نوآوری اجتماعی

ازآنجاکه در عصر حاضر ماهیت و نگاه به فعالیت کسب وکارها دچار تحولاتی شده و انتظارات از کسب وکارها در زمینه حل مسائل اجتماعی بیش ازپیش بالا رفته است، بنابراین بررسی انواع رویکردها به این راهبرد ها و شناسایی پیامدهای حاصل از آن، می تواند به نحوه انتخاب راهبردی شرکت ها با در نظر گرفتن مسائل اجتماعی کمک کند. با مرور  پیشینۀ تحقیق مشخص می شود که مفاهیم این حوزه دچار تغییر و تحولات بسیاری شده است و دیدگاه های جدیدتر بر شیوه گفتمان شرکت ها با جامعه تأکید بیشتری دارند. ازاین رو هدف پژوهش حاضر ارائه یک چارچوب از دیدگاه یکپارچه و فراگیر از راهبرد های اجتماع محوری است که می تواند پیامدهای گسترده تری برای جامعه داشته باشد. بدین منظور برای درک عمیق از پدیده، رویکرد تفسیرگرایی اتخاذ و از روش فراترکیب، برای تجمیع و بسط نظریه های پیشین استفاده شد. از کل مجموعه مقالات بررسی شده 66 مقاله واجد شرایط از تمام تحقیقات کیفی و کمی مربوط به 15 سال اخیر به زبان انگلیسی و فارسی را در برگرفته است. پس از مطالعه و ارزیابی محتوای مقالات و استخراج کدها و مفاهیم مرتبط، محتوای راهبرد های اجتماع محور مورد شناسایی قرار گرفت. طبق ادبیات دو جهت گیری مسئولانه شرکت ها در قبال جامعه یعنی جهت گیری تنظیم و جهت گیری تغییر، محتوای راهبرد های اجتماع محور را شکل می دهند، که با عنوان راهبرد های اجتماع محور تنظیم گرا و راهبرد های اجتماع محور فراگیر نام گذاری شدند. در پایان پس از جمع بندی چارچوب مفهومی از دسته بندی شناسایی شده حاصل از این راهبرد ها و محتوای و پیامدهای آن ارائه داده شد.

آزار و اذیت بانوان در برخی از سازمان ها دیده می شود که یک نوع آن «آزار جنسی این برای آن» است. در این وضعیت آزار دهنده، که اغلب مدیر یا کارمند ارشد است، به شرط مشارکت در برخی از رفتارهای جنسی چیزی را به قربانی پیشنهاد یا وی را تهدید می کند و قربانی نیز بنا به دلایلی از بیان اتفاق خودداری می کند. هدف این مطالعه، ارائه راهکاری جهت پیشگیری از وقوع آزار بانوان در سازمان ها و ارائه راه حلی برای قربانیان پس از وقوع مشکل است. پرسش اصلی این است که چگونه می توان از وقوع آزار جنسی بانوان در سازمان ها جلوگیری کرد؟ این پژوهش سعی دارد از نوآوری اجتماعی استفاده کند، زیرا برای رفع مشکل به همکاری همه افراد مرتبط و ذی نفع نیاز است. این مسئله با استفاده از نمونه گیری گلوله برفی انجام شده و مدل فرایند تغییر اجتماعی چهار مرحله ای و روش تحقیق اقدام پژوهی مورد استفاده قرار گرفت. سرانجام تعدادی راهکار فوری و راه حل اساسی پیشنهاد شد. با به کارگیری راهکارهای فوری پیگیری قضایی، سیستم شکایات داخلی، نظارت خود سازمان و راه حل های اساسی شامل فرهنگ سازی، حمایت اجتماعی قربانیان، داشتن خط مشی جلوگیری از آزار در سازمان ها و به ویژه تعهد همه ذی نفعان می توان مشکل را به طور بنیادی حل کرد. مطالعه حاضر یکی از اولین پژوهش های بررسی آزار و اذیت در سازمان هاست که از طریق نوآوری اجتماعی و تفکر سیستمی و حصول راه حل های اساسی برای رفع آن انجام شده است.

پارک فناوری هوایی با هدف حمایت از شرکت های هوایی در ایران تاسیس شده است. با توجه به ضرورت طراحی مدل مناسب برای ایجاد پارک فناوری هوایی بعنوان پارکی تخصصی و جدید و از آنجا که طراحی پارک امری پیچیده و پویا می باشد از رویکرد پویایی شناسی کیفی سیستم ها استفاده شد. در این تحقیق با مطالعه ادبیات موضوع و با استفاده از رویکرد مدل سازی گروهی به استخراج مدل علت و معلولی پرداخته شد. نهایتا براساس تحلیل مدل، استراتژی های کلان مخصوص طراحی پارک تدوین شد که عبارتند از: تدوین نقشه راهبردی پارک شامل نقشه راه فناوری و محصول، فعالیت مشترک و در کنار هم موسسات نوپا و شرکت های زایشی از شرکت های بزرگ، ایجاد شبکه ارتباطی بین صنعت و دانشگاه و دیگر ذی نفعان، جهت دهی به شرکت ها در راستای پروژه هدف، مدیریت حرفه ای، ساختار ماتریسی پارک، ایجاد سیستم ارزیابی عملکرد با محوریت تکمیل پروژه هدف، توسعه ساختارهای پذیرش و بخش بندی، ایجاد مرکز مدیریت و انتقال فناوری، ایجاد خوشه های کوچک جهت تکمیل پروژه هدف، فرهنگ سازی، مدیریت سیستمی.

کارآفرینی اجتماعی به معنی فعالیت های خلق ارزش اجتماعی نوآورانه است. محققان تأیید کرده اند که این پدیده، منجر به توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی می شود. ماهیت زمینه ای کارآفرینی اجتماعی ایجاب می کند که برای توسعه آن در هر زمینه خاص، ابتدا فرایندها و سازوکارهای خاص آن شناخته شوند؛ بنابراین این پژوهش به دنبال پاسخ گویی به این پرسش است که ابتکارات کارآفرینانه اجتماعی در یک کشور در حال توسعه مانند ایران چگونه شکل می گیرند؟ برای این منظور از رویکرد کیفی و از روش نظریه داده بنیاد استفاده شده است. مصاحبه عمیق با ۹ نفر کارآفرین اجتماعی که فرایند مورد مطالعه را تجربه کرده اند، انجام شد. تحلیل ساختار ارزش ها و تعاملات کارآفرینان اجتماعی با دیگران از دوران کودکی تا لحظه ایجاد ابتکار اجتماعی توسط آنان منجر به شکل گیری نظریه بنیانی شد. الگوی به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد مقوله اصلی که منجر به ایجاد ابتکارات کارآفرینانه اجتماعی می شود گرایش فرد به فعالیت های مسئولانه اجتماعی است که ایجاد ابتکار اجتماعی را مطلوب می کند. چنانچه چنین فردی تحت تأثیر شرایط واسطه ای و محیطی ویژه، ایجاد ابتکار اجتماعی را امکان پذیر بیابد، راهبردهای ویژه ای را در پیش می گیرد که در نتیجه آن ها، ابتکار کارآفرینانه اجتماعی جدید، شکل می گیرد. بر اساس نتایج، تقویت حس مسئولیت اجتماعی افراد نسبت به مسائل اجتماعی از طریق افزایش آگاهی پیشنهاد می گردد.

بازآفرینی یک چشم انداز جامع و یکپارچه است که هدف آن حل مشکلات شهری است و به دنبال ایجاد تغییرات پایدار از نظر اقتصادی، فیزیکی، اجتماعی، محیطی است. اما در این روند بیشتر بر ابعاد کالبدی توجه شده و مسائل اجتماعی و فرهنگی کمتر مدنظر بوده است. به نظر می رسد رفع این نقیصه تنها با بهره مندی از نوآوری اجتماعی ممکن باشد. در این معنا، نوآوری اجتماعی به کاربرد شبکه ها، روابط اجتماعی، همکاری، انسجام اجتماعی، ارضای نیازهای انسانی، بهبود کیفیت زندگی، توانمندسازی، پایداری و مقیاس پذیری اشاره دارد. به این منظور، این تحقیق به شیوه توصیفی و تحلیلی و بررسی امکان بهره مندی از نوآوری اجتماعی در بازآفرینی بافت های ناهمگون در شهر نیشابور به انجام رسید. داده های مورد نیاز از نمونه ای به حجم 30 نفر از متخصصان گردآوری شد. این داده ها با استفاده از تکنیک های SWOT و ACCEPT تجزبه و تحلیل و ارزیابی گردید. یافته ها نشان داد که در بافت های ناهمگون نیشابور، 4 راهبرد در حوزه نوآوری اجتماعی امکان استفاده دارند. در این بین، «استفاده از ظرفیت نهادها و هیئات مذهبی در جهت تشویق مردم به مشارکت در طرح های بازآفرینی، بالاترین اولویت را به خود اختصاص می دهد. این یافته نشانگر آن است که مدیران شهری، شرکت ها و سازمان ها، می توانند از رویکردهای کم هزینه تر، اما موثرتری در بازآفرینی بهره برداری نمایند که تاکنون توجه چندانی به آنها نشده است.

این مطالعه با هدف بررسی مدل های درآمدی در نوآوری اجتماعی، که نقش مهمی در تضمین پایداری مالی ایفا می کند، انجام شد. از طریق تجزیه و تحلیل کتاب سنجی ادبیات تحقیق در مورد این موضوع، این مطالعه با هدف شناسایی شکاف ها در دانش، مشارکت کنندگان قابل توجه، روندهای نوظهور و زمینه هایی برای تحقیقات آینده انجام شد. این روش شامل بررسی سیستماتیک ادبیات با استفاده از پایگاه داده وب آف ساینس و تکنیک های کتاب سنجی مانند استناد و تحلیل استنادی و تحلیل هم استنادی پویا بود. یافته های این مطالعه چهار حوزه موضوعی مهم را نشان داد، از جمله «مدل های کسب وکار برای نوآوری اجتماعی: رویکردهای مقرون به صرفه و پایدار»، «کاوش مدل های درآمدی نوآوری اجتماعی: استارت آپ های دایره ای»، «کاوش مدل های درآمدی و نوآوری مدل کسب وکار». در شرکت های اجتماعی و کارآفرینی پایدار، و «کاوش مدل های کسب وکار برای تأثیر اجتماعی و رفاه». این تجزیه و تحلیل همچنین شکاف های تحقیقاتی را در این موضوعات شناسایی کرد و راه های بالقوه ای را برای تحقیقات آینده پیشنهاد کرد. محدودیت های مطالعه تأیید شد، از آنجا که مطالعه فقط بر مقالات پایگاه داده وب آف ساینس متمرکز بود، این ممکن است بر نتایج تأثیر بگذارد. با این وجود، این مطالعه یک نقشه راه برای محققان آینده که علاقه مند به مطالعه ارزیابی تأثیر نوآوری اجتماعی هستند ارائه می دهد و به پیشرفت تحقیقات نوآوری اجتماعی کمک می کند. این یافته ها بینش های ارزشمندی را برای سیاست گذاران، شاغلین و محققان در توسعه و اجرای مدل های درآمدی که از پایداری مالی نوآوری اجتماعی حمایت می کنند، ارائه می کند.

 هم نوآوری اجتماعی رویکرد نوینی است که به دنبال حل مسائل جامعه و ارائه خدمات عمومی از طریق همکاری و مشارکت شهروندان  است. برای تحقق و پیاده سازی هم نوآوری اجتماعی در بخش عمومی لازم است که ابزارها و سازوکارهای مناسب شناسایی شوند و با کاربست درست آن ها تحول و نوآوری در حل مسائل و ارائه خدمات عمومی انجام شود. پژوهش حاضر باهدف شناسایی ابزارها و سازوکارهای تحقق هم نوآوری اجتماعی در بخش عمومی شکل گرفته است. روش پژوهش حاضر، روشی کیفی مرور نظام مند ادبیات است. در مرور نظام مند ادبیات ابتدا ۱۱۱ اثر علمی شناسایی شدند و پس از طی مراحل مختلف بررسی و پالایش منابع،  49  اثر علمی انتخاب شدند و با روش ترکیب مضمونی، مفاهیم اولیه و مقوله ها استخراج شدند. با تجزیه وتحلیل یافته ها،  ۵8 ابزار هم نوآوری اجتماعی در چهار گونه ابزارهای سازمانی، ابزارهای قانونی، ابزارهای اقتصادی و ابزارهای اطلاعاتی (نرم و هوشمند) شناسایی و طبقه بندی شدند. با بررسی ابزارهای مختلف مشخص شد که برای تحقق هم نوآوری اجتماعی بایستی مجموعه ابزارها را باتوجه به شرایط و اقتضائات نظام خط مشی گذاری و نظام اداری بخش عمومی استفاده کرد و از به کارگیری ابزارهای اقتداری و بوروکراتیک که تلازمی با هم نوآوری اجتماعی ندارند، اجتناب کرد و تمرکز بر ابزارهای سازمانی واسطه ای با مدیریت بخش خصوصی و کسب وکار باشد.

با توجه به چالش های پیچیده اجتماعی و عدم کفایت نوآوری فناورانه در حل آنها، ادبیات حوزه نوآوری در سال های اخیر به سمت نوآوری اجتماعی گرایش پیدا کرده است. افزایش توجه به نوآوری اجتماعی و ورود حوزه های مطالعاتی گوناگون به آن، بر گستردگی این مفهوم افزوده است، به طوری که هنوز تعریف جامعی از آن ارائه نشده است. بنابراین پژوهش کنونی تلاش می کند با استفاده از روش فراتلفیق (الگوی سندلوسکی و باروسو)، یک چارچوب جامع از حوزه های مطالعاتی نوآوری اجتماعی ارائه دهد تا بدین ترتیب بتواند تا حدی از پراکندگی این حوزه مطالعاتی بکاهد و مسیر را برای پژوهشگران علاقه مند روشن سازد. جامعه آماری، پژوهش های منتشرشده در پایگاه داده های گوگل اسکالر، ساینس دایرکت و اسکوپوس بودند که بر این اساس، 126 مقاله شناسایی و با روش نمونه گیری هدفمند، 34 مقاله انتخاب شد. همچنین برای تحلیل داده ها از روش تحلیل مضمون استفاده شد. در پایان، 75 شناسه، 12 مضمون فرعی و هشت بُعد یا مضمون اصلی شامل نهادها، حکمرانی و توسعه محلی، تغییر نظام مند و مقابله با چالش های اجتماعی، مشارکت ها، اتحادها و شبکه ها، جنبه های روانشناختی، مدیریت و کسب وکار، جنبه های اخلاقی و توسعه رویکرد فرارشته ای، شناسایی و تحلیل شد. درنهایت نیز براساس یافته های به دست آمده، چارچوبی برای مطالعات حوزه نوآوری اجتماعی ارائه شد و موضوعاتی برای تحقیقات آتی پیشنهاد شد.

امروزه نوآوری در تقویت شبکه های فرامنطقه ای اهمیت بسیاری دارد. شبکه های نوآورانه منطقه ای میتوانند با استفاده از رویکردهای همپیوندی مناطق روستایی ارتباطات مستحکمی را با شبکه های فرامنطقه ای برقرار کنند. شرایط غیرقابل انتظاری که این پژوهش پیرامون آن شکل گرفته آن است که در محدوده شهرستان سمیرم علیرغم امکانات بسیاری که برای شکل گیری شبکه نوآور منطقه ای وجود دارد، این منطقه نتوانسته است به هیچ شبکه ای حول نوآوری منطقه ای من جمله شبکه نوآور اجتماعی دست یابد. هدف این پژوهش بررسی چالش های شبکه های نوآوری اجتماعی با رویکرد هم پیوندی مناطق روستایی با شبکه های فرامنطقه ای است، سوال اصلی این است که چالش های کلیدی سد راه ایجاد شبکه های نوآور اجتماعی و همچنین شرکت های اجتماعی کدامند؟ این مقاله در نظر دارد با تحلیل محتوای کیفی مبتنی بر مصاحبه های نیمه ساختار یافته با خبرگان این حوزه به بررسی چالش های شبکه های نوآورانه روستایی بپردازد. روش پژوهش کیفی اکتشافی است که بر مبنای مصاحبه نیمه ساختار یافته با مسئولین و متخصصان محلی برنامه ریزی منطقه ای و توسعه روستایی می باشد. در تجزیه و تحلیل اطلاعات، با استفاده از تحلیل محتوای کیفی مصاحبه ها، با استفاده از نرم افزار MAXQDA یافته های پژوهش ارائه گردید. نتایج حاکی از آن است که مناطق روستایی سمیرم دارای ضعف زیرساختی، مدیریتی، اقتصادی است و عدم مشارکت مردم در توسعه روستا نیز یکی از چالش های حائز اهمیت است که در پی بی اعتمادی مردم نسبت به مسئولین محلی و همچنین قبیله گرایی در این مناطق به وجود آمده است. در مناطق روستایی سمیرم میتوان با استفاده از شرکت های فنی و مهندسی کشاورزی که زیر نظر جهادکشاورزی فعالیت دارند به توسعه و ایجاد شبکه های نوآور اجتماعی پرداخت، زیرا که سازوکاری نزدیک به شرکت های اجتماعی بررسی شده در مبانی نظری دارند.

در این پژوهش ارائه الگوی نهادینه سازی نوآوری اجتماعی با تاکید بر مزیت رقابتی جهت کسب سهم بیشتر بازار در شرایط پیچیده رقابتی انجام گردید. براساس هدف، تبیینی و اکتشافی که سعی دارد الگوی نهادینه سازی نوآوری اجتماعی با تاکید بر مزیت رقابتی را با استفاده از روش دلفی و مدلسازی ساختاری - تفسیری مشخص سازد. بر حسب نتیجه این تحقیق از نوع توسعه ای بوده و همچنین از نظر گردآوری اطلاعات از نوع آمیخته می باشد. جامعه آماری این تحقیق خبرگان در شرکت های تجاری بازرگانی استان خوزستان و روش نمونه گیری از نوع هدفمند و با رویکرد انتخاب و استفاده از رویکرد های تخصصی و علمی خبرگان است. به منظور گرد آوری داده های مورد نیاز ابتدا با ایجاد پانل دلفی18 نفره از خبرگان در شرکت های تجاری استان خوزستان با تکیه بر مطالعات پیشین 8 معیار و 49 زیر معیار شناسایی شد. به ترتیب بکارگیری شیوه های متفاوت بازاریابی رتبه اول، محوریت فعالیت های اجتماعی رتبه دوم، تغییر و اصلاح رویکرد های بازاریابی رتبه سوم، تمرکز بر نیروی انسانی متخصص رتبه چهارم، بازاریابی اجتماعی رتبه پنجم، نوآوری بازاریابی رتبه ششم، ترسیم چشم انداز و خلق ارزش مشترک رتبه هفتم، شبکه سازی و توسعه تصویر ذهنی رتبه هشتم و آخرین اولویت معیارهای نهادینه سازی نوآوری اجتماعی با تاکید بر مزیت رقابتی حاصل شد.