توسعه فرهنگی

این مطالعه باهدف شناسایی الگوهای ذهنی کارکنان دانشگاه های ایلام در زمینه توسعه فرهنگی است. روش مطالعه، تلفیقی از روش های (کیفی- کمی) است، ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر روش گردآوری داده ها کیفی، از نوع کیو هست. تالار گفتمان پژوهش را 14 نفر از کارکنان و مدیران سازمان های دولتی (فرهنگ و ارشاد، استانداری، آموزش پرورش) و اساتید دانشگاه های استان ایلام دارای پیشینه مطالعه درزمینهی توسعه تشکیل دادهاند. نمونه آماری پژوهش شامل 21 نفر از کارکنان دانشگاه های ایلام بودند که به صورت هدفمند انتخاب شدند. بر اساس مصاحبه های انجام شده، تعداد 49 گزاره کیو استخراج شد که در قالب یک پرسشنامه متشکل از 49 کارت و یک نمودار کیو در اختیار جامعه آماری قرار گرفت. بر اساس یافته های به دست آمده از تحلیل عاملی اکتشافی 6 گونه ذهنیت؛ دینی و تقدیرگرا، عامیانه، مسئولیت پذیر، علم گرا، قانون مدار و فردگرایی اخلاقی دسته بندی شدند. نتایج نشان داد که ذهنیت مشارکت کنندگان در الگوهای ذهنی 1 و 2، بر اساس دیدگاه نظریه پردازان نوسازی، با خصوصیات و ویژگی های جوامع سنتی و ماقبل مدرن همسو است و الگوهای ذهنی مشارکت کنندگان قرارگرفته در دسته های سوم تا ششم، با ذهنیت جوامع مدرن و توسعه یافته قرابت دارد و به ارزش هایی چون: حس تعهد، مشارکت، علم گرایی و نوآوری توجه داشته اند. به طورکلی، نتایج نشان داد که الگوی ذهنی مشارکت کنندگان نسبت به توسعه فرهنگی با خصوصیات جوامع ماقبل مدرن قرابت بیشتری دارد.

برنامه ریزی توسعه در هرکشوری عمدتاً با هدف انضباط بخشی و جهت دهی به فرایند توسعه انجام می شود و هدف اصلی آن سرعت و شتاب به حرکت توسعه در همه ابعاد است. برای این مهم از همه امکانات و ابزارها از جمله ظرفیت های میراث فرهنگی کشورها استفاده می شود. در نتیجه برنامه ریزی فرهنگی با اهداف توسعه ای یکی از ابعاد ثابت نظام برنامه ریزی است. با این حال پس از پیروزی انقلاب اسلامی، افزون بر خواست توسعه و پیشرفت کشور خواسته دیگری نیز هم زمان و چه بسا با قوت و قدرت بیشتری مطرح شد: ارتقاء و اصلاح نظام فرهنگی کشور در چارچوب ارزش های دینی. از این منظر، نظام برنامه ریزی فرهنگی کشور با این امر مواجه شد که به جای توجه صرف و یک بعدی به توسعه و نقش فرهنگ در پیشبرد و شتاب به آن، باید به تحول و ارتقای هم زمان نظام فرهنگی در چارچوب ارزش های دینی نیز توجه کند. در پژوهش پیش رو به دنبال پاسخ به پرسش ها هستیم که این خواست دوگانه و دو بعدی در نظام برنامه ریزی فرهنگی، چگونه تحقق یافته است؟ آیا امکان پیشبرد هم زمان این دو سیاست در قالب یک برنامه وجود دارد؟ تعارض های احتمالی این دو خواست، چگونه رفع شده است؟ آیا چنین الگویی از برنامه ریزی فرهنگی در برنامه های توسعه، قابل استفاده است؟ این بررسی ترکیبی از روش های اسنادی کتابخانه ای و روش تحلیل محتوای کیفی است. همچنین سعی شده از دانش ضمنی و تجربی برنامه ریزی توسعه بهره گرفته و تجربه برنامه ریزی فرهنگی در برنامه های توسعه در جامعه ایران پس از انقلاب اسلامی، مبنای پاسخ به این پرسش باشد. یافته های مطالعه، برنامه ریزی فرهنگی چند بعدی در برنامه های توسعه، در پنج محور شامل سرمشق فرهنگی، رویکرد برنامه ای، قلمرو فرهنگی، اهداف فرهنگی و ابزارهای برنامه است. براساس نتایج این مطالعه، در الگوی برنامه ریزی توسعه فرهنگی، سرمشق فرهنگی حاکم بر برنامه های توسعه، توسعه گرایی و تعالی گرایی فرهنگی هم زمان، الگوی سیاست گذاری الگوی مسئله محور با محوریت دولت به جای الگوی جهت دهی با نظارت دولت، تلقی هنجاری از فرهنگ بر محور اهداف پنج گانه اصلاح نظام آموزش، اصلاح فرهنگ عمومی، اصلاح الگوی مصرف، کنترل جمعیت و مشارکت اجتماعی و اقتصادی زنان است.

یکی از مهم ترین مباحث رشد، پیشرفت و توسعه جوامع در حدود 4 دهه گذشته، توجه به توسعه پایدار و ابعاد سه گانه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن است. با مطالعه ادبیات این حوزه در می یابیم که در این نوع توسعه نقش عوامل اجتماعی، نیروی انسانی و فرهنگ جوامع چشمگیر و پر رنگ است. از طرفی طی چند سال گذشته ایده شهرهای خلاق، مبحثی جدید و مورد توجه مطالعات شهری بوده که بر بهتر شدن محیط و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان تأکید دارد. بر همین اساس پژوهش حاضر باهدف تبیین نقش شهرهای خلاق در توسعه فرهنگی جوامع با روش مروری و مطالعه کتابخانه ای منابع موجود انجام شد. بدین منظور با مطالعه اسنادی و فیش برداری از بیش از 20 منبع و مقاله علمی، مؤلفه ها و شاخص های توسعه فرهنگی و شهرهای خلاق شناسایی شد. نتایج نشان داد که مؤلفه های «تمرکز»، «تنوع» و «تحرک» در شهرهای خلاق باعث به وجود آمدن نیاز به ایجاد فضاهای فرهنگی، تربیت و آموزش نیروی انسانی، تقویت فرهنگ ها و افزایش مشارکت فرهنگی، تولید و افزایش کالاها و خدمات فرهنگی، تقویت عقل گرایی، رشد صنایع خلاق و... می شود. این در حالی است که به نظر می رسد بین توسعه فرهنگی و شکل گیری شهرهای خلاق رابطه ای دیالکتیکی وجود داشته باشد به گونه ای که شهرهای خلاق، توسعه فرهنگی را تسهیل نموده و توسعه فرهنگی باعث ظهور و تقویت شهرهای خلاق بشوند.

در دنیای کنونی ما دستیابی به رفاه، آسایش و آرامش همه جانبه بدون در نظر گرفتن مفهوم توسعه پایدار امکان پذیر نخواهد بود و از آنجا که این مفهوم پیوند ناگسستنی با انسان ها دارد، لذا توجه به توسعه اجتماعی به عنوان یکی از ابعاد اصلی توسعه پایدار از اهمیت بیشتری برخوردار است. این مقاله با هدف تبیین نقش رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی در توسعه فرهنگی جامعه به عنوان یکی از شاخه های اصلی توسعه پایدار اجتماعی انجام شد. در این پژوهش که به صورت کتابخانه ای و اسنادی با مطالعه و مرور بیش از 50 منبع مکتوب و مقالات علمی- پژوهشی مرتبط انجام شد، در ابتدا ادبیات توسعه پایدار استخراج و ضمن تبیین ابعاد توسعه پایدار اجتماعی از نگاه اندیشمندان و پژوهشگران، توسعه فرهنگی به عنوان یکی از مهمترین زیربناهای توسعه پایدار اجتماعی مطرح گردید. همچنین با مرور نظریات مختلف رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی مشخص شد که اگرچه مردم با انگیزه های مختلفی از رسانه ها استفاده می کنند اما رسانه ها نیز می توانند با کارکردهای خود بر ابعاد کمی و کیفی توسعه فرهنگی اثرگذار باشند. جمع بندی نتایج نشان دادکه بعد کمی توسعه فرهنگی شامل افزایش شمارگان کتاب، روزنامه ها و نشریات، تأسیس کتابخانه ها ، تأسیس فضاهای فرهنگی و هنری، مصرف کالاها و خدمات فرهنگی و هنری، فعالیت های اقتصادی فرهنگی، پژوهش های فرهنگی، تامین تجهیزات و تامین بودجه های فرهنگی و هنری و... و بعد کیفی آن شامل عقل گرایی، تقویت و پاسداری از عناصر و مؤلفه های فرهنگی، تقویت صنایع فرهنگی و هنری و میراث فرهنگی، مشارکت فرهنگی و هنری، امکان دسترسی به منابع اطلاعات، باور به آزادی بیان و... بود. همچنین یافته ها نشان داد که تحقق اهداف توسعه پایدار به ویژه در حوزه فرهنگی بدون تقویت رسانه های محلی، دسترسی آزاد به منابع اطلاعاتی ، باور به آزادی بیان، ارتقاء سرانه مطالعه، افزایش شمارگان کتاب و نشریات و... میسر نخواهد شد.

توسعه به عنوان فرایند بهبود شرایط و کیفیت زندگی برای مردم جامعه، دارای ابعاد اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است. در این میان نقش فرهنگ شاید برجسته تر از سایر حوزه ها باشد، به گونه ای که می توان گفت توسعه فرهنگی یک جامعه می تواند توسعه سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن را تضمین کند. از مسائل اساسی در توسعه شهر تهران از یک سو فقدان شاخص های مشخص و از سوی دیگر نگرش کمی به مقوله توسعه فرهنگی است. هدف پژوهش حاضر احصاء شاخص های کیفی توسعه فرهنگی در شهر تهران است و داده های آن با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته گردآوری شده است. جمعیت آماری این پژوهش متخصصان و اساتید علوم اجتماعی، برنامه ریزی شهری و مدیریت فرهنگی هستند. در این تحقیق با ده نفر از نخبگان و صاحب نظران حوزه فرهنگ درباره شاخص های کیفی توسعه شهر تهران و همچنین موانع، راهکارها و کاربست پذیری آن ها مصاحبه های عمیق صورت گرفت و داده های به دست آمده تحلیل محتوا شد. یافته های حاصل از این پژوهش بطور خلاصه نشان داد مدیریت توسعه فرهنگی کلان شهر تهران مستلزم مؤلفه هایی چون تبادلات فرهنگی، همسوسازی فعالیت های سازمان ها و نهاد های فرهنگی، آموزش های فرهنگی، افزایش مشارکت و اعتماد اجتماعی میان شهروندان، رفع موانع مدیریتی و ... است.

با نگاهی به مقوله توسعه، می توان فرهنگ را محیط مهمی برای توسعه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی دانست که ارزش ها و هنجارهای فرهنگی با تحت تأثیر قرار دادن دیگر ابعاد توسعه، خود نیز مسیر توسعه را بهتر می پیمایند و با ارتباط شایسته با بخش های مختلف جامعه، امکان تحقق توسعه پایدار را فراهم می سازند. توسعه همه جانبه، برآیند رشد متوازن تمام عناصر جامعه است که این عناصر با کارکرد متناسب و ارتباط مؤثر با یکدیگر در جهت اهداف مادی و غیرمادی توسعه موجب رشد و تعالی جامعه می شوند. توسعه فرهنگی به دنبال تغییر در حوزه های ادراکی، شناختی، ارزشی و گرایش انسان ها در شئون فردی و اجتماعی شکل می گیرد. ایثار در مال و جان، ارزشی قابل توجه در فرهنگ ها محسوب می شود. امروزه با توجه به نقش بنیادین فرهنگ در زندگی اجتماعی انسان در حوزه توسعه، اشاعه فرهنگ ایثار در توسعه فرهنگی قابل تأمل به نظر می رسد. این پژوهش کیفی با استناد به منابع موجود، درصدد توصیف فرهنگ ایثار و نقش آن در تحقق توسعه فرهنگی صورت گرفته و نتیجه مبین آن است که فرهنگ و عناصر آن به شدت بر فرایند توسعه تأثیرگذارند و تحقق توسعه فرهنگی نیازمند رشد و گسترش فرهنگ ایثار به معنی ازخودگذشتگی در مال و جان اعضای جامعه است. ازاین رو تقویت و اشاعه فرهنگ ایثار نقش مهمی در تحقق توسعه فرهنگی جامعه دارد. تأکید بر رشد ارزش های انسانی به موازات رشد مؤلفه های مدیریتی، مالی، علمی و فنّاوری در جامعه، مسیر تحقق توسعه فرهنگی را هموارتر می سازد.

پژوهش پیش رو با هدف شناسایی نقش برنامه های رادیویی در توسعه فرهنگی شهروندان تهرانی اجرا شده است. این پژوهش، بر مبنای هدف، از نوع کاربردی و بر مبنای استراتژی از روش کیفی استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش را 30 نفر از نخبگان حوزه رسانه و فرهنگ تشکیل دادند که با استفاده از نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. روش گردآوری اطلاعات روش میدانی و با ابزار مصاحبه و پرسشنامه انجام شد. در این پژوهش 9 شاخص از طریق روش کیفی استخراج شد که عبارت اند از: نگرش، گرایش، منش، مصرف فرهنگی، امنیت شخصی شهروندان، فرآورده، ارتباطات، دستاورد و نیروی انسانی. جهت تجزیه وتحلیل و رتبه بندی عوامل شناسایی شده از فن AHP استفاده شد. بر اساس نتایج حاصل، در ساخت برنامه های رادیویی؛ در بخش نگرش ها اعتماد متقابل، بالاترین اولویت را داشته است. در بخش گرایش ها، بالاترین اولویت اخلاق مداری عرق ملی (وطن پرستی و ملی گرایی) بوده، در بخش منش ها و در ساخت برنامه های رادیویی، مسئولیت پذیری و پاسخ گویی و در بخش مصرف فرهنگی، فرهنگ دیجیتال اولویت داشته است. در بخش فرآورده ها اولویت با تولیدات دیداری و شنیداری بوده و در بخش امنیت شخصی اولویت با عدالت قانونی و در بخش ارتباطات اولویت با تعداد شبکه ها بوده است. در بخش دستاورد، بالابردن سواد رسانه ای بیشترین اولویت را داشته و در بخش ارتقای نیروی انسانی اولویت با آموزش و جذب هنرمندان بوده است.

هدف: ترویج و گسترش فرهنگ یکی از وظایف کتابخانه های عمومی هست و از این رو ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ  به ﺑﺮرﺳی تاثیر و نقشکﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﻫﺎى ﻋﻤﻮﻣی منطقه آزاد ماکو در ﺗﻮﺳ ﻌه ﻓﺮﻫﻨ گ ارتباط   آن منطقه پرداخته است. روش پژوهش: از نوع کاربردی می باشد که به روش پیمایشی- توصیفی انجام شده است. برای گردآوری داده ها و با هدف پاسخگویی به سؤالات پژوهشی از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺟﺪول اﻧﺪازه ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻧﻤﻮﻧﻪ کﺮﺟﺴی و ﻣﻮرﮔﺎن ﺗﻌﺪاد 357 ﻧﻔﺮ ﺗﻌییﻦ ﺷﺪ. ﺑﺮاى ﺳﻨﺠﺶ روایی از روایی ﻣﺤﺘﻮایی و ﻧﻈﺮ 5 ﻧﻔﺮ ﻣﺘﺨﺼﺺ اﺳﺘﻔﺎده شده است و ﺑﺮاى ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﭘﺎیﺎیی، روش آزﻣﻮن-ﺑﺎزآزﻣﻮن ﺑﻪ کﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ و برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss26  استفاده شده است. یافته ها: یافته های پژوهش ﻧﺸﺎن داد از ﻧﻈﺮ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮیﺎن، ﻧﻘﺶ کﻠی کﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﻫﺎى ﻋﻤﻮﻣی منطقه آزاد ماکو در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﺮهنگ ارتباط بیشتر از حد ﻣﺘﻮﺳﻂ  ﺑﻮد. اﻣﺎ ایﻦ ﻣیﺰان در ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕی ﺗﺎ ﺣﺪودى ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد. در ﺗﻤﺎﻣی ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﺰ یک ﻣﺆﻟﻔﻪ (ﮔﺴﺘﺮش آﻣﻮزشﻫﺎى ﻓﺮﻫﻨﮕی و ﻫﻨﺮى) ایﻦ ﻧﻘﺶ از دیﺪﮔﺎه کﺎرﺑﺮان کﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﻫﺎى ﻋﻤﻮﻣی منطقه آزاد ماکو ﺑیﺶتر از ﺣﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻮد. نتیجه گیری: کاربران کتابخانه های عمومی، افزایش میزان سرانه مطالعه و ارتقای سطح دانش را از مهمترین نقش های کتابخانه عنوان کرده اند، در صورتی که نقش کتابخانه ها در گسترش آموزش های فرهنگی و هنری پایین دانسته اند. همه کاربران کتابخانه های عمومی منطقه آزاد ماکو در گروه های سنی ، تحصیلی و شغلی مختلف در مورد مولفه های توسعه فرهنگی اتفاق نظر دارند و نظرات مشابهی را ارائه داده اند.

امروزه گذار از برنامه ریزی شهری انتزاعی و اتصال آن به حوزه اجرا از طریق تمهیدات لازم در حوزه سازماندهی، رهبری؛ نظارت و تخصیص بهینه منابع شهری با هدف کاهش تنش ها و تضادهای فرهنگی و تربیت شهروندانی مشارکت مدار و محلهمحور در سیاست های کلان مدیریت شهری رخ داده است. در این تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی شاخص های سیاست محله محوری مؤثر در توسعه اجتماعی و فرهنگی از طریق مطالعه میدانی مبتنی بر تنظیم پرسشنامه با مراجعه به جامعه خبرگی به تعداد 30 نفر صورت پذیرفت. با تجزیه و تحلیل صورت گرفته روی 45 شاخص گزینش در چارچوب پرسشنامه نسبت روایی محتوایی (CVR)، همه شاخص ها واجد احراز حداقل مقدار CVR یعنی 33/0 شدند. بر همین اساس، شاخص روایی محتوایی بر اساس 45 شاخص محاسبه گردید که مقدار حداقلی آن 67/0 محاسبه شد. در ادامه بر مبنای همین شاخص، پرسشنامه CVI که یک پرسشنامه طیف لیکرت 4 گزینه ای برای بررسی آیتم های مربوط بودن، واضح بودن و ساده بودن طراحی شده بود، مورد ارزیابی قرار گرفت و همه شاخص ها واجد احراز حداقل مقدار CVI یعنی 67/0 شدند.

«توسعه فرهنگی» اساس توسعه و پیشرفت جامعه را تشکیل می دهد و هدف اصلی آن خوداتکایی فرد و جامعه است. خانواده به مثابه سلول بنیادی جامعه نقش اساسی در پرورش فرد و جامعه دارد. اصولاً جامعه سالم از خانواده سالم و خانواده سالم از افراد سالم تشکیل می گردد. با این حال، در بیشتر برنامه های توسعه به صورت کلی و توسعه فرهنگی به صورت خاص، به خانواده کمتر توجه شده است. این نوشتار با روش «تحلیل اسنادی» به بررسی نقش خانواده در توسعه فرهنگی براساس آموزه های اسلامی پرداخته است. یافته های تحقیق نشان می دهد که با توجه به شاخص های متعدد توسعه فرهنگی (نظیر اعتماد به نفس، آزادی اندیشه، تساوی در برابر قانون، علم آموزی، خلاقیت، مشارکت، نفی سلطه، احترام به عقاید و نظرات دیگران) خانواده در تمام آنها به صورت مستقیم تأثیر گذار است. ازاین رو براساس آموزه های اسلامی جایگاه خانواده به مثابه یکی از نهاد های مهم اجتماعی در توسعه فرهنگی بسیار برجسته است.

در این مقاله نویسنده در ابتدا با گذری بر اهمیت فناوری اطلاعات و ارتباطات در زمینه آموزش و نقش آن در تصمیم گیری کشورها به طبقه بندی آنها از نظر سطح دستیابی و استفاده از این فناوری می پردازد . در ادامه با تقسیم بندی مهارتهای لازم برای قرن 21 و نقش مهارت فناوری اطلاعات و ارتباطات در آن پرداخته و تاثیر آن در مهارتهای ارتباطی، اطلاعاتی، محاسباتی، اداره ی رفتار شخصی و رقابتی، اجتماعی و مشارک تی، کاری و آموزشی مورد بحث قرار می دهد و نقش آن در توسعه فرهنگی و توسعه پایدار کشور ایران بررسی می کند . این پژوهش نشان می دهد که ورود فناوری اطلاعات و ارتباطات می تواند یک محیط یادگیری توامند ایجاد کند و محدودیتهای حوزه کتاب و معلم را مورد چالش قرار دهد، سبب ایجاد فضای همفکری و هم اندیشی شود، بر نگرش دانش آموز به مقوله پژوهش تاثیر بگذارد، یک بستر توامند برای فعالیتهای پژوهشی ایجاد نماید و سبب شکوفائی ذهن و خلاقیت دان شآموزان شود.

در این پژوهش به منظور طراحی مدل مطلوب توسعه فرهنگی برای رسانه ملی و تعیین شاخص های فرهنگی توسعه از نظرات و دیدگاه های صاحبنظران و کارشناسان، همین طور گزارشات جهانی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد ( یونسکو ) در بخش توسعه فرهنگی و نیز مجموعه گزارشات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی استفاده گردیده است     . بر این اساس ابعاد، مولفه ها و شاخ صهای موثر در توسعه فرهنگی با رویکرد رادیویی و تلویزیونی تعیین و سپس با مراجعه به خبرگان     ( اساتید حوزه های مدیریت، علوم اجتماعی و ارتباطات ) میزان اهمیت هر یک از آنها مشخص و نهایتاً مدل مزبور در     4 بعد، 13 مولفه و 42 شاخص طراحی شده است . در مرحله ی بعد به منظور سنجش قابلیت پیاده سازی مدل طراحی شده، در قالب پرسشنامه با مراجعه به مدیران ارشد   سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی، وضعیت موجود رسانه ملی در هر یک از مولفه های موثر بر توسعه   فرهنگی رادیویی     - تلویزیونی تعیین و میزان انحرافات از وضع آرمانی و مطلوب محاسبه گردیده است . نتایج حاصله بیانگر آن است که میزان انحرافات، از وضع آرمانی حدوداً بین     47 تا 62 درصد و میزان انحرافات از وضعیت مطلوب بین     27 تا 54 درصد می باشد .  

این پژوهش سعی دارد تا به بررسی جایگاه یونسکو در توسعه و برنامه ریزی فرهنگی ایران بپردازد . در این راستا نخست ، فرهنگ و توسعه ر ا از دیدگاه یونسکو مورد بررسی قرار داده و در ادامه ضمن بررسی نظریه های   توسعه، به معرفی توسعه پایدار انسانی پرداخته است و برای بررسی فعالیت های یونسکو، با مبنا قراردادن چهار   هدف توسعه فرهنگی یونسکو به بررسی میراث فرهنگی ایران پرداخته است و سپس به توصیف اهداف و سوالات   پژوهش پرداخته و نتایج مربوط به تجزیه و تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه های توزیع شده در میان نخبگانی   که با یونسکو در ارتباط بودند، تشریح گردید     . حاصل نتایج این پژوهش نشان می دهد که یونسکو نقش موثری در حفظ، اشاعه و احیاء میراث فرهنگی مادی ایران و تبادل فرهنگی ایران با سایر کشور ها و احیاء هویت فرهنگی   ایران داشته است       .  

در این مقاله با هدف معرفی الگویی برای مدیریت تحول فرهنگی در ایران ، ضمن تعریف فرهنگ، توسعه و مدیریت فرهنگی ، به بررسی سیاست های فرهنگی از دیدگاه یونسکو پرداخته شده است ؛ و با بیان ضرورت و اهمیت مدیریت فرهنگی در ایران، اصول و سیاست های فرهنگی در ایران را بر شمرده و به توضیح و تشریح هر کدام از آنها پرداخته و اصول مربوطه به هر کدام را ارائه نموده است . نویسنده در ادامه به بسط موضوع تحول فرهنگی و عوامل موثر بر آن و نیز مفاهیمی چون نوآوری فرهنگی، فرهنگ پذیری و تبادل فرهنگی پرداخته و از رهگذر آن مدلی را برای مدیریت تحول فرهنگی کشور ارائه نموده و به بررسی مشخصات و ویژگی های آن پرداخته است.

مقدمه و هدف پژوهش: کتابخانه ی ملی، موسسه ای آموزشی(علمی)، تحقیقاتی و خدماتی است. وظایف اصلی کتابخانه ملی مطابق بر اساسنامه ی سازمان، گردآوری، حفاظت، سازماندهی و اشاعه ی آثار مکتوب و غیر مکتوب است. ضمن این که در بندهای دیگر اساسنامه، اهداف و وظایف کتابخانه ملی، به پژوهش، امور پژوهشی و خدمات پژوهشی می پردازد. در این پژوهش و با توجه به نظرات خبرگان کتابخانه ملی سعی گردیده تا برای نیل به توسعه فرهنگی، وضعیت فعلی این سازمان بررسی و الگوی مطلوبی در رسیدن به وضعیت آرمانی طراحی گردد. روش پژوهش: این تحقیق یک تحقیق عملی بوده و نوع آن کاربردی واطلاعات مورد نیاز آن به دو روش میدانی و کتابخانه ای گرداوری شده، مهم ترین ابزار استفاده شده در این تحقیق مصاحبه کتبی و شفاهی با خبرگان و کارشناسان کتابخانه ملی است. به منظور بالا بردن روایی(اعتبار) ابزار اندازه گیری، پرسشنامه به سه روش دلفی، لیکرت و باز طراحی شده است. جامعه آماری مطابق با فرمول کوکران از تعداد 30 مدیر ارشد کتابخانه ملی، به 5 مدیر ارشد جهت مصاحبه حضوری اقدام صورت گرفت. یافته ها: با توجه به اهداف توسعه فرهنگی، و جمع آوری اطلاعات از مدیران و متخصصان کتابخانه ملی، برای رسیدن به توسعه ی مطلوب در کتابخانه ملی، ابتدا شاخص های توسعه فرهنگی مشخص شد و سپس با توجه به نقاط قوت و ضعف سازمان و فرصت ها و تهدیدها، مدیریت استراتژیک فرهنگی به کار گرفته شود . نتیجه گیری: با توجه به نظر مدیران ارشد کتابخانه ملی خصوصا رییس سازمان مربوطه جناب آقای دکتر صالحی امیری، شناسایی منابع کسری (کتاب های تاریخی که در کتابخانه های سایر کشورها نگهداری می شود)و هم چنین تبادل و تکمیل منابع و دیجیتال سازی منابع، از اقدامات اساسی برای دستیابی به توسعه فرهنگی است.  

از زمان تشکیل نهضت سوادآموزی برای ایجاد فرصت یادگیری بزرگسالان تاکنون پیشرفت چشمگیری در راستای تحقق برخی از اهداف در نظر گرفته شده صورت گرفته است. پس از سه دهه فعالیت این سازمان با توجه به تجارب ملی و تعامل آن با تجارب بین المللی ضرورت بازنگری و مهندسی مجدد در بسیاری از رویه ها و روش های مورد عمل وجود دارد. این مقاله که با روش توصیفی - تحلیلی صورت گرفته به بررسی نقش نهضت سوادآموزی در توسعه فرهنگی روستاهای استان گیلان پرداخته است. اطلاعات مورد نیاز این پژوهش به روش اسنادی- میدانی به دست آمده است. به منظور تعیین نقش نهضت سوادآموزی در توسعه فرهنگی روستاهای گیلان، که برابر سرشماری سال 85 از درصد باسوادی بیشتری برخوردار بوده اند، تکمیل شده است. متغییر مستقل تحقیق سواد آموزی و متغییر وابسته توسعه فرهنگی روستاها در نظر گرفته شده که جهت برقراری رابطه، تعداد 15 گویه تعیین و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج بررسی ها نشان می دهد که نهضت سواد آموزی در طی مدت فعالیت خود توانسته است افراد زیادی را در سطح روستاها با سواد نماید و روستاییان بعد از با سوادی، سطح آگاهی و فرهنگ آن ها ارتقای یافته است، از طرفی از نظر انجام تکالیف عبادی و شرعی، تلاوت قرآن کریم، بهره گیری از احادیث نبوی و معصومین علیهم السلام دچار تغییرات چشمگیر و مثبتی شده اند. همچنین در تعاملات گفتاری و شنیداری موفق تر و در خصوص استفاده از کتب و نشریات ساده راغب تر شده اند. خارج کردن زنان از انزوا و ورود آنان در عرصه سیاسی- اجتماعی که از آثار و برکات سوادآموزی است. خصوصاً ضمن دنبال کردن اخبار از طریق رسانه های گروهی نسبت به رویدادهای محلی، ملّی، جهان اسلام و بین المللی حساس تر شده اند.

هدف از پژوهش حاضر، تبیین نقش مدیران آموزشی در فرایند توسعه فرهنگی در ابعاد هویت ملی- دینی، نظم و انسجام اجتماعی، کالاها و خدمات فرهنگی، و تعاملات فرهنگی بین المللی بوده است و برای انجام دادن تحقیق از روش کیفی، ازنوع نظریه داده بنیاد استراوس و کوربین استفاده کرده ایم. جامعه آماری پژوهش، مشتمل بر مدیران و صاحب نظران شهرهای تهران و کرج است که درزمینه اجرایی شدن فرهنگ، تجربه اجرایی یا سابقه پژوهشی داشتند. با استفاده از روش نمونه گیری نظری تا رسیدن به اشباع نظری، با دوازده نفر از خبرگان مصاحبه و برای اطمینان یافتن از اﻋﺘﺒﺎر یافته ها، از معیارهای ﭼﻬﺎرﮔانه ﮔﺎﺑﺎ و ﻟیﻨکﻠﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. یافته های پژوهش درقالب 209 کد باز، 58 مفهوم اساسی، نوزده کد محوری و پنج مقوله منتخب ذیل عنوان های عوامل علّی، پدیده پژوهش، عوامل زمینه ای، عوامل مداخله گر، راهبردها و پیامدها درقالب الگوی پارادایمی طراحی شدند. این یافته ها نشان می دهند مدیران آموزشی در فرایند توسعه فرهنگی، به دو صورت، نقش ایفا می کنند: یکی درقالب مدیریت فرهنگی و دیگری درقالب رهبری فرهنگی. در جایگاه مدیریت فرهنگی، آنان ایفاگر نقش های اجرایی و ساختاری هستند و در فرایند رهبری فرهنگی نیز نقش های محتوایی را برعهده دارند. مهم ترین عوامل علّی اثرگذار بر نقش آفرینی مدیران، شامل اقداماتی برای تحقق یافتن هویت ملی و مصرف کالاهای فرهنگی بوده و عوامل زمینه ساز و مداخله گر درقالب دو دسته مسائل برون سازمانی و درون سازمانی شناسایی شده اند. راهبردها و اقدامات شناسایی شده، مربوط به درونی سازی نظم اجتماعی و گسترش تعاملات فرهنگی بوده اند. درنهایت، این نتیجه به دست آمد که به رغم رسالت مدیران مدارس در علم آموزی، نقش آن ها در فرایند توسعه فرهنگی و فرهنگ پذیری، خطیر و چندگانه است و باید مدیران و عوامل بالادستی نظام آموزشی، مطمح نظر آنان باشند.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی نقش برنامه های تلویزیون در توسعه فرهنگی شهروندان تهرانی و اجرا شده است. این پژوهش از نوع کاربردی و آمیخته (کیفی-کمی) است. جامعه آماری پژوهش را در بخش کیفی 30 نفر از نخبگان حوزه رسانه و فرهنگ تشکیل دادند که با استفاده از نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شدند. همچنین در بخش بررسی های آماری از نظرات 384 نفر از شهروندان تهرانی بالای 18 سال بهره گرفته شد. جهت جمع اوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد که روایی آن با استفاده از روایی صوری و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ موردتایید قرار گرفت. در این تحقیق 9 شاخص از طریق روش کیفی استخراج شد که عبارتند از: نگرش، گرایش، منش، مصرف فرهنگی، امنیت شخصی شهروندان، فراورده، ارتباطات، دستاورد و نیروی انسانی. جهت تجزیه و تحلیل و رتبه بندی عوامل شناسایی شده از تکنیک AHP استفاده شد. بر اساس نتایج حاصله، در ساخت برنامه های تلویزیونی برای ارتقای توسعه فرهنگی، منش ها دارای بیشترین تأثیر، فعالیت های فرهنگی و فراورده ها در اولویت دوم، نگرش در اولویت سوم، ابزارهای ارتباطی در اولویت چهارم، ارتقای نیروی انسانی در اولویت پنجم و گرایش ها در اولویت آخر قرار گرفتند.

هدف از این پژوهش، واکاوی سیر تکاملی از حقوق زیستی به حقوق اجتماعی و شهروندی در برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران است. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و به شیوه تحلیل محتوا با نگاه نظام مند و همه جانبه به بررسی حقوق شهروندی در برنامه های شش گانه توسعه جمهوری اسلامی ایران (۱۴۰۰ ۱۳۹۶) می پردازد. نتایج نشان داد که برخورداری از محیط زیست شایسته، سالم و امن یک حق بشری محسوب می شود. در برنامه اول توسعه، کلیه طرح های عمرانی به صورت ملی اجرا گردید که این امر باعث ایجاد بسترهای لازم برای اجرای طرح های استانی در برنامه دوم شد. در برنامه دوم توسعه، حفظ جنگل ها و ممانعت از آلودگی آب و هوا به صورت سه تبصره حفاظت از منابع طبیعی با تأکید بر جنگل ها، تضمین بهره برداری از منابع و پیش گیری از آلودگی هوا و آب آورده شد. برنامه سوم توسعه موضوعات حفاظت از منابع طبیعی را دربرگرفت. برنامه چهارم توسعه اسناد بالادستی را مورد حمایت قرار داده است. در برنامه پنجم توسعه، مواد قانونی مربوط به آموزش همگانی و اطلاع رسانی محیط زیستی در سطح ملی و منطقه ای و جلوگیری از شکار بی رویه مطرح گردید. درنهایت، برنامه ششم توسعه، حق بر محیط زیست پایدار را به عنوان یک حق بشری و حقوق شهروندان در جامعه ایران نشان داد.

هویت و ملت ایران فقط مربوط به ساختار و تمدن سازی این سرزمین دوران باستان و قبل از  تاریخ نیست، این ملت با ظهور اسلام و رسالت آخرین پیامبر عظیم الشان، به دیانت مقبول، که همان اسلام است گروید و در تمدن اسلامی سهم اساسی یافت. هویت ایرانی با تمام مختصات و خصوصیات اسلامی به هم آمیخت و تکامل پیدا کرد که زبان عربی در این تکامل سهم بسزایی داشت. از این رو هدف این پژوهش چگونگی تأثیر و نقش زبان  عربی بر تحکیم  هویت ایرانی اسلامی است. لذا آموزش زبان عربی از چند جهت اهمیت دارد. الف: زبان عربی زبان دین و زبان فرهنگ اسلامی، قرآن و حدیث و نهج البلاغه است. درک مفاهیم و معارف اسلامی به زبان عربی وابسته است و بسیاری از دانش های مسلمانان به ویژه غیر عرب ها و ایرانی ها در این زمینه بر بستر زبان عربی قابل درک و بررسی است. ب: بخش گسترده ای از ساختمان زبان و ادب فارسی در گرو دانش کافی از زبان عربی است. بسیاری از دانشمندان زبان و ادبیات فارسی برای عرضه یافته های خود در گستره دانش زبان از زبان عربی سود برده اند. ج. زبان عربی زبان پیوند ملت های مسلمان دنیاست.