تلفیق اصول رشد هوشمند و استراتژی توسعه میان افزا در شناسایی ظرفیت های کالبدی توسعه درونی شهر (مطالعه موردی: منطقه 3 تبریز) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

توسعه میان افزا که بخش اساسی رشد هوشمند شهری است، درواقع راهکاری عملی برای جلوگیری از گسترش کالبدی شهر در زمین های توسعه نیافته پیرامون شهری و نواحی سبز روستایی و توسعه زمین های خالی و متروکه داخل مناطق شهری است و به نوعی حمایت کننده احیا و تجدید حیات شهری است. تلاش های زیادی برای برطرف ساختن اثرات منفی گسترش پراکنده شهرها به عمل آمده که عمده ترین آن ها راهبرد رشد هوشمند است. پژوهش حاضر با ماهیت توسعه ای کاربردی و روش توصیفی- تحلیلی با بهره گیری از روش های کمّی و آماری ازجمله رگرسیون چندگانه، معادلات ساختاری و تحلیل چند متغیّره فازی بر پایه سیستم اطلاعات جغرافیایی،   GIS به بررسی میزان و اولویت بندی شاخص های رشد هوشمند شهری در منطقه 3 کلان شهر تبریز پرداخته است. داده های مورد نیاز با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و بررسی میدانی در سطح خانوار گرد آوری شده و حجم نمونه طبق فرمول کوکران معادل 373 خانوار برآورد شد. در مجموع تعداد 26 شاخص رشد هوشمند شهری در قالب 3 شاخص مکنون اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی مورد بررسی قرار گرفتند. با استفاده از آزمون بارهای عاملی در نرم افزار   LISREL شاخص های آشکار براساس درجه اهمیت و تأثیرگذاری اولویت بندی و خلاصه سازی شده و برای تهیه نقشه شاخص های مؤثر، از مدل منطق فازی در قالب سیستم اطلاعات جغرافیایی  (GIS) استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی آن است که همه قسمت های منطقه 3 کلان شهر تبریز برای رشد هوشمند یکسان نیست. از سوی دیگر، در بین شاخص های رشد هوشمند، به ترتیب درجه اهمیت، می توان گفت شاخص اجتماعی با 66/0درصد، شاخص کالبدی 8/20 درصد، شاخص زیست محیطی با مقدار 1/13درصد، در تبیین رشد هوشمندی کل منطقه مطالعاتی نقش داشته اند که نشانگر مهم بودن شاخص اجتماعی نسبت به سایر است و درنهایت با ارائه پیشنهادهایی، بر تقویت شاخص های مؤثر براساس اولویت آن ها تأکید شد.