اسکان

"مقوله اسکان جامعه عشایری، امروزه شاید مهم ترین بحثی است که در مورد این جامعه در سطح کشور مطرح می باشد. عشایر ایران در اوایل سده اخیر، یک بار طعم تلخ اسکان اجباری را که توسط حکومت پهلوی اول بر آنان تحمیل گردید، تجربه نمودند. اما امروزه مقوله اسکان در قالب جدیدی جدای از اسکان اجباری و بر اساس دیدگاه گروهی از متولیان امور عشایر کشور مطرح شده است. ایشان بر این اعتقاد می باشند که دیگر دوره زندگی کوچ نشینی گذشته و وقت آن رسیده که کوچ نشینان به زندگی یکجا نشینی روی آوردند. دشت بکان فارس محل اجرای یکی از مهم ترین طرح های اسکان عشایر در کشور بوده است که در اجرای این طرح حدود پانصد خانوار عشایری از چهار تیره یکی از طوایف ایل قشقایی، دراین دشت، اسکان داده شده اند. هدف این مطالعه در ابتدا بررسی مشکلات ناشی از اجرای این طرح و مطالعه پیامدهای آن می باشد و سپس به منظور رفع مشکلات موجود و اجرای هر چه موفق تر طرح های اسکان آتی، به ارایه راهکارها و خط مش هایی مبادرت شده است. روش پژوهش به کار گرفته شده در این مطالعه از نوع کیفی بوده است. در مطالعات میدانی از سه شیوه مشاهدات میدانی، مصاحبه در قالب گروه های متمرکز و مطالعه مورد عمیق، بهره گرفته شد. مطالعات اسنادی و مصاحبه های انفرادی با برنامه ریزان و مجریان طرح از دیگر شیوه های پژوهشی مورد استفاده در این مطالعه بوده است. یافته ها نشان می دهد که توزیع امکانات واگذاری به خانوارهای اسکان داده شده، بدون توجه به ویژگی های جمعیتی و سایر شرایط خانوارهای عشایری بوده است. با توجه به اینکه هدف اجرای طرح اسکان تغییر ساختار تولیدی و معیشتی خانوارهای مشمول طرح از زندگی دامپروری به زندگی کشاورزی بوده است، در بعد کشاورزی، ساکنان منطقه با مشکلات عدیده ای مواجه هستند که کمبود منابع آبی، پایین بودن کیفیت زمین های زراعی واگذار شده به دلیل پستی و بلندی و شرایط اقلیمی منطقه و ناکافی بودن میزان دانش فنی و مهارتی خانوارها در مورد فعالیت های کشاورزی از اهم آنها بوده است. دامداری منطقه نیز به دلیل فشار زیاد دام های موجود بر مراتع دشت، عدم امکان کشت علوفه در حد مورد نیاز دامداران و طولانی بودن دوره سرما در این دشت از وضعیت مطلوبی برخوردار نمی باشد. تخریب و فرسایش شدید پوشش گیاهی و منابع آب دشت بکان از هم اکنون مقوله پایداری اکولوژیکی منطقه را به زیر سوال برده است. در پایان بر اساس یافته های این مطالعه، به ارایه راهکارهایی مبادرت شده است که به طور خلاصه عبارتند از: تاکید توامان بر بعد نرم افزاری و سخت افرازی طرح های اسکان؛ ضرورت اتخاذ روش های برنامه ریزی، اجرا و ارزشیابی طرح های اسکان عشایر بر اساس بینش بین رشته ای؛ اتخاذ سیاست های تشویق و حمایت از کانون های اسکان خود جوش؛ لزوم داشتن بینشی بلند مدت و آینده نگر در اجرای طرح های توسعه ای و اسکان به دلیل توجه به وضعیت جوانان؛ و در نهایت اهمیت توجه به جنبه های اکولوژیکی به دلیل ویژگی های جامعه عشایری و الزام مطالعه و پیش بینی پیامدهای زیست محیطی قبل از تصویب و اجرای هر گونه طرحی در رابطه با امور عشایر. "

در این مقاله امکان توسعه و بهبود زندگی عشایر ایران در دو حالت کوچ و اسکان در قالب یک چارچوب مفهومی منسجم و با استفاده از یک مقیاس چند بعدی مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده بیانگر این واقعیت است که الگوی برخورد دولت های مدرن با جامعه سنتی عشایری مبتنی بر امکان شناسی صحیح اسکان و توسعه نبوده، بلکه بیشتر جنبه سیاسی داشته است. در زمانی که عشایر مایل به ادامه کوچه بوده اند حکومت پهلوی اول و دوم آنان را به اسکان اجباری و ناخواسته وادار کرده است. ولی در دهه های اخیر که نظام ایلی دچار فرو پاشی گردیده و عشایر داوطلب اسکان برای بهره مندی از امکانات جامعه مدرن بوده اند، دولت اسکان عشایر را به طور جدی برنامه ریزی و اجرا نکرده است. واقعیت این است که امروز با توجه به از شکل افتادگی نظام ایلی، عشایر ایران با مساله آنومی و پیامدهای منفی آن روبرو شده اند. در چنین شرایطی توسعه و بهبود زندگی عشایر در قالب نظام ایلی مقدور نیست. بنابراین دولت باید با درک این ضرورت نسبت به شناخت وضعیت موجود، ترسیم وضعیت مطلوب و امکان شناسی اسکان و توسعه عشایر اقدام و با اتخاذ سیاست اسکان داوطلبانه و برنامه ریزی شده ساماندهی زندگی آنان را با توجه به شرایط امروزی ایران و جهان و با مشارکت خود آنان در جهت کاهش تضادها و ارتقا انسجام ملی به فرجام رساند

این مقاله به منظور شناسایی و مقایسه انسان شناختی جمعیت عشایر و قبایل ایران و هند که همراه با سنت های کهن خود، همچنان نظام اجتماعی شان را حفظ کرده اند، تدوین شده است. یکی از اشکال سه گانه جامعه در جهان، جامعه قبایلی و عشایری است، که کشورهای ایران و هند از آن بهره مند هستند. تعریف نظام قبیله ای در نقاط مختلف جهان متفاوت است. در حالی که در جامعه قبایلی هند، گروهی از مردم را هم خویشاوند گویند که با بهره گیری از دو شیوه معیشت کشاورزی، در سطحی بسیار گسترده، و پرورش دام، در چند قبیله در سطحی بسیار محدود، زندگی می کنند و کاملا اسکان یافته اند، جامعه عشایری در ایران، متکی بر اقتصاد دامداران و از نظر شکل اسکان، کوچنده است. امروزه آمار جمعیتی قبایل هند به علت رشد و ازدیاد جمعیت آن کاملا در حال تغییر است و در هر دهه شاهد افزایش جمعیت آن هستیم. اما آمار جمعیتی ایالات و عشایر در ایران، حتی در دوره های میزان بالای موالید روبه کاهش بوده است. یکی از دلایل بسیار مهم روند کاهش جمعیت ایلات و عشایر ایران، به تعریف نظام عشایری از سوی سازمان ها و ارگان های دولتی بر می گردد که غالبا تنها عشایر کوچنده را در تعریف خود جای داده اند و ملاک های اسکان را مورد قبول خود قرار نمی دهند. امروزه جمعیت قبایل هند از جمعیت ایران بیشتر است. در حالی که جمعیت عشایر ایران به زیر یک میلیون نفر تقلیل یافته است.

این تحقیق در رابطه با اثرات اسکان عشایر به عنوان یک مسئله ی اقتصادی، اجتماعی- انسانی و محیطی در کانون عشایری دشت حسین آباد غیناب در استان خراسان جنوبی پرداخته شده است. تحقیق حاضر به لحاظ ماهیت و هدف کاربردی می باشد، و بر اساس روش، تحقیق موردی و زمینه ای بوده و در نهایت داده های تحقیق مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. به منظور تجزیه و تحلیل داده های آماری و تعیین سطوح معنی داری بین متغیرها از آزمونهای پارامتری(T استودنت)، استفاده شد. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد: 1- در بعد اجتماعی تحولات بیشتری صورت گرفته و در وضعیت آموزش، سواد و بهداشت روند مثبتی ایجاد شده است.2- در بخش اقتصادی هم باید گفت زراعت، باعث افزایش درآمد مستمر خانوارها شده و آرامش خاطر اقتصادی بیشتری برای آنها فراهم ساخته است. میزان استفاده از ابزار و آلات کشاورزی و میزان تولیدات زراعی، به ترتیب بالاترین تاثیر را در وضعیت اقتصادی داشته است. در مقابل، مؤلفه های تعداد دام اعم ازگوشتی و شیری، میزان زمین زراعی دیم و خرید علوفه ، به ترتیب کمترین نقش را در وضعیت مطلوب اقتصادی ایفا داشته است. 3- برای رسیدن به اسکان پایدار باید در برنامه ها با توجه به اینکه پس از اسکان میزان هزینه های زندگی عشایر افزایش می یابد، بیش از پیش برای بهبود وضع اقتصادی عشایر تلاش نمود و بعد از اجرای طرح های تجمیع و اسکان عشایری، مطالعات در تمامی ابعاد و زمینه ی طرح همچنان ادامه پیدا کند.

عصررضاشاه دوره جدیدی در منازعات حکومت مرکزی با ایلات و عشایر بود. رضاشاه که در روند اوضاع آشفته کشور روی کار آمده بود، سعی در تمرکزگرایی و ایجاد کشوری به سبک ممالک مدرن اروپایی داشت و از این رو تضعیف ایلات وعشایر و اسکان یا تخته قاپو کردن این جامعه سنتی را با توجه به خصلت های مرکزگریز ایلات، دررأس برنامه های خویش قرار داد. حضور قوای نظامی رضاشاه در لرستان و تخته قاپوی عشایر این منطقه از سال 1302ش. آغاز و تا سال 1312ش. به طول انجامید. شیوه گردآوری این مقاله با رجوع به منابع کتابخانه ای و نیز روزنامه های دوره زمانی رخداد تاریخی همراه بوده است. مقاله با توجه به مطالعات کتابخانه ای و اسنادی و مبتنی بر تاریخ تحلیلی انجام گرفته است و یافته های پژوهشی این مقاله نشان می دهد که آنی ترین تأثیر طرح اسکان عشایر در منطقه لرستان، برهم خوردن ساختار اجتماعی و از جمله تضعیف پایگاه اجتماعی روسای عشایر لُر، دگرگونی در حیات معیشتی و شغلی و تغییرات جمعیتی منطقه بود با این حال تغییر در شیوه آموزش و پرورش و نهاد قضاوت منطقه نیز موثر واقع شد که می توان در امتداد تغییرات اجتماعی لحاظ نمود.

روش تحقیق حاضر پیمایشی و جامعه آماری آن شامل خانوارهای اسکان یافته استان لرستان بود. قلمرو زمانی تحقیق سال 1389 و روش نمونه گیری نیز طبقه ای متناسب بود. نتایج با استفاده از رگرسیون چندمتغیره نشان داد که متغیرهای مستقل «تعداد واحد دامی»، «سطح زیر کشت دیم» و «سطح زیر کشت آبی» در هر دو وضعیت کوچندگی و اسکان در سطح اطمینان 99 درصد و اما متغیرهای مستقل «مقدار فرآورده های دامی» و «صنایع دستی» فقط در حالت کوچندگی در سطح اطمینان 95 درصد بر متغیر وابسته «متوسط درآمد سالانه خانوارها» مؤثرند. همچنین، نتایج آزمون t نمونه های زوجی نشان داد که متوسط درآمد حقیقی سالانه خانوارها در وضعیت اسکان نسبت به حالت کوچندگی کمتر شده است. بنابراین، می توان نتیجه گرفت که وضع اقتصادی عشایر اسکان یافته استان ایلام در حالت کوچندگی نسبت به وضعیت اسکان بهتر بوده و از این رو، الگوی زیست کوچندگی عشایر در مقایسه با اسکان، از نظر اقتصادی، برای آنها مناسب تر است.

بدون تردید موضوع تهیه محل اسکان در شهرهای مکه و مدینه،  در ایام حج برای حجاج، از اهمیتی ویژه برخوردار است.  در اینجا این سؤالات اساسی مطرح می شود که در دوره های تاریخی مورد نظر، چه شرایطی برحوزه مسکن مورد نیاز حجاج ایرانی حاکم بوده؟ و فضای حاکم بر این شهرها چه شرایطی را برای آنان رقم می زده است؟ بررسی ها حکایت از آن  دارد که شهر مکه با وجود کوهستانی و نامناسب بودن فضای فیزیکی، ولی به دلیل تعامل بهتر مردمان آن با شیعیان، به نسبت مدینه مکانی مناسب تر ارزیابی می گردید.  شرایط اجاره منازل و نوع تعاملات حمله داران با مالکان و دلالان مسکن به طور کلی صورتی نامطلوب داشته که به همان وجه تا پایان دهه 40 شمسی  باقی بوده است. از ابتدای دهه 50  شمسی با تسلط سازمان اوقاف بر امور حج، سعی فراوانی شدکه  فرآیند اجاره منازل ضابطه مند گردد. ولی متولیان اوقاف بدلیل عدم برنامه ریزی مناسب توفیق چندانی در این  خصوص پیدا نکردند. در این نوشته تلاش می شود به شیوه توصیفی تحلیلی و با استفاده از اسناد، مدارک و سفرنامه های حجاج؛  به بررسی این موضوع پرداخته شود.  

با به سلطنت رسیدن رضاشاه، برنامه های دولت پهلوی برای برقراری امنیت، تمرکزگرایی، اصلاحات، پیشرفت و نظم نوین در تعارض با زندگی ایلیاتی قرار گرفت. سیاست اسکان یکی از برنامه های دولت پهلوی برای ایلات بود؛ موضوعی که ایل قشقایی از آن مستثنی نبود. در مناسبات سیاسی اقتصادی ایل قشقایی با دولت پهلوی اول، مسئله این است که در ایل قشقایی برنامۀ اسکان با چه اهدافی و چگونه اجرا شد. بر مبنای این مسئله، پژوهش حاضر درصدد پاسخ گویی به دو پرسش است: سیاست اسکان در ایل قشقایی چگونه اجرا شد؟ سیاست اسکان در ایل قشقایی چه نتایجی داشت؟ پژوهش پیش رو با روش تاریخی و شیوۀ تدوین و نگارش توصیفی تحلیلی، مبتنی بر اسناد سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ج.ا.ا (ساکما)، با منشأ استانداری فارس و مکمل قرار دادن منابع کتابخانه ای نوشته شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد اسکان ایل قشقایی را نظامیان و ادارۀ اسکان فارس اجرا کردند. با انتصاب کدخداها بر خانوارها، قشقایی ها در مناطق ییلاقی و قشلاقی، اسکان داده و به زراعت مشغول شدند؛ همچنین اغنام و احشام ایل قشقایی با صدور پروانۀ چوپانی (گله بنه) اجازۀ رفتن به ییلاق و قشلاق را پیدا کردند. سیاست اسکان ایل قشقایی به طور کامل موفقیت آمیز نبود؛ اما باعث شد پس از شهریور 1320ش/1941م، ایل قشقایی دیگر به وضعیت پیش از اجرای برنامۀ اسکان باز نگردد و ایل قشقایی از نظر میزان جمعیت و وسعت مالکیت ارضی و تعداد دام کاهش یابد. با این حال، پس از استعفای رضاشاه از سلطنت، بسیاری از قشقایی های اسکان شده به زندگی ایلی بازگشتند که مهم ترین علت این اقدام آنها اقتصادی، یعنی مرگ ومیر اغنام و احشام، بود. آشنانبودن به امر کشاورزی و روحیۀ ایلیاتی قشقایی ها و زورگویی و رشوه خواری نظامی ها و مأمورهای دولتی از دیگر عوامل بازگشت قشقایی ها به زندگی ایلی بودند.

عشایر و بروز پدیده کوچ نشینی با تکیه بر دام و مرتع به عنوان محصول مساعدت های جغرافیایی و هم جواری ایران با سایر ملل و اقوام کوچ نشین، همواره در فرایندها و ابعاد متعدد اقتصادی، سیاسی، نظامی و فرهنگی از جایگاهی مشخص در تفکرات متولیان امور جامعه برخوردار بوده اند. این روند در دنیای فن سالار نوین و معاصر هزاره سوم بشری که عمدتا تعاملات جوامع در عرصه های جغرافیایی بر مبنای معیارها و رویکردهای ژئواکونومیک تبیین می گردند، سبب گردیده است تا اولویت اصلی در تعیین ظرفیت توسعه ناحیه ای، منطقه ای، ملی وحتی جهانی نظام های اجتماعی و ممالک بر اساس میزان و نحوه تعاملات ادراکی آن ها از محیط جغرافیایی تعیین گردد . لذا بررسی جایگاه و اثربخشی نظام زیستی عشایر به عنوان بخشی موثر از واقعیات نظام اجتماعی ایران در فرایند ترسیم سطوح توسعه با تاکید بر معادله هزینه – فایده اقدامی ضروری برای تصمیم سازی و خلائی مورد اهتمام برای تصمیم گیران در زمینه سیاست گذاری های کلان کشوری است . این امر چنانچه با تکیه بر پژوهش ها و یافته های آکادمیک مورد تحلیل و بازبینی قرار گیرد، می تواند برطرف کننده بسیاری از موانع عدم تحقق توسعه پایدار و همه جانبه در کشور باشد.

این تحقیق به بررسی اثرات اسکان عشایر به عنوان یک مسئله ی اجتماعی و انسانی پرداخته است که اگر به صورت علمی و با توجه به فرهنگ، آداب و رسوم و خلقیات و ... عشایر انجام نشود، جدای از بی نتیجه ماندن فعالیت های مربوط به اسکان، عامل ایجاد ناهنجاری های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی بسیاری خواهد شد . همچنین این تحقیق در نهایت پیشنهاد می کند که اسکان بیشتر به عنوان ساماندهی عشایر مطرح شود و از اسکا ن های شتا بزده به طور جدی پرهیز گردد. در این بررسی دو کانون اسکان عشایر تل شوره و ملایی بلوط واقع درمحدوده ی شهرستان کازرون مورد ارزیابی قرار گرفته است . به منظور بررسی بیشتر و نتیجه ی بهینه، از مطالعات میدانی، پرسش نامه و مطالعات کتابخانه ای و پیش فرض هایی که می تواند نقش مهمی در زندگی عشایر داشته باشد استفاده شده است . از نتایج مهم این تحقیق آن است که اشتغال بعد از اسکان کاهش یافته است و به بیان واضح اگر اسکان با برنامه نباشد می تواند اثرات منفی به لحاظ اقتصادی، اجتماعی و ... داشته باشدکه درباره ی منطقه مورد تحقیق نیز صادق است.

موضوع اسکان عشایر، پس از انقلاب اسلامی و از آغاز برنامه دوم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دولت با هدف ساماندهی به زندگی این جامعه و بهبود مراتع پیگیری شده و در طول برنامه سوم و چهارم نیز ادامه یافته است.از جمله برنامه های دولت برای ساماندهی به زندگی عشایر، حمایت از اسکان آنها در کانون های توسعه هدایتی (برنامه ریزی شده) و حمایتی (خودجوش) است و تاکنون بیش از 58 هزار خانوار از عشایر در این کانون ها اسکان داده شده اند. هدف از این مطالعه، بررسی آثار فضایی، اقتصادی و اجتماعی اسکان عشایر است که به صورت موردی در سه کانون توسعه شیبلو، سیدآباد و شیخ معروف استان آذربایجان غربی صورت گرفته است. روش تحقیق به شیوه میدانی انجام شده است. برای این پژوهش با توجه به سئوال های اساسی، چهار فرضیه درنظر گرفته شد. نتایج تحقیق نشان داد پس از اسکان عشایر، با ایجاد مشاغل جدید از تعداد دام عشایر کاسته شده، تغییراتی در روابط عشایر با شهرها و روستاهای منطقه ییلاقی و قشلاقی ایجاد شده، در وضعیت اجتماعی و امکانات رفاهی عشایر بهبودی حاصل شده و در بخش اقتصادی، اگرچه میزان درآمد عشایر افزایش یافته، ولی این موضوع موجب رضایت عشایر نشده است. مهم ترین توصیه در رابطه با اسکان عشایر استان آذربایجان غربی، خودداری از ایجاد شهرک در کانون های اسکان است.  

در بحران هایی که منجر به بیخانمان شدن افراد می گردند، ضربتی بودن اقدامات و تفکرات مردسالارانه در پروژه های اسکان، باعث نادیده انگاشتن نیازها و خواسته ها و اولویت های زنان و در نتیجه افزایش آسیب پذیری آنان می گردد. در این مقاله سعی شده است تا با بهره گیری از مطالعات میدانی، موضوع اسکان انتقالی (موقت) با رویکرد جنسیتی مورد مطالعه قرار گیرد. روند کار شامل بررسی تئوری ها و ویژگی های حداقلّی اسکان موقت، شناسایی آسیب پذیری های زنان، و مفهوم سازی و استخراج ابعاد و شاخص ها و متغیرهای تأثیر گذار در مطلوبیت و نیز انتخاب گونه های اسکان انتقالی است. داده های مورد نیاز بر پایه 380 پرسشنامه در منطقه 9 شهرداری تهران گرد آوری شده اند. محدوده مطالعاتی جزو مناطق آسیب پذیر شهر در برابر زمین لرزه است که پتانسیل تعریف گونه های اسکان انتقالی را در خود دارد. هدف اصلی مقاله، شناسایی اولویت های زنان برای سکونت در گونه های اسکان انتقالی، از نظر ابعاد اجتماعی و ادراک محیطی در قالب شاخص های پایه و کارا و در نهایت شاخص ترکیبی است. در نتیجه نهایی مطالعه، مشخص شده است که در میان 4 گزینه اصلی اسکان انتقالی، اولویتِ نخستِ زنان همانا سکونت در منازل اقوام و آشنایان است، با امتیاز 89/73؛ و اولویت آخر آنان، اسکان در اردوگاه های برنامه ریزی و تجهیز شده، با امتیاز 32 (از 100 امتیاز).    

  «جل» بافته ا ی پوششی و زینتی در جوامع ایلی و عشایری برای اسب است. این دست بافته به دلیل اهمیت نقش اسب به عنوان راهوار و همراهی این حیوان، همیشه با کیفیت مطلوب در بین ایلات و عشایر تولید شده است. این مسئله که به تبع پدیده اسکان عشایر تولید جل اسب کاهش و با رکود بافت مواجه گردید، سبب از دست رفتن یکی از شواهد هویت بومی فرهنگی جامعه عشایری و به فراموشی رفتن دامنه دانش دست بافته های عشایری است. این پژوهش با هدف آسیب شناسی پدیده اسکان در رکود بافت جل اسب های عشایر قشقایی انجام شد. حفظ میراث دانش این دست بافته در تجلی هویت زندگی ایلی عشایری اهمیت دارد. اینکه عوامل محیطی حاصل از اسکان بر رکود تولید جل اسب چه بوده و مهم ترین عامل کاهش و رکود بافت جل اسب چیست، پرسش های مطرح شده این پژوهش است. گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و میدانی و روش تحقیق توصیفی تحلیلی است. در گام نخست با استفاده از گفت وگو و مصاحبه آزاد و نظرسنجی از کارشناسان فن عوامل مربوط شناسایی شد. در گام دوم، مؤلفه های به دست آمده در قالب پرسشنامه تدوین گردید و سپس با توزیع پرسشنامه و به دست آوردن داده های اولیه در راستای اهداف پژوهش و پاسخ به پرسش های مطرح شده تحلیل و بررسی انجام شد. جامعه آماری 129 نفر از تولیدکنندگان فرش و بافندگان عشایر قشقایی در استان فارس است. نتایج نشان می دهد کاهش بافت جل با کاهش کاربرد آن رابطه مستقیم دارد و از سیزده عامل شناسایی شده در نقش مهم ترین عامل کاهش و رکود بافت، عامل تکنولوژی است که با جایگزینی وسایل نقلیه به جای اسب است.

موضوع اسکان گردشگران، خصوصاً در شهرهایی که به عنوان مقاصد پرجاذبه گردشگری شناخته می شوند، همواره چالش هایی را برای مدیریت شهری ایجاد کرده است. لذا ضروریست تا به عنوان بخشی از نظام برنامه ریزی شهری، در عمل بررسی شود. هدف از این تحقیق، ارائه تحلیلی از شکاف میان برنامه ریزی و مدیریت اجرای برنامه های اسکان گردشگری است که بطور خاص به بررسی طرح ایجاد و بهسازی مکان های مناسب برای اقامت زائران کم درآمد در مشهد می پردازد. این طرح از سال 1388 در منطقه ثامن به مرحله اجرا درآمده است. مطالعه حاضر با استفاده از روش بازبینی پیرس، اجرای این طرح را در یک دوره سه ساله بررسی می کند تا تحلیلی از عوامل ناکارآمدی آن ارائه دهد. یافته های تحقیق نشان می دهد پیمایش و تحلیل ناکافی مولفه های کلیدی توسط برنامه ریزان، پیش بینی نادرست برنامه ریزان و آگاهی اندک آنها از تجارب عملی، مدیریت راهبردی ناکارآمد و انحراف از طرح، عدم تعهد مدیریت های طرح به اجرای طرح، و عدم جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی، از عوامل مهم شکاف میان برنامه ریزی و اجرای طرح مذکور می باشند که موجب کندی و در نهایت تعلیق طرح شده است.

هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی پیامدهای اقتصادی_ اجتماعی اسکان عشایر در سایت گدارپی در شهرستان کرمانشاه بوده است. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش گردآوری داده ها توصیفی پیمایشی است. جامعه آماری این تحقیق، خانوارهای اسکان یافته در سایت مورد نظر، به تعداد 60 خانوار بودند که به دلیل محدود بودن جامعه آماری، تمامی این افراد به روش سرشماری مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بوده است که روایی محتوایی آن بر اساس نظرخواهی از صاحب نظران و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به میزان 72/0 تأیید شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش های آمار توصیفی و آمار استنباطی به کمک نرم افزار SPSSانجام شده است. نتایج آزمون مقایسه میانگینt همبسته در مورد شاخص های اقتصادی نشان داد که بین وضعیت درآمد، اشتغال و دامداری عشایر در شرایط قبل و بعد از اسکان، تفاوت معنی داری وجود نداشته اما در مورد وضعیت زراعت و تخریب جنگلها و مراتع، تفاوت معنی داری در سطح 99 درصد مشاهده شده است. همچنین در مورد شاخص های اجتماعی بین وضعیت سوادآموزی، وضعیت فرهنگی، دسترسی به امکانات رفاهی، امنیت، سن ازدواج و بهداشت محیطی و فردی، در دو شرایط قبل و بعد از اسکان تفاوت معنی داری در سطح 99 درصد وجود داشته و این شاخص ها نسبت به قبل از اسکان رشد مثبت داشته اند.

یکی از راهبردهای توسعه ساز در متن جامعه عشایری، اسکان است. کانون آواز در شهرستان درمیان به عنوان یکی از کانون هایی است که بخشی از عشایر خراسان جنوبی در ابتدا به طور خودجوش در آن اسکان یافته اند. در این مقاله سعی شده است تا به بررسی تحولات اقتصادی – اجتماعی جامعه عشایری پس از اسکان اشاره شود و در آن، با رویکردی توصیفی – تحلیلی و مبتنی بر دو روش اسنادی و پیمایشی به مطالعه عشایر اسکان یافته پرداخته شد. جامعه مورد مطالعه مشتمل بر 150 خانوار عشایری ساکن در کانون آواز بوده که از میان آنان تعداد 85 خانوار با کمک فرمول کوکران به عنوان حجم نمونه تعیین و از روش نمونه گیری تصادفی ساده، انتخاب شدند. ضریب پایایی پرسش نامه مورد استفاده به کمک روش تصنیف 86/0 به دست آمد. یافته ها نشان داد علی رغم بهبود در شاخص های کلان اقتصادی و اجتماعی، در بعد اقتصادی دسترسی به غذا، دارای بیشترین تحولات مثبت بوده است اما پارامترهایی هم چون درآمد و پس انداز رشد قابل ملاحظه ای نداشته است. در بعد اجتماعی نیز شاخص باسوادی جامعه ارتقاء یافته اما به لحاظ کیفیت و کاربردی نمودن آن، تحول چشمگیری نمی توان یافت. به علاوه اسکان در بعد جریان فضایی جمعیت به سکویی برای مهاجرت جوانان به کانون های شهری تبدیل شده است.