نیروهای پیشران

توانایی یک سیستم، جامعه یا اجتماع برای مقابله، جذب، سازگاری و احیای به موقع در برابر اثرهای یک مخاطره و روشی مؤثر برای حفاظت و بازگشت کارکردها و ساختارهای اساسی مهم جامعه در برابر بحران را تاب آوری گویند که ابعاد زیادی دارد و بعد اقتصادی این مفهوم در این مقاله بحث می شود. با توجه به جایگاه ویژه کلان شهر تبریز در منطقه شمال غرب کشور و اهمیت آن از بعد اقتصادی در میان شهرهای ایران و نیز قدمت دیرینه و تاریخ پر فراز و نشیب آن و اهمیتی که همواره در سطح کشور داشته است، مطالعه آن در زمینه تاب آوری بسیار مهم است. فرایند این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و نوع روش پژوهش توصیفی - تحلیلی است و «رویکردی اکتشافی» نسبت به آینده دارد. تحقیق حاضر دو بخش دارد؛ در بخش اول، به منظور ایجاد پایگاهی از عوامل اولیه موجود درباره تاب آوری اقتصادی (گردآوری داده ها و اطلاعات) از تکنیک پویش محیطی (بررسی مقالات و منابع چاپی، مصاحبه با متخصصان و پایش همایش ها و کنفرانس ها) و بررسی پیشینه ادبیات استفاده شده است. بدین منظور، اطلاعات ازطریق منابع اسنادی، کتابخانه ای و پیمایشی گردآوری شده و با متغیرهای حاصل از مصاحبه با کارشناسان و متخصصان تاب آوری شهری تلفیق شده اند. در بخش دوم، از کارشناسان و نخبگان (25 نفر) خواسته شد مهم ترین عوامل کلیدی اثرگذار در تاب آوری اقتصادی شهر تبریز را در ۱۰ سال آینده مشخص و درنهایت با شناسایی عوامل تأثیرگذار در تاب آوری اقتصادی شهر تبریز، راهبردهای مختلف تدوین کنند.

قلمروگستری ناتو به شرق اروپا در سال 2022، منجر به حمله روسیه به اوکراین گردید که آثار مخربی را برای ملت های دو کشور و دولت های آن ها در پی داشت و به نوعی کل اروپا و بخش های اعظمی از جهان را تحت الشعاع قرار داد. این پژوهش با هدف ترسیم سناریوهای محتمل فراروی جنگ روسیه و اوکراین در افق 1407 انجام شده است. نوع تحقیق کاربردی و از حیث ماهیت و روش، توصیفی اکتشافی است که به روش سناریونویسی با رویکرد کمّی صورت پذیرفته است. روش جامعه آماری به صورت هدفمند و نمونه گیری به صورت تمام شمار، شامل 17 نفر از اساتید دانشگاه های نیروهای مسلح و فرماندهان نظامی با حداقل 5 سال سابقه خدمت در مشاغل راهبردی است. شیوه گردآوری اطلاعات با انجام مطالعات کتابخانه ای علمی و تخصصی، بهره گیری از روش های ذهن انگیزی و مصاحبه با خبرگان به شکل نشست های خبرگی بود. برای ترسیم سناریوها، از روش تجزیه و تحلیل سناریوپردازی، مبتنی بر هفت گام سناریونویسی با رویکرد کمّی بهره گرفته شد. با کسب نظر خبرگان و تحلیل های کمّی انجام شده، چهار سناریو ممکن، باورپذیر و محتمل با عناوین «جنگ طولانی (جنگ جهانی سوم)» (باورپذیر فاجعه آمیز) با اثرگذاری قوی، «راه حل دیپلماتیک» (باورپذیر خوش بینانه) با اثرگذاری متوسط، «جنگ اروپایی» (محتمل بدبینانه) با اثرگذاری قوی، و «سرنگونی پوتین و تجزیه روسیه» (محتمل بدبینانه) با اثرگذاری خیلی قوی، ترسیم شد.

زمینه و هدف: جهانی سازی مراقبت های بهداشتی موجب پیدایش گونه جدیدی از گردشگری در شهرها شده است که معمولاً به عنوان گردشگری پزشکی نیز شناخته می شود. در این بین در ایران کلان شهرهای تبریز و اردبیل به دلیل موقعیت جغرافیایی برتر و داشتن امکانات و تجهیزات پزشکی مناسب به عنوان یکی از مهم ترین مقاصد این گونه گردشگری برای گردشگران داخلی و خارجی شناخته شده است؛ بنابراین، این پژوهش به دنبال بررسی و شناسایی مهم ترین نیروهای پیشران مؤثر بر توسعه گردشگری پزشکی در شهرهای تبریز و اردبیل با رویکرد آینده پژوهی در افق زمانی 1402 الی 1412 می پردازد.روش شناسی: این پژوهش بر اساس هدف، از نوع کاربردی و از منظر ماهیت بر اساس روش های علم آینده پژوهی هنجاری-تحلیلی می باشد که با ترکیبی از روش های اسنادی و پیمایشی انجام گرفته است. جهت گردآوری داده های مورد نیاز از ابزار پرسش نامه که شامل 65 عامل که با استفاده از نظر کارشناسان شناسایی و استخراج شده و با استفاده از نظر تعداد 25 نفر از متخصصین و کارشناسان با روش دلفی تکمیل گردیده، استفاده شده است. در مرحله بعد متغیرهای راهبردی در توسعه گردشگری پزشکی در شهرهای اردبیل و تبریز با استفاده از روش تحلیل آثار متقاطع عوامل در نرم افزار میک مک به کار گرفته شده است.یافته ها: یافته های تحقیق بیانگر آن است که از میان 65 عامل بررسی شده در این تحقیق، 13 عامل به عنوان عامل کلیدی مؤثر در توسعه گردشگری پزشکی شهرهای تبریز و اردبیل انتخاب شده است.نتیجه گیری و پیشنهادات: نتایج تحقیق بیانگر آن است که این 13 عامل کلیدی برای شهر تبریز عبارت اند از: مدیریت تخصص محور، حکم روایی مطلوب، همکاری های بین المللی، مدیریت کلان و یکپارچه، استفاده از تجربیات سایر کشورها، امنیت عمومی، وجود نهاد ناظر، رفع مشکلات حقوقی، صدور ویزای گردشگری درمانی، پشتیبانی از بخش خصوصی، نظام اقتصادی، شهرک سلامت، ایجاد تسهیلات. بررسی جابه جایی عوامل در دو گروه تحلیل اثرات مستقیم و غیرمستقیم برای شهر اردبیل نیز بیانگر آن است که مدیریت تخصص محور، حکم روایی مطلوب، همکاری های بین المللی، شهرک سلامت، پشتیبانی از بخش خصوصی، قیمت گذاری شفاف، حمایت همه جانبه، مدیریت کلان و یکپارچه، استفاده از تجربیات سایر کشورها، دسترسی به اطلاعات مراکز درمانی، وجود نهاد ناظر، نرخ ثابت ارز، استراتژی بازاریابی به عنوان عوامل کلیدی مطرح شده و بیشترین میزان تأثیرگذاری را در میان عوامل مؤثر بر الگوی آتی توسعه گردشگری پزشکی شهر اردبیل خواهند داشت.نوآوری و اصالت: در مقایسه با مطالعات گذشته در حوزه گردشگری پزشکی، اتخاذ رویکرد آینده پژوهی ضمن شکل دهی ایده های جدید برای برنامه ریزی مطلوب در جهت توسعه گردشگری پزشکی با نگاه کلان و در نظر گرفتن شاخص های متعدد و تحلیل آن می تواند به راهنمای عمل مدیران و دست اندرکاران توسعه گردشگری پزشکی در کشور مناسب واقع گردیده تا چشم انداز مناسبی برای بازار صنعت گردشگری پزشکی داشته باشند.