عیسی پوررمضان

در این پژوهش میزان تاب آوری کالبدی سکونتگاه های روستایی شهرستان املش در برابر زمین لغزش به سه روش تحلیل سلسله مراتبی، جمع وزنی و شاخص هم پوشانی بررسی شد و سپس با استفاده از شاخص های آمار مکانی، الگوی فضایی میزان تاب آوری روستاها تعیین گردید. بدین منظور از 10 معیار شیب، فاصله از گسل، کیفیت ابنیه، مواد و مصالح، عمر ساختمان، لرزه خیزی، زمین شناسی، جهت شیب، عرض معابر و ارتفاع به ترتیب اهمیت استفاده شد. همچنین از دو روش آماره I موران محلی و تحلیل نقاط داغ (G* گتیس-اورد) برای شناسایی الگوها استفاده شد. نتایج نشان داد که میزان تاب آوری کالبدی سکونتگاه های روستایی در مقابل زمین لغزش بین تاب آوری خیلی کم تا خیلی زیاد متغیر بوده و روستاهای با تاب آوری خیلی بالا در محدوده شمال شرقی و روستاهای با تاب آوری خیلی پایین در محدوده شمال غربی و در بخش جلگه ای و کوهپایه ای شهرستان املش قرار دارند. در ناحیه کوهستانی شهرستان نیز روستاهای با تاب آوری کم و متوسط در هر سه مدل موردبررسی قابل مشاهده بودند. در این راستا نتایج آماره I موران محلی بیانگر وجود خوشه بالا - بالا (HH) و پایین - پایین (LL) در شمال شرقی و شمال غربی ناحیه موردمطالعه است که این الگوها در روستاهای ناحیه جلگه ای و کوهپایه ای نیز پدیدار شده اند. همچنین وجود نقاط داغ گرم و سرد در شمال شرق و شمال غرب شهرستان به اثبات رسیده و با 3 انحراف معیار مثبت و منفی در سطح اطمینان 99 درصد در ناحیه جلگه ای و کوهپایه ای نمایان شده اند. اکثر روستاهای شهرستان دارای تاب آوری متوسط نسبت به پدیده زمین لغزش بوده و رفتار تصادفی آن ها توسط دو آماره I موران محلی و تحلیل نقاط داغ مورد تأیید قرار گرفت. درمجموع نقاط روستاهای با تاب آوری بالا و پایین با الگوی خوشه ای بالا - بالا و پایین - پایین I موران محلی و نقاط داغ و سرد G* گتیس-اورد در هر سه مدل تحلیل سلسله مراتبی، جمع وزنی و شاخص هم پوشانی منطبق بودند.

مقدمه: برآورد و بهبود تاب آوری نقاط روستایی نیز در کاهش اثرات مخاطرات طبیعی و دستیابی به توسعه پایدار بسیار مهم است. از جمله مخاطرات طبیعی که سکونتگاه های روستایی و جوامع محلی را تهدید می کند زمین لغزش است. بنابراین تعیین میزان تاب آوری سکونتگاهای روستایی در اراضی مستعد زمین لغزش می تواند شیوه ای مناسب برای کاهش اثرات این مخاطره در نواحی روستایی باشد. هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین میزان تاب آوری کالبدی سکونتگاه های روستایی شهرستان املش در برابر زمین لغزش است. روش شناسی تحقیق: در این پژوهش میزان تاب آوری کالبدی 145 روستای شهرستان املش در برابر زمین لغزش به روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) تعیین و طبقه بندی گردید. برای این کار از 10 معیار به ترتیب اهمیت شیب، فاصله از گسل، کیفیت ابنیه، مواد و مصالح، عمر ساختمان، لرزه خیزی، زمین شناسی، جهت شیب، عرض معابر و ارتفاع استفاده شد. قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، نواحی روستایی شهرستان املش است. یافته ها: یافته ها نشان داد که روستاهای شهرستان املش از تاب آوری خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد برخوردار هستند، بطوریکه از 145روستای این ناحیه به ترتیب 2، 23، 66، 52 و 1 روستا بین طیف تاب آوری خیلی کم تا خیلی زیاد قرار گرفتند. بنابراین 18/63 درصد روستاهای این شهرستان دارای تاب آوری متوسط به پایین و 82/36 درصد روستاها دارای تاب آوری زیاد و خیلی زیاد نسبت به مخاطره زمین لغزش هستند. نتایج: بررسی میزان تاب آوری روستاها در سه ناحیه جلگه ای، کوهپایه ای و کوهستانی گواه آن است که تاب آوری متوسط به پایین در روستاهای ناحیه کوهپایه ای نسبت به دو ناحیه دیگر بیشتر بوده و سهم روستاهای با تاب آوری متوسط در هر سه ناحیه نسبت به سایر طبقات تاب آوری بالاتر است. علاوه بر این روستاهای با تاب آوری خیلی کم و کم بیشتر در نواحی کوهپایه ای و کوهستانی قرار داشته و نقش ارتفاع در کاهش میزان تاب آوری روستاها آشکار گردید.

مقدمه: مدیریت روستایی مجموعه ای از اطلاعات و مهارت ها و رکن اساسی سیاست گذاری، برنامه ریزی و اجرای برنامه های توسعه روستایی بوده و از محورهای اساسی در تحلیل مسایل روستایی به شمار می رود. مدیریت محلی با ماهیت مدیریت مرکزی، شکل سازمان یافته، تابع حکومت مرکزی یکی از نمودهای مدیریت روستایی است که به علت قدرت تصمیم گیری قابل ملاحظه از اهمیت بسیاری در نواحی روستایی برخوردار است. هدف: هدف پژوهش حاضر ارزیابی مدیریت محلی در نواحی روستایی غرب و جنوب غرب استان گیلان است. روش شناسی تحقیق: تحقیق حاضر بر مبنای روش توصیفی - تحلیلی و بر اساس هدف از نوع مطالعات کاربردی است. جامعه آماری مورد مطالعه شامل مناطق روستایی غرب و جنوب غربی استان گیلان (7 شهرستان) می باشد. جامعه آماری تحقیق شامل فرمانداران، بخشداران، کارشناسان فرمانداری ها، کارشناسان بخشداری ها، کارشناسان بنیاد مسکن، کارشناسان جهاد کشاورزی، کارشناس امور روستایی استانداری، دهیاران و اعضای شورای اسلامی (156 پاسخگو) و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه بوده و جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از تحلیل رگرسیون استفاده است. ابتدا به کمک تکنیک دلفی سه مولفه آگاهی و نگرش، قوانین و ضوابط و شاخص های محلی (شامل 54 متغیر) انتخاب شده و جهت ارزیابی موضوع از نظر جامعه محلی مورد سنجش قرارگرفته اند. قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش شامل سکونتگاه های روستایی در غرب و جنوب غرب استان گیلان می باشد. یافته ها: یافته های تحقیق نشان می دهد روستاهایی که دارای شورا و دهیار هستند بهتر می توانند نقش موثری در کاهش مهاجرت، تثبیت و افزایش جمعیت، فراهم نمودن امکانات و خدمات زیربنایی و خدمات روبنایی داشته باشند و رضایت اهالی روستا به کمک اعتبارات دریافتی را جلب نمایند. دهیار بهتر از هر شورا یا گروه شورای منتخب اداره خواهد شد حتی در روستاهایی که با توجه به بعد جمعیتی امکان داشتن دهیار وجود ندارد اداره مجموعه ای از روستاها را به یک دهیار سپرده شود. همچنین یافته ها نشان می دهد که شاخص های راه دسترسی، امکانات و خدمات رفاهی و انتخاب مدیر مناسب نیز از عوامل موثر بر امور مدیریتی بوده است. نتایج: به کمک تحلیل رگرسیون مشخص شد این سه مولفه بر مدیریت محلی تاثیرگذار بوده است. همچنین با مشاهده حد مثبت بالا و پایین حاصل از آزمون تی تک نمونه می توان ادعا نمود هر سه شاخص در وضعیت مطلوبی قرار دارند و با توجه به آماره T به ترتیب شاخص محلی، آکاهی و نگرش و سپس قوانین و ضوابط بیشترین تا کمترین تاثیر را بر مدیریت محلی در محدوده مورد مطالعه داشته اند.

کشاورزی مهم ترین فعالیت اقتصادی سکونتگاه های روستایی استان گیلان می باشد که در اشکال و اندازه های مختلف صورت می گیرد. فعالیت های خرد کشاورزی در مناطق سنتی معمولاً یک گزینه مهم  در کنار فعالیت اصلی، برای معیشت کشاورزان به شمار می رود. از سوی دیگر این کشاورزی تحت مؤلفه هایی قرار دارد که درنهایت بر گسترش فعالیت های خرد کشاورزی اثرگذار می باشند. هدف این مطالعه رتبه بندی مؤلفه های اثرگذار بر گسترش فعالیت های خرد کشاورزی در روستاهای پیراشهری آستانه اشرفیه می باشد. روش تحقیق به صورت توصیفی - تحلیلی   و روش جمع آوری اطلاعات اسنادی و پیمایشی بوده است. جامعه آماری پژوهش حاضر بهره برداران 9 روستای پیراشهری آستانه اشرفیه که دارای فعالیت های خرد کشاورزی بوده (تمام شماری)، تشکیل داده اند. به همین منظور تعداد 350 نفر از افراد فعال در حوزه فعالیت های خرد کشاورزی به عنوان نمونه آماری بر اساس نمونه گیری تصادفی- سهمیه ای انتخاب شدند. برای تجزیه وتحلیل اطلاعات از آزمون فریدمن و برای بررسی معنی دار بودن مؤلفه های موردبررسی از آزمون t استفاده شد. یافته های نشان داد که درمجموع 55 مؤلفه اثرگذار بر فعالیت های خرد کشاورزی در آستانه اشرفیه شناسایی شدند که دارای قابلیت رتبه بندی  هستند. بالاترین اولویت مرتبط با تکنولوژی و مکانیزاسیون با میانگین رتبه ای برابر با 5/39 می باشد. رتبه دوم مرتبط با بهبود بازدهی با میانگین رتبه 4/38،  رتبه سوم  با 6/36 مرتبط با درآمد می باشد. همچنین رتبه چهارم  به استفاده از تسهیلات با  میانگین رتبه ای برابر 6/35  اختصاص داشته است.

مقدمه:حکمروایی خوب روستایی به عنوان اثربخش ترین، کم هزینه ترین و پایدارترین شیوه اعمال مدیریت روستایی بوده که محوریت این رهیافت در مدیریت روستایی بر مبنای توسعه مردم سالار و برابر خواهانه برای تأثیرگذاری تمامی نیروهای دارای نفع و نفوذ در اداره امور روستاها و همچنین پاسخگویی به تمام نیازهای این گروه ها است. هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین نقش مشارکت در مدیریت روستایی با رویکرد حکمروایی خوب در روستاهای شهرستان صومعه سرا است. روش شناسی تحقیق: این پژوهش به بررسی رابطه بین مشارکت روستاییان در مدیریت و حکمروایی خوب روستایی و بهبود آن در شهرستان صومعه سرا پرداخته شده است. برای این منظور در مطالعات کتابخانه ای و میدانی با ابزار مصاحبه، مشاهده، پرسشنامه اطلاعات مورد نیاز جمع آوری شد و با استفاده از نرم افزار آماری SPSS داده ها مورد تحلیل قرار گرفت. پس از مشخص شدن نرمال بودن داده ها از ضریب همبستگی پیرسون و آزمون نمونه زوجی t برای تحلیل داده ها استفاده شد. قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، شهر ستان صومعه سرا می باشد. یافته ها: یافته ها نشان می دهد از نظر مدیران و خبرگان روستایی اقدام به جلب سرمایه گذاری روستایی، توجه به نظرات و پیشنهادات مردم روستا، نظرخواهی از مردم در انتخاب دهیار و وجود چشم انداز مالی بلند مدت برای روستا در اهمیت بالاتری است و از دیدگاه مدیران و کارشناسان نهادها نقش مدیران در تاثیر تشویق وتوجه به مشارکت زنان در روستا، توجه به محرومان، پیگیری طرح های عمرانی و اطلاع رسانی به مردم به عنوان عوامل تأثیرگذار بر افزایش مشارکت روستاییان درمدیریت حکمروایی خوب و بهبود آن در روستا می باشد. نتایج بطورکلی این مطلب را نشان می دهد که نقش مدیران روستایی بر افزایش مشارکت روستاییان در مدیریت حکمروایی خوب و بهبود آن در روستا درجه اهمیت بوده است نتایج: نتایج وجود رابطه معنادار مثبت بین مشارکت روستاییان در مدیریت و حکمروایی خوب روستایی و بهبود آن را نشان داد.

پژوهش حاضر باهدف بررسی تغییرات کاربری اراضی در طی دو دهه اخیر در روستاهای بخش لشت نشاء شهرستان رشت؛ انجام شده است. روش تحقیق در پژوهش حاضر از نوع کمی بوده و بر اساس هدف از نوع کاربردی می باشد. جامعه آماری روستاهای بخش لشت نشاء در سه دهستان (جیرهنده لشت نشاء، علی آباد زیباکنار، گفشه لشت نشاء)، در بین سال های1380 تا1400(2020 –2000م)می باشد. به منظور تجزیه وتحلیل تصاویر ماهواره ای، در ابتدا به بررسی پیش پردازش تصاویر ماهواره ای (تصحیحات اتسمفری، تصحیحات هندسی، تصحیح خطوط جاافتاده، طبقه بندی تصاویر)، پرداخته شد و به منظور روش های طبقه بندی از روش حداکثر احتمال، شبکه عصبی مصنوعی، برآورد ماتریس خطا، ضریب کاپا استفاده شد. نتایج نشان داد، در طول دوره مطالعاتی، در روستاهای موردمطالعه اراضی کشاورزی و آب دارای روند کاهشی و باغات و مناطق مسکونی دارای روند افزایشی بودند. همچنین قابل ذکر است، از بین دهستان های موردمطالعه، تغییرات مناطق مسکونی در دهستان های زیباکنار و گفشه سریع تر از دهستان جیرهنده بوده است، و همچنین شدت تغییرات کاربری اراضی در  سال های 2015 تا 2020 بیشتر از سال های دیگر بوده است.

گسترش گردشگری از پدیده های مهم امروز است، در واقع در شرایط کنونی میعادگاه گردشگران از شهرهای بزرگ و تاریخی به سوی فضاهای روستایی و طبیعی تغییر ماهیت داده که این امر به نوبه ی خود در زمینه تحولات کالبدی-فضای روستاها تأثیر به سزایی گذاشته است. آنچه در پژوهش حاضر به عنوان هدف اصلی در نظر گرفته شد، تحلیل فضایی تحولات کالبدی-فضایی سکونتگاه های روستایی با تأکید گردشگری در روستاهای ساحلی شهرستان رشت می باشد. این پژوهش از نظر هدف تحقیق کاربردی؛ از لحاظ ماهیت توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری داده ها نیز به صورت کتابخانه ای و میدانی است. جامعه آماری، شامل: روستاهای ساحلی شهرستان رشت می باشند که تعداد (11) روستا به عنوان روستاهای نمونه انتخاب شدند که در دو دهه اخیر گردشگری در آن ها رواج یافته و جنبه های مختلف و تحولات کالبدی-فضایی روستا را تحت تأثیر قرار داده است. بخش دوم جامعه آماری، شامل: افراد مطلع و آگاه (اعضای شورا و دهیاران) روستاهای ساحلی می باشند که بر اساس نمونه گیری هدفمند تعداد (20)، انتخاب شدند. همچنین به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS، و آزمون های تعقیبی (Post Hoc)،  و (Tukey HSD)، و مدل (FARAS)، استفاده شده است. نتایج آزمون تی تک نمونه ای نشان داد گردشگری در تحولات (معماری مساکن روستایی، تغییر در بافت و نظام کالبدی، تغییر در نظام کارکردی و تغییر در نظام ارتباطی)، تاثیر زیادی داشته است. همچین در تحولات معماری مساکن روستایی، و از بین روستاهای ساحلی، باغ امیربکنده با مقدار 3/78، طالش محله با مقدار 3/22، علی زیبا کنار با مقدار 3/25، در طبقه سوم (تأثیر زیاد)، بیشترین میزان تأثیرپذیری را از گردشگری به خود اختصاص داده اند، و سایر روستاها در گروه طبقه دوم (تأثیر متوسط ) را با تأکید بر گردشگری شامل شدند. در تحولات تغییر در بافت و نظام کالبدی، از بین روستاهای مورد مطالعه، روستای علی زیبا کنار با مقدار 3/11، بیشترین میزان تأثیرپذیری را از گردشگری به خود اختصاص داده اند، و سایر روستاها در گروه طبقه دوم (تأثیر متوسط ) را با تأکید بر گردشگری شامل شدند. در تحولات تغییر نظام کارکردی و ارتباطی، تمامی روستاها در گروه طبقه دوم (تأثیر متوسط ) را با تأکید بر گردشگری شامل شدند. همچنین نتایج مدل آراس فازی نشان داد، تحولات تغییر در بافت و کالبد روستا با مقدار وزن 0/413 و تغییرات در نظام ارتباطی با مقدار وزن 0/390، بیشترین و کمترین میزان تأثیرپذیری را از گردشگری در روستاهای ساحلی شهرستان رشت به خود اختصاص داده اند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش اشتغال و افزایش درآمد بر ماندگاری جمعیت در نواحی روستایی شهرستان رشت انجام شده است. پژوهش حاضر، از نظر هدف، کاربردی و دارای ماهیت تحلیلی و از نظر روش در گروه پژوهش کمی قرار دارد. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از نرم افزار SPSS استفاده شد. جامعه ی آماری در این پژوهش ساکنان روستاهای شهرستان رشت که بر اساس نمونه گیری تصادفی تعداد 378 نفر به عنوان جامعه نمونه تعیین شدند. نتایج نشان داد، میزان ماندگاری جمعیت با مقدار میانگین های به دست آمده (پایین تر از حد متوسط عدد 3)، با سطح معناداری 000/0، در روستاهای شهرستان رشت کم و نامطلوب ارزیابی شده است، در همین راستا نتایج نشان داد، بین ماندگاری جمعیت و اشتغال -افزایش درآمد در روستاها ارتباط معنادار و مثبتی وجود دارد. همچنین نتایج رگرسیون نیز نشان داد، 95 درصد تغییرات متغیر وابسته (ماندگاری جمعیت)، به وسیله متغیرهای اشتغال-افزایش درآمد تبیین می گردد، و بر اساس نتایج تحلیل مسیر از بین شاخص های اشتغال، (متنوع بودن فرصت های شغلی در روستا)، بیشترین تاثیر را بر ماندگاری جمعیت و از بین شاخص های افزایش درآمد، شاخص (افزایش میزان درآمد پولی)، بیشترین تاثیر را بر ماندگاری جمعیت در روستاهای شهرستان رشت را به خود اختصاص داده اند. در نهایت نتایج آزمون های تعقیبی (Post Hoc) و (Tukey HSD)، نشان داد، بین اشتغال -افزایش درآمد و ماندگاری جمعیت روستاها در بخش های شهرستان رشت، تفاوت معناداری وجود ندارد.

پژوهش حاضر با هدف تبیین راهکارهای توسعه اقتصادی روستاهای رشت انجام شده است. به لحاظ هدف، کاربردی و از حیث ماهیت، توصیفی - تحلیلی است. به منظور تحلیل اطلاعات از مدل های (SWOT، AHP) و نرم افزار SPSS استفاده شده اشت. نتایج نشان داد از بین "راهبردهای رقابتی"، تاکید بر قابلیت های محلی و ایجاد اشتغال برای نیروهای موجود در روستاهای محدوده، در بین "راهبردهای تنوع بخشی"، ایجاد انگیزه به منظور افزایش محصولات و فعالیت های کشاورزی به جای استقرار صنایع وابسته به شهر، از میان "راهبردهای بازنگری" توسعه و آموزش کسب و کار های خرد در بین زنان روستایی و از جمع "راهبردهای بازنگری" نیز، حمایت از روستاییان از طریق وام های کم بهره به منظور ایجاد و رونق کسب و کار های خرد روستایی، بیشترین سهم را در پیش بینی تغییرات مثبت متغیر وابسته (توسعه اقتصادی) داشته است. همچنین بنا به نتایج تحلیل مسیر، در راهبردهای رقابتی، استقرار صنایع تبدیلی کشاورزی در محدوده مورد مطالعه با توجه به عدم ایجاد آلودگی های زیست محیطی و همچنین اعلام موافقت توسط کارشناسان ومدیران (محلی –دولتی، در راهبردهای تنوع بخشی، راهکار ایجاد انگیزه به منظور افزایش محصولات و فعالیت های کشاورزی به جای استقرار صنایع وابسته به شهر، در راهبردهای بازنگری، راهکار توسعه مهارت های جدید تولیدی و در راهبردهای تدافعی، راهکار حمایت از روستاییان از طریق وام های کم بهره به منظور ایجاد و رونق کسب و کار های خرد روستایی، بیشترین تاثیر مستقیم را بر توسعه اقتصادی روستا های رشت به خود اختصاص داده است.

توسعه روستایی بخشی از برنامه های توسعه در هر کشوری محسوب می شود که در جهت دگرگون سازی ساختار جامعه روستایی به کار می رود و می تواند عاملی مهم در بهبود شرایط زندگی افراد، بالاخص قشر کم درآمد روستا و خودکفایی آنها محسوب گردد. با توجه به اهمیت موضوع این پژوهش با هدف شناسایی و تحلیل عوامل بازدارنده توسعه روستایی به دنبال ارائه راهکارهای مناسب در زمینه دستیابی به توسعه روستایی می باشد. جامعه آماری پژوهش کلیه سکونتگاه های روستایی شهرستان خلخال(150 روستا) واقع در سه بخش خورش رستم، شاهرود و مرکزی می باشد که تمام شماری شده است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده و با کمک ابزار پرسشنامه اطلاعات در پنج بعد محیطی-اکولوژیک، اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی، کالبدی-فضایی و مدیتی-نهادی جمع آوری و به کمک شیوه SWOT تحلیل شده است. نتایج نشان داد، 34 عامل بازدارنده توسعه روستایی در روستاهای شهرستان خلخال شناسایی شد، که این عوامل بر اساس درجه اهمیت سطح بندی شده و نتایج نشان داد، 6 عامل در سطح یک، 5 عامل در سطح دو، 7 عامل در سطح سه و 16 عامل در سطح چهار اهمیت قرار دارند، در ادامه نیز به کمک ماتریس کمی برنامه ریزی استراتژیک مشخص شد، عواملی از جمله: شناسایی دقیق منابع گردشگری، جلوگیری از مهاجر فرستی ، کاهش بیکاری و بویژه بیکاری فصلی در سطح شهرستان از مهمترین عواملی هستند که تمرکز بر آنها و تلاش برای محو و یا کمرنگ کردن آنها امکان حصول به توسعه روستایی در محدوده مورد مطالعه را تسریع می بخشد.

مقدمه:  روستاهایی که کارکرد تفریحی و فراغتی هستند واجد اثرات کالبدی زیادی است و سبب تاثیرات مختلف از جمله تغییرات کالبدی در این روستاها می شود.هدف:  هدف این پژوهش بررسی تحلیل تحولات کالبدی سکونتگاه های روستایی در یک دهه اخیر با تاکید بر نقش گردشگری است.روش شناسی:  روش تحقیق در این مطالعه توصیفی- تحلیلی است که بخش عمده ای از داده های آن بر اساس مطالعات میدانی صورت گرفته است. جامعه آماری 11 روستای واقع در محدوده ساحلی شهرستان رشت است روش گردآوری بصورت میدانی و کتابخانه ای بوده است و روش تجزیه و تحلیل بصورت توصیفی – تحلیلی بوده است.قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی شامل روستاهای ساحلی شهرستان رشت می باشد .یافته ها و بحث:  یافته ها نشان می دهد که دهه اخیر گردشگری در زمینه کالبدی فضایی دارای اثرات و پیامدهای همچون ساخت خانه های دوم که از پیامد آنها در روستا می توان به نوسازی ساختمان های روستائیان و بهبود کالبد روستا، استفاده از مصالح پردوام در ساخت و ساز، بهبود تاسیسات و تجهیزات روستاها می باشد که چهره آنها را  متفاوت از گذشته نموده است. همچنین از دیگر اثرات کالبدی تغییر و تخریب اراضی کشاورزی، تغییر کاربری اراضی، تغییر الگوی مسکن و... را به همراه داشته است.نتیجه گیری: نتایج نهایی تحقیق نشان دهنده اثرات کالبدی مثبت و منفی زیادی در منطقه مورد مطالعه است، که با توجه به این اثرات می توان پیشنهاد داد تا با تدوبن برنامه راهبردی برنامه ریزی فضایی گردشگری ساحلی (کاربری زمین و منظر و جایابی) در چارچوب طرح سالم سازی؛ نظارت پایدار می تواند به کاهش اثرات منفی کالبدی و افزایش اثرات کالبدی مثبت کمک نماید.

مقدمه:  کیفیت زندگی به عنوان مفهومی برای نشان دادن میزان رضایت فرد از زندگی و معیاری برای تعیین رضایت و عدم رضایت افراد و گروه ها از ابعاد مختلف زندگی است. کیفیت زندگی مردم در سکونتگاه های روستایی به عوامل از جمله اشتغال، درآمد مناسب، دسترسی به خدماتی مانند آموزش و بهداشت، سلامت، محیط طبیعی وابسته است.هدف:  هدف پژوهش تعیین مولفه های اثر گذاری اقتصادی و اجتماعی بر کیفیت زندگی سکونتگاه های روستایی شهرستان لاهیجان می باشد.روش شناسی:  تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی  و بر مبنای روش انجام کار توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری  شامل 12 روستای شهرستان لاهیجان در سه طبقه ی  کوچک،  متوسط و بزرگ می باشد. حجم نمونه ها با استفاده از جدول استاندارد مورگان 385 نفر و شیوه ی جمع آوری تحقیق به صورت اسنادی و پیمایشی صورت گرفته است. شاخص ها و گویه های مورد بررسی با توجه به سوال های، اهداف تحقیق و مطالعات مشابهی که مشاهده شده در بعد اقتصادی انتخاب شده اند. تجزیه و تحلیل داده های رو به دست آمده از پرسش نامه با استفاده از روش های آماری توصیفی و استنباطی آزمون ضریب همبستگی و آزمون فریدمن صورت گرفته و  به وسیله نرم افزار SPSS مورد پردازش قرار گرفته است.قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی پژوهش حاضر سکونتگاه های روستایی شهرستان لاهیجان واقع در شرق استان گیلان می باشد. یافته ها و بحث:  از مجموع 6 مولفه اثرگذار اقتصادی بر کیفیت زندگی روستاهای مورد مطالعه 4 مولفه مرتبط با کیفیت درآمد و اشتغال  به دلیل ضعف بنیان های اقتصادی روستاها پایین تر از میانگین وزنی 3 و مولفه های برخورداری از سلامت جسمی خوب و استفاده از وسایل میکانیزاسیون در فعالیت های کشاورزی بالاتر  از حد متوسط بوده است. مولفه های اجتماعی موثر بر کیفیت زندگی روستاییان با 12 گویه ارزیابی که به جز  گویه های وجود مراکز خدمات درمانی و بهداشتی و وجود مراکز فرهنگی و هنری مناسب که میانگین وزنی آنها کمتر از 3 بوده سایر مولفه ها از سوی روستاییان مناسب تعیین شده است.    نتیجه گیری: بین مولفه های اقتصادی شامل کیفیت اشتغال و درآمد و کیفیت زندگی با سطح اطمینان 99 درصد و خطای 1 درصد به میزان 599/0 رابطه وجود دارد و این بدان معناست که با افزایش و بهبود مولفه های اقتصادی نظیر اشتغال و درآمد، کیفیت زندگی در سکونتگاه های روستایی بالاتر رفته و وضعیت مناسبتری به خود می گیرد. همچنین نتایج آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن تعیین ارتباط بین اثرگذاری مولفه های اجتماعی و کیفیت زندگی در روستاهای محدوده مورد مطالعه با سطح اطمینان 99 درصد و خطای 1 درصد در بعد کیفیت آموزش 516/0، بعد کیفیت و سلامت 507/0 و در بعد کیفیت اوقات فراغت 649/0 ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد.

مقدمه:سکونتگاههای روستایی بعنوان یکی از فضاهای جغرافیایی با داشتن ویژگیهای از قبیل زنده بودن و قابلیت جذب و پخش(مهاجر پذیری و مهاجر فرستی)همواره درمعرض تغییرات قرار دارند.که یکی از عمده ترین این تغییرات میتوان به تغییرات مالکیتی اراضی در روستاها اشاره کرد.تغییرات مالکیتی در سطح سکونتگاههای روستایی زمینه مهاجرت افراد از شهرها به محیطهای روستایی برای تفریح و گذراندن اوقات فراغت و برعکس روستائیان با فروش زمین جهت دستیابی به زندگی بهتر و درآمد بیشتر برای سکونت درحاشیه شهرها را فراهم میکند. این مهاجرتهای بی رویه وحساب نشده به آشفتگی هر دو مکان جغرافیایی شهر و روستا(فضایی)منتج خواهد شد. هدف پژوهش:بررسی روند تغییرات مالکیت اراضی روستایی و پیامدهای کالبدی–فضایی آن در یک دوره بیست ساله میباشد. روش شناسی تحقیق:این تحقیق از نظرهدف در گروه تحقیقات کاربردی و از نظر روش جزء تحقیقات توصیفی–تحلیلی میباشد.در این تحقیق جامعه آماری بصورت تمام شماری یعنی کل 44 سکونتگاه روستایی بخش خمام شهرستان رشت است؛وروش گردآوری اطلاعات موردنیاز بصورت اسنادی، کتابخانه ای و براساس مشاهده میدانی ومصاحبه از(مدیر یا یکی از اعضای شورا)میباشدوداده های گردآوری شده از طریق نظریه های زمینه ای موردتجزیه و تحلیل قرارگرفته است. قلمروجغرافیایی تحقیق:سکونتگاههای روستایی بخش خمام شهرستان رشت بوده است.یافته ها و نتایج تحقیق:روند تغییرات مالکیت در طی بیست سال گذشته روبه فزونی بوده بطوری که شتاب تغییرات مالکیت اراضی دردهه نود بیش ازدهه هشتاد میباشد و ازپیامدهای کالبدی-فضایی آن میتوان به تغییرکاربری زمین، ساخت وگسترش خانه های دوم،تغییرآرایش کالبدی-فیزیکی سکونتگاهها،ازبین رفتن معماری سنتی وبومی و چشم اندازهای طبیعی و توزیع نامناسب جمعیت در ناحیه مطالعاتی اشاره کرد.

نقش مدیران محلی در توسعه پایدار سکونتگاه های روستایی غیر قابل انکار است. مدیران محلی با توجه به بحث توسعه پایدار می توانند زمینه رفاه اجتماعی و مطلوبیت اقتصادی در نواحی روستایی را فراهم و مانع از بروز مشکلات شناخته شده در  این نواحی شوند. هدف پژوهش حاضر تعیین چالش های اجتماعی مدیران محلی (دهیاران و شوراهای اسلامی) روستاهای شهرستان شفت در فرایند توسعه پایدار روستایی است. از این رو پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش انجام کار توصیفی- تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز از طریق منابع اسنادی و مطالعات میدانی بدست آمده است. جامعه آماری این پژوهش شامل   مدیران محلی 94 روستای دارای سکنه شهرستان شفت بوده که از روش تمام شماری اقدام به تکمیل پرسشنامه شده است. نتایج نشان داد که مهمترین چالش های اجتماعی مدیران محلی در روستاهای شهرستان شفت شامل امنیت، آموزش، مشارکت، مهاجرت، اعتماد، نارسایی های اجتماعی و سرمایه گذاری هستند و چالش سرمایه گذاری با بار عاملی 848/0 بیشترین تاثیر را بر فرایند توسعه پایدار دارد. تشویق به مشارکت و همکاری روستاییان در نگهداری و بهره برداری ازتاسیسات موجود در روستا، بهره گیری از توان مطلعین و افراد باسواد (بالاخص نیروی جوان)، جلب اعتماد روستاییان، برگزاری دوره های منظم آموزشی برای مدیران محلی و تشکیل سازمان ها و نهادهای مردمی در روستا از مهمترین راهکارهای عملی جهت کاهش چالش های اجتماعی مدیران محلی روستاهای شهرستان شفت می باشد.

مقدمه:  عامل میل به کسب درآمد در شکل گیری نگرش و تغییر رفتار روستاییان با محیط طبیعی پیرامون  ارتباط مستقیم دارد. در این پژوهش پیامدهای محیطی  میل به کسب درآمد روستاییان ساکن در نواحی ساحلی، جلگه ای، کوهپایه و کوهستانی شهرستان تالش مورد بررسی قرار گرفته است.  هدف:  هدف این پژوهش تعیین عوامل جغرافیایی موثر در نگرش به میل کسب درآمد در فتار محیطی روستاییان شهرستان تالش براساس نواحی مختلف جغرافیایی است.روش شناسی:  روش این تحقیق پیمایشی وتوصیفی بوده و جامعه آماری تحقیق، سکونتگاه های روستایی  ناحیه ساحلی، جلگه، کوهپایه و کوهستان در شهرستان تالش از توابع استان گیلان است. تعداد 386 پرسشنامه در نواحی مطالعاتی تکمیل که با روش آلفای کرونباخ دارای پایایی 78/0 بود، برای توصیف داده ها  از نرم افزار SPSS و تحلیل عاملی از نرم افزار  PLS استفاده شده است.  قلمرو جغرافیایی پژوهش:  این پژوهش در سکونتگاه های روستایی شهرستان تالش انجام شده است.یافته ها و بحث:  یافته ها نشان می دهد روستاهای ناحیه کوهستانی با 6/80 درصد میل به کسب درآمد بیشتر و نگرش مثبت محیطی با 6/58 درصد، کمتری نسبت به سایر نواحی دارند و این نتیجه نشانگر روند رو به رشد شکل گیری پیامدهای منفی محیطی در این ناحیه است. در سنجش نگرش های روستاییان، نگرش مثبت نسبت به نگرش منفی در نواحی مطالعاتی سطح پایین تری دارد و این وضعیت در شکل گیری رفتار نامطلوب از جمله تخریب و بهره برداری نامناسب از منابع می تواند در روند رابطه نادرست انسان و محیط تاثیر گذار باشد.نتیجه گیری: بر اساس نتایج این تحقیق عامل میل به کسب درآمد در شکل گیری نگرش مثبت و منفی در رفتار با محیط طبیعی، رابطه مستقیم و موثری دارد.

مقدمه: محدود بودن سرمایه ی مالی در روستاها از یک طرف و عدم انطباق شرایط واحدهای بهره بردار روستایی با قوانین و مقررات نهادهای مالی سبب شده تا منابع مالی مورد نیاز روستاییان فراهم نشود. در این میان، پایین بودن بازده ی «کار» و «سرمایه»، انگیزه ی نهادهای مالی را برای سرمایه گذاری در بخش های کشاورزی، صنعت و خدمات کمتر نموده است. یکی از راه حل های رفع مشکل مالی روستاییان در چارچوب سیاست های توسعه ی روستایی و برون رفت از این وضع، اعطای اعتبارات مالی است. ه دف پ ژوهش: هدف پژوهش حاضر، تبیین نقش اعتبارات مالی در اقتصاد نواحی روستایی شهرستان ماسال است. روش شناسی: با استفاده از روش تحقیق توصیفی تحلیلی، وضعیت وام های دریافتی 331 خانوار نمونه ی روستایی در20 روستای منتخب طی سال های 1385 تا 1395 مورد بررسی قرار گرفت. قلم رو جغرافی ایی: جامعه ی آماری شامل روستاییان ساکن در نقاط روستایی شهرستان ماسال است. ماسال بر اساس نتایج سرشماری ها در سال 1395، دارای 94 آبادی دارای سکنه با 9380 خانوار و 29019 نفر جمعیت است که 1/55 درصد از کل جمعیت شهرستان ماسال را شامل می شود. پس از انتخاب 20 روستای نمونه، تعداد خانوارهای روستایی آنها از نتایج سرشماری های مرکز آمار ایران استخراج شد. ی افته ه ا: طبق نتایج نظرسنجی ها بیشتر پاسخگویان با فراوانی 2/45 درصد بر این عقیده اند که اعتبارات مالی بین 11 تا 20 درصد سبب افزایش درآمد روستاییان شده است. 48 درصد بر این باورند که فرصت های اشتغال زایی به دلیل تخصیص اعتبارات مالی به صنایع سبک روستایی افزایش پیدا کرده است. 4/83 درصد بر این عقیده اند که وام و اعتبارات مالی دریافت شده تأثیرات مطلوبی در توانمندسازی روستاییان داشته است. 1/86 درصد از پاسخگویان بر این عقیده اند که وام و اعتبارات مالی دریافت شده تأثیرات مطلوبی در بهبود وضع زندگی روستاییان داشته است. 1/38 درصد بر این عقیده اند که دریافت اعتبارات مالی تأثیرات متوسطی در توانمندسازی روستاییان داشته است. 44 درصد پاسخگویان بر این باورند که اعتبارات مالی تخصیص یافته به صنایع کارگاهی تأثیر متوسط بر وضع مهاجرتی روستاییان داشته است. نتیجه گی ری: عتبارات مالی تا حدی موجب رونق فعالیت های خدماتی، رونق صنایع کارگاهی و موجب افزایش درآمد روستاییان شهرستان ماسال شده است. بر این اساس با تأمین منابع مالی و تخصیص اعتبارات به روستاییان از طریق اقدامات بخش دولتی و حمایت از بخش خصوصی و همچنین توجه به تعاونی های روستایی، می توان برای رونق فعالیت های خدماتی، رونق صنایع کارگاهی و افزایش درآمد در روستاییان شهرستان ماسال اقدامات مؤثرتری انجام داد و شاهد آثار مثبت آن بود.

گردشگری و توسعه روزافزون آن و همچنین ایجاد خانه های دوم متأثر از حضور گردشگر در مناطق گردشگری با توجه به اثراتی که از خود در جامعه میزبان به جای می گذارد موضوعی حائز اهمیت است. خانه های دوم و گسترش آن ها بی شک مزایا و معایبی زیست محیطی را با خود به همراه دارد. لذا هدف از پژوهش حاضر بررسی اثرات زیست محیطی حاصل از پیدایش و گسترش خانه های دوم در منطقه گردشگری لاهیجان می باشد. اثرات زیست محیطی حاصل از ایجاد خانه های دوم برگرفته از اطلاعات حاصل از بخش مبانی نظری پژوهش جمع بندی و در قالب پرسشنامه ای محقق ساخته که اعتبار آن با فرمول آلفای 79/0 محاسبه شده تنظیم و در اختیار پرسش شوندگان قرار گرفت. جامعه آماری به کمک فرمول کوکران 125 نفر از کارشناسان و متخصصان محاسبه شده است. برای تحلیل اطلاعات حاصل از پرسشنامه ها از نرم افزار SPSS، برای آزمون فرضیه، از آماره های تی تست تک نمونه ای استفاده شد. جهت بررسی فرضیات از ضریب همبستگی و تحلیل واریانس استفاده شد. نتایج نشان داد همبستگی بین زیست پذیری و آسیب پذیری 53/0 که با سطح معناداری 0001/0 معنادار می باشد. همبستگی بین بعد کالبدی- فضایی 42/0 که با سطح معناداری 001/0 معنادار می باشد. همبستگی بین بعد فرهنگی- اجتماعی 27/0 که با سطح معناداری 02/0 معنادار می باشد. همبستگی بین زیست محیطی 29/0 که با سطح معناداری 01/0 معنادار می باشد. همبستگی بین بعد اقتصادی 32/0 که با سطح معناداری 001/0 معنادار می باشد. نتایج تحلیل واریانس نشان داد اثرات زیست پذیری بین روستاهای مختلف، متفاوت است.

شهرستان لاهیجان با داشتن جاذبه های طبیعی و فرهنگی فراوان همواره به عنوان یکی از کانونهای گردشگری در استان گیلان بوده است. نواحی روستایی این شهرستان نیز با برخورداری از محیط طبیعی بکر در هر یک از بخشهای نواحی کوهستانی، کوهپایه ای و جلگه ای- ساحلی و همچنین جاذبه های فرهنگی و انسانی، یکی از مقاصد اصلی گردشگری این شهرستان به شمار می آید. اما گسترش جریانهای گردشگری دراین شهرستان که عموماً بدون برنامه ریزی و عدم مدیریت کافی همراه می باشد اثرات مثبت و منفی فراوانی را در زمینه های، اقتصادی، زیست محیطی و کالبدی- فضایی به همراه داشته است. هدف این پژوهش بررسی رابطه خانه های دوم با آسیب شناسی نواحی روستایی شهرستان لاهیجان می باشد. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی و از لحاظ روش شناسی توصیفی- همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش شامل کارشناسان و خبرگان شهرستان لاهیجان بودند که به شیوه هدفمند 125 نفر از آن ها انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده پرسشنامه محقق ساخته زیست پذیری بود که روایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ 79/0 بود. داده ها با استفاده از نرم افزار spss و amos و با استفاده از ضریب همبستگی و تحلیل واریانس مورد تجریه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد بین تمام مؤلفه های زیست پذیری و گردشگری خانه های دوم رابطه معنادار وجود دارد و گسترش خانه های دوم در مناطق کوهستانی و جنگلی بیشتر از مناطق ساحلی بوده است و تاثیرات بخش کالبدی- فیزیکی از گردشگری خانه های دوم بیشتر از بخش های دیگر بوده است.

مهمترین ویژگی ساختار اقتصادی روستاهای کشور، فقدان تنوع در بسترهای اقتصادی و فرصت های شغلی است. در این راستا، رویکرد متنوع سازی فعالیت های اقتصاد روستایی به عنوان راهکاری مفید که بسیاری از نظریه پردازان توسعه به منظور کاهش اثرات این ساختار و در چارچوب الگوی توسعه پایدار بر آن تأکید دارند، ارائه شده است.برهمین اساس در این پژوهش به بررسی این مساله و تحلیلی پیرامون موانع و عوامل بازدارنده و تنوع بخشی به فعالیت های اقتصادی روستاهای شهرستان ماسال پرداخته شده است. این تحقیق از نظر هدف، کاربردی است و نظر ماهیت انجام آن توصیفی-تحلیلی و از نظر روش شناسی کمی و کیفی می باشد. جامعه آماری تحقیق نیز 68 نفر از دهیاران و کارشناسان دستگاه های اقتصادی نواحی روستایی شهرستان ماسال می باشند که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران تعیین گردید. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته می باشد که گویه های آن با نظرات کارشناسی و اساتید دانشگاهی تهیه و تنظیم گردید. با توجه به اینکه میزان آلفای کرونباخ برای تمامی متغیرهای تحقیق برابر 0.892 بدست آمده ، پایایی پرسشنامه مورد تایید قرار گرفته است. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها نیز از نرم افزار SPSS استفاده شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که 32 عامل بازدارنده در متنوع سازی فعالیت های اقتصادی روستاهای شهرستان ماسال نقش دارد . همچنین، ضرایب بتا استاندارد شده مربوط به ساختارهای نهادی- مدیریتی برابر با 595/0 به دست آمده است که نسبت به سایر متغیرهای مستقل وارد شده در مدل رگرسیون دارای بیشترین مقدار می باشد. بنابراین میتوان گفت که از میان موانع موجود، موانع نهادی- مدیریتی، عمده ترین مانع فراروی متنوع سازی فعالیتهای اقتصادی روستاها بوده است.

مقدمه: مخاطرات محیطی از جمله زلزله، درسکونتگاه های روستایی آسیب های جبران ناپذیری به همراه دارد. یکی از مهم ترین آسیب ها، آسیب های اجتماعی است. می توان با تاب آوری اجتماعی در کاهش صدمات و آثار مخرب زلزله گام برداشت. هدف : پژوهش حاضر با هدف تحلیل فضایی تاب آوری اجتماعی سکونتگاه های روستایی در برابر مخاطره زلزله را مورد بررسی قرار داده است. روش شناسی: تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و روش انجام آن، توصیفی- تحلیلی است. به منظور گردآوری داده های مورد نیاز دو روش اسنادی و میدانی (ابزار پرسش نامه) به کار رفته است. جامعه آماری پژوهش، روستاهای واقع در شهرستان آوج و واحد تحلیل سرپرستان خانوارهای ساکن در روستاهای این شهرستان است که براساس روش کوکران، تعداد 370 سرپرست به صورت تصادفی انتخاب شده اند. قلمرو جغرافیایی: قلمرو جغرافیایی پژوهش، سکونتگاه های روستایی شهرستان آوج می باشد. یافته ها: پس از مطالعات اسنادی، به کمک روستاییان و مدیران روستایی 7 شاخص اجتماعی کلی و 20 شاخص جزیی در محدوده مورد مطالعه شناسایی و به کمک شاخص ها نمرات تاب آوری محاسبه شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد گویه وحدت و انسجام جامعه محلی با میانگین 76/3 و گویه برنامه های آموزشی مقابله با وقوع حوادث با میانگین 11/2 به ترتیب بیشترین و کمترین تاثیر را برتاب آوری اجتماعی روستاهای مورد مطالعه داشته اند. روستاهای حسین آباد، شهرباز و عبداله مسعود سفلی (0149/0) در بهترین و روستاهای میلاق، اک، یمق (0029/0) در پایین ترین سطح  تاب آوری اجتماعی قرارگرفته اند. همچنین نتایج حاصل از مدل کوپراس نشان داد 40 روستا در وضعیت مطلوب، 24 روستا در وضعیت متوسط و 38 روستا در وضعیت نامطلوب قرار دارد. نتیجه گیری: بنابراین با توجه به وجود پتاسیل های مطلوب اجتماعی در روستاهای آوج، افزایش تاب آوری اجتماعی می تواند با ارتقای سطح زندگی مانند آموزش و تحصیلات، افزایش امکانات بهداشت و سلامت و بهبود آن، وجود سکونتگاه های ایمن، حفظ هنجارها در منطقه مورد مطالعه محقق گردد و رشد و توسعه سکونتگاه های روستایی آوج در میان تهدیدات ناشی از مخاطرات محیطی به صورت پیوسته و پایدار ادامه می یابد و بلایای بعدی نمی تواند زندگی مردم را مختل سازد.