تحلیل جایگاه آموزش و پرورش چندفرهنگی در محتوای برنامه درسی علوم اجتماعی و فارسی دوره ابتدایی به روشِ آنتروپی شانون

چکیده

هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی و تحلیل محتوای دروس فارسی و علوم اجتماعی دوره ابتدایی براساس مؤلفه های آموزش چندفرهنگی است. کلیه کتاب های درسی علوم اجتماعی و فارسی ( بخوانیم ) دوره ابتدایی به عنوان جامعه آماری این تحقیق به کار رفته است. محتوای پژوهش حاضرْ با روش آنتروپی شانون تحلیل شده و واحدهای تحلیلْ متن (پاراگراف)، تصویرها و فعالیت ها (جمله) بوده است. چارچوب نظریِ این بررسی شامل مقوله ها و مؤلفه های مرتبط با آموزش چندفرهنگیِ پرتکرار در پژوهش ها و نظریه های مرتبط با این رویکرد و همچنین اسناد بالادستی بوده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که از مجموع 3265 واحد ضبط شمارش شده در کتاب های درسی مذبور، در دوره ابتدایی، فراوانیِ مفاهیم و مؤلفه های آموزش چندفرهنگی تنها 436 مورد (کمتر از 7 درصد) است که مؤلفه هایی همچون انعکاسِ تنوع قومی، مذهبی و محیطی و تنوع استفاده از روش های تدریس، ارزشیابی، مواد و محیط یادگیری است و بیشترین میزان بار اطلاعاتی و ضریب اهمیت را در همه واحد ضبط شمارش شده کتاب های تعلیمات اجتماعی و بخوانیم دوره ابتدایی دارد. کمترین میزان بار اطلاعاتی و ضریب اهمیت به بُعد آموزش ضدتبعیض و ضدتعصب نژادی مربوط است. با عنایت به این مهم و براساس یافته های پژوهش حاضر، بازنگری در برنامه های درسیِ یادشده، برای توجه بیشتر به مؤلفه ها و شاخص های کمتر موردتوجه، ضرورتی محتوم است. نهاد آموزش وپرورش با اتکا به این نوع قالب ها (برنامه درسی چندفرهنگی) می تواند نقش برجسته ای در تقویت و ترویج هویت هر کشوری ایفا کند و حیات فرهنگی آن را تضمین کند.