مؤلفه های مفهومی

متن ادبی همواره انعکاس دهنده اندیشه ادیبان و شاعران بوده است. در این میان ادبیات تطبیقی یکی از حوزه های مطالعات ادبی است که به بررسی موارد تلاقی ادبیات در آثار مختلف و یافتن پیوندهای مشترک و قرابت ها در ادبیات و سایر مظاهر معرفت انسانی می پردازد. در حوزه شعر، همنشینی موتیف ها یا عناصر تکرار شونده با مؤلفه های مفهومی ملل مختلف، بیانگر اندیشه و هدف شاعران از سرایش است. کودک و کودکی از موتیف هایی است که مکرراً به اشعار ستیز و مقاومت ملل گوناگون راه یافته است. در واقع شاعران با آوردن موتیف کودک و کودکی در کنار مؤلفه های مفهومی، رویکرد خود را به مقوله کودکی و نقش کودک در جامعه ای که دچار مسیله ستیز شده یا در حال مقاومت بوده،نشان داده اند. برای پی بردن به ظرایف این تلاقی در میان متون ادبی ملل مختلف ابتدا اشعار مقاومت در سه زبان فارسی، عربی و فرانسه انتخاب شده و پس از تعیین مؤلفه های مفهومی موجود در آن، ارتباط کاربرد موتیف کودک و کودکی با این مؤلفه ها بررسی و تحلیل شده است. یافته های همسان در اشعار سه زبان و فرهنگ منتخب، بیانگر این نکته است که توانش فکری شاعران در کاربرد موتیف کودکی در اشعار ستیز و مقاومت به دلیل همسانی موقعیت ها به یکدیگر شبیه و نزدیک است تا جایی که مولفه های همانند و مشابه این موتیف را همراهی کرده است. این همنشینی نشان می دهد در اشعار منتخب، از کودک و مفهوم کودکی غالبا استفاده ابزاری شده و مفهوم کودکی در خدمت بیان اهداف بزرگسالان قرار گرفته است.

مفهوم شناسی از حیطه های مهم و بنیادین برای علوم مختلف از جمله روان شناسی محسوب می شود. بازشناسی مفاهیم روان شناختی در متون دینی اسلام نیز یکی از این عرصه ها است که سنگ بنای پژوهش های روان شناسی اسلامی را تشکیل می دهد. هدف اصلی این مقاله ترسیم مراحل و شیوه اجرای پژوهش هایی است که به منظور استنباط، طبقه بندی و تحلیل مؤلفه های مفاهیم روان شناختیِ به کاررفته در منابع دینی فراهم می شوند. برای این هدف، مفاهیم کلیدی در فرآیند مفهوم شناسی توصیف و تبیین شدند. فرآیند مفهوم شناسی در سه مرحله جمع آوری مؤلفه های مفهومی، تجزیه و تحلیل مؤلفه های مفهومی و طبقه بندی تحلیل مؤلفه ها در ابعاد روان شناختی توصیف و تبیین شد. استنباط و جمع آوری مؤلفه های مفهومی بر اساس دو گونه از عناصر معنایی و عناصر تحقق مفهوم در ادبیات دینی بررسی شد. به عنوان شیوه تجزیه و تحلیل داده ها در فرآیند مفهوم شناسی، سه اقدام مرکزی سازی، نمایش و بررسی روایی محتوایی مؤلفه ها انجام شد. در نهایت، طبقه بندی مؤلفه ها در ابعاد جهت گیری ها، ویژگی های رفتاری، تجربه های درونی و کارکردهای روان شناختی به عنوان تجزیه و تحلیل دوم داده های مفهوم پژوهی تشریح شد.