مطالب مرتبط با کلیدواژه

متون دینی


۲۱.

نقدی بر هرمنوتیک به عنوان روشی برای فهم متون دینی و روان شناسی

نویسنده:
منبع: تحقیقات بنیادین علوم انسانی سال دوم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۳) 7-30
تعداد بازدید : ۳۱۴ تعداد دانلود : ۶۳۳
هرمنوتیک را هنر تفسیر متن دانسته اند و روش هرمنوتیکی می تواند روشی برای فهم و تفسیر هر متنی از جمله متون دینی و علمی باشد. در نوشته حاضر به روش های هرمنوتیکی به لحاظ سیر تاریخی و کاربردی (هرمنوتیک متنی و فلسفی) پرداخته شده و از جهت دسترسی به ذهنیت مؤلف و معنای متن به دو نوع شیوه تفسیر دستوری و روان شناختی (فنی) اشاره شده است. همچنین با توصیف دیدگاه امثال شلایرماخر ، دیلتای ، هایدگر و گادامر رویکرد هرمنوتیکی آن ها نقد و بررسی شد؛ همان گونه که به نگاه امثال ویگوتسکی و آزوبل درباره رفتار و ویژگی های انسان به عنوان یک متن پژوهشی پرداخته شد. همچنین از مسائل مورد توجه در حوزه هرمنوتیک، تفاوت «تأویل یا تفسیر قرآن کریم» با سایر متون حتی با متن کتاب مقدس است. اندیشمندان علوم قرآنی و نیز مفسران در سامان دادن بحث تأویل قرآن کریم و روشمندکردن آن سهم بسزایی داشته اند؛ از جمله اینکه برای تفسیر و تأویل قرآن ضوابط و معیارهایی وجود دارد تا مفسر را یاری رساند تا در ورطه تفسیر به رأی نیفتد. اما می توان گفت محدودیت هایی چون تفسیر به رأی و نسبی گرایی هم در تفسیر متون دینی و هم علمی از جمله در حوزه تعلیم و تربیت و مباحث روان شناختی وجود دارد. هدف این پژوهش «نگاهی نقادانه به هرمنوتیک به عنوان روشی برای فهم متون دینی و روان شناسی» است. به این منظور با بررسی برخی منابع و متون مرتبط با موضوع و با روش توصیفی-تحلیلی، نوشته حاضر به دنبال پاسخی برای پرسش های زیر است: 1- با توجه به متون روان شناسی و حوزه تعلیم و تربیت، اگر مجموعه زندگی انسان به مثابه «متنی» است با قابلیت تفسیر، این تفسیر چگونه و با چه ویژگی هایی امکان پذیر است؟ 2- آیا از روش هرمنوتیک می توان به عنوان روش تحقیق و پژوهش در مطالعات دینی بهره برد؟ 3- محدودیت ها و کاستی های روش هرمنوتیک در رویکردهای دوگانه دینی و روان شناسی کدام است؟
۲۲.

تحلیلی بر کلیت نظام کالبدی شهر و شاخصه های عددیِ آن مطابق با سبک زندگی اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: راهبرد فرهنگ سال سیزدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۵۰ 171 - 198

کلیدواژه‌ها: شهر اسلامی شاخصه های عددی شهر متون دینی مسجد سبک زندگی اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۸ تعداد دانلود : ۲۹۱
شاخص های عددی شهر نظیر جمعیت، اندازه و تراکم و غیره از جمله عوامل مؤثر بر تحقق سبک زندگی اسلامی است، چرا که می تواند تسهیل گر یا تضعیف گر ایفای وظایف دینی باشد و بی توجهی به آنها، خلأی است که در کلانشهر های معاصر مانع تحقق سبک زندگی اسلامی، عدالت و امنیت شده است. در این پژوهش با استناد به منابع دینی، با رویکردی نو و با استفاده از روش استدلالی به این سؤال اصلی پرداخته شده است که آیا در راستای تحقق سبک زندگی اسلامی می توان از متون دینی برای شاخص های عددی شهر، ارقام مشخصی استنباط نمود؟ اغلب پژوهش های پیشین مربوط به شهر اسلامی یا به شاخصه های عددی شهر ورود نکرده اند و یا اگر وارد شده اند، مبتنی بر منابع دینی نبوده است. براساس یافته های این پژوهش، حداکثر مساحت و جمعیتِ تقریبیِ شهر، مطابق با سبک زندگی اسلامی، 38000 هکتار و یک میلیون و هفتصد هزار نفر است که غفلت از این ارقام و فرارفتن شهر از شاخص های عددیِ مذکور می تواند تأثیر نامطلوبی بر تحقق سبک زندگی اسلامی داشته باشد.
۲۳.

روش تحلیل کیفی محتوای متون دینی: مبانی نظری و مراحل اجرا(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مطالعات اسلام و روانشناسی سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۷ 41 - 73

کلیدواژه‌ها: روش تحلیل کیفی متون دینی مفهوم سازی روان شناسی اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷۲ تعداد دانلود : ۵۹۲
این پژوهش با هدف معرفی روش تحلیل کیفی محتوای متون دینی و کاربرد آن در پژوهش های روان شناختی با رویکرد اسلامی انجام شده است. روش پژوهش توصیفی−تحلیلی و به منظور توسعه ابزار می باشد. روش تحلیل کیفی محتوای متون دینی از مطالعات زبان شناسی، نظریه حوزه های معنایی و تلاش های به عمل آمده در فهم متون دینی (ادبی، اصولی و تفسیری) مشتق می شود و دارای یک اصل بنیادی و نُه اصل فرعی است که در چهار مرحله (مشاهده نظام مند، غرقه شدن در محتوا، صورت بندی داده ها، بازبینی نهایی و ارائه گزارش) به اجرا گذاشته می شود. هر مرحله نیز از چندین گام تشکیل شده است. پایه و اساس تحلیل کیفی محتوای متون دینی، پردازش فعال متن است که در آن پژوهشگر داده های متنی (مفاهیم، گزاره های متون دینی) را آن قدر کندوکاو و تحلیل می کند تا به ساخت های کلی معنا دست یابد. منظور از پردازش فعال متن عبارت از عملیاتی است که طی آن داده ها گردآوری، تجزیه و تحلیل، طبقه بندی و به شکل تازه ای کنار یکدیگر قرار داده می شوند. هدف اصلی پژوهش این است که پژوهشگر از یکسری مفاهیم و گزاره های متون دینی به فهم و استنباط های روان شناختی دست یابد؛ بنابراین، پردازش متن با توصیف و تحلیل های عمومی شروع و به تحلیل های عمیق تر، پیچیده تر، انتزاعی و معنایی می انجامد.
۲۴.

حکمت متعالیه و منطقِ طریقِ اولایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۰ زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۷۸)

کلیدواژه‌ها: منطق طریق اولی اصل تشکیک متون دینی حکمت متعالیه ملاصدرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۲ تعداد دانلود : ۱۴۱
حکمت متعالیه بر چه منطقی استوار است؟ در این مقاله و در پاسخ به این پرسش مهم، «منطق طریقِ اولایی» موضوع بحث قرار گرفته است؛ این منطق نه تنها تأثیر مراتب تشکیکی وجود را بر ساختار قضایا و احکام نشان میدهد بلکه استخراج قضایای حاصل از مقایسه امور وجودی و عدمی را نیز تبیین مینماید. منطق طریق اولایی را میتوان در بسیاری از آیات قرآن نیز ردیابی نمود. فرض این نوشتار بر اینست که سیر تاریخی فلسفه اسلامی از مشاء تا حکمت متعالیه با نیت توجیه گزاره های دینی، نشان از مشابهت منطق نهفته در ساختار آن با منطق برآمده از متون دینی دارد. صحت این فرضیه نشانگر تأثیر بارز اسلام بر حکمت متعالیه خواهد بود که از طریق آن تسمیه این فلسفه به «اسلامی» توجیه مناسب خود را باز می یابد.
۲۵.

تحلیل متون دینی در حکومت صفویه براساس روش هرمنوتیک

نویسنده:
منبع: پژوهش در آموزش معارف و تربیت اسلامی دوره اول پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴

کلیدواژه‌ها: هرمنوتیک صفویه متون دینی اسکینر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۲ تعداد دانلود : ۲۶۸
هدف پژوهش حاضر بررسی نیّت و مقصود اصلی نگارش متون دینی در دوره صفویه است که می تواند به عنوان روشی آموزشی برای فهم دیگر متون دینی در دوره های تاریخی مورد استفاده قرار گیرد. در این راستا، از روش هرمنوتیک قصدگرای اسکینر به منظور بازشناسی ابعاد متون دینی دوره صفویه استفاده شده است. در این پژوهش زمینه ایدئولوژیک نگارش متون دینی مورد بررسی قرار گرفته و همچنین فرایند تغییر هنجار مرسوم، با استفاده از این متون که در امتداد تغییر مذکور به رشته تحریر درآمده اند، نیز تحلیل شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که از روش هرمنوتیک می توان برای فهم دلیل نگارش متون دینی در عصر صفویه پی برد. نگارش متون مذکور در راستای تغییر هنجار مرسوم زمانه بوده و این امر هماهنگ با فرایند تدوین، تثبیت و توسعه هنجار جدید شکل گرفته و در پاره ای موارد مورد حمایت ساخت قدرت نیز بوده است. نگارش متون دینی از سویی با هدف تضعیف هنجارهای قبلی زمانه مانند تصوف، مذاهب دیگر مانند مسیحیت، سلطنت مطلقه برگرفته از ایدئولوژی های باستانی به رشته تحریر درمی آمدند. از سوی دیگر، ضمن برشمردن نقاط منفی هنجارهای نامبرده، در مسیر تقویت و برجسته سازی نقاط مثبت هنجار جدید نشر می یافتند.
۲۶.

بینامتنیت دینی در علم بدیع فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: بلاغت کاربردی و نقد بلاغی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۷) 95 - 105

کلیدواژه‌ها: بینامتنیت متون دینی ایرانیان علم بدیع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۹ تعداد دانلود : ۱۴۵
روابط متقابل تاریخی، سیاسی و ادبی اعراب و ایرانیان، بسیار کهن و ریشه دار است. این روابط فراتر از دوران فتح اسلامی ایران است، زمانی که تمدن پارسی نفوذ سیاسی برجسته ای بر قبایل عرب در جزیره العرب و به ویژه شهر "حیره" و تأثیر ادبی بر شاعرانی همچون "الأعشی" و "عدی بن زید العبادی" و دیگران داشت. پس از ظهور اسلام، ارتباط ایرانیان و عرب ها بیش از پیش گسترده شد، آن چنان که آشنایی با قرآن زمینه ساز تاثیرپذیری ایرانیان از زبان و علوم مختلف عربی و اسلامی گردید. علاقه ی بسیار به اسلام سبب شد تا ایرانیان توجه ویژه ای به متون دینی عربی داشته باشند که در این میان "قرآن"، "احادیث نبوی شریف"، "نهج البلاغه" و "صحیفه ی سجادیه" شایسته ی ذکرند. از آنجا که علم بدیع، بر زیبایی کلام تکیه دارد و ایرانیان نیز میل ذاتی به آراستگی و زیبایی دارند، شاعران و ادیبانی که تمایل کمتری به قواعد پیچیده ی صرف و نحو عربی داشتند، مجالی یافتند تا در علم بدیع که تداخل کمتری با صرف و نحو داشت، طبع آزمایی کرده و از متون دینی عربی تأثیر پذیرند. کشف لایه های در هم تنیده و بینامتنیت این متون در رسیدن به درک نوینی از آثار ادبی بسیار مفید است. این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی است و در آن برای جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای استفاده شده است و در پی پاسخ به این سؤالات می باشد: که عوامل تأثیرپذیری ادب فارسی از علم بدیع عربی کدام است؟ و کیفیت تأثیرگذاری متون دینی عربی و جلوه های آن در ادب فارسی چگونه است؟ اشتیاق به فراگیری قرآن
۲۷.

ظرفیت های متون دینی برای سیاست صلح گرایی و حل گفتگویی منازعه (مروری فشرده بر متون ادیان ابراهیمی)

نویسنده:
منبع: صلح پژوهی اسلامی سال دوم بهار ۱۴۰۰ شماره ۵ 37-74

کلیدواژه‌ها: متون دینی سیاست صلح گرایی حل گفتگویی منازعه ادیان ابراهیمی ادیان آسیایی جامعه شناسی صلح

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۰ تعداد دانلود : ۱۳۶
در بحث از ظرفیت های دین برای ایجاد جهانی پر از صلح و عاری از خشونت می توان متون دینی را فراهم سازنده زیست جهانی تلقی نمود؛ پر از آموزه های اخلاقی معنوی که از حیث جامعه شناختی مبشر تفاهم، تساهل، رفتار مسالمت آمیز و نهایتا وفاق فرهنگی، همبستگی اجتماعی و انسجام سیاسی اند. مقاله حاضر در پی بحث درباره این مساله مهم است که «چرا و چگونه متون دینی در ادیان ابراهیمی [یهودیت، مسیحیت، اسلام] و ادیان آسیایی [هندو- بودیزم، زرتشتی- مانوی، کنفوسیوسی- تائوییزم] از ظرفیت های ترویج صلح و پرهیز از نزاع (نا صلح گرایی) برخوردارند». اما برای پاسخ به این مساله مقاله به چند پرسش راهنما متکی است: «متون دینی در ترویج صلح برای پیروان خود به چه آموزه های معنوی اخلاقی تاکید دارند؟ و برای پرهیز از نزاع (ناصلح گرایی) پیروانشان را به چه چیزی توصیه می کنند؟ و در حل منازعه چه طریقی را برای پیروان خود ترجیح می دهند؟». مشی روشی پژوهشی مقاله نیز بر "متن کاوی" و "تحلیل مضمون" متون دینی در ادیان ابراهیمی استوار است.
۲۸.

ملاک انسان سالم از نگاه متون دینی(مقاله پژوهشی وزارت بهداشت)

نویسنده:
منبع: پژوهش در دین و سلامت دوره ۴ زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱ 104-117

کلیدواژه‌ها: انسان سالم تعامل سالم متون دینی ملاک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۶ تعداد دانلود : ۱۳۷
سابقه و هدف: بحث سلامت در انسان به قرآن کریم بازمی گردد که نگاهی فراتر از سلامت جسمی به انسان دارد و سلامت معنوی را بخش مهمی از سلامت در انسان قلمداد می کند. هدف از این مقاله نشان دادن معیار انسان سالم از نگاه متون دینی است؛ ازاین رو تلاش شد معیار انسان سالم از منظر دین اسلام شناسایی و معرفی شود. در این راستا از نظر اندیشمندان دینی نیز بهره برده شد. روش کار: این پژوهش توصیفی، ازنوع تحلیل محتوا و با استناد به آیات قرآن و تفسیرهایی است که مفسران با توجه به آیات مطرح شده درباره ی سلامت انسان بیان کردند. در کنار آن با بررسی روایاتی که از اهل بیت (علیهم السلام) در راستای تفسیر آیات قرآن رسیده، تلاش شده است معیار و ملاک سلامت انسان به ویژه در بخش معنوی معرفی شود و برای تأیید آن از سخنان صاحب نظران معاصر نیز بهره جسته شده است. در این پژوهش همه ی موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: با توجه به نتایج پژوهش می توان گفت انسانی سالم است که هر دو جنبه ی سلامت (مادی و معنوی) را دارا باشد، ولی باید توجه داشت وجود یکی از این دو ملازم وجود دیگری نیست، بدین معنا که ممکن است انسانی از نظر جسمی سالم باشد ولی از نظر معنوی سالم نباشد و نیز ممکن است از نظر معنوی انسان سالمی باشد ولی به دلایلی جسم او سالم نباشد. آنچه در سعادت انسان ارزش بیشتری دارد، سلامت معنوی او است. نتیجه گیری: همان گونه که صاحب نظران ابراز داشته اند، انسانیت به جنبه ی روحی انسان مربوط می شود نه به جنبه ی جسمی و مادی او؛ ازاین رو، سلامت روح انسان مهم تر از سلامت جسم او؛ و بیماری روح و دل انسان مهم تر از بیماری جسم او است. بنابراین، وقتی از انسان سالم سخن به میان می آید دو بُعد از جنبه های سلامت به ذهن می رسد، یکی انسان سالم از نظر مادی و دیگری انسان سالم از نظر معنوی که در حوزه ی علم دین به آن توجه می شود.
۲۹.

بازشناسی تحلیلی و مقایسه ای دایره ازدواج و همسرگزینی در متون دینی (مورد مطالعه: عهد عتیق و عهد جدید)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه زنان سال سیزادهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۴۰) 283 - 304

کلیدواژه‌ها: ازدواج دایره همسر گزینی تاریخ دین متون دینی عهد عتیق (تورات) عهد جدید (انجیل)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۳ تعداد دانلود : ۱۲۵
ازدواج و مسائل مربوط به آن از موضوعات مهم و اساسی در ادیان کهن و باستانیبه حساب می آ ی. با مطالعه و بررسی متون دینی که سوای از ارزش های معنوی و انسانی از نظر تاریخی نیز واجد اعتبارتند این مفهوم به شکل گسترده و در ابعاد گوناگون بیان شده است. در کتاب های آسمانی عهد عتیق(تورات)و عهد جدید(انجیل) که از مهم ترین متون دینی محسوب می شوند، با آیات فراوانی روبرو هستیم که ضمن توجه و ترغیب به امر ازدواج و تشکیل خانواده، در انتخاب همسر قائل به رعایت حد و مرزها و قوانینو احکام دینی است و به طور طبیعی پیروانملزم به رعایت آن محدوده مورد نظر در موضوع ازدواج و انتخاب همسر هستند.هدف از این بررسی مطالعه تطبیقی در مورد محدوده و حدود همسر گزینی و تشکیل خانواده در ادیان یهود و مسیحیت بر اساس آموزه های مکتوب آنها(کتب مقدس)می باشد.یافته های این پژوهش به ما نشان می دهد اگر چه امروزه در انتخاب همسر علاقه و محبت زوجین نسبت به هم واجد اعتبار است اما بر اساس آموزه ها و احکام ذکر شده در دو کتاب تاریخی و دینی عهدعتیق وعهدجدید، پیروان ملزم به رعایت حدود و محدوده خاصی در انتخاب همسر بودهاند
۳۰.

تحلیل روان شناختی تأثیر انگیزه در جزای عمل با تکیه بر متون دینی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و پژوهش های روانشناختی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۰) 21 - 37

کلیدواژه‌ها: انگیزه جزای عمل متون دینی تحلیل روان شناختی رفتار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۶ تعداد دانلود : ۱۱۲
انگیزه، یک عامل درونی فعال ساز و جهت دهنده به رفتار افراد است. انسان می تواند با تحلیل رفتارهای شخص و نحوه برخورد وی در مواجهه با عملکرد دیگران به هم جهت بودن انگیزه ها پی ببرد. پی بردن به انگیزه افراد، راهگشای خوبی برای درک صحیح از جزای یکسان فرد راضی و عامل است. موارد متعددی در آموزه های اسلامی وجود دارد که به جهت انگیزه مشترک جزای فرد راضی همچون جزای فرد عامل معرفی شده است. این پژوهش، درصدد است با روش توصیفی تحلیلی و با تأمل در آیات و روایات، به تحلیل روان شناختی انگیزه و جلوه های آن از دیدگاه خداوند و معصومین؟عهم؟ بپردازد. بدین ترتیب، چرایی جزای یکسان شخص راضی و جزای عمل فرد عامل نیز تبیین شود. با بررسی مجموعه آیات و روایات پیرامون موضوع انگیزه، نتایج حاصل از پژوهش حاکی از این است که انگیزه فرد در کیفیت جزای عمل فرد مؤثر است و می توان آن را عاملی مهم در یکسان شمردن جزای فرد راضی با جزای فرد عامل دانست.
۳۱.

تحلیل هرمنوتیکی متون دینی و زمینه سیاسی در حکومت صفویه با تأکید بر نقش فقهای شیعه

نویسنده:
منبع: اندیشه سیاسی در اسلام زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۶ 35 - 56

کلیدواژه‌ها: هرمنوتیک دوره صفویه متون دینی فقه نظام سیاسی اسکینر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۱ تعداد دانلود : ۱۴۲
هدف پژوهش حاضر بررسی هرمنوتیکی متون دینی و زمینه سیاسی شکل گیری این متون در حکومت صفویه است که با فعالیت های فقهای شیعه به وقوع پیوست. حکومت صفوی سرآغاز یک تغییر مهم در تاریخ ایران برای انتقال قدرت از دولت های اهل تسنّن به اهل شیعه است و این تغییر بدون بازتفسیر متون دینی ممکن نخواهد بود. برای فهم فرآیندی که این تغییر را ممکن است روش هرمنوتیک اسکینر به کاررفته است. اسکینر از جمله اندیشمندانی است که علاوه بر توجه به متن و زمینه های شکل گیری آن، به قصد و نیّت نویسنده برای درک معنای متن تأکید دارد و به خوبی توانسته است در مراحل پنج گانه خود تحول ایدئولوژیک یا تحول در هنجار مرسوم یک جامعه را توضیح دهد. پرسش اصلی پژوهش این است که نقش فقهای شیعه در تغییر هنجار مرسوم دوره صفویه بر اساس هرمنوتیک اسکینر چه بوده است؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد که دولت صفوی با همکاری فقهای شیعی در یک فرآیند تدریجی موفق شد این تغییر هنجار مرسوم را با متون دینی و توجه خاص به زمینه سیاسی آن روز رقم بزنند. درنتیجه این فرآیند، امکان انتقال از دولت سنّی و روایت های صوفیانه به روایت شیعی فراهم گردید و موجب شکل گیری هویت سیاسی جدید در ایران گردید.
۳۲.

بررسی شیوه اقتباس از متون دینی در پنج نمایشنامه کودک و نوجوان منتشر شده در دهه های 1380و 1390 بر مبنای الگوی اقتباس لیندا سیگر

نویسنده:
منبع: رهپویه هنرهای نمایشی دوره اول تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴ 83 - 96

کلیدواژه‌ها: اقتباس نمایشنامه کودک و نوجوان متون دینی لیندا سیگر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۹ تعداد دانلود : ۱۵۶
این پژوهش در صدد است تا با مطالعه موردی چند نمایشنامه کودک و نوجوان که با اقتباس از متون دینی نگارش و در دهه ۸۰ و ۹۰ شمسی منتشر شده اند، شیوه اقتباس را در آن ها بررسی کند. در این تحقیق پنج اثر از نویسندگان شاخص حوزه کودک و نوجوان انتخاب شد که عبارت اند از: «آواز داوود» اثر «منوچهر اکبرلو»، «کشتی حیوانات» اثر «داوود کیانیان»، «خوبی کن و با خدا باش» اثر «حسن دولت آبادی»، «به خاطر مروارید» اثر «حسین فدایی حسین» و «نجات آهو» اثر «امیر مشهدی عباس». نویسندگان این آثار همگی از افراد پیشکسوت حوزه نمایش کودک و نوجوان هستند و نمایشنامه های منتخب نیز از آثار پر تیراژ دهه ۸0 و ۹۰ شمسی در بین نمایشنامه های کودک و نوجوان با رویکرد اقتباس از متون دینی هستند. در ادامه با مبنا قرار دادن نظریه اقتباس لیندا سیگر و استخراج الگویی از آن برای سنجیدن اثر اقتباسی از منظر دراماتیک، نمایشنامه های منتخب را تحلیل و واکاوی کردیم تا قوت ها، کاستی ها، نارسایی ها و خلأهای نمایشنامه های مورد نظر را از جنبه دراماتیک بررسی کنیم. بنابراین پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی، و مطالعات نظری آن به صورت کتابخانه ای و از طریق مقالات، کتاب ها، مجلات و سایت های معتبر جمع آوری گردیده است. درآخر با بررسی این پنج نمایشنامه، نتیجه گرفتیم که ضعف اصلی این آثار از جنبه دراماتیک مربوط به خلق داستان و پیش بردن محور جهت از منظر لیندا سیگر است و همچنین در بیشتر آن ها هدف شخصیت اصلی از نظر دراماتیک قوی نیست و کشمکش، مخاطره افزایش یابنده و نقطه عطف نیز دیده نمی شود.
۳۳.

بررسی ارتباط آموزه های دینی با ساختار و مفهوم در قصه ضامن آهو(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد سنندج سال چهاردهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۵۲ 88 - 109

کلیدواژه‌ها: ادبیات عامیانه قصه ضامن آهو امام رضا (ع) متون دینی مضمون شیعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۰ تعداد دانلود : ۱۹۶
«ضامن آهو» ازجمله مضامین ارزشمند دارای پیام صریح اخلاقی-تربیتی در باور عامه است. قالب این مضمون، «قصه عامیانه و شفاهی ضامن آهو» است. بررسی های اولیه حاکی از پیوند این«قصه» با متون دینی و روایات مرتبط با رفتار پیامبر(ص) و برخی امامان معصوم (ع) در قبال حیوانات است. این در حالی است که؛ عدم وجود منابع و مطالعات کافی در این زمینه و درنتیجه نبود علم دقیقی نسبت به اشکال و کیفیت های این پیوند، موجبات کم توجهی به این مهم را فراهم ساخته است. ازاین رو هدف از انجام تحقیق حاضر، دستیابی به کیفیت های ارتباط مفاهیم، متون و روایات دینی با اجزاء ساختار در قصه حاضر است. این تحقیق با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و همچنین مطالعات کتابخانه ای و اسنادی به انجام رسیده است و به سؤالاتی ازجمله: چیستی و چگونگی رابطه متون و آموزه های دینی-اسلامی و شیعی با شکل گیری «قصه ضامن آهو» به تفکیک ساختار و مفهوم آن، پاسخ داده است. بررسی ها نشان داده است که: به تفکیک، ساختار بیرونی قصه، دارای روابط مستقیم و تنگاتنگی با احادیث و روایات مرتبط با پیامبر(ص) و معصومین (ع) بوده و اشارات موردی را در برمی گیرد. همچنین مفاهیم و مضامین(اجزاء درونی) قصه، برگرفته و در پیوند با متون اولیه واصلی اسلامی (قران) و برخی روایات و احادیث است؛ که اشارات کلی (اخلاقی) را شامل می شود. ازاین رو قصه بستر و قالبی برای بیان محتوا و مضامین دینی- شیعی را فراهم آورده است، که با خیال پردازی و به یاری برخی از باورهای ملی و قومی شکل کنونی خود را یافته است.
۳۴.

علت کاویِ بحران هویت در معماری و شهرسازی معاصر ایران با تأکید بر سه گانه بینش، ارزش و کنش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی دوره ۲۱ زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴ 63 - 74

کلیدواژه‌ها: تمدن الهی تمدن مدرن بحران هویت معماری و شهرسازی متون دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۳ تعداد دانلود : ۱۲۶
«بحران هویت در معماری و شهرسازی معاصر ایران» موضوعی است که تاکنون، تألیفات متعددی پیرامون آن نگاشته شده است. اغلب آنها به تحلیل کالبدیِ مصادیق این مسئله پرداخته اند اما این مهم، مسئله ای نیست که تحلیل و ریشه یابیِ آن را بتوان در حوزه های کالبدی-فضاییِ صرف ژرفکاوی نمود. پرسشی که شاکله اصلی این پژوهش را شکل می-دهد این است که «منشأ بروز بحران هویت در معماری و شهرسازی معاصر ایران چیست؟». برای پاسخ گویی به این پرسش، ضمن اتخاذ رویکردی میان رشته ای و بهره گیری از متون دست اول دینی، در مقام گردآوری داده ها از روش اسنادی-کتابخانه ای و در مقام تحلیل و داوری داده ها از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شده است. طبق یافته های این پژوهش، رمزگشایی از بحران فوق الذکر را بایستی در چالش تمدن اصیل اسلامی (به عنوان تمدنی الهی) و تمدن معاصر غرب (به عنوان تمدنی الحادی) واکاوی نمود. در سامانه ای که ارزش هایش ریشه در ملکوت دارد، بروز بحران هویت برای کنش ها و سبک هایی که محصولِ اصالت بخشیدنِ به مُلک در مقابل ملکوت است، امری محتوم است؛ به بیان دیگر، به دلیل عدم تجانس و تناسب مبانیِ بینشی و ارزشیِ معماری و شهرسازی معاصر ایران با کنش ها و سبک های کالبدی رایج در این نظام، این بحران همچنان تداوم خواهد داشت.
۳۵.

جایگاه«ارتکاز» در تفسیر متون دینی، حقوق معاملات و مسائل اصولی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقه و حقوق اسلامی سال پانزدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۵۴ 109 - 128
تعداد بازدید : ۱۸۹ تعداد دانلود : ۱۳۷
  تفسیر متون دینی و قواعد حاکم بر آن همواره یکی از مباحث مهم دانش های زبانی از جمله علم اصول فقه بوده و هست. یکی از اصول حاکم بر تفسیر متون دینی که نقش مهم و تأثیرگذاری در جریان استنباط ایفاء می کند ارتکاز عرف است. ارتکاز تلقی و فهم اولیه مردم نسبت به یک چیز است که در اعماق ذهن و افکار آنها رسوخ کرده است و لذا در نظام گفتگو همواره مورد توجه طرفین است. حال سؤال اصلی این است که  آیا «ارتکاز» نقشی در استنباط احکام فقهی- حقوقی دارد؟ آیا شخص متکفل استنباط لزوماً باید به ارتکاز عرف توجه داشته باشد یا خیر؟  فرضیه این پژوهش آن است که با توجه به اینکه شارع مقدس در مقام تشریع با مردم و برای هدایت آنان سخن می گوید و لذا به ارتکازات آنان توجه دارد و اگر در موردی آن را قبول ندارد صریحاً اعلام می کند تا جلوی انحراف مردم گرفته شود. فقهای عظام نیز در تفسیر متون دینی بارها به این قاعده تمسک کرده اند و استنباط حکم شرعی را با توجه به این مهم انجام داده اند. این پژوهش با ارائه تعریفی جامع از ارتکاز و تبیین زوایای آن درصدد احیای ظرفیت های شگرف آن است. یافته این پژوهش آن است که قاعده ارتکاز در تفسیر متون دینی، اثبات برخی حقوق، جلوگیری از تطویل مباحث اصولی ایفای نقش می کند.
۳۶.

گام دوم در فعالیت های فقه الحدیثی در پرتو آزمون های پیشاتفسیری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۲شماره ۱۹ 305 - 322

کلیدواژه‌ها: فهم حدیث آزمون پیشاتفسیری روایت متون دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۵۸
یکی از عواملی که موجب بروز تفسیر به رای در مورد متن می شود؛ عدم فراوری درست متن است. مقاله حاضر تلاش می کند تا نوع مواجهه با متن روائی به عنون اصلی ترین اتفاق در حوزه پژوهش های علوم اسلامی متن محور در قالب طراحی آزمون های مختلف، تبیین کند. در واقع بخش مهمی از آن چه ما را به ورطه تفاسیر متکثر و احیانا متعارض می اندازد؛ آماده نکردن متن روی میز کار مفسر است. در این راستا نیاز به برخی آزمون های پیشاتفسیری احساس می شود. برخی از این آزمون ها، عبارتند از: آزمون الغاء خصوصیت، آزمون تطابق معنای لغوی و اصطلاحی، آزمون تحلیل انعکاسی، آزمون ایجاد تمایز سنت واقعه از محکیه و آزمون زبان مجاز و تمثیل. نتیجه استخدام قواعد پیشاتفسیری آن خواهد بود که زمینه را برای قضاوت بهتر مفسر و تفسیر دقیق تر متن فراهم کند. از سوی دیگر اجرای این آزمون ها می تواند سرعت نظریه پردای در علوم اسلامی را تسریع بخشد و از نوعی سردرگمی در میان انبوه نظریه پردازی ها برهاند. آزمون های پیشاتفسیری یا همان خط مشی داشبورد،خود روشی نو و بدیع در تحلیل متن است و فاصله بین زمان اراده به تفسیر و تفسیر متن را روشن تر و نتایج تفسیری را واقع بینانه تر می کند. از این آزمون محوری، می توان به عنوان گام دوم در فعالیت ها و پژوهش های حدیثی یاد کرد.
۳۷.

بررسی ابعاد معرفتی مفهوم قناعت ازمنظر صحیفه سجادیه و میزان توجه به آن از سوی دانشجویان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم تربیتی از دیدگاه اسلام سال ۱۲ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲۵ 79 - 98

کلیدواژه‌ها: قناعت صحیفه سجادیه متون دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶ تعداد دانلود : ۳۳
این پژوهش در پی این است که مقیاسی برای سنجش قناعت به دست آورد و با کمک آن میزان توجه به این فضیلت را در میان جوانان بسنجد. به این منظور ابعاد معرفتی و مؤلفه های مفهوم قناعت ازمنظر صحیفه سجادیه بررسی شد و از مؤلفه های حاصل از این بررسی برای طراحی، ساخت و اعتباریابی مقیاس قناعت درقالب پرسشنامه ای با 19 سؤال استفاده شد. سپس میزان توجه جوانان به فضلیت اخلاقی قناعت با این پرسشنامه مورد سنجش قرار گرفت. جامعه آماری در این پژوهش، دانشجویان مقطع کارشناسی رشته علوم تربیتی دانشگاه بوعلی سینا همدان با حجم ۲۶۶ نفر، ورودی ۱۳۹۹-۱۴۰۲ بودند که ازطریق روش نمونه گیری جدول مورگان، حجم نمونه ۱۵۵ اندازه گیری شد. تحلیل یافته ها بیانگر آن است که پاسخ ها را می توان در 3 سطح رعایت قناعت در مقیاس بالا، متوسط و پایین بررسی کرد. باتوجه به آزمون تی تک نمونه ای میانگین قناعت (89/2) و سطح معناداری (003/0) از مقدار ارزش آزمون (3) پایین تر است؛ بنابراین می توان نتیجه گرفت وضعیت قناعت از دیدگاه دانشجویان پایین تر از حد متوسط است.
۳۹.

مفهوم شناسی در مفاهیم دینی با رویکرد روان شناختی: مراحل و شیوه اجرا

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه روانشناسی اسلامی سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۶ 7 - 42

کلیدواژه‌ها: مفهوم شناسی مؤلفه های مفهومی روایی محتوا ابعاد روان شناختی متون دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳ تعداد دانلود : ۱۹
مفهوم شناسی از حیطه های مهم و بنیادین برای علوم مختلف از جمله روان شناسی محسوب می شود. بازشناسی مفاهیم روان شناختی در متون دینی اسلام نیز یکی از این عرصه ها است که سنگ بنای پژوهش های روان شناسی اسلامی را تشکیل می دهد. هدف اصلی این مقاله ترسیم مراحل و شیوه اجرای پژوهش هایی است که به منظور استنباط، طبقه بندی و تحلیل مؤلفه های مفاهیم روان شناختیِ به کاررفته در منابع دینی فراهم می شوند. برای این هدف، مفاهیم کلیدی در فرآیند مفهوم شناسی توصیف و تبیین شدند. فرآیند مفهوم شناسی در سه مرحله جمع آوری مؤلفه های مفهومی، تجزیه و تحلیل مؤلفه های مفهومی و طبقه بندی تحلیل مؤلفه ها در ابعاد روان شناختی توصیف و تبیین شد. استنباط و جمع آوری مؤلفه های مفهومی بر اساس دو گونه از عناصر معنایی و عناصر تحقق مفهوم در ادبیات دینی بررسی شد. به عنوان شیوه تجزیه و تحلیل داده ها در فرآیند مفهوم شناسی، سه اقدام مرکزی سازی، نمایش و بررسی روایی محتوایی مؤلفه ها انجام شد. در نهایت، طبقه بندی مؤلفه ها در ابعاد جهت گیری ها، ویژگی های رفتاری، تجربه های درونی و کارکردهای روان شناختی به عنوان تجزیه و تحلیل دوم داده های مفهوم پژوهی تشریح شد.
۴۰.

روش فهم روانشناختی متون دینی (فرمد): بررسی تک متن

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه روانشناسی اسلامی سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۶ 67 - 91

کلیدواژه‌ها: فهم روان شناختی پژوهش معکوس متون دینی متون تجویزی متون توصیفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶ تعداد دانلود : ۲۸
روش برای فهم و کشف ابعاد روان شناختی متون دینی، از نیازهای اساسی روان شناسی اسلامی است. هدف این بررسی، تبیین روش فهم روان شناختی متون دینی در حوزه تک متن است. در فهم روان شناختی مسئله این است که رفتارها و باورها و ارزش ها، چرا و چگونه شکل می گیرند و چه تأثیر روانی ای دارند و چگونه می توان آنها را مهار و تنظیم کرد و... . روش این بررسی، توصیفی تحلیلی است. یافته های این بررسی نشان می دهد که: 1. راهبرد این روش، پژوهش معکوس است. 2. متون دینی به دو قسم تجویزی و توصیفی تقسیم می شوند. 3. برای کشف معارف روان شناختی باید مراحل چهارگانه ساختارشناسی (شامل: شناسایی اجزا؛ شناسایی مأموریت هر بخش؛ شناسایی مناسبات میان اجزا)، مسئله شناسی، سبب شناسی، و اصول یابی را انجام داد. 4. در متون توصیفی، مسئله شناسی به نیازشناسی تغییر می کند. 5. با استفاده از این روش می توان نظریه های اسلامی و نیز مدل های درمانی و ارتقایی طراحی کرد. نتیجه این بررسی آن است که باید با روشمندکردن پژوهش های اسلامی روان شناختی از طریق آموزش های رسمی و غیررسمی، زمینه طراحی نظریه های اسلامی و مدل های درمانی و ارتقایی را فراهم کرد.