۱.
کلیدواژه‌ها:
نقشبندیه تذکرهنویسى ازبکستان و شوروى
نقشبندیه از معدود طریقتهاى ماندگار صوفیه است که در جمهورىهاى تازه استقلال یافته شوروى سابق، نقش بىبدیلى در احیاى فرهنگ حقیقى و هویت ذبح شده مسلمانان این بخش از جهان اسلام داشته است. دانشمندان و متفکران این مناطق در تلاش براى کشف ریشههاى عقیدتى جوامعشان، به اسلام طریقتى و در آن میان به طریقت نقشبندیه رسیدهاند. این طریقت که در زمان حکومت شوراها همچون سایر جنبههاى اسلام تحت سیاست رسمى «الحاد علمى» دولت مورد حملات شدید قرار گرفت، پس از استقلال از پوسته دفاعى خود بیرون آمد و به حیات بالنده خود ادامه داد.
مقاله حاضر که برگرفته از کتاب نقشبندیه در آسیاى غربى و مرکزى است در برگیرنده نشانههاى احیاى طریقت در ازبکستان و اهمیت آن، رواج تذکرههاى تقشبندى و نقش آنها در بازسازى اندیشه دینى مسلمانان آن دیار مىباشد.
۲.
کلیدواژه‌ها:
تاریخ پژوهى اشتباهات ترجمهاى نامهاى خاص تبدیل تاریخها
ترجمه متون از جمله فنونى است که در تحقیقات تاریخى کاربرد فراوانى دارد از این رو، هر گونه اشتباه در برگردان الفاظ، عبارتها و مفاهیم موجب گمراهى پژوهشگر تاریخ و بروز اشتباهاتى در نتایج تحقیقات مىگردد. بر این اساس، لازم است تا کار ترجمه به دست خبرگان این فن یا متخصصان تاریخ سپرده شود و بایسته است که مترجمان در کار خود، نهایت دقت و بهرهگیرى از منابع اطلاعاتى را در زمینه متن مورد نظرشان صرف نمایند.
متأسفانه مشاهده مىشود که در شمار قابل توجهى از متون ترجمه شده از زبانهاى اروپایى در زمینه تاریخ و تمدن اسلامى، اشتباهات ترجمهاى چشمگیرى وجود دارد که ناشى از عوامل گوناگون، بهویژه عدم تخصص مترجمان در این متنهاست و بیشتر این خطاها در حوزه اسامى خاص (افراد، اماکن و اصطلاحات) و تبدیل تاریخهاى هجرى به میلادى و برعکس بروز مىیابند.
۳.
کلیدواژه‌ها:
دین حکومت ایران باستان مغان پادشاهان
پدیده دین به عنوان یکى از مهمترین عناصر تأثیرگذار برفرهنگ و تمدن، بهویژه سیاست، از مباحثى است که همواره دولتها و حکومتها با آن در تعامل بودهاند.
در ایران عهد باستان باورها و معتقدات مذهبى از اهمیتى شگرف برخوردار بوده و هیچگاه گرایش سکولار نسبت به دین مورد تأیید نبوده است. روحانیون به عنوان متولیان امور دینى نفوذ فراوانى در جامعه داشتند و همین عامل، جایگاه آنان را نزد حکومت استحکام مىبخشید. البته در برخى دورهها قدرت لجام گسیخته موبدان، رابطه این طبقه را با دستگاه حاکم دچار چالش مىساخت. در هر صورت، سازش یا نقار با بزرگان روحانى همواره از دغدغههاى اساسى دولتمردان ایران باستان بود که در هر عصرى مبتنى بر سیاست مذهبى حکومت تغییر مىیافت.
کنش و واکنش دین و مذهب نسبت به سیاست و حکومت در ایران باستان، مسئلهاى است که مقاله حاضر به آن خواهد پرداخت.
۴.
کلیدواژه‌ها:
نوروز سال ترکى سال قمرى تقویم وستنفلد عالم آراى عباسى
زمان وقوع حوادث از جمله مهمترین مسائلى است که در بررسى وقایع و حوادث تاریخى مورد توجه قرار مىگیرد. دانش گاهشمارى با عناوین مختلف از قدیم الایام نزد بشر وجود داشته و همین نکته اهمیت فراوان آن را در تاریخ روشن مىسازد.
یکى از مواردى که ارزش هر اثر تاریخى را دو چندان مىکند، توجه به ثبت زمان وقوع رخدادهاست. کتاب تاریخ عالم آراى عباسى تألیف اسکندربیگ منشى ترکمان یکى از آثار گرانسنگ برجاى مانده از دوره صفویه مىباشد که از مهمترین ویژگىهاى آن توجه به گاهشمارى و تطبیق و مقایسه تقویمهاى مختلف با یکدیگر است. در این پژوهش کوشیده شده به بررسى خصوصیات گاهشمارى در عالم آراى عباسى پرداخته و با مقایسه آن با تقویم وستنفلد دقت تاریخهاى ثبت شده در آن معلوم مىگردد.
۵.
کلیدواژه‌ها:
عقل نقل خردگرایی نقد احادیث
روایات دینى از منابع اصلى دانشهاى دینى به شمار مىروند و از آنجا که بسیارى از این دانشها از دادههاى عقلى نیز بهره مىجویند، زمینههاى تعارض و کشاکش فراوانى بین آنها در طول تاریخ دانشهاى اسلامى شکل گرفته است که در مجموعه نسبتا وسیعى از اندیشهها و نظریههاى حدیثى، فقهى، کلامى، فلسفى و ... بازتاب یافته است. در این مقاله سعى شده است گزارشى تاریخى از جریان کشاکش عقل و نقل با تکیه بر مقوله نقد خردگراى احادیث عرضه شود و زوایاى گوناگون این موضوع، تبیین شده و جایگاه مکاتب مختلف اسلامى در طیف تعارض عقل و نقل روشن گردد.
۶.
کلیدواژه‌ها:
ایران ترکیه خاورمیانه ناسیونالیسم عثمانى کشورهاى عربى
کتاب The Making of the Modern Near East, 1792-1923 اثر پروفسور م.ا.یپ (M.E.YAPP) استاد بازنشسته مدرسه شرقشناسى (SOAS) دانشگاه لندن است. وى سالها مشغول تدریس تاریخ خاورمیانه بود. او تجربه سالهاى تدریس خود را بهویژه در این کتاب آورده است. یپ صاحب آثار متعددى در زمینه شرقشناسى و خاورمیانه است. در واقع این کتاب براى دانشجویان شرقشناسى و اساتیدى که مىخواهند در باره این منطقه تدریس کنند، طراحى شده است. در این نوشته اصطلاح «Near East» اعم از خاور نزدیک و میانه است. این کتاب داراى یک مقدمه، شش فصل، راهنما و کتابنامه، واژهنامه تخصصى، شجرهنامه، نقشه و یک ضمیمه است. در این مقاله، ضمن شرح و معرفى فصول مختلف این کتاب، به نقد و بررسى آن نیز پرداخته مىشود.
۷.
کلیدواژه‌ها:
کتیبه سیاست مذهبى تسامح مذهبى مبدع دین مشروعیت معنوى قدرت و موقوفات
کتیبه نادرى با 24 بیت شعر ترکى ـ فارسى که در مدخل غربى قلعه کلات نادرى در سینه کوه حک شده، ارزش تاریخى فراوانى دارد، بهطورى که بسیارى از مسائل مهم تاریخى عصر نادر، بهخصوص سیاست مذهبى و خارجى و اصل و نسب وى را مىتوان بر پایه آن بررسى کرد.
در این کتیبه، نادر در حوزه مذهب، اشارات و بیاناتى دارد که بسیار در خور توجه است. او به صراحت اعتقاد و علاقه باطنى خویش به خداى یگانه و نیز تمایلاتش را به مذهب تسنن بیان داشته است. اما واقعیت این است که این تمایلات وى، با منطق نصوص تاریخى این دوره، کاملاً مغایر بوده و به همین دلیل مىتوان گفت که مصلحت سیاسى زمان، او را به اتخاذ چنین تدبیرى وادار کرده است. مقاله حاضر درصدد بررسى و تحلیل همین مسئله است.
