برنامه ریزی و توسعه گردشگری

زمینه و هدف: گردشگران بین المللی به دلایل مختلفی نظیر قابل شناسایی بودن، داشتن اموال ارزشمند، رفتن به اماکن مساعد بزهکاری، نداشتنِ احتیاط کافی در سفر، نداشتن حامی، عدم آشنایی با مقررات و رسوم جامعه میزبان، نداشتنِ فرصت کافی برای تعقیب از گروه های آسیب پذیر نسبت به بزهکاری هستند؛ لذا تضمین امنیت گردشگری در این راستا ضروری بوده که تحقق آن مستلزم همکاری جامعه مدنی، و به ویژه سازمان های مردم نهاد در قالب یک الگوی مشارکتی است.روش شناسی: در پژوهش حاضر به روشی توصیفی تحلیلی نقش سمن ها در پاسخ دهی به بزه دیدگی گردشگران خارجی بررسی شده است.یافته ها: یافته ها حاکی است این سازمان ها هم در مرحله ی پیشگیری و هم واکنش نسبت بزه-دیدگی گردشگران می توانند نقش آفرینی نمایند.نتیجه گیری و پیشنهادات: از جهت پاسخ های کنشی، با ارائه اطلاعات به گردشگران و تعامل با آژانس های گردشگری و پلیس محلی می توانند در برنامه ریزی جهت حفظ امنیت گردشگران مشارکت نمایند و با ایجاد فضای تفاهم می توانند به به سازی محیط گردشگری از جهت امنیت کمک نمایند. در ارتباط با پاسخ های واکنشی نیز به عنوان دوست دادگاه در اعلام جرم، مشارکت فعالانه در فرآیند دادرسی، ارائه ادله و اعتراض به آرا در جهت حمایت ازحقوق گردشگران بزه دیده ای که امکان اقامت طولانی در کشور میزبان را ندارند می توانند ایفای نقش کنند که مقررات کشور ما در این زمینه خلأ دارند.نوآوری و اصالت: این پژوهش، تلاشی به منظور پوشش نظری خلأ قانون آیین دادرسی کیفری در به رسمیت شناختنِ جایگاه سازمان های مردم نهاد در جهت مشارکت در فرآیند کیفری مربوط به حقوق گردشگران بزه دیده می باشد.

زمینه و هدف: در نواحی روستاییِ دارای ظرفیت ها و پتانسیل های مطلوب از نظر جاذبه های گردشگری به ویژه روستاهای هدف گردشگری، توسعه ی گردشگری می تواند گزینه ی مناسبی برای پویایی اجتماعی و توسعه ی روستایی باشد که به واسطه ی آن می توان از یک طرف به تثبیت و نگهداشت جمعیت در نواحی روستایی و از طرف دیگر، به حفظ هویت اجتماعی-فرهنگی در این نواحی کمک کرد. حمایت جامعه ی میزبان یکی از پیش شرط های اصلی برای توسعه ی گردشگری روستایی است. روش شناسی: تحقیق حاضر به لحاظ هدف، کابردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی-تحلیلی است. جامعه ی آماری تحقیق، جمعیت 18 ساله و بزرگتر ساکن در روستاهای هدف گردشگری شهرستان مرودشت شامل دشتک، کندازی و جیدرزار می باشد. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 350 نمونه برآورد گردید. شیوه نمونه گیری به صورت احتمالی طبقه بندی شده بوده و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون های آماری t تک نمونه ای، t برای نمونه های مستقل، تحلیل رگرسیون چندگانه، تحلیل واریانس یکطرفه و ضریب همبستگی پیرسون با بهره گیری از نرم افزار SPSS انجام شده است. یافته ها: نگرش روستانشینان نسبت به پیامدهای مطلوب اقتصادی، فرهنگی، محیطی و زیرساختی گردشگری و همچنین حمایت جامعه ی محلی از توسعه ی گردشگری از سطح متوسط بالاتر است. همچنین، در سطح اطمینان 95 درصد، اثر ترکیبی متغیرهای نگرش روستانشینان نسبت به پیامدهای اقتصادی، فرهنگی، محیطی و زیرساختی گردشگری بر حمایت از توسعه ی گردشگری معنادار است و 72 درصد از واریانس حمایت از توسعه ی گردشگری را تبیین می کند. نتیجه گیری و پیشنهادات: اقداماتی نظیر سهیم کردن ساکنان جامعه ی میزبان در منافع اقتصادی حاصل از گردشگری، تأکید بر حفظ درون مایه های فرهنگی جامعه ی بومی، توسعه ی زیرساخت ها در نواحی روستایی و تأمین خدمات مورد نیاز جامعه ی میزبان و گردشگران، می تواند نقش مؤثری در تقویت حمایت جامعه ی محلی از توسعه ی گردشگری داشته باشد. نوآوری و اصالت: پژوهش حاضر به لحاظ موضوعی، نخستین پژوهش در منطقه مورد مطالعه است. علی رغم وجود ظرفیت ها و پتانسیل های مطلوب از نظر جاذبه های گردشگری، تاکنون مطالعه ی خاصی در زمینه نگرش جامعه محلی این منطقه نسبت به توسعه گردشگری انجام نشده است و پژوهش حاضر می تواند زمینه ساز پژوهش های آتی باشد.

زمینه و هدف: گردشگری اجدادی یکی از بخش های نوظهور گردشگری به ویژه در ایران قلمداد می شود. بنابراین، به عنوان گام های اولیه به منظور شناخت بیشتر این بخش از گردشگری، هدف پژوهش حاضر تحلیل و شناسایی انگیزه های مختلف گردشگرهای اجدادی و مکان های مورد توجه آنها در سفر به سرزمین اجدادی است. یافته های حاصل از این پژوهش می تواند برای ساماندهی اثربخش این نوع از گردشگری حائز اهمیت باشد.روش شناسی: داده های این پژوهش، با استفاده از 17 مصاحبه نیمه ساختارمند با متخصصان گردشگری اجدادی، گردشگری فرهنگی، اساتید تاریخ و راهنمایان فرهنگی که سابقه برگزاری تورهای مرتبط با گردشگری اجدادی را داشته اند گردآوری شده است. روش نمونه گیری به صورت هدفمند با تأکید بر تخصص، تحصیلات، تجربه تور و سابقه کار مرتبط انجام شد و مصاحبه ها با روش تحلیل مضمون و به کمک نرم افزار مکس کیودا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها: انگیزه های اصلی در گردشگری اجدادی که در پژوهش حاضر شناسایی شد عبارتند از: آشنایی با پیشینه نیاکان، برقراری و حفظ ارتباط با گذشته، منافع اقتصادی، جذابیت های سرزمین اجدادی، ادای احترام، یادآوری گذشته، احساس تعلق به سرزمین اجدادی و کسب تجربه احساسی. همچنین، به طور کلی، سه گروه انگیزه شامل: 1) علاقه و نیاز شخصی، 2) نشان دادن هویت و فرهنگ خود به دیگران و 3) بهبود وضعیت سرزمین اجدادی، شناسایی شد.نتیجه گیری و پیشنهادات: یافته های این پژوهش نشان می دهد که بخش های مختلف صنعت گردشگری به خصوص دفاتر مسافرتی و گردشگری می توانند بر این بخش از بازار، به لحاظ اقتصادی، با تاکید بر ابعاد احساسی گردشگرها تمرکز کنند. به طور مثال، دفاتر مسافرتی می توانند در زمینه مهمترین ابزارهای بازاریابی محرک انگیزه های احساسی گردشگری اجدادی، از راهبردهای مختلف استفاده کنند.    نوآوری و اصالت: توجه به درون مایه های روانشناختی و جامعه شناختی گردشگرهای دورمانده از سرزمین اجدادی، نوآوری و اصالت پژوهش حاضر قلمداد می شود چرا که به نظر می رسد این موضوع، برای اولین مرتبه در منابع داخلی مورد توجه قرار گرفته است.

زمینه و هدف: جهانی سازی مراقبت های بهداشتی موجب پیدایش گونه جدیدی از گردشگری در شهرها شده است که معمولاً به عنوان گردشگری پزشکی نیز شناخته می شود. در این بین در ایران کلان شهرهای تبریز و اردبیل به دلیل موقعیت جغرافیایی برتر و داشتن امکانات و تجهیزات پزشکی مناسب به عنوان یکی از مهم ترین مقاصد این گونه گردشگری برای گردشگران داخلی و خارجی شناخته شده است؛ بنابراین، این پژوهش به دنبال بررسی و شناسایی مهم ترین نیروهای پیشران مؤثر بر توسعه گردشگری پزشکی در شهرهای تبریز و اردبیل با رویکرد آینده پژوهی در افق زمانی 1402 الی 1412 می پردازد.روش شناسی: این پژوهش بر اساس هدف، از نوع کاربردی و از منظر ماهیت بر اساس روش های علم آینده پژوهی هنجاری-تحلیلی می باشد که با ترکیبی از روش های اسنادی و پیمایشی انجام گرفته است. جهت گردآوری داده های مورد نیاز از ابزار پرسش نامه که شامل 65 عامل که با استفاده از نظر کارشناسان شناسایی و استخراج شده و با استفاده از نظر تعداد 25 نفر از متخصصین و کارشناسان با روش دلفی تکمیل گردیده، استفاده شده است. در مرحله بعد متغیرهای راهبردی در توسعه گردشگری پزشکی در شهرهای اردبیل و تبریز با استفاده از روش تحلیل آثار متقاطع عوامل در نرم افزار میک مک به کار گرفته شده است.یافته ها: یافته های تحقیق بیانگر آن است که از میان 65 عامل بررسی شده در این تحقیق، 13 عامل به عنوان عامل کلیدی مؤثر در توسعه گردشگری پزشکی شهرهای تبریز و اردبیل انتخاب شده است.نتیجه گیری و پیشنهادات: نتایج تحقیق بیانگر آن است که این 13 عامل کلیدی برای شهر تبریز عبارت اند از: مدیریت تخصص محور، حکم روایی مطلوب، همکاری های بین المللی، مدیریت کلان و یکپارچه، استفاده از تجربیات سایر کشورها، امنیت عمومی، وجود نهاد ناظر، رفع مشکلات حقوقی، صدور ویزای گردشگری درمانی، پشتیبانی از بخش خصوصی، نظام اقتصادی، شهرک سلامت، ایجاد تسهیلات. بررسی جابه جایی عوامل در دو گروه تحلیل اثرات مستقیم و غیرمستقیم برای شهر اردبیل نیز بیانگر آن است که مدیریت تخصص محور، حکم روایی مطلوب، همکاری های بین المللی، شهرک سلامت، پشتیبانی از بخش خصوصی، قیمت گذاری شفاف، حمایت همه جانبه، مدیریت کلان و یکپارچه، استفاده از تجربیات سایر کشورها، دسترسی به اطلاعات مراکز درمانی، وجود نهاد ناظر، نرخ ثابت ارز، استراتژی بازاریابی به عنوان عوامل کلیدی مطرح شده و بیشترین میزان تأثیرگذاری را در میان عوامل مؤثر بر الگوی آتی توسعه گردشگری پزشکی شهر اردبیل خواهند داشت.نوآوری و اصالت: در مقایسه با مطالعات گذشته در حوزه گردشگری پزشکی، اتخاذ رویکرد آینده پژوهی ضمن شکل دهی ایده های جدید برای برنامه ریزی مطلوب در جهت توسعه گردشگری پزشکی با نگاه کلان و در نظر گرفتن شاخص های متعدد و تحلیل آن می تواند به راهنمای عمل مدیران و دست اندرکاران توسعه گردشگری پزشکی در کشور مناسب واقع گردیده تا چشم انداز مناسبی برای بازار صنعت گردشگری پزشکی داشته باشند.

زمینه و هدف: صنعت گردشگری به دلیل ماهیت پویایی که دارد، به شدت از شیوع بیماری کرونا تأثیر پذیرفت و یک دوره رکود همراه با از بین رفتن بسیاری از مشاغل را تجربه کرد. احیا و بازسازی سلامت جامعه و کسب و کارهای گردشگری یک هدف مهم برای دولت ها و فعالین حوزه گردشگری است. بر اساس همین شناخت عوامل و مؤلفه های مؤثر بر کسب و کارهای گردشگری در دوران پساکرونا می تواند در بهبود شرایط و بازسازی سریع تر این صنعت حائز اهمیت باشد. این پژوهش به دنبال بررسی و شناسایی عوامل مؤثر بر کسب و کارهای گردشگری روستایی در دوران پساکرونا است. روش شناسی: روش تحقیق مورد استفاده از نوع کمی و با توجه به هدف آن کاربردی بوده که با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و در بازه زمانی بهار سال 1402 انجام شده است. قلمرو مکانی مطالعه حاضر در استان جهارمحال و بختیاری بوده و جامعه آماری پژوهش، شامل کلیه سرپرستان خانوار روستایی ساکن در 13 روستای هدف گردشگری در این استان بوده است و از بین آن ها 149 نفر به صورت تصادفی انتخاب و مورد پرسش قرار گرفتند. روایی پرسش نامه به صورت صوری و توسط اساتید و نخبگان با اصلاحات لازم تأیید شد و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ مورد آزمون و تأیید قرار گرفت. برای استخراج عوامل و مؤلفه ای مورد نظر، از تحلیل عاملی اکتشافی در نرم افزار SPSS استفاده شد. یافته ها: نشان می دهد که مجموع 7 عامل استخراج شده (زیرساختی-حمایتی؛ آموزشی-فرهنگی؛ پتانسیل سنجی و شناخت ظرفیت ها؛ بازیابی سلامت و شرایط روحی، توسعه تکنولوژی؛ تغییر رویکرد و انعطاف مدیریتی؛ و محیط محوری)، 62/56درصد از واریانس کل متغیر وابسته را تبیین کرده است.  نتیجه گیری و پیشنهادات: درصد تبیین 7 عامل استخراج شده به ترتیب اهمیت بدین گونه است: عامل اول: زیرساختی-حمایتی 75 /16؛ عامل دوم: آموزشی-فرهنگی 12/42؛ عامل سوم: پتانسیل سنجی و شناخت ظرفیت ها 9/97؛ عامل چهارم: بازیابی سلامت و شرایط روحی 8/74، عامل پنجم: توسعه تکنولوژی 5/26؛ عامل ششم: تغییر رویکرد و انعطاف مدیریتی 4/83 و عامل هفتم: محیط محوری 4/59درصد از واریانس کل متغیر وابسته را تبیین می کنند. نوآوری و اصالت: کرونا پدیده ای بود که آسیب های جدی به کسب و کارهای مختلف به ویژه صنعت گردشگری وارد کرد و مسیر این کسب و کارها را عوض کرد، پرداختن به عواملی که بعد از کرونا می تواند در کسب و کارهای گردشگری به ویژه در مناطق روستایی تأثیرپذیر باشد تا حدودی مورد غفلت قرار گرفته است و این موضوع در استان هایی مانند چهارمحال و بختیاری نمود بیشتری دارد. بر اساس همین، پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر کسب و کارهای گردشگری پساکرونا در مناطق روستایی استان چهارمحال و بختیاری انجام شد.

زمینه و هدف: گردشگری بیش از حد در شهرهای تاریخی به یک چالش جدی تبدیل شده است. این پژوهش با هدف بررسی راهکارهای مدیریت گردشگری بیش از حد و امکان سنجی ترویج مقاصد جایگزین در بافت تاریخی شهر یزد انجام شده است. روش شناسی: این مطالعه با رویکرد کیفی و استراتژی مطالعه موردی انجام شده است. داده ها از طریق 15 مصاحبه نیمه ساختاریافته با خبرگان حوزه های مختلف گردشگری و مدیریت شهری جمع آوری و با استفاده از روش تحلیل تماتیک مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته ها: نتایج پژوهش نشان می دهد که گردشگری بیش از حد در یزد چالش هایی مانند فشار بر زیرساخت ها، آسیب به بناهای تاریخی، تغییرات اجتماعی-فرهنگی و افزایش هزینه های زندگی برای ساکنان محلی ایجاد کرده است. راهکارهای اصلی شناسایی شده شامل تعیین ظرفیت تحمل گردشگری، ترویج مقاصد جایگزین، ایجاد سیستم مدیریت یکپارچه، افزایش مشارکت جامعه محلی، استفاده از فناوری های نوین و اجرای برنامه های آموزشی است. نتیجه گیری و پیشنهادات: مدیریت پایدار گردشگری در یزد نیازمند رویکردی جامع و چندبعدی است که ابعاد اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و زیست محیطی را در نظر بگیرد. ترویج مقاصد جایگزین می تواند به کاهش فشار بر بافت تاریخی کمک کند، اما موفقیت آن مستلزم توسعه زیرساخت ها، آموزش جامعه محلی و بازاریابی مؤثر است.   نوآوری و اصالت: این پژوهش با تمرکز بر زمینه خاص شهر تاریخی یزد، دیدگاه جامعی از چالش ها و راهکارهای مدیریت گردشگری بیش از حد در یک شهر تاریخی ایرانی ارائه می دهد. تاکید ویژه بر نقش فناوری و اهمیت آموزش و فرهنگ سازی، از جنبه های نوآورانه این پژوهش است که می تواند مسیرهای جدیدی برای تحقیقات آینده باز کند.

زمینه و هدف: صنایع دستی به عنوان سرمایه ملی و فرهنگی ما ایرانیان در سطح بین الملل شناخته می شود. صنایع دستی تداعی کننده آداب و رسوم، باورهای اجتماعی و فرهنگی مردم ایران است. طراحی بسته بندی ای که فاکتورهای هویتی و فرهنگی در آن لحاظ شده باشد به ارزش صنایع دستی می افزاید. این پژوهش تاثیر مدل طراحی فرهنگ محور بر نگرش مصرف کننده نسبت به بسته بندی صنایع دستی را مورد بررسی قرار می دهد. روش شناسی: این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش، توصیفی است. جامعه آماری کل ایرانیان علاقه مند به صنایع دستی می باشند. حجم نمونه ۴۱۶ نفر می باشد. داده ها بوسیله پرسشنامه پژوهشگر ساخته و روش نمونه گیری در دسترس استفاده شد. برای سنجش اعتبار پرسشنامه از روش آلفای کرونباخ، پایایی ترکیبی، روایی واگرا و روایی همگرا استفاده گردید. روش تحلیل داده ها مدل سازی معادلات ساختاری است که با نرم افزارهای آماری Smart PLS4 وSPSS 26 انجام پذیرفت. یافته ها: از ۷ فرضیه مورد بررسی،۶ فرضیه ( تاثیر حیطه کاربر بر نگرش مصرف کننده، تاثیر حیطه محصول بر نگرش مصرف کننده، تاثیر شناخت مشتری بر احساس، تاثیر احساس مشتری بر رفتار خرید، تاثیر حیطه طراح بر حیطه محصول، تاثیر حیطه کاربر بر حیطه محصول) مورد پذیرش و فرضیه ی (تاثیرحیطه طراح بر نگرش مصرف کننده) رد شد. نتیجه گیری و پیشنهادات: این پژوهش استراتژی ها و پیشنهادات کاربردی همچون استفاده از مواد و متریالی هم جنس صنایع دستی، تنوع در طراحی بسته بندی متناسب با سلیقه کاربران، استفاده از تصاویر تداعی کننده فرهنگ و هویت آن منطقه، برای طراحی بسته بندی متناسب با نگرش مصرف کننده ارائه داد. نوآوری و اصالت: با استفاده از شواهد بدست آمده مدلی بر پایه فرهنگ و هویت برای بسته بندی صنایع دستی معرفی و اثر آن بر نگرش مصرف کننده بررسی شده تا بدین وسیله دید تازه ای به طراحان داده شود تا از مشکلات ناشی از نبود خلاقیت و فاکتورهای فرهنگی و هویتی جلوگیری گردد.

زمینه وهدف: امروزه ژئوتوریسم به لحاظ گستردگی و درآمدزایی از بخش های موفق صنعت گردشگری در دنیا به شمار می رود. تنوع لندفرمی و فسیل شناختی رشته کوه شتری در شرق شهرستان طبس با توجه به شرایط ویژه زمین شناسی، چینه ای و فسیلی از موقعیت بسیار مناسبی را برای جذب طبیعت گردان و گردشگران علمی فراهم می کند. روش شناسی: در این پژوهش از شاخص های زمین شناختی، ژئومورفولوژیکی، چینه شناسی و فسیل شناسی کمک گرفته است. نقشه های استفاده شده در این پژوهش نقشه های 1/100000 بشرویه  و 1/250000 طبس و بشرویه هستند و ویژگی های زمین گردشگری منطقه با روش رینارد ارزش گذاری گردید.یافته ها: تنوع بی نظیر پدیده های ژئومورفولوژیکی و زمین شناسی، می تواند عامل بسیار مهم و مؤثری در زمینه جذب گردشگر باشد. عناصر گردشگری می تواند برای توسعه گردشگری و اقتصاد محلی منطقه مهم باشد.نتیجه گیری و پیشنهادها: عوارض زمین ساختی، تنوع فسیل ها، جاذبه های چینه شناسی از جمله رخنمون مرز دونین – کربونیفر به عنوان یک پدیده جهانی، رخنمون مرز پرمین- تریاس معرف رخداد انقراض جهانی انتهای پرمین و از پدیده های جالب در رخنمون نهشته های ژوراسیک می توان به پدیده بدلند در سازند بغمشاه و پدیده های کارست در سازند اسفندیار اشاره نمود.  براساس مدل رینارد، ژئوسایت ها و ژئومورفوسایت ها طبقه بندی شده است.نوآوری و اصالت: این پدیده ها می توانند برای ژئوتوریسم و رونق اقتصاد محلی به عنوان یکی از استراتژی های توسعه به ویژه در روستاهای این منطقه کوهستانی به  کار گرفته شوند.