بحران های اجتماعی

زمینه و هدف: به طور کلی بحران ها به دلیل ماهیت پویایی که دارند می توانند در اشکال مختلف ظاهر شده و مدیران جامعه را با طیفی از گزینه های چالش برانگیز در حوزه تصمیم گیری روبرو سازند. این بحران ها اغلب در سلسله مراتبی پلکانی که از بحران های اجتماعی آغاز و پس از بحران های سیاسی به بحران های امنیتی ختم میشوند، قابل چینش هستند. به باور تعدادی از محققان، برای آن که مسائلی امنیتی تلقی شوند باید به عنوان تهدیدی وجودی تعریف شوند و این باور را ایجاد نمایند که به وسیله راه کارها، ابزارها و رویه های رایج و متداول سیاسی نمی توان آن را مدیریت و مرتفع ساخت. روش: این مقاله از نظر روش توصیفی و از نوع اسنادی است که از طریق مراجعه به آثار مکتوب اعم از کتاب ها، مقاله های علمی و منابع الکترونیکی و سایت های معتبر علمی مرتبط به بررسی مطالعه فرایند متغیرهای مؤثر بر امنیتی شدن بحران های اجتماعی در ایران می پردازد. یافته ها و نتیجه گیری: نتایج مطالعات گوناگون نشان می دهند امنیتی شدن بحران های اجتماعی در جوامع گوناگون یکسان نبوده و تحت تاثیر متغیرهای کلانی چون نظام سیاسی حاکم، فرهنگ امنیتی و آستانه تحمل دولت ها بوده و در اساس عملی پیچیده و تا حد زیادی زمینه محور و حاصل نظام ادراکی نخبگان سیاسی و امنیتی کشور می باشد. در این مقاله تلاش خواهد شد تا با نگاهی به بحران های دو دهه گذشته در ایران، مشخصه ها و متغیرهای مؤثر بر امنیتی شدن بحران های اجتماعی شناسایی و معرفی گردند.

در این مقاله شکل گیری اولین دولت مدرن در ایران در چارچوب تحلیل ساختار و عاملیت مورد بررسی جامعه شناختی قرار گرفته است. هر ساختی از کنش های پیوستة نیروهای اجتماعی شکل می گیرد و زمینه ای می شود برای کنش های آتی؛ از سوی دیگر هر کنشی نیز درون یک ساخت صورت می پذیرد که می تواند آن ساخت را تداوم بخشد یا ساختارشکنانه به گسست از آن بینجامد. در این مقاله، تأثیر دیالکتیکی یادشده را به گونه ای واکاوی می کنیم که ساختارهای اجتماعی در آستانة کشاکش های فرایند تجدد در ایران پس از صدور فرمان مشروطه زمینه ساز کنش های سیاسی بحران آفرینی می شود که در نهایت، نیروهای اجتماعی برای غلبه بر آن بحران ها به ساختی اقتدارگرایانه از سیاست روی می آورند. ساختار نظری این پژوهش با استفاده از نظریة «دولت» برتران بدیع و پی یر بیرن بوم شکل گرفته است. فرضیة تحقیق عبارت است از: میان بحران های اجتماعی و ساختار دولت رابطه وجود دارد. با استفاده از روش تاریخی (اسنادی) داده های مربوط به فرضیة تحقیق گردآوری شده و با روش تاریخی- موردی در چارچوب منطق قیاسی- قانونی، داده ها مورد تحلیل تبیینی قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد تراکم بحران های اجتماعی در ایران موجب تضعیف جامعة مدنی شده و گرایش نیروهای اجتماعی به تمرکز قدرت برای حل بحران های جامعه، زمینه های سربرآوردن دولت حداکثری در ایران را فراهم کرده است.

هنر و هنرمند نقش بزرگی در حفظ ارزش ها، مقاصد انسانی و نشان دادن خواسته ها و رفتارهای اجتماعی دارند. آثار هنری متأثر از رخدادهای اجتماعی و فرهنگی از عوامل و وجوه مهمی هستند که اگر در مطالعات نشانه شناسی هنرها وارد شوند و مورد بررسی قرار گیرند بر غنای تبیین ها و دستاوردهای این گونه پژوهش ها خواهند افزود همچنین موجب شناخت و درک ساحت های فرهنگی و هنری جامعه می شوند. مقاله حاضر پاسخی است به این سوال که چگونه می توان از طریق مطالعات نشانه شناسی و روش سیر زایشی معنا، به تجزیه و تحلیل یک اثر هنری پرداخت و به حقیقت و مفاهیم پنهان آن دست یافت؟ فرضیه حاکی از آن است که این گونه مطالعات با توجه به نظام های گفتمانی حاکم، سبک و خصوصیات نشانه گذارانه آثارهنری منجر به فهم و درک بهتر از هنر و فرهنگ جامعه می شوند. هدف از این پژوهش ارزیابی و شناخت عناصر نشانه ای آثار منتخب، جهت دستیابی به زمینه بندی و وجوه معنایی نهفته درلایه های مختلف است تا نشان دهدکه چگونه کنش ها و روابط عناصر مختلف باعث شکل گیری گفتمان تعامل گرا و معنادار می شود. روش تحقیق: به شیوه توصیفی-تحلیلی آثاری است که با محتوای اجتماعی که ضمن مطالعه از جنبه نظری، مهمترین زمینه های تولید مفاهیم این آثار را در فرایند سیر زایشی معنا براساس الگوی مطالعاتی گرماس بررسی کرده و از طریق نشانه ها و روابط عناصر و تجزیه و تحلیل ساختارهای ژرف به ظاهرشدن معنا در متن می پردازد. نتیجه گیری :پژوهش نشان می دهد می توان با استفاده از نشانه شناسی و بهره گیری از سیر زایشی معنا به گفتمان های هنری و روابط تقابلی گوناگون پرداخته و به دلالت های معنایی آنها پی برد. همچنین دریافت مفاهیم نهفته در آثار می تواند منجر به شناخت بهتر و هوشیارانه تر از جامعه و تحولات آن شود. گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و استفاده از رسانه های گروهی صورت گرفته است.

یکی از عوامل عدم توفیق مدیریت و کنترل راهبردی در خصوص بحران های اجتماعی، ضعف در تعیین دانش مورد نیاز و به تبع آن اتخاذ رویکرد مدیریت دانش و همچنین تعیین و ایجاد نظام دانشی و اطلاعاتی مناسب با آن در سطح راهبردی است. پژوهش حاضر با تعیین هدف میزان اثرگذاری رویکردهای متفاوت مدیریت دانش بر عوامل کنترل بحران های اجتماعی و به جهت تقویت کنترل این بحران به رشته تحریر درآمده است. مدیریت دانش موجب بالارفتن قابلیت های پویایی در زمان وقوع بحران های اجتماعی، فرآیند درک محیط، شناسایی این بحران ها و تسریع در تعیین آنها و نیز تغییرات احتمالی در مفروضات اولیه می گردد. این پژوهش در پاسخ به این سوال اصلی که کنترل بحران های اجتماعی با مدیریت دانش چگونه است؟ روشی هدفمند را برمی گزیند. البته باید دانست که سازمان های ذی ربط دراین خصوص نمی توانند به طور صحیح دانش را مدیریت کنند چرا که دان ش اف راد ب ه ص ورت درونی و تلویحی است اما می توانند محیط عملیاتی را ب ه منظ ور توس عه و اش تراک اطلاع ات، مدیریت کنند. آنها باید تلاش کنند تا جای ممکن، از فنون و طرح های موجود مدیریت دانش به عنوان اهرم هایی برای راه اندازی مدیریت دانش خود استفاده کنند. از این رو در این مقاله مدیریت دانش و اصول آن به همراه شرحی از انواع مدل ها ارائه شده و در نهایت الگوی پیشنهادی عنوان و بررسی می شود

جنگ جهانی اول برای مردم ایران گرفتاری های بی شماری را در پی داشت؛ مناطق وسیعی از کشور در اثر جنگ تخریب شد، ده ها هزار نفر دچار قحطی شدند و یا بر اثر بیماری از بین رفتند. در پی این شرایط، ناامنی و قتل و غارت های روزانه در همه مناطق کشور به امری عادی در طول جنگ تبدیل شد. این بحران های اجتماعی از علل داخلی و خارجی نشأت گرفته بود. در این پژوهش، با بررسی بحران های اجتماعی ایران در دوره مورد بحث و براساس روش توصیفی   تحلیلی، ریشه ها و علل واقعی این بحران ها بر پایه بررسی مطبوعات و روزنامه های آن روزگار، واکاوی و مورد مدّاقه قرارگرفته است. بر این اساس، نگارندگان در پی پاسخ به این سؤال هستند که چه عواملی در شکل گیری بحران های اجتماعی ایران، در جنگ جهانی اول نقش داشته است؟ نتایج حاکی است برخلاف دیدگاه برخی از محقّقان، عوامل داخلی ازجمله دولت، محتکران و خبّازخانه ها در شکل گیری و تشدید بحران های اجتماعی ایران در جنگ جهانی اول، نقش مهم تر و مخرّب تری داشتند؛ هرچند که نمی توان نقش دول متجاوز خارجی را در این بحران ها نادیده گرفت.

زمینه و هدف: نیروی انتظامی مهم ترین سازمان تأمین کننده نظم و امنیت در کشور است و درصورت بروز بحران به عنوان نیروی مقدم با آن مواجه می شود، این نیرو پیوسته با بحران های اجتماعی روبروست و برای مدیریت آن نیازمند یک مغز متفکر و هدایت گر است؛ در این بین نقش مرکز فرماندهی و کنترل بسیار مهم است؛ هدف از این تحقیق بررسی تاثیر مرکز فرماندهی و کنترل نیروی انتظامی در مدیریت بحران های اجتماعی است. روش: این پژوهش از نظر نوع، کاربردی و از نظر روش، پیمایشی است، جامعه آماری پژوهش 185 نفر و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 125 نفر تعیین شد. پایایی پرسشنامه برای فرضیه اول، توسط آلفای کرونباخ 76/0، فرضیه دوم، 79/0 و فرضیه سوم، 81/0 به دست آمد. در پردازش و تحلیل داده ها از آزمون تی تک نمونه ای و برای تعیین اولویت مولفه ها، از آزمون فریدمن استفاده شد. یافته ها: بیشترین تاثیرگذاری مرکز فرماندهی و کنترل نیروی انتظامی در مدیریت بحران های اجتماعی به ترتیب مربوط به هماهنگی و هدایت عملیات، پردازش اطلاعات و تشخیص به موقع بحران و جمع آوری اطلاعات است. نتایج: مهم ترین مؤلفه ها نیز به ترتیب اولویت شامل: فراهم کردن موقعیت تصمیم گیری و آگاهی از وضعیت، پردازش اطلاعات، نمایش وضعیت نبرد و تشخیص به موقع بحران، پیشگیری از تداخل و تناقض بین فعالیت رده ها و  وحدت فرماندهی در زمان مواجهه با بحران های اجتماعی است.

اگر کشوری تهدیدات فراروی خود را از دست بدهد، در آن شرایط قادر به ایجاد انسجام ملی در داخل کشور نخواهد بود. در این راستا هانتینگتون به این موضوع اشاره دارد که ایالات متحده آمریکا در سال های بعد از جنگ سرد به گونه تدریجی مشروعیت ساختاری خود را از دست داده و باعث شده زمینه برای ظهور هویت های چالشی در داخل ایالات متحده فراهم آید، ازاین رو آمریکا در وضعیت بحرانی است. در واقع ارزیابی های شکل گرفته نشان می دهد که ایالات متحده در وضعیت «دولت ضعیف» قرار دارد. لذا در این مقاله کوشش خواهیم نمود به این پرسش پاسخ دهیم که علت و نشانه های اصلی افول آمریکا در نظام بین الملل کدام اند؟ پس از تجزیه وتحلیل نشانه های درون ساختاری ظهور دولت ضعیف در آمریکا، بر این باور هستیم که نشانه های منطقه ای و بین المللی زمینه ظهور دولت ضعیف و گسترش چالش های اجتماعی را در آمریکا فراهم نموده است. همچنین گسترش چالش های اجتماعی، ظهور هویت انتقادی، افزایش انتظارات جامعه، بازتولید دیگری در سیاست جهانی و افزایش بدهی های آمریکا در اقتصاد بین الملل عامل اصلی افول ایالات متحده خواهد بود. چارچوب نظری این مقاله بر مبنای جابه جایی قدرت ژئوپلیتیکی طراحی شده و روش تحقیق نیز دارای رویکرد توصیفی و از نوع تحلیلی-نهادی می باشد و روش گردآوری داده ها نیز بر مبنای کتابخانه ای و منابع معتبر اینترنتی است.

در زمان بلایای طبیعی و بحران های اجتماعی خشونت علیه زنان افزایش می یابد. از درون ساختار خانواده تا مکان های عمومی، هریک عرصه خشونت علیه زنان می شود. این مقاله بر آن است نشان دهد خشونت علیه زنان تنها به فضای داخلی خانه ها محدود نمی شود، در زمان جنگ و بلایای طبیعی، شدت بیشتری می گیرد و امنیت زنان در مکان های عمومی را تحت تأثیر قرار می دهد. این مقاله با استفاده از روش اسنادی، مشکلات، اقدامات و مطالعات انجام شده در چهار سال اخیر در زمینه خشونت علیه زنان در زمان بلایای طبیعی و بحران های اجتماعی- در سطح جهانی - را مرور می کند. گزارش ها نشان می دهد خشونت علیه زنان-چه در درون خانواده و چه مکان های عمومی- در زمان جنگ ها و بلایای طبیعی بیشتر شده و پیامدهای مختلف جسمی، روحی، ارزشی- اخلاقی و عرفی و قانونی برای زنان به همراه داشته است. اقدامات و تلاش های صورت گرفته در زمینه مبارزه با خشونت علیه زنان در بلایای طبیعی و بحران های اجتماعی شامل: 1. تلاش برای بازگشت به زندگی طبیعی توسط آسیب دیدگان و به ویژه زنان؛ 2. تغییر نگرش و نقش رهبران مذهبی و فرهنگی؛ 3. توانمندسازی زنان؛ 4. راه اندازی کمپین ها و فعالیت های علمی و مدنی؛ 5. تصویب قوانین و قطعنامه های بین مللی و 6. ایجاد مراکز امن بوده است.

جوامع بشری همواره دچار بحران های اجتماعی بوده و لذا به دنبال راه کارهایی برای برون رفت از آن ها نیز بوده است . با توجه به عصمت رسول خدا و اتصال به منبع وحی، مدیریت رسول خدا در بحران های اجتماعی نیز بهترین الگو برای بشریت است. در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و پژوهش مبتنی بر اسناد کتابخانه ای، اقدامات مدیریتی رسول خدا در بحران های موجود را در سه مرحله پیش از بحران، حین بحران و پس از بحران مورد بررسی قرار داد. مواردی چون تدوین و محوریت قانون، تبیین و شفاف سازی امور اجتماعی به عنوان اقدامات پیش از بحران در سیره نبوی است. ایجاد انسجام اجتماعی، استمداد از خداوند و جلب حمایت های سیاسی و اجتماعی و آگاهی بخشی و بصیرت افزایی نیز از اقدامات مدیریتی حین بحران در سیره نبوی برای مقابله با بحران های اجتماعی می باشد. تحدید اعتقادات، برخورد قهری و اصلاح فضای جامعه به عنوان اقدامات پس از بحران معرفی شده است که هر کدام نقش قابل توجهی در مدیریت بحران های اجتماعی دارند.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی نقش مدیریت رسانه بر نوآوری سازمانی و عبور از بحران های اجتماعی می باشد. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش، توصیفی - همبستگی است. در این تحقیق جامعه آماری شامل کارمندان آموزش و پرورش رشت بوده که با استفاده از جدول کرجسی-مورگان حجم نمونه 92 نفر برآورد شده است. جهت گردآوری داده ها در این پژوهش از پرسشنامه محقق ساخته در مقیاس 5 درجه ای لیکرت استفاده شده است. روایی پرسشنامه توسط اساتید و خبرگان مورد تایید قرار گرفته و پایایی آن با استفاده از اندازه گیری ضریب آلفای کرونباخ، برای همه متغیرها بالای 7/0 بدست آمده است. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش های آماری توصیفی و آزمون های آمار استنباطی استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش حاضر حاکی از آن است که مدیریت رسانه و مولفه های آن (برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت و کنترل) با نوآوری سازمانی و عبور از بحران های اجتماعی رابطه مثبت و معنی داری دارد.

بیش از یک دهه از بهار اسلامی یا بیداری اسلامی (2023-2011) در غرب آسیا می گذرد، اما این منطقه همچنان با بحران هایی روبرو است و می توان اذعان نمود که بحران ها همواره یکی از جدی ترین چالش های پیش روی دولت های این منطقه است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به دنبال پاسخگویی به این پرسش می باشند که چرا بحران های جهان اسلام با گذشت یک دهه از بیداری اسلامی هنوز ادامه دارد؟ فرضیه مقاله این است که عدم تمایل دولت ها به تغییرات سیستمی قدرت منجر به گسترش بحران های جهان اسلام از زمان شکل گیری بیداری اسلامی تا کنون (در چهار کشور) شده است. نتیجه کلی مقاله نشان می دهد آنچه باعث شده بحران ها بیش از ده سال در منطقه پایدار باشند، عدم تغییرات دگرگون کننده ای در روابط دولت و جامعه می باشد. در واقع مشکلات اجتماعی که منجر به بحران های گسترده در منطقه شده، هنوز در بیشتر کشورها وجود دارد و از طرف دیگر دولت ها نمی خواهد قدرت خود را با مردم تقسیم کنند و این سیر تحولات فراخوان هایی برای بحران های اجتماعی در این منطقه فراهم کرده است. شیوه جمع آوری داده ّها به صورت کتابخانه ای، استفاده از مجلات تخصصی و منابع معتبر اینترنتی بوده است.

هدف اصلی این پژوهش بررسی اثرات بحران های اجتماعی بر فرآیند تصمیم گیری سهامداران است. بنابراین پژوهش حاضر به الگو سازی تورش های رفتاری سرمایه گذاران در انتخاب سبد سهام در دوره شیوع بیماری کرونا پرداخته است. برای این منظور، داده های موردنیاز از طریق مطالعات پیشین و مصاحبه با اعضای خبره بازار سهام گردآوری شد. همچنین، جهت ارائه الگو از روش داده بنیاد استفاده گردید. نتایج کدگذاری باز نشان داد که 45 مفهوم اصلی در قالب شرایط علّی، شرایط زمینه ای، شرایط مداخله گر، مقوله محوری و پیامدها، جهت تبیین مدل تورش های رفتاری سرمایه گذاران در انتخاب سبد سهام در دوره شیوع بیماری کرونا در بازار سهام ایران وجود دارد که شایع ترین آن ها تورش های رفتاری دنباله روی از جمع، واکنش کمتر از حد، توجه بیش ازحد به شایعات، کوته بینی، اثر تمایلی، تازه گرایی و زیان گریزی می باشند. درنهایت، با استفاده از کدگذاری انتخابی، الگوی پارادایمی تورش های رفتاری سرمایه گذاران در انتخاب سبد سهام در دوره شیوع بیماری کرونا در بازار سهام ایران طراحی شد؛ بطوری که 13 مفهوم، شرایط علّی، 10 مفهوم، شرایط زمینه ای، 10 مفهوم، شرایط مداخله گر، 7 مفهوم، مقوله محوری و 5 مفهوم، پیامدهای تورش های رفتاری سرمایه گذاران در انتخاب سبد سهام در دوره شیوع اپیدمی کرونا در بازار سهام ایران را تبیین می کنند. این پژوهش برای اولین بار تورش های رفتاری سرمایه گذاران را در یک دوره خاص ( شیوع بیماری کرونا) بررسی کرده و الگویی را ارائه نموده است که می توان آن را به بحران های اجتماعی دیگر نیز تعمیم داد.

زمینه و هدف: تجمعات غیرقانونی زاییده جامعه ای است که به علتی متلاطم شده است. هر حکومتی باید برای کنترل این دسته از تجمعات برنامه ریزی کند. مقاله حاضر با هدف دستیابی به سازوکارهای مدیریتی پیشگیری از تجمعات غیرقانونی تدوین شده است. روش: داده های پژوهش کاربردی حاضر، با رویکردی کیفی جمع آوری و تحلیل شده است. 60 نفر از کارشناسان و خبرگان حوزه های مختلف به عنوان مشارکت کنندگان در این پژوهش به روش هدفمند به نحوی انتخاب شدند که دارای سابقه اجرایی و عملی قابل قبول، حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی و حداقل 20 سال (به طور میانگین) تجربه کاری مرتبط با موضوع باشند. مشارکت کنندگان در پنج گروه کانونی دوازده نفره به بحث نشستند و نتایج بحث آن ها جمع بندی و به روش تحلیل مضمونی تحلیل شد. محتوای آماده شده برای تحلیل به همراه مضامین استخراج شده در اختیار دو نفر کدگذار دیگر نیز قرار گرفت و پس از انجام نظرات اصلاحی، نتایج تحقیق ارائه شد. یافته ها: سازوکارهای مدیریتی پیشگیری از تجمعات غیرقانونی در 300 مضمون پایه احصا و در 14 مضمون سازمان دهنده و دو مضمون اصلی درون سازمانی و برون سازمانی دسته بندی شد. نتیجه گیری: از تجمعات غیرقانونی در درون سازمان انتظامی می توان با سازوکارهایی متکی بر «اصلاح ساختار و سازمان»، استفاده از «تعاملات بین یگان ها»، «آموزش و مهارت افزایی کارکنان»، «ارتقای انگیزه کارکنان»، «شایسته سالاری در فرماندهان و مدیران»، «ارتقای تجهیزات و فناوری و رصد فضای مجازی» و «اصلاح عملکردی» و در سایر دستگاه های امنیّتی و کشوری با روش های «سیاسی»، «فرهنگی و اجتماعی»، «حقوقی»، «فناوری و فضای مجازی»، «اقتصادی»، «امنیّتی» و «تعاملات بین دستگاهی» پیشگیری کرد. اجرای این سازوکارها، الزاماتی دارد که در قالب پیشنهادهای این مقاله ارائه شده است.