مطالب مرتبط با کلیدواژه

کلیله و دمنه


۸۱.

تحلیل تطبیقی «بسیج جمعی» مرغان و کبوتران در منطق الطیر و حکایت «کبوتر مطوّقه» در کلیله و دمنه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات فارسی (دانشگاه خوارزمی) سال ۳۰ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۷ (پیاپی ۹۲) ۱۳۵-۱۱۱

کلیدواژه‌ها: منطق الطیر کلیله و دمنه حکایت مرغان کبوتر مطوقه بسیج جمعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۰ تعداد دانلود : ۱۵۷
«بسیج جمعی» از نظریه های پرکاربرد در حوزه جامعه شناسی سیاسی معاصر است که بررسی و تحلیل سازوکارهای درونی حاکم بر جنبش های اجتماعی، انقلاب ها و آشوب های سیاسی را ممکن می کند. در پژوهش حاضر، هم روایت «مرغان جهان» در منطق الطیر و هم حکایت «کبوتر مطوّقه» در کلیله و دمنه، از کنش های جمعی متشکل و موفق در ادبیات کلاسیک فارسی و نوعی از بسیج جمعی و گردهمایی اجتماعی معطوف به تغییر ساختار و وضعیت حاکم به شمار آمده اند؛ ازاین رو، بررسی متغیرهای کمی و کیفی حاکم بر سازمان درونی آنها ضرورت دارد. کاربست شاخص هایی چون اصل کنشگر خردمند، اصل روابط عمومی، اصل ساختار کنش جمعی، اصل انسجام کمی و کیفی، اصل انگیزه ها و الگوهای رفتاری و... نشان دهنده پیچیدگی ساختاری این گونه از کنش های جمعی است. در این مقاله، تلاش می شود تا با روش تحلیل تطبیقی و کیفی، سازوکارهای درونی حاکم بر دو روایت پیش گفته بررسی شود تا میزان انسجام و نیز ظرفیت های توضیحی و تفسیری هریک به سنجش درآید.
۸۲.

مفهوم و مبانی خرد سیاسی در کلیله و دمنه(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: سیاست پژوهی اسلامی ایرانی سال اول تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 18 - 46

کلیدواژه‌ها: کلیله و دمنه اندیشه سیاسی ایرانشهری خرد خرد سیاسی اندیشه سیاسی در ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۴ تعداد دانلود : ۱۹۷
کلیله و دمنه اندرزنامه ای است درباره حکومت و سیاست که خطوط اصلی آن بر محور اندیشه های ایرانشهری است. «خرد» یکی از برجسته ترین این محورها است که می توان در عرصه حکومت داری ازآن به «خرد سیاسی» تعبیر کرد. هدف اصلی این مقاله واکاوی مفهوم و مبانی خرد در مفهوم سیاسی آن در کلیله و دمنه است. تلاش شده است با طرح پرسشی درباره مفهوم و مبانی خردسیاسی در این اثر و با استفاده از روش تحقیق توصیفی تحلیلی و با گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ای، در جهت دستیابی به این هدف حرکت کرد. درفرضیه ی اصلی مفهوم خرد سیاسی روش و منش اداره امور، و مبانی آن مواردی چون توامانی دین و سیاست، عدالت، اندیشه شاهی آرمانی، و فره ایزدی معرفی گردیده است. در نهایت نویسنده به این نتیجه دست یافته که خرد سیاسی در کلیله و دمنه به معنای کلی روش و منش سیاسی اداره امور متاثر از مبانی و ساختار کلی آن در اندیشه های کهن ایرانی به ویژه در اندیشه های سیاسی ایرانشهری است و نمودهای آن را می توان در باب های گوناگون این اثر بر حسب موقعیت و شرایط، در قالب حکایت ها ی گوناگون بررسی کرد.
۸۳.

تحلیل جامعه شناختی حکایت «کبوتر مطوّقه» از کلیله و دمنه (براساس نظریه «کنش جمعی»)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نثرپژوهی ادب فارسی دوره ۲۵ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۵۱ 23 - 43

کلیدواژه‌ها: کلیله و دمنه کبوتر مطوقه چارلز تیلی کنش جمعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۳ تعداد دانلود : ۱۴۵
نظریه «بسیج جمعی» تیلی، انقلاب و جنبش های رادیکال را گونه هایی از بسیج توده ای می داند که به دنبال تغییر و تحول هستند. تیلی با طرح این نظریه، به دنبال کالبدشکافی، شناخت و درک سازوکارهای درونی حاکم بر این گونه از جنبش های جمعی است. این نظریه با تعدیل و به صورت «کنش جمعی» می تواند سازوکار دورنی حاکم بر اتفاقات غیر سیاسی را نیز نشان دهد. حکایت «کبوتر مطوّقه»، الگویی برجسته از یک «کنش جمعی» متشکل، عمومی و هدف دار است که در موقعیتی خاص، توسط دسته ای از کبوتران به رهبری مطوّقه، سازماندهی می شود. سوال این است که آیا می توان با روش توصیفی تحلیلی و کیفی، حکایت کبوتر مطوّقه را به عنوان نمونه ای موفق از یک «کنش جمعی» پذیرفت؟ پیش فرض مقاله این است که فراتر از متن حکایت، انگاره ها و الگو هایی فرامتن و نظام یافته مانند اصل هویت و وحدت جمعی، اصل ارزش حیات، اصل سازماندهی، اصل منافع و هزینه ها، اصل انسجام منابع، اصل کنشگری جمعی، اصل رهبری به عنوان کنشگر دانا، اصل گفتگوی اقناعی و مستدّل، اصل فرصت شناسی و تهدید وجود دارد که باعث شده است، حکایت مذکور کاربست نظریه «کنش جمعی» را به گونه ای باورپذیر، برتابد تا به این وسیله ظرفیت های تفسیری و توضیحی فرامتن این حکایت گسترش یابد.
۸۴.

جایگاه سیاسی-تعلیمی جانوران آبزی در کلیله و دمنه(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد سنندج سال چهاردهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۵۲ 172 - 197

کلیدواژه‌ها: کلیله و دمنه جانوران آبزی سیاسی تعلیمی شخصیت تمثیلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۰ تعداد دانلود : ۱۸۵
بیشتر داستان های کلیله و دمنه، تمثیلی و به زبان حیوانات است. به احتمال قوی دلیل عمده استفاده از شخصیّت های حیوانی، محتوای سیاسی، تعلیمی آن است. جانوران، در متون تمثیلی با ایفای نقش تمثیلی و نمادین، غیر از اینکه موجب تنوّع و جذابیّت حکایت ها و داستان ها می شوند، شاعران و اهل قلم از رویکرد نقش تمثیلی آن ها، بیشتر برای تحقق اهداف سیاسی، تعلیمی، اخلاقی و به خصوص اخلاق اجتماعی سود می جویند. داستان های کلیله و دمنه، غالباً منعکس کننده هرم قدرت و پیش کشیدن تعالیم اخلاقی در جامعه (هند، ایران و جهان اسلام) است؛ بنابراین به بهترین وجهی ساز و کار فرهنگ سیاسی، قدرت، پند و اندرز، رفتار سیاسی و تأثیر آن را بر طبقات دیگر نشان می دهد. با تجزیه و تحلیل متن می توان ساختار جایگاه سیاسی، تعلیمی و تأثیر آن را بر رفتارهای فردی و اجتماعی کشف و بررسی کرد. در این جستار که به شکل بنیادی، بر پایه مطالعات کتابخانه ای و به روش توصیفی - تحلیلی به تبیین و تحلیل این موضوع در کلیله و دمنه پرداخته شده است، سعی شده است که مضمون چند داستان از حیث بُعد سیاسی، تعلیمی با در نظر گرفتن جنبه های مدیریّتی، نظیر تصمیم گیری، برنامه ریزی، سازمان دهی و رفتار سازمانی در یک جامعه یا نهاد اجتماعی مورد ارزیابی قرار گرفته، و شخصیّت های نمادین حکایت ها با ایفای نقشی که در داستان ها بر عهده دارند، معرّفی شوند.
۸۵.

بررسی تطبیقی خوشنویسی نسخه نگاره کلیله و دمنه 2198 محفوظ در کاخ گلستان با شیوه خوشنویسی اظهر تبریزی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای زیبا - هنرهای تجسمی دوره ۱۸ زمستان ۱۳۹۲ شماره ۴ 55 - 66

کلیدواژه‌ها: کلیله و دمنه نصرالله منشی مولانا اظهر تبریزی کاخ گلستان خوشنویسی سده 9 هجری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۳ تعداد دانلود : ۹۰
نسخه کلیله و دمنه شماره 2198 کتابخانه کاخ گلستان، استنساخی از برگردان پارسی نصرالله بن عبدالحمید بن ابی المعالی معروف به نصرالله منشی است. ابتدا و انجامه این نسخه افتاده و هیچ اطلاعی راجع به زمان و مکان تهیه اثر و نیز نگارگر یا خوشنویس آن وجود ندارد؛ هر چند با توجه به ویژگی های نگارگری و خوشنویسی موجود، می توان آن را منسوب به سده نهم هجری دانست. فرضیه نگارنده بر این اساس شکل گرفته است که خوشنویس کلیله و دمنه شماره 2198 کتابخانه کاخ گلستان، محتملاً مولانا اظهر تبریزی یکی از خوشنویسان مطرح این سده است. وی یکی از شاگردان ممتاز جعفر بایسنقری و در زمره استادانی به حساب می آید که در تحریر خطوط شش گانه، درجه کمال را داشته است. برای اثبات این فرضیه، مقایسه های سبک شناسانه ای میان چند اثر رقم دار مولانا اظهر تبریزی و خطِ نستعلیقِ کلیله و دمنه کاخ گلستان انجام گرفته است. این مقایسه ها بر طبق آنچه در سنت خوشنویسی وجود دارد، ترتیب یافته، بدین صورت که نخست مفردات، سپس کلمات و نهایتاً ترکیب واژه ها مورد بررسی قرار گرفته اند. نگارنده امیدوار است با این شیوه بتواند بیشترین تفاوت ها و شباهت ها را مابین سبک کتابت یک نسخه بدون رقم و آثار رقم دار مشخص سازد.
۸۶.

واکاوی فرآیند هویت و توسعه در تاریخ بیهقی و کلیله و دمنه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبیات تطبیقی دوره ۱۶ بهار ۱۴۰۱ شماره ۶۱ 106 - 128
تعداد بازدید : ۱۵۲ تعداد دانلود : ۱۲۸
درک کامل و عمیق آثار ادبی منوط به بررسی هر یک از آن ها از جنبه های مختلف است. تاریخ بیهقی ازآنجایی که حاوی پیام هایی در حوزه ی تاریخ، حکمت و سیاست است پیش از هر چیزی غالباً از منظر اوضاع اجتماعی و جریانات حکومتی و سیاسی موردبررسی و پژوهش قرارگرفته است اما این کتاب غیر از مؤلفه های مربوط به سیاست، حکومت و تاریخ، طیف وسیعی از موضوعاتی را که غالباً دارای هویتی جدا از تاریخ و سیاست مُدن هستند شامل می شود. در این مقاله، با تعمق در روای ت ت اریخی بیهق ی ب ا بهره گیری از گفتم ان فرکلاف به دنبال دستیابی ب ه واکاوی فرآیند هویت و توسعه مؤلف هستیم و در ورای زب ان مولف، نگرشی که شالوده اصلی هویت و توسعه اوست جستجومی کنیم. همچنین کتاب کلیله و دمنه از آنجایی که حاوی پیام هایی در حوزه ی تاریخ، حکمت و سیاست است پیش از هر چیزی غالباً از منظر اوضاع اجتماعی و جریانات حکومتی و سیاسی مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته است و با تمامی قدرو ارزشی که می توان برای تحقیقات به عمل آمده قائل شد بایستی توجّه داشت که مفاهیمی از قبیل توصیه به رعایت اخلاق، توسعه ی اقتصادی، مفاهیم اعتقادی و مذهبی و .. از نظرها دور مانده است. کلمات کلیدی: تاریخ بیهقی،کلیله و دمنه،ادبیات بینا رشته ای، هویت ایرانی- اسلامی، توسعه ی ایرانی- اسلامی
۸۷.

بازخوانی بابی از کلیله و دمنه (تحلیل باب شیر و شغال براساس مبانی داستانی فلسفه برای کودکان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادبیات تعلیمی سال چهاردهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۵۵ 135 - 160
تعداد بازدید : ۱۹۳ تعداد دانلود : ۱۷۷
بخش گسترده ای از ادبیات کلاسیک فارسی، به متون تعلیمی اختصاص یافته است. این آثار چنان که از نامشان برمی آید، سرشار از آموزه های اخلاقی و مفاهیم اجتماعی هستند که در قالب حکایت و قصّه به رشته تحریر درآمده اند. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی، کوششی است برای پاسخ بدین پرسش که آیا می توان از متون تعلیمی در سایر حوزه های آموزشی، مانند آموزش فلسفه به کودکان بهره برد یا خیر. درپی پاسخ بدین پرسش، حکایتی از کلیله و دمنه، به صورت موردی، بر مبنای معیارهای تفکر فلسفی کودکان و نوجوانان تحلیل شده است. مسائل بررسی شده، شامل ویژگی های اصلی داستان فلسفی ازجمله مقبولیت ادبی، مقبولیت روان شناختی، مقبولیت عقلانی، گفت وگوی استدلالی و کندوکاوپذیری بوده است. طبق یافته های پژوهش، این حکایت از قابلیت ادبی، فلسفی و روان شناختی برخوردار است و با بازنویسی آن به زبان معیار، می توان به منبع بسیار خوبی برای استفاده مربیان در کلاس های آموزش تفکر فلسفی دست یافت.    
۸۸.

تقابل زشتی و زیبایی با ویرانگری و بسامانی در منظومه های ادب غنایی بر اساس رویکرد کلود استروس

نویسنده:
منبع: پژوهش های نوین ادبی سال دوم بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳ 1 - 28
تعداد بازدید : ۱۲۰ تعداد دانلود : ۱۰۴
کلیله و دمنه و مرزبان نامه از متون کلاسیک زبان فارسی هستند. این دو که با نثری فنی و مزین به رشته تحریر درآمده اند به شیوه حکایت در حکایت نگاشته شده و حاوی حکایات متعددی هستند. با توجه به این که رویکرد جامعه شناختی یکی از روش های تحلیل متون است در این مقاله سعی شده رابطه بین طبقه اجتماعی و اخلاق زنان از این دیدگاه بررسی شود. در این مقاله نشان داده می شود که بین طبقه اجتماعی و فساد یا عصمت زنان رابطه ای مستقیم وجود دارد زیرا در حکایات این کتب، اکثرا زنان از طبقه اجتماعی فرو دست و پایین، دارای اخلاقی پست هستند و به شوهران خویش خیانت می کنند. در مقابل زنان طبقه بالای جامعه که شوهرانشان از قدرت، ثروت و نفوذ اجتماعی بالایی بر خوردار هستند علاوه بر پاکیزگی صورت، از نیکویی سیرت و عصمت اخلاقی نیز برخوردار می باشند. به همین دلیل در این آثار اکثرا زنان افرادی همچون کفش گر، قصاب، جولاهه، نجار و... فاسد هستند. نمود این جهت گیری در متون قدیم می تواند نشأت گرفته از همان قدرت، ثروت و نفوذ اجتماعی طبقه بالا باشد. در واقع گفتمان قدرتمندان از جهات گوناگون بر ادبیات تاثیر گذاشته است و آنچه وفق مراد قدرتمندان بوده است بیان کرده و نمایش داده است.
۸۹.

تحلیل تطبیقی گفت وگوی انتقادی با قدرت در باب پادشاه و فَنزَه در ترجمه ها و بازنویسی کلیله ودمنه (داستان های بیدپای، کلیله ودمنه بهرام شاهی، انوار سهیلی)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: علوم سیاسی (باقرالعلوم) سال بیست و پنجم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۹۹ 113 - 138
تعداد بازدید : ۱۱۴ تعداد دانلود : ۱۱۹
کلیله ودمنه یکی از متون مهم به جامانده از دوران کهن فرهنگ و اندیشه ایران است که همواره مورد توجه بوده و ترجمه ها و بازنویسی های گوناگونی از آن شده است. جدا از تفاوت های زبانی و شکلی، به لحاظ مفهومی و نوع بیان مطالب و مفاهیم نیز تفاوت هایی در این آثار وجود دارد. هدف پژوهش حاضر، واکاوی مفهوم گفت وگوی انتقادی با قدرت در باب «پادشاه و فنزه» در ترجمه های «محمدعبدالله بخاری»، «نصرالله منشی» و بازنویسی «واعظ کاشفی» بوده و درصدد بررسی چگونگی و چرایی تفاوت در این مقوله با توجه به درون مایه ی باب در سه اثر یادشده است. روش تحقیق، توصیفی تحلیلی، همراه با تحلیل متن و خوانش تنگاتنگ، در چارچوب نظریه های جامعه شناسی معرفت است. نتایج نشان داد که شرایط و مقتضیات تاریخی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی مترجمان، بر نوع و نحوه ی گفت وگو با قدرت سیاسی تأثیرگذار بوده است؛ به طوری که می توان تغییراتی را از صراحت در بیان انتقادی به پادشاه در داستان های بیدپای، اطناب کلام، پوشیده گویی و در لفافه سخن گفتن، در کلیله ودمنه ی منشی و بیش ترین پوشیده گویی در بیان مضامین انتقادی و افزودن پیرایه ها برای کند کردن نقد قدرت سیاسی در انوار سهیلی، اشاره کرد.
۹۰.

بررسی جایگاه ابزار جنگ در کلیله و دمنه و مقامات حمیدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال ۲۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۲ 279 - 316
تعداد بازدید : ۲۳۰ تعداد دانلود : ۲۰۷
«مقامات حمیدی»و«کلیله و دمنه» سرشار از مطالب خواندنی اند که علاوه بر سود فراوان، مقامات حمیدی ما را درشناسایی فرهنگ و آداب مردم آن روزگار یاری می رساند،هرچند کلیله و دمنه اثری ترجمه شده است اما چون به زبان فارسی راه یافته این کتاب نیز در خور تأمل و بررسی است، اما یکی از مولفه هایی که در این دو کتاب بدان پرداخته شده، ذکر ابزار رزم است ؛.قدمت رزم افزارها ایران را، به دوران پارینه سنگی می رساند این سخن بیانگرآن است که انسان ها از دوران گذشته برای بقا همواره در ستیز با طبیعت و حیوانات یا دشمنان بوده اند از این رو تلاش کرده اند جهت دفاع از خود در ساخت رزم افزار ها تلاش داشته باشند؛ تحقیق در باب مسائل رزمی و ادوات جنگی از مسائلی است که جای پژوهش و جستجو دارد وبا این پژوهش ها، مهم ترین ابزارها، تجهیزات و فنون جنگی استفاده شده در هر دوره از حکومت های کشور، مشخص خواهد شد، از این رو پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از ابزار کتابخانه به بررسی ادوات جنگی و رزمی در کتاب مقامات قاضی حمید الدین و کتاب کلیله و دمنه ابوالمعالی نصرالله منشی می پردازد . در واقع «کلیله و دمنه» و « مقامات حمیدی » کتب نظامی نیستند که در آن به وفور به ابزار نظامی اشاره داشته باشد و آن تعدادی هم که در این دو کتاب آمده برای توضیح بیشتر و تکمیل تشبیهات است. ا
۹۱.

آفرینش طنز و مطایبه در کلیله و دمنه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی سال ۱۴ پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۲۷ 167 - 200

کلیدواژه‌ها: کلیله و دمنه مطایبه هزل هجو طنز فابل افسانه تمثیلی شگردهای خلق وضعیت مضحک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۲ تعداد دانلود : ۱۰۷
کلیله و دمنه از قدیم ترین نمونه های افسانه تمثیلی (فابل) است. فابل ها قصّه هایی کوتاه با شخصیّت های جانوری هستند که مانند انسان حرف می زنند و رفتار می کنند. فابل ها همچنین با نشان دادن برتری ها یا ضعف های اخلاقی انسان ها و مناسبات میان آنها، در قالب شخصیّت هایی که از میان جانوران انتخاب می شوند، درس هایی انسانی را به مخاطب یادآوری می کنند. تقلید مسخره آمیز رفتار آدمی و نسبت دادن آن به حیوانات، یکی از شیوه های اساسی آفرینش طنز است و به این اعتبار، کلّیت متن کلّیله و دمنه را می توان در رده آثار مطایبه آمیز و بویژه طنزهای اخلاقی و اجتماعی قرارداد که راویان آن از شگرد حیوان نمایی انسان برای مطرح کردن انحطاط اخلاقی و اجتماعی نوع بشر و نیز مردمان زمانه خود بهره می برند. علاوه بر شیوه طنزپردازی در کلّیت اثر که مبتنی بر حیوان نمایی است، راویان کلّیله و دمنه از شگردهای دیگری نیز برای خلق وضعیّت مضحک بهره برده اند. شگردهایی مثل پایان غیرمنتظره، واژگونگی موقعیّت و یا حضور شخصیّت مضحک، ابله یا زیرک، در ماجرا که با حسابگری های ناشیانه و نتیجه گیری های نادرست و یا ترفندهای زیرکانه و پیش بینی های درست خود و ... ماجرایی خنده دار را خلق می کنند. بررسی ها بیانگر آن است که بسامد طنز بیشتر از هزل است و در آفرینش مطایبه، از حضورشخصیت ابله به مراتب بیش از خلق موقعیّت مضحک استفاده شده است.        
۹۲.

اثر پذیری ساختاری کلیله و دمنه از اشعار ابوالفرج رونی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی سال ۱۵ بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲۸ 187 - 209

کلیدواژه‌ها: ابوالفرج رونی نصرالله منشی کلیله و دمنه اثرپذیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۹ تعداد دانلود : ۱۳۱
اثر پذیری ساختاری کلیله و دمنه از اشعار ابوالفرج رونی *     ابوالفرج رونی از پیشگامان تغییر سبک شعر فارسی از خراسانی به عراقی است. او با روحیه مبتکرانه خود دست به ابداع و نوآوری های بسیاری زده است که سبک شعری او را از دیگر معاصرانش متمایز کرده است. ابوالمعالی نصرالله منشی نیز آفریدگار نثر فنّی و آراسته فارسی و خالق کلیله و دمنهبهرامشاه است که آن چنان که خود او گفته، «تا زبان پارسی میان مردمان متداول است به هیچ تأویل مهجور نگردد». در این مقاله سعی شده است به جنبه هایی از اثرپذیری کلیله و دمنه از دیوان ابوالفرج اشاره شود. نصرالله منشی تأثیرات بسیاری را در وجوه مختلف از واژگان، ترکیبات، تعبیرات و آرایه های ادبی از ابوالفرج پذیرفته است و مصراع ها و ابیات بسیاری از او را به صورت تضمین یا درج در نثر خود آورده است، این اثرپذیری از سویی می تواند جایگاه شایسته ابوالفرج را در گستره ادب فارسی نشان دهد و از سویی دیگر بیانگر تسلّط نصرالله منشی بر دیوان شاعر هم عصرش ابوالفرج رونی است.   
۹۴.

اندیشه های تعلیمی جهانی درافسانه های ازوپ و کلیله ودمنه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبیات تطبیقی سال هفتم تابستان ۱۳۹۲ شماره ۲۶ 9 - 24

کلیدواژه‌ها: افسانه های ازوپ کلیله و دمنه ادبیات تعلیمی آموزه های اخلاقی فابل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶ تعداد دانلود : ۱۵۸
یکی از انواع چهارگانه ادبیات که از روزگاران کهن مورد تأکید و اتفاق نظر ملت های صاحب فرهنگ و تمدن جهان بوده و هست، ادبیات تعلیمی است. ادبیات تعلیمی به نوعی از ادبیات گفته می شود که در آن خالق اثر با در مقابلْ قراردادن دو مفهوم خیر و شرّ به طورغیرمستقیم سعی دارد تا مضامین اخلاقی و حکمی را، که در ادبیات کلاسیک جهان عموماً به زبان حیوانات (فابل) و در قالب پند و اندرز است، به دیگران آموزش دهد. در میان آثار تعلیمی جهان به زبان فابل، دو اثر به نام های «افسانه های ازوپ» و «کلیله و دمنه»، که یکی متعلق به دنیای غرب و دیگری متعلق به جهان شرق است، بیش از آثار دیگر با مضامین اخلاقی و حکمی همراه است. برهمین اساس، نگارنده برآن است تا برخی از اصول اخلاقی افسانه های ازوپ و کلیله و دمنه را، که در تاریخ ادبیات جهان از جایگاه ارجمندی برخوردارند و در حوزه ادبیات تعلیمی مورد تأکید بسیاری از اندیشمندان اخلاق گرا می باشند، نقد و بررسی نماید. شایان ذکر است که آموزه های تعلیمی دو اثر مذکور در عرصه های مختلف زندگی بیش از همه در مسائل دینی، اجتماعی و سیاسی نمود دارد.  
۹۵.

تطبیق مفاهیم حقوقی در کلیله و دمنه و گلستان سعدی با مفاد قوانین نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبیات تطبیقی سال چهاردهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۵۵ 71 - 94

کلیدواژه‌ها: تطبیق مفاهیم حقوقی کلیله و دمنه گلستان جمهوری اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸ تعداد دانلود : ۸۶
حقوق در ادبیات آینه ای است از میزان تأثیرپذیری ادبیات از حقوق جامعه؛ مانند قدرت حاکم بر جامعه یا روابط حقوقی بین مردم و نحوه ای که ادبیات از قانون، عدالت و مسائل گوناگون حقوقی صحبت می کند. پژوهش حاظر فرآیند بازتاب مفاهیم حقوقی در متون «کلیله و دمنه» و «گلستان» را با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای مورد بررسی قرار داده است. مفاهیم استخراج شده در آثار مورد تحقیق، بیش تر در قالب تمثیل نمود پیدا کرده اند مانند اصل شخصی بودن جرم، تناسب جرم و قصاص، قتل، دزدی، رشوه، شهادت، عفو، سوگند، قصاص، مجازات و انواع آن. قاضی نیز به عنوان اصلی ترین رکن نظام قضایی باید دیندار، عادل، اعلم، عاقبت اندیش و مخالف رشوه خواری باشد. از نتایج تطبیقی بدست آمده اینکه اکثر مفاهیم استخراج شده علاوه بر مطابقت با مواد نظام حقوقی معاصر، امروزه هم کاربرد خاص خود را دارند.
۹۶.

بررسی ساختار و تحلیل محتوای کتاب درسی کلیله و دمنه، شرح حسین حداد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال ۲۲ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۰ (پیاپی ۱۱۰) 231-251

کلیدواژه‌ها: کلیله و دمنه نقد ساختاری نقد محتوایی ادبیات تعلیمی کتب درسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱ تعداد دانلود : ۱۱۷
متون کهنی چون کلیله و دمنه به دلیل محتوا و مفاهیم تربیتی و تعلیمی، بین دانش آموزان و دانشجویان جایگاه و اهمیّت زیادی دارند. ساختار زبانی (نثر فنّی) و ویژگی سبکی کلیله و دمنه به گونه ای است که اغلب مخاطبان برای برقراری ارتباط با این اثر دچار مشکل می شوند. هدف پژوهش حاضر، نقد و بررسی کتاب کلیله و دمنه شرح حسین حداد از انتشارات قدیانی است. این کتاب که براساس تصحیح مینوی و حسن زاده آملی، شرح و تدوین شده، علاوه بر محاسن و مؤلّفه های مثبتی که دارد خالی از ایراد و اشکال نیست. در این پژوهش با روش تحلیل محتوا و گردآوری اطلاعات به صورت اسناد کتابخانه ای، ضمن نقد و بررسی، سعی شده است تا کتاب کلیله و دمنه شرح حسین حداد، با دیگر نسخه های کلیله مقابله و مقایسه شود و هم چنین این کتاب از دو منظر شکل و محتوا نقد و بررسی شود. نتایج پژوهش نشان می دهد که اشکالات و ایرادت محتوایی قابل توجّهی(در حوزه واژگان، اعراب گذاری، کنایات و...) در شرح مذکور وجود دارد که باید در ویرایش و چاپ جدید مورد توجه قرار گیرد. عدم توجّه شارح به متن عربی کلیله و دمنه، اکتفا نمودن صرف به نسخه های قدیمی اثر، عدم رجوع به منابع مهم در زمینه فرهنگ لغت عربی و فارسی، فرهنگ کنایات و غیره باعث به وجود آمدن چنین اشکالاتی شده است.
۹۷.

بلخیان در کلیله ودمنه: نگاهی به داستانی در باب باز جست کار دمنه و تاملی در انتساب این باب به ابن مقفع

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۳ بهمن و اسفند ۱۴۰۱ شماره ۶ (پیاپی ۱۹۸) 127 - 139

کلیدواژه‌ها: کلیله و دمنه ابن مقفع برزویه زبان بلخی پهلوی فارسی نو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۴ تعداد دانلود : ۱۲۵
در این مقاله از منظر فقه اللغه ایرانی، داستان مرزبان، همسر و بازدارش در باب بازجست کار دمنه از کتاب کلیله و دمنه بررسی شده است. سپس با توجه به اطلاعاتی که از دانش زبانشناسی ابن مقفع در دست است انتساب ساخته و پرداخته بودن این داستان و نیز باب مذکور به ابن مقفع به تیغ نقد سپرده شده است. با توجه به شواهدی که در متن مقاله ارائه می شوند انتساب این باب به ابن مقفع درست به نظر نمی رسد.  
۹۸.

تهیه و تدوین متون خواندن برگرفته از قصه های کلیله ودمنه برای غیرفارسی زبانان

نویسنده:
منبع: مطالعات آموزش زبان فارسی سال ۸ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۳ 131 - 169

کلیدواژه‌ها: مهارت خواندن کلیله و دمنه ساده سازی فارسی آموزان سطح متوسط رویکرد تکلیف محور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸ تعداد دانلود : ۱۴۱
به کارگیری متون ادبی در آموزش زبان فارسی همواره مورد توجه تدوین گران مواد درسی بوده است. به موجب استعاری بودن زبان فارسی، به کارگیری اصطلاحات و ضرب المثل ها در هر دو گونه گفتاری و نوشتاری زبان فارسی توسط فارسی زبانان، اهمیت تسلط غیرفارسی زبانان بر این اصطلاحات و مفاهیم فرهنگی ضروری به نظر می رسد. در باب آموزش زبان، یکی از مباحث حائز اهمیت، توجه به ارتقای مهارت های زبانی است. چهار مهارت شنیدن، گفتن، خواندن و نوشتن هر یک در جایگاه خود نقش بسزایی در فرایند یادگیری دارند. در امر آموزش زبان برای پرداختن به هر یک از این مهارت ها نیاز به مطالب آموزشی مناسب، مرتبط و هدفمند به شکل برجسته ای احساس می شود. تلاش ما در این پژوهش ارائه منبعی برای آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان به واسطه متن ادبی با تأکید بر ارتقاء مهارت خواندن است. روش انتخابی این پژوهش برای تهیه و تدوین این متون، ساده سازی متون فارسی و سپس تدوین تمرین بر اساس رویکرد تکلیف محور است. برای این منظور قصه هایی از کلیله و دمنه مهدی آذریزدی (نیش عقرب، دوستی خرس و کبوتر بی صبر) انتخاب و برای فارسی آموزان سطح متوسط آماده شده است. روش کار به این صورت است که ابتدا اصل داستان ها آورده شده است؛ سپس عناصر داستانی آنها توصیف شده اند، در مرحله بعد ساده سازی واژگانی طبق چارچوب لکسنستین انجام شده و در پایان، ساده سازی نحوی مطابق نظرات مکس ول صورت گرفته است. برای اطمینان از مناسب بودن متون برای سطح متوسط، این متون در اختیار سه مدرس با سابقه سه سال به بالای آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان قرار گرفت. در پایان با استفاده از مبانی رویکرد تکلیف محور به آموزش زبان -که امروزه جایگاهی قابل ملاحظه در میان دیگر رویکردها یافته است- تکالیف و فعالیت های پیش از خواندن، حین خواندن و پس از خواندن طراحی شدند.
۹۹.

بررسی ارجاع مشارکین در هشت باب از کلیله و دمنه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات شبه قاره سال ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۴ 9 - 28

کلیدواژه‌ها: ارجاع مشارکین کلیله و دمنه مرجع دار صفر گروه اسمی ضمیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰ تعداد دانلود : ۱۳۳
روایت، مجموعه پیوسته ای از گفته هاست که گفتمان را به وجود می آورد. براساس الگوی لوینسون (2015)، ارجاع مشارکین یکی از مؤلفه های ضروری در تحلیل گفتمان روایی است. مشارکین موجود در ساختار روایت ممکن است مشارکین اصلی انسان و غیرانسان و نیز مشارکین فرعی انسان و فرعی غیرانسان، مانند حیوانات باشند. هر زبانی با توجه به ویژگی های خاص خود از ابزارهای ارجاعی خاصی همچون مرجع دار صفر، گروه اسمی کامل و ضمایر برای اشاره به مشارکین دخیل در گفتمان روایی بهره می گیرد. پژوهش حاضر بر اساس الگوی لوینسون، چگونگی بازنمایی و فراوانی به کارگیری انواع مشارکین و روش های ارجاع به آن ها را در تعدادی از حکایت های کلیله و دمنه بررسی و تحلیل می کند. در این پژوهش، 8 باب از کتاب کلیله و دمنه مورد بررسی قرار گرفت. در هر باب، کاربرد انواع مشارکین و ابزارهای ارجاعی مربوط در دو بافت فاعلی و غیرفاعلی شناسایی و توصیف و با استفاده از آزمون خی دو تحلیل شدند. یافته های پژوهش نشان داد در باب های مورد بررسی از کلیله و دمنه برای ارجاع به مشارکین موجود در روایت اعم از مشارکین اصلی و فرعی، انسان و غیرانسان از ابزارهای ارجاعی مختلفی همچون مرجع دار صفر، گروه اسمی و ضمایر استفاده شده است؛ علاوه براین، نتایج حاکی از آن بود که تفاوت معناداری در به کارگیری انواع مشارکین و ابزارهای ارجاعی موردنظر وجود داشت؛ به علاوه، مرجع دار صفر دارای بیشترین کاربرد و ضمیر و گروه اسمی به ترتیب در جایگاه بعدی قرار گرفتند.
۱۰۰.

باب برزویهِ طبیب و درون مایه هایِ مانویِ آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نثرپژوهی ادب فارسی دوره ۲۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۳ 33 - 74

کلیدواژه‌ها: کلیله و دمنه باب برزویه طبیب مانویت ابن مقفع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۸ تعداد دانلود : ۱۷۹
از گذشته تاکنون، میان پژوهندگان درباره این که باب برزویهِ طبیب دربردارنده آرای مانویان است یا خیر و نسبت دادن آن به ابن مقفّع که به مانوی بودن شهره بود، اختلاف نظر است. پژوهش پیشِ رو، با تحلیل باب برزویه و قراردادن آن در ترازوی سنجش با آموزه های مانوی، درپی مشخص کردن چنین آموزه هایی در باب برزویه است. برای این هدف، به سه موضوعِ کلان؛ یعنی شکاکیتِ دینی، زُهدگرایی و تمثیل ها توجه شده است. آنچه از بررسی و تحلیل درون مایه های مانوی در ذیل سه گانه یادشده به دست خواهد آمد، نخست این که در بحث شکاکیت دینی، گزاره گزینشِ ماحصلِ دین ها، یعنی تعبیرِ «زبده همه ادیان» در باب برزویه، در پیوند با گزینش گری مانویت و استفاده مانی از آثار و باورهای همه ادیان در جهت ساماندهی کیش خود است. در پیوند آموزه های زُهدگرایانه باب برزویه با عقاید مانوی نیز باید به آفرینش اهریمنیِ تنِ انسان، آرزویِ رهایی از زندان تن، باور به رنج آمیز بودن زندگی، ترک همبستری با زن، ترک جادوگری، پرهیز از آزار رساندن به انسان و حیوان اشاره کرد. در موضوع تمثیلات نیز هشدارِ باب برزویه درباره توجه به لذت های حواس به عنوان مانع اصلی سعادت، در تناسب با آموزه های مانوی و دنیاگریزی آنهاست. با تکیه بر شواهد متنی و سنجش آنها با آموزه های مانوی، در سراسر باب برزویه، بیننده مضمون هایی هستیم که در پیوند و همسویی با باورهای مانوی است