مطالب مرتبط با کلیدواژه

ژئوپلیتیک


۱۴۱.

نقش دیپلماسی و راهبرد امنیت انرژی روسیه بر روابط سیاسی و اقتصادی روسیه و کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز (2015-2000)

نویسنده:
منبع: مطالعات آسیای جنوب غربی سال اول زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴

کلیدواژه‌ها: ژئوپلیتیک انرژی سیاست خارجی روسیه خطوط لوله انتقال انرژی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۳ تعداد دانلود : ۳۴۳
انرژی دارای ارزش و اهمیت بسیار تعیین کننده ای در روابط بین الملل می باشد و وجود آن در هر منطقه جغرافیایی می تواند آن منطقه را تبدیل به عرصه ای برای رقابت و کشاکش نموده و صف بندی ها و آرایش های سیاسی را حول آن شکل دهد. در این بین روسیه که دارای میزان قابل توجهی از ذخایر نفت و گاز است به پشتوانه این منابع عظیم انرژی و قیمت بالای آنها در بازار جهانی و اتکای روسیه به این منابع، عزم خود را برای تبدیل شدن به ابرقدرت انرژی در سطح منطقه و جهان جزم کرده است. در راستای دکترین فوق روسیه به دنبال استفاده حداکثری از انرژی و تسلط بر مناطقی است که دارای منابع انرژی می باشند. بنابراین پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی به بررسی چگونگی تأثیر دیپلماسی و راهبرد امنیت انرژی روسیه بر روابط سیاسی و اقتصادی روسیه و کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز بین سال های 2000 تا 2015 می پردازد. که براساس یافته های پژوهش روسیه با بهره گیری از دیپلماسی و راهبرد امنیت انرژی تهاجمی در روابط سیاسی و اقتصادی خود با کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز به دنبال وابسته کردن هرچه بیشتر این کشورها به خود و ممانعت از گرایش این کشورها به سوی غرب و پیوستن به ناتو بوده است.
۱۴۲.

ملاحظات ژئوپلیتیکی تأثیرگذار بر رفتار سیاسی ترکمنستان در ترانزیت انرژی از مسیر ایران

نویسنده:
منبع: مطالعات آسیای جنوب غربی سال اول زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴

کلیدواژه‌ها: ژئوپلیتیک رفتار سیاسی ترانزیت انرژی ترکمنستان ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۱ تعداد دانلود : ۳۴۸
یکی از عوامل اساسی درتعیین توان ملی کشورها، محدودیت ها و امتیازات ژئوپلیتیکی می باشد. در نتیجه عوامل ژئوپلیتیک به عنوان متغیر ثابت، تأثیر بسزایی درشکل گیری خط مشی سیاست خارجی کشورها به عنوان متغیر وابسته دارند. نویندگان در این مقاله در پی بررسی و مطالعه عوامل، عناصر و مؤلفه های تأثیرگذار بر ملاحظات ژئوپلیتیکی تأثیرگذار بر رفتار سیاسی ترکمنستان در ترانزیت انرژی از مسیر ایران می باشد که چه ملاحظات و تنگناهایی در خصوص انتخاب مسیر ترانزیت انرژی از مسیر ایران برای ترکمنستان وجود دارد.
۱۴۳.

آثار و پیامدهای حضور و ظهور گروه های افراطی در تحولات امنیتی غرب آسیا در بستر جهانی شدن (با تاکید بر داعش)

نویسنده:
منبع: راهبرد سیاسی سال اول تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: داعش خاورمیانه امنیت جهانی شدن ژئوپلیتیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۴ تعداد دانلود : ۴۴۵
رشد گروه افراطی گری در غرب آسیا حاکی از تحولی نوین در مناسبات منطقه ای و معادلات امنیتی منطقه ای است. شکل گیری داعش و گسترش آن در ابعاد گوناگون نشان از این امر دارد که مباحث امنیتی منطقه ای از حالت سنتی و بین دولتی خود خارج گردیده و گستره فرو دولتی و فرا دولتی به خود گرفته است. فارغ از این مسئله در نگاه به پدیده داعش و تحولات منطقه ای شاهد بهره گیری داعش از فرآیند جهانی شدن در شکل گیری منطقه ای و جذب نیروهای فرا منطقه ای می باشیم. این فرآیند علاوه بر جنبه تبلیغاتی ابعاد ایدئولوژیک و خودآگاهی را نیز در بر می گیرد. هدف از پژوهش حاضر بررسی و نشان دادن تحول مباحث امنیتی ناشی از گسترش گروه های تروریستی است. سؤال اصلی پژوهش این که چه آثار و پیامدهای در مسائل امنیتی منطقه غرب آسیا با توجه به شکل گیری داعش در فرآیند جهانی شدن، صورت پذیرفته است. فرضیه پژوهش بیانگر شکل گیری و استقلال عمل گروه داعش ناشی از فرآیند جهانی شدن باعث تحول مسائل امنیتی از میان دولتی به تهدیدات فرا دولتی در منطقه غرب آسیا گردیده است. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی در کنار بهره گیری از اسناد و متون معتبر حاکی از این است که داعش با بهره گیری از تحولات در زمینه تکنولوژی ارتباطی و تاثیرات ایدئولوژیک ناشی از جهانی شدن باعث تحول در مسائل امنیتی منطقه ای به سوی شکل گیری گروه های موردی فرو دولتی و فرا دولتی و کاهش نقش دولت ها شده است.
۱۴۴.

خاستگاه درونی، منطقه ای و فرامنطقه ای بحران ژئوپلیتیکی یمن

نویسنده:
منبع: راهبرد سیاسی سال اول پاییز ۱۳۹۶ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: بحران یمن ژئوپلیتیک ساختار سیاسی مداخله نظامی شکاف مذهبی عربستان تکثر احزاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۵ تعداد دانلود : ۴۲۲
کشور یمن از ابتدای شکل گیری، دائماً دچار بحران های داخلی و منطقه ای بوده است که می توان به جنگ های 1994 بین یمن شمالی و جنوبی و نیز تجاوز نیروی نظامی جمال عبدالناصر و سرکوب شیعیان این کشور در سال 1962 اشاره داشت. از آنجایی که یمن در جنوب عربستان، غرب عمان، شرق دریای سرخ و در شمال خلیج عدن واقع است اهمیت آن را دوچندان کرده و این کشور به تنگه استراتژیک باب المندب تسلط دارد که رگ حیاتی کشورهای شاخ آفریقا، عربستان و خصوصاً کشور مصر در انتقال انرژی هست. مردم یمن از دیرباز دارای گرایش های مذهبی ازجمله تشیع و اهل سنت بوده که در حال حاضر مردم یمن اهل سنت شافعی و شیعه زیدی هستند. مذاهب اسماعیلیه و صوفی هم در ردیف های بعدی وجود دارند. مذهب اثناعشری یمن که عمدتاً از جوانان این کشور هستند. در این مقاله به روش توصیفی_ تحلیلی درصدد پاسخ به این سؤال اصلی هستیم؛ ریشه بحران یمن تحت تأثیر چه عواملی است که منجر به گسترش دامنه بحران گردید؟ به نظر می رسد موقعیت ژئوپلیتیک یمن و مجموع آشوب های داخلی دامنه این بحران ژئوپلیتیکی را در سطح بین المللی گسترش داده است.
۱۴۵.

تبیین نظری تغییر ماهیت مناطق ژئوپلیتیک در رقابت بین قدرت ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ژئوپلیتیک سال سیزدهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۴۷) 55 - 78

کلیدواژه‌ها: ژئوپلیتیک رقابت مناطق ژئوپلیتیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۶ تعداد دانلود : ۳۸۸
از آغاز پیدایش ژئوپلیتیک، قدرت و رقابت جهت تسلط بر سرزمین و داشته های آن مبنای اصلی این دانش قرار گرفته است. بر این اساس، ژئوپلیتیک استعماری نیز که دوره نخست تاریخ ژئوپلیتیک با آن آغاز شده است، با اندیشه استعمارگری جهت تصاحب و تسلط بر مناطق جغرافیایی همراه شده است. رقابت جهت دست یابی به مناطق و داشته های آن تحت تأثیر دو نوع رویکرد قرار گرفته است. بن مایه رویکرد نخست بر حقایق جغرافیای طبیعی استوار است و رویکرد دوم مبتنی بر ایدئولوژی های برتری خواهانه است. همچنان که در دوره جنگ سرد نیز رقابت قدرت ها جهت سلطه بر مناطق ماهیت ایدئولوژیک پیدا می کند. قدرت های رقیب در قالب استراتژی هایی همچون سد نفوذ، دومینو، ضد دومینو و غیره، خود را آشکار می ساختند؛ سیاست هایی که زمینه کمتری از حقایق جغرافیایی در آن نمایان بود. بعد از فروپاشی شوروی عصر جدیدی آغاز شد، در این عصر قدرت های منطقه ای نیز صاحب موقعیت جدیدی شدند که مناطق و حقایق جغرافیایی اهمیت دوباره ای یافت. به این ترتیب، پژوهش کنونی در قالب روش تفسیری- تحلیلی به دنبال پاسخ به این پرسش است که مناطق ژئوپلیتیک در رقابت بین قدرت ها چه ماهیتی را به خود دیده است؟ فرضیه موجود نشان گر این است که مناطق ژئوپلیتیک در رقابت بین قدرت ها  ابتدا ماهیت طبیعی داشت، سپس ماهیت ایدئولوژیک یافت و در دوره کنونی نیز حقایق جغرافیایی مناطق مورد تأکید قرار می گیرد.
۱۴۶.

Strategic Solutions for Security Doctrine in Geopolitical Transition Period; the Environmental, Economic, Locative-Spatial and Cultural Attitudes(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ژئوپلیتیک سال سیزدهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۴۸) 149 - 177

کلیدواژه‌ها: امنیت ژئوپلیتیک راهکارهای استراتژیک امنیتی سیاست و جغرافیا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۳ تعداد دانلود : ۳۱۴
Security doctrine is an official viewpoint in expression of national security considerations; a viewpoint, which is planned, based on different foundation & considerations of political units. This doctrine is operated within strategic solutions format and tries to maximize the security of the territory as the most important political concern in general meaning and geopolitics in particular meaning by offering decision-making strategies to the country leaders. In this regard, studying the security doctrine strategic solutions in geopolitical discourse of the transition period with emphasis on the 4 theories of environmental, economical, locative-spatial and cultural, are the main issue of the current article. The importance of the issue is the final goal of geopolitics as a science of locative-spatial study of the political phenomenon with emphasis on the power, security maximization by the territory capacities.  Based on the above mentioned, identifying the security strategic solutions is required in the views of this science. The main question is about, what are the security strategic solutions in the above-mentioned geopolitical view? The author is explaining his hypothesis based on descriptive and analytical methods by using library resource tools, as below: "Security strategic solutions of changing the current situation, peace and preemptive war are suggested for the views of geo-ecology, geo-economy, locative-spatial and geo-culture." The current results show that every geopolitical theorists needs to suggest territory safety secured by different security strategic solutions with a particular focus in order to success in operational fields.
۱۴۷.

The Causes of South West Asia Tensions and the Presence of World Powers in the Region; with Emphasis on Geopolitics of Energy(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ژئوپلیتیک سال سیزدهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۴۸) 178 - 209

کلیدواژه‌ها: ژئواکونومی ژئوپلیتیک قدرت های فرا منطقه ای خلیج فارس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۰ تعداد دانلود : ۱۸۴
Since the Persian Gulf region is rich in energy resources, it has always been a witness to the presence of out-regional powers. In order to politically and economically dominate the region in different eras, the great powers formulated short-term and long-term plans. Among all, in order to maintain its economic supremacy in the world and maintain the regional order, the United States of America paid special attention to the Persian Gulf. Therefore, it found the cooperation with the Arabic countries in line with its policies a step towards energy security of this region so that it could transport oil and gas resources to its country with spending a little amount of money. In the meantime, other major powers such as the European Union, Russia, and China need energy resources of the Persian Gulf for launching their industry. Obviously, this can increase the confrontation of great powers with each other in the Persian Gulf region. This study sought to investigate the reasons for the presence of powers in the Persian Gulf region. Therefore, research methodology in this study was analytical-descriptive, and data were collected through library research and fieldwork in order to analyze the consequences of the presence of out-regional powers in the Persian Gulf. Hence, with the prevalence of regional conflicts and strife in South West Asia, we witnessed the change of the geo-economic structure of gas and oil; the reason for the presence of world powers in this area is to first supply the needed energy of their country in order to run industry and to secondly limit their competitors’ energy supply. <br />  <br /> 
۱۴۸.

Review of US Foreign Policy in the Middle East Looking to the Future(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ژئوپلیتیک سال سیزدهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۴۸) 230 - 244

کلیدواژه‌ها: ژئوپلیتیک ژئواکونومی تغییر رژیم خاورمیانه راهبرد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۲ تعداد دانلود : ۲۳۸
Since 1971, the United States follows Israel's security and ensuring the security of energy flow goals in the Middle East. Is the pattern that U.S. adopted to achieve these goals in Foreign Policy is subject to change in the future? To achieve these goals, America tried to take the Middle East geo-economic points including the Persian Gulf under its political –security control since World War II. At geopolitical points near Israel, it perused the change of elite's decision in countries such as Egypt and Jordan and Regime Change in countries such as Iraq and Syria. Entering countries such as England, France and Turkey, the results shows that America Will attempt to govern a multilateral security system in the Persian Gulf in the future, but it pursues decision change in geopolitical areas and political structure change with the priority of federalism in Weak countries. <br />  <br /> 
۱۴۹.

Geopolitics of Regionalism; Moving towards Regional Integration as a Means for Lasting Peace and Stability in the Middle East(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ژئوپلیتیک سال سیزدهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۴۸) 280 - 293

کلیدواژه‌ها: خاورمیانه ژئوپلیتیک منطقه گرایی همگرایی صلح اسلام منافع مشترک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۴ تعداد دانلود : ۱۹۷
From emergence of ancient civilizations in pre-history era to the dawn of early 21st century in contemporary history, the world has witnessed a variety of ways according to which members of international community tried to solve their disputes and find peaceful solutions for their conflicts. However, a very recent mechanism, which proved to be fruitful, is moving towards integration and convergence within the region they belong to.  <br />Defining and drawing the lines of common interest is the first step in this long road. It is the objective of this paper to explore that how moving towards regional integration based on geographical closeness, cultural interaction, and economic cooperation can create the framework for a geopolitics in the Middle East leading to a new regional subsystem in international system ending decades of bloody wars and costly destruction and promising a better future with peace, stability and welfare for its nations. The paper also argues that a minimum level of mutual understanding, mutual trust, and political will, and less intervention by outsiders are among necessary preconditions for this process to begin. The paper finally evaluates the challenges facing this approach from an Iranian perspective. <br />  <br /> 
۱۵۰.

تحلیل ژئوپلیتیک اثرگذاری اینترنت در افزایش فعالیت تروریسم: با تأکید بر داعش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های راهبردی سیاست سال هفتم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۲۶ (پیاپی ۵۶) 221 - 244

کلیدواژه‌ها: ژئوپلیتیک فضای مجازی تروریسم سطح و مقیاس داعش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۹ تعداد دانلود : ۳۹۱
گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات، از جمله اینترنت و مشتقات وابسته به این نرم افزار پرقدرت که در درون مفهومی به نام فضای مجازی تعریف می شود، عرصه شکل گیری مجموعه ای از ارتباطات میان گروه های اجتماعی متفاوت از فاصله های بسیار دور در دنیای واقعی است که فرصت ها و تهدیدات نوینی را فراروی دولت ها قرار داده است. به طور مثال فعالیت های تروریستی از جمله تهدیدات نوینی است که فضای مجازی موجبات آن را فراهم ساخته است. مقاله حاضر با ارائه تحلیلی ژئوپلیتیک، سعی در پاسخ به این پرسش دارد که چگونه فضای مجازی در گسترش دامنه جغرافیایی فعالیت های تروریستی از مقیاس های محلی تا جهانی با تأکید بر داعش نقش آفرینی می کند؟ برای پاسخ گویی به این پرسش، این  مقاله با هدف کاربردی و با شیوه انجام توصیفی- تحلیلی انجام شد و برای جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای بهره گرفته شد. یافته این نوشتار آنست که داعش با به کارگیری فضای که گسترده ترین و سریع ترین کاربردهای تأثیرگذار ازاین فناوری را طی سال های 2011 تا 2016 داشته عرصه ژئوپلیتیک از سطح بازیگر محلی به سطح بازیگر فراملی تغییر وضعیت یافته است و مقیاس اثرگذاری این بازیگر غیرمتعارف عرصه ژئوپلیتیک از مقیاس محلی تا فروملی، فراملی و جهانی گسترش یافته است.
۱۵۱.

واکاوی چالش های ژئو پلیتیکی عربستان سعودی با جمهوری اسلامی ایران و تأثیر آن بر منطقه جنوب غرب آسیا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و توسعه تابستان ۱۳۹۸ شماره ۵۵ 175 - 192

کلیدواژه‌ها: منطقه جنوب غرب آسیا ژئوپلیتیک قدرت منطقه ای عربستان سعودی جمهوری اسلامی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۰ تعداد دانلود : ۴۷۵
منطقه جنوب غرب آسیا یکی از مناطق راهبردی و مهم در جهان است که در دهه های اخیر چالشهای ژئوپلیتیکی و بحرانهای سیاسی زیادی را تجربه کرده است. دو کشور جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی مهمترین بازیگران سطح منطقه ای آن است. این دو کشور که تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در چارچوب سیاست دوستونه نیکسون، مکمل استراتژیک یکدیگر بودند، پس از پیروزی انقلاب اسلامی به رقیب یکدیگر تبدیل شدند و روابط رقابتی و پرتنش بین آنها شکل گرفت. بنابراین، پرسش اصلی پژوهش این است که چالشهای ژئوپلیتیکی عربستان سعودی با جمهوری اسلامی ایران چیست و این چالشها چه تأثیری بر منطقه جنوب غرب آسیا داشته است. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و اسنادی و با نگاه ژئوپلیتیکی و با استفاده از داده های کتابخانه ای انجام شده است و دوره زمان آن مربوط به پس از انقلاب اسلامی ایران است. به لحاظ تاریخی، روابط این دو قدرت منطقه ای به سه دوره قابل تقسیم است که پیچیده ترین آن در دوره معاصر روی داده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که تضاد ایدئولوژیکی، منافع متعارض و رقابت بر سر گسترش حوزه های نفوذ دو کشور باعث چالشهای ژئوپلیتیکی و بحرانهای سیاسی فراوانی شده که دامنه آن تقریباً در سرتاسر منطقه گسترش یافته است.
۱۵۲.

تبیین ژئوپلیتیک عملکرد وزارت خارجه در مناسبات قدرت ایران با دول خارجی(1200-1226 ه-ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال نوزدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۵۴ 167-183

کلیدواژه‌ها: وزارت خارجه ژئوپلیتیک قاجار فتحعلی شاه محمد شاه دول خارجی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۴ تعداد دانلود : ۴۲۰
دولت قاجار در ایران برآمده از شرایط ژئوپلیتیکی توسعه طلبی دولت های اروپایی از جمله روسیه، انگلیس و فرانسه در منطقه خاورمیانه بود. از طرفی موقعیت ژئوپلیتیک ایران در مسائل و منافع منطقه ای قدرت های بزرگ، موجب اهمیت و توجه دوچندان به دربار ایران شد و این توجه و اهمیت ژئوپلیتیکی، زمینه روابط خارجی ایران با ابرقدرت های وقت را به دنبال داشت. بر این پایه دولت ایران جهت ارتباط با دول قدرتمند وزارتخانه ای تشکیل داد که مسئولیت رسیدگی به امور خارجی را بر عهده بگیرد. بدین ترتیب، واکاوی عملکرد وزارت خارجه در مناسبات سیاسی ایران با دول خارجه بین سال های (1200-1226 .ش) که نشانگر شرایط و جایگاه ژئوپلیتیک ایران در آن دوران در منطقه و محیط بین الملل است، می تواند برای تاریخ نگاران و ژئوپلیتیسین ها راهگشا باشد. در این راستا، این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی تبیین و داده ها و اطلاعات آن مبتنی بر اسناد، نسخ خطی و منابع کتابخانه ای گردآوری شده است. نتایج پژوهش گویای آن است که وزیر خارجه در این برهه تاریخی به عنوان تجلی وزارت خارجه ضمن واقف نبودن به موقعیت ژئوپلیتیک ایران در منطقه و نظم بین الملل، در امور سطحی وظایف خود وارد شده است و به واسطه نفوذ دیگر ارکان قدرت در تصمیم گیری های کلان خارجی عملاً نقش آن تشریفاتی با اختیارات اندک تقلیل می یابد. اما هر چند وزارت خارجه نتوانست مستقل از دیگر ارکان قدرت تصمیم بگیرد ولی سفرایی در این دوره بودند که به واسطه درک موقعیت ژئوپلیتیک ایران و شرایط جهانی که می توانستند ضعف دیپلماسی دستگاه قاجاری را مخفی و خلاءهای دستگاه سیاست خارجی ایران را پرکنند.
۱۵۳.

تبیین کاربرد قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در منطقه آمریکای لاتین؛ روندها و دستاوردها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانش سیاسی سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۲۸) 165 - 198

کلیدواژه‌ها: ایران آمریکای لاتین قدرت نرم ژئواکونومیک ژنوکالچر ژئوپلیتیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۸ تعداد دانلود : ۴۲۶
آمریکای لاتین منطقه ای سرشار از منابع و ذخایر ارزشمند زیر زمینی است که ایالات متحده از دیرباز به آن نظر داشته و این منطقه را طی بیش از یک قرن، حیاط خلوت خود تلقی و در شئونات مختلف آن دخالت کرده است. جمهوری اسلامی ایران به دلیل عدم تقارن قدرت با آمریکا و به منظور مقابله با سیاست های خصمانه این کشور، گسترش و تعمیق نفوذ معنوی خود در منطقه آمریکای لاتین، با به کاربردن قدرت نرم و بهره گیری از تضادهای ماهوی برخی کشورها و ملت های منطقه با آمریکا توانسته است عمق استراتژیک خود را در حیاط خلوت آمریکا و مرزهای جغرافیایی این کشور گسترش دهد و به تعامل و تبادل سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با آنها بپردازد و از فشار فزاینده این کشور بر خاورمیانه بکاهد. بحث اصلی مقاله حاضر این است که آمریکای لاتین به لحاظ موقعیت های خاص اقتصادی، فرهنگی جمعیت شایان توجه عرب تبار و مسلمان و سیاسی و منابع متعدد و متنوع زیرزمینی و هم سویی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی که بین دولت های چپ حاکم در منطقه با ایران وجود دارد، می تواند در رسیدن ایران به اهدافی چون توسعه نفوذ سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و گسترش مقصد صادراتی کالا و خدمات فنی مهندسی خود، با افزایش به کاربردن قدرت نرم ایفای نقش کند. سؤال اصلی مقاله حاضر این است که قدرت نرم به عنوان ابزار کاربردی جمهوری اسلامی ایران به منظور افزایش نفوذ در منطقه آمریکای لاتین، در چه حوزه هایی قابل تبیین است و چه دستاوردهایی به همراه خواهد داشت؟ جمهوری اسلامی ایران با پیگیری سیاست تنوع بخشی به شرکا و هم پیمانان خود در حوزه خارجی، به دنبال جلب شرکای دیگر برای افزایش همکاری های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با تقویت دیپلماسی عمومی به منظور بسترسازی روابط دیپلماتیک نوین، به ویژه در آمریکای لاتین است.
۱۵۴.

تأثیر موقعیت ژئوپلیتیک و موازنه قدرت در دریای خزر (روسیه و سیاست بازگشت به گذشته)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اوراسیای مرکزی سال دوزادهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۲۴) 1 - 19

کلیدواژه‌ها: دریای خزر روسیه ژئوپلیتیک سیاست بازگشت به گذشته منافع ملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۲ تعداد دانلود : ۷۰۳
منطقه ژئوپلیتیک خزر پس از فروپاشی اتحاد شوروی، به عنوان کانون رقابت قدرت های ساحلی، منطقه ای و فرامنطقه ای بوده است. این منطقه در دو دهه گذشته، با توجه به واقعیت های ژئوپلیتیک منطقه، رژیم حقوقی خزر، موقعیت ژئوپلیتیک خزر در کانون حوزه های ژئوپلیتیک قفقاز، آسیای مرکزی و خاورمیانه، وابستگی قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای در خزر، نوع الگوی رفتاری دولت های ساحلی خزر در روابط سیاسی و اقتصادی با یکدیگر و دولت های فرامنطقه ای و به تبع همه اینها نوع ژئوپلیتیک حاکم بر منطقه، در نقش هارتلند جدید اوراسیا نقش آفرینی کرده است. در این رابطه، ویژگی های جغرافیایی هر کشور، جایگاه خاصی را برای آن کشور در خزر به وجود آورده است. روسیه یکی از این کشورهاست که به دنبال حفظ و گسترش منافع پیشین خود در منطقه خزر از یک سو برای گسترش نفوذ خود در کشورهای نواستقلال تلاش می کند؛ از سوی دیگر، به دنبال کنترل افزایش قدرت آمریکا در منطقه است. از این رو، پرسش این نوشتار آن است که ویژگی های ژئوپلیتیک منطقه خزر چه تأثیری بر تلاش روسیه برای بازگشت به سیاست های امپراتور ی جویانه گذشته داشته است؟ در پاسخ به این پرسش، فرض نوشتار آن است که روسیه به وسیله مؤلفه های پویای اقتصادی، سیاسی، امنیتی و زیست محیطی منطقه خزر در تلاش برای باقی ماندن به عنوان قدرتمند ترین بازیگر در منطقه بوده است. نویسندگان به روش تبیینی و آزمودن فرضیه به صورت ایجابی و با تکیه بر داده های کمی و آماری فرضیه اصلی را تبیین می کنند.
۱۵۵.

جایگاه گفتمان نگاه به شرق در تغییر رویکرد سیاست خارجی ایران با تأکید بر ژنوم ژئوپلیتیک روسیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اوراسیای مرکزی سال دوزادهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۲۴) 115 - 135

کلیدواژه‌ها: ایران روسیه ژنوم ژئوپلیتیک سیاست خارجی نگاه به شرق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۹ تعداد دانلود : ۴۱۶
از اولویت های سیاست خارجی ایران بنابر سند چشم انداز بیست ساله، دست یابی به جایگاه برتر منطقه ای است. با وجود ظرفیت هایی که این هدف گذاری را معقول کرده است محدودیت هایی هم وجود دارد که تأمین آن را با مشکل روبه رو می سازد. یکی از این موانع چالش زا، ساختار نظام بین الملل و نظام فرعی منطقه ای است که جمهوری اسلامی ایران باید برای دستیابی به این موقعیت برتر بر آن ها غلبه کند. ژنوم ژئوپلیتیک به مثابه نقشه ژنتیک جغرافیایی سیاست و برخاسته از جغرافیای یک کشور، سیاست خارجی کشورها را در تأثیر قرار می دهد. ایران با داشتن پانزده کشور همسایه در منطقه ای ژئواستراتژیک، موقعیت برجسته ای دارد. این نوشتار با هدف بررسی عامل های ژئوپلیتیک تأثیرگذار بر تغییر نگاه سیاست خارجی ایران از غرب به شرق با تأکید بر روسیه انجام شده است. نگارندگان، با روش توصیفی-تحلیلی به دنبال پاسخ به این پرسش هستند که چه عامل های ژئوپلیتیکی سبب تغییر نگاه سیاست خارجی ایران از غرب به شرق به ویژه روابط ایران و روسیه در سال های 1991 تا 2016 شده است؟ در پاسخ به این پرسش فرضیه این است که عامل های ژئوپلیتیک ایران، ساختار نظام بین الملل، فروپاشی اتحاد شوروی، تغییر موقعیت ایران در منطقه، گفتمان های سیاست خارجی ایران، منطق سیاست و فشار غرب در زمینه های مختلف علیه ایران سبب تغییر نگرش گفتمان سیاست خارجی ایران از غرب به شرق بین سال های 1991 تا 2016 و ایجاد روابط ویژه بین ایران و روسیه شد. به گونه ای که با وجود برخی منافع متفاوت، رابطه با روسیه از مهم ترین روابط سیاست خارجی ایران در سه سطح دوجانبه، منطقه ای و بین المللی شد.
۱۵۶.

نقش ژئوپلیتیک در طراحی استراتژی امنیت ملی ایالات متحده آمریکا (بوش و اوباما)

نویسنده:
منبع: راهبرد سیاسی سال سوم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۹

کلیدواژه‌ها: ژئوپلیتیک استراتژی هژمون خاورمیانه تروریسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۶ تعداد دانلود : ۴۱۲
بررسی ویژگی های قدرت های بزرگ از حیث تأثیرگذاری بر مؤلفه های روابط بین الملل و نیز ایفای نقش در مناطق و قلمروهای ژئوپلیتیکی جهان به منظور تأمین منافع خود از اهمیت خاصی برخوردار است. با وقوع حوادث یازده سپتامبر ۲۰۰۱، امنیت ملی آمریکا به چالش کشیده شد و سیاست خارجی آن را از بحران معنا رها ساخت. آمریکا با این تلقی که خاورمیانه کانون تهدیدهای نامتقارن تروریستی است، توجه خود را به این منطقه معطوف نمود و اعلام کرد که، آماده است ریشه های تروریسم را حتی با بکارگیری سیاست یک جانبه گرایی بخشکاند. در واقع، آمریکایی ها قصد دارند هژمونی خود را {به خصوص درخاورمیانه} تثبیت نمایند. سوال اصلی پژوهش این است که نقش و اهمیت ژئوپلیتیک در طراحی استراتژی امنیت ملی آمریکا در دولت های جورج دبلیو بوش و باراک اوباما چه بود؟ کوتاه آنکه، اتخاذ استراتژی پاک سازی سرزمین های خاستگاه تروریسم از وجود گروه های تروریستی و ایجاد تغییرات بنیادین در ساختارهای سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی این سرزمین ها در راستای منافع و ارزش های آمریکا و تامین امنیت ملی این کشور موجب تقویت نقش و اهمیت ژئوپلیتیک به میزان های متفاوت در طراحی استراتژی ژئوپلیتیکی امنیت ملی آمریکا در دولت های جورج دبلیو بوش و باراک اوباما شده است.
۱۵۷.

تبیین نظری بنیادهای ژئوپلیتیک دانش روابط بین الملل پس از جنگ سرد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال پانزدهم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳۸ 49-69

کلیدواژه‌ها: ژئوپلیتیک روابط بین الملل قدرت رقابت جنگ سرد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۴ تعداد دانلود : ۴۸۷
بعد از جنگ جهانی دوم مکاتب متعددی در حوزه روابط بین الملل ظهور نموده که هرکدام از آنها به فراخور شرایط تا حدودی قادر بوده اند که رویدادها و حوادث روابط بین الملل را تبیین نمایند. این در حالی است که پس از پایان جنگ سرد و با توجه به پررنگ شدن بنیادهای جغرافیایی رقابت؛ بنظر می رسد که داده های قدرت آفرین طبیعی و انسانساخت موجود در فضاهای جغرافیایی کره زمین، کارکرد مهمی در تولید مفاهیم و موضوعات دانش روابط بین الملل دارد. حال این سئوال مطرح می گردد که آیا می توان با توجه به این بنیادهای ژئوپلیتیک؛ نظریه ای علمی و تعمیم پذیر در حوزه روابط بین الملل در خصوص تبیین بخش قابل توجهی از رویدادها و حوادث موجود در این شاخه سیستماتیک علمی با اتکا به داده های ژئوپلیتیک ارائه نمود. یافته های پژوهش نمایانگر آن است که شاخص های قدرت آفرین و یا تهدیدزای موجود در فضاهای جغرافیایی جهان مبدع بخش مهمی از رویدادها، رفتارها و مفاهیم در حوزه روابط بین الملل بویژه پس از جنگ سرد می باشد .
۱۵۸.

تبیین نقش ژئوپلیتیکی شهر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال بیستم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۵۷ 91-111

کلیدواژه‌ها: شهر فضا ژئوپلیتیک قدرت رقابت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۸ تعداد دانلود : ۵۰۳
در جهان امروز، فرآیند جهانی شدن و نوآوری های ارتباطی و اطلاعاتی سبب شده تا «شهرها»؛ به بازیگر رقابت های ملی تا جهانی تیدیل گردد. هیچ نقطه شهری در جهان نمی تواند به حفظ جایگاه و نقش سنتی خود در سلسله مراتب شهری تکیه نماید، زیرا سایر نقاط شهری در ساختار شبکه ای با سایر شهرهای دیگر در رقابتند تا جایگاه خود را در شبکه ارتقا داده و بر سایر رقبا خود غلبه کنند. در شهرهای معاصر، نیروها، کنشگران و بازیگران شهری با توجه به علایق و منافع مدرن و کاملا حساس خود در حوزه های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی با نقش آفرینی متفاوتی روبرو هستند و به همین دلیل رقابت هایی از نوع مثبت یا منفی بین آنها پدید آمده یا در حال پدید آمدن است. با توجه به اهمیت این موضوع، جغرافیدانان سیاسی و ژئوپلیتیسین ها به مطالعه و بررسی فرآیند مهمی که در واقع همان «ژئوپلیتیک شهری» است و در پی رقابت های شهری ایجاد شده و باتوجه به افزایش رقابت کنشگران شهری در حال رشد و پیشروی به جلو است، می پردازند. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی در صدد بیان این موضوع است که ژئوپلیتیک شهری از سویی شامل مجموعه ای از رقابت ها، ایده ها و برداشت هایی مشترک از جناح های سیاسی، فرقه های مذهبی و یا کانون های دیگر اجتماعی است که گروه های اجتماعی را به جنب و جوش واداشته و جهان بینی آنها را جهت داده و سامان می بخشد. از سویی دیگر مفهوم این بررسی نشان می دهد، چگونه این برداشت ها، زمینه اتخاد تصمیمات توسط شهروندان و وقوع رقابتها، تغییرات و تحولات و حتی گاهی اعتراض هایی را در محیط های شهری فراهم می کند و سپس با الهام گرفتن از وضیعیتهای ژئوپلیتیکی تغییر می یابد. از این رو نوعی ژئوپلیتیک در مقیاس شهری، شهرها را به بازیگران مهمی در فضاهای گوناگون جغرافیایی تبدیل کرده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد، پدیده شهر بصورت چندبعدی از سوی جغرافی دانان سیاسی و ژئوپلیتیسین ها با تاکید بر عناصر محوری فضا، سیاست و قدرت و رقابت مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرد.
۱۵۹.

مطالعه ی برهمکنش قلمرو حکومت و اندیشه سیاسی در اوایل دوره ساسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ژئوپلیتیک سال پانزدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۵۳) 207 - 229

کلیدواژه‌ها: جغرافیای سیاسی شاهنشاهی ساسانی اندیشه سیاسی ملی گرایی ژئوپلیتیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۲ تعداد دانلود : ۴۳۰
جغرافیای سیاسی در هر دوره ی زمانی از عوامل مؤثر بر نوع حکمرانی بوده است. امپراطوری ساسانی منطبق با وضعیت جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتک ، نوعی از اندیشه ی سیاسی را ارائه داده است که از رهگذر آن منافع امپراطوری عظیم ساسانی تأمین می شده است. پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به این سئوال است که؛ ساسانیان چگونه و بر پایه چه مولفه هایی فضای جغرافیایی فلات ایران را سازماندهی کرده اند؟ و نوع سازمان دهی فضای جغرافیایی آنها چه تأثیری بر اندیشه سیاسی آن ها داشته است؟ به لحاظ روش شناسی داده های این پژوهش، با روش کتابخانه ای گردآوری شده و اطلاعات با روش تحلیلی تفسیر شده است. نتایج تحلیل ها نشان می دهد، در دوره اردشیر اوّل، جغرافیای فلات ایران به یکپارچگی دست نیافته و بسیار آشفته بوده است، بنابراین نمی توان از تمرکز گرایی در این دوره سخن گفت. با توسعه قلمرو در دوره شاپور اوّل، حوزه جغرافیایی براساس سه لایه جغرافیایی، شامل: مناطق همگرا و واگرا (ایران-شهر) و مناطق خارج سه لایه جغرافیایی ایران یعنی انیران تقسیم بندی شده و اندیشه سیاسی تسامح گرایانه بوده است. از سال273میلادی با از دست رفتن مناطقی از حوزه ی جغرافیایی ایران، نهاد سیاسی بر اساس اندیشه ملّی گرایانه بر پایه دین زرتشتی شکل یافته و هژمونی بدست آمده در دوره اردشیر اول و شاپور اول با سرکوبی سایر ادیان که نقش برجسته ایی در مسائل ژئوپلیتیک منطقه بازی می کردند، با افول سیاسی مواجه شده است.
۱۶۰.

ارزیابی و سنجش تأثیر ابعاد ژئوپلیتیک مهاجرت غیرقانونی بر نظم و امنیت در مناطق مرزی شرق کشور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه جغرافیای انتظامی سال ششم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۴ 1 - 36

کلیدواژه‌ها: ژئوپلیتیک مهاجرت غیرقانونی نظم و امنیت مناطق مرزی شرق ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۰ تعداد دانلود : ۴۲۵
مهاجرت غیرقانونی از مرزهای شرقی کشورمان به خصوص اتباع همسایگان شرقی از دیرباز به عنوان یکی از معضلات، تهدیدها و آسیب های جامعه ایرانی مطرح بوده و از زوایای مختلفی موردتوجه صاحب نظران و کارشناسان قرارگرفته است. پژوهش حاضر کاربردی و با هدف تعیین تأثیر ابعاد ژئوپلیتیک مهاجرت غیرقانونی، بر نظم و امنیت مناطق مرزی شرق کشور صورت گرفته و از نظر مواد و روش، توصیفی-تحلیلی با بهره گیری از رویکردهای کمی، کیفی و آمیخته است. جهت تجزیه وتحلیل و شناخت تأثیرپذیری هر کدام از متغیرها، از آزمون پیرسون تک متغیره و دومتغیره، تحلیل رگرسیون و تحلیل واریانس (ANOVA) استفاده شده است. نتایج پژوهش، افزایش میزان توجه به اهمیت شاخص های ژئوپلیتیک مهاجرت غیرقانونی با (۳۹) درصد تغییرات ایجادشده در متغیر وابسته را نشان داد؛ به عبارت دیگر (۶۲) درصد تغییر در میزان شاخص های ژئوپلیتیک مهاجرت غیرقانونی در نظم و امنیت مناطق مرزی شرق کشور قابل پیش بینی است و با توجه به اینکه آماره دوربین واتسون برابر (۶۸/۱) است، بنابراین با تغییر هر واحد در میزان شاخص های ژئوپلیتیک مهاجرت غیرقانونی با (۶۲/۰) اطمینان می توان گفت که در نظم و امنیت مناطق مرزی شرق کشور تغییر ایجاد می شود