farsi too. One of the methods to investigate the original and loan components in dialects is the historical pursue of suffixes. Because the suffixes are among the components that rarely can be accepted in language. One of the important Iranian suffixes is the suffix “-āk” in word like, “pichak”, “Borrak” and “Parrak” which were prevalent in Birjand’s old dialect. This suffix in dialect of Birjand has hold two different roots. In words like “Pichak” with the meaning of abdomen crimp, the suffix “-āk “which is lag behind from the suffix infinitive –āk of Sa’di. This suffix in words “Khorak” and “Pooshak” and “Soozak” is still prevalent in official Farsi. Today in Birjand’s dialect the infinitive “-āk “is superseded by the suffix “-esh” and has been dealt with it like the other action infinitives in Farsi. As a result this word has been come out in the form of “Pichesh/Pecesh” (pečeš). But from the other hand, the subjective suffix –āk has been current in words like “parak” in the dialect of Birjand from the far past. The subjective suffix –āk is detained from the –āk of middle Farsi and the –āg of Parti. Also today this suffix is being used in the same form like in the dialect of Birjand. But in standard Farsi and the majority of the other Iranian dialects, this suffix has been changed to the form of “–ā” by the omission of final “K”.
تبلیغات
