مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی (دانشگاه اسلامی)

هدف: هدف از انجام این پژوهش، بررسی تحول در تدریس دروس معارف با استفاده از مقایسه دو روش استادمحور و نیازمحور بود. روش: روش پژوهش حاضر، استفاده از گروههای دست نخورده نیمه تجربی و از نوع دو گروهی(آزمایشی و گواه) بود. جامعه آماری پژوهش، 270 نفر دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه است. ابزار پژوهش، پرسشنامه پژوهشگرساخته ای است که توسط اساتید صاحب نظر تأیید شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار اس.پی.اس.اس16 و آزمون تی، فریدمن، میانگین رتبه ای و همبستگی پیرسون و اسپیرمن استفاده شد. یافته ها: در این مطالعه، میزان رضایتمندی و تأثیرگذاری در روش نیازمحور نسبت به استادمحور به طور معناداری بیشتر بود. نتایج نشان داد دانشجویانی که با رویکرد نیازمحور درس را فرا گرفته اند، میانگین نمره بالاتری دارند و اختلاف معنادار است. نتیجه گیری: نتایج مطالعه، میزان بالای تأثیر و رضایت دانشجویان در فراگیری به روش نیازمحور را نشان می دهد. ایجاد نگرش مثبت در دانشجویان و افزایش روحیه تفکر نقّادانه در آنان، بر لزوم توجه به این روش و به کارگیری آن در فرایند آموزشی تأکید می کند.

هدف: این تحقیق، با هدف نقد و بررسی کتاب درسی دانش خانواده و جمعیت(ویراست دوم) انجام شد و نتایج آن می تواند در بازنگری کتاب استفاده شود. روش: تحقیق حاضر از نوع کاربردی- توسعه ای است و با روش توصیفی- تحلیلی(تحلیل اسنادی) انجام شده است. یافته ها: بررسی امتیازها و کاستی های کتاب مذکور، با توجه به ابعاد شکلی و ساختاری و محتوایی، نشان داد کتاب از نظر ویژگی های ظاهری و ساختاری، نقاط قوّت زیادی دارد. از نظر نگارشی، ساختار دستوری آن قابل قبول؛ اما از نظر روان و رسا بودن متن و طرز بیان، نیازمند تجدید نظر است. کتاب حاوی اطلاعات جامع، دقیق و جزیی در زمینه دانش خانواده و جمعیت بوده و با رویکرد سنّتی به آموزش تألیف شده است. کتاب با استفاده از الگوهای آموزشی مشخص طراحی نشده است و امکان تدریس کامل آن در یک ترم وجود ندارد. نتیجه گیری: ویژگی های کتاب درسی، از جمله: ارزشمندی، سازمان مطلوب داشتن، انسجام، فعال بودن، زیبایی، حجم مناسب محتوا، انعطاف و نگارش مناسب، ایجاب می کند برای تولید آن، متخصصان رشته های مختلف با یکدیگر همکاری کنند. در پایان پیشنهادهایی برای اصلاح کاستی های موجود ارائه شده است.

هدف: مؤلف در این مقاله، به مبانی بینشی علوم انسانی متعالی، مبانی انگیزشی و آفرینشی از منظر قرآن کریم پرداخته است. روش: روش این پژوهش، اکتشافی- استنباطی است. یافته ها: در بُعد بینشی، در علوم انسانی متعالی، انسان جانشین خداست؛ در حالی که انسان در علوم انسانی متدانی، خود را جایگزین خدا می پندارد و با پرستش هوای نفس خود یا دیگرانی مثل خود، به دنبال رضایت خود یا دیگران است! حال آنکه انسان در علوم انسانی متعالی به دنبال رضایت خالق خویش است، حتی اگر با رضایت خودش تضاد داشته باشد. در بُعد انگیزشی در علوم انسانی متعالی، گرایشهای عاقلانه اهمیت دارند و سایر قوای انسان(شهویه، غضبیه و وهمیه) باید تحت اشراف و فرمان عقل قرار بگیرند؛ حال آنکه در علوم انسانی متدانی، منشأ گرایشهای انسان، شهوت و خشونت و سلطه یا ترکیبی از آنهاست. در بُعد آفرینشی، در علوم انسانی متعالی، انسانیتِ انسان به روح اوست؛ لذا حیّ متألّه معرفی می شود و در مقابل، علوم انسانی متدانی، معطوف به طبیعت انسان است و او را حیوان ناطق می داند. نتیجه گیری: باید در علوم انسانی اسلامی(متعالی)، قواعد و قوانین و نظریاتی که از قرآن کریم و سیره انبیا و اولیای الهی، به ویژه پیامبر اعظم(ص) استنباط می شود، توسط دانشگاهیان و به ویژه حوزویان، استخراج و تدوین و تدریس و در جامعه پیاده شود.

هدف: نویسندگان این پژوهش درصدد تبیین و تحلیل ملزومات معرفت شناختی عدالت بر اساس اندیشه های ابونصر فارابی و استنتاج دلالت های آن در عرصه عدالت تربیتی برای نظام آموزش و پرورش کشور بودند. روش: در این پژوهش از روش تحلیل مفهومی و استنتاج قیاسی استفاده شده است. یافته ها: تحلیل معرفت شناسانه عدالت از منظر فارابی، دلالت های قابل توجهی مانند عدالت طلبی فطری انسان، توجه به شایستگی ها، حکمت، بالطبع نبودن عدالت و دگردوستی را برای تحقق عدالت تربیتی در نظام آموزش و پرورش فراهم آورد. برخی از اهداف و اصول استنتاج شده عبارتند از: رسیدن به جامعه عادله، رسیدن به کمال انسانی، دستیابی به فضایل اخلاقی و توجه به استعدادها و شایستگی های فردی، توزیع عادلانه و فرصت های برابر و نداشتن نگاه سلیقه ای. نتیجه گیری: تحلیل معرفت شناختی عدالت از دیدگاه فارابی می تواند برای تحقق تعلیم و تربیت اسلامی و اجرای عدالت تربیتی یاری رسان باشد.

هدف : پ ژوهش حاضر با هدف شناسایی و تحلیل کارکردهای کنونی دانشگاههای ایران انجام شد که مانع پیاده سازی الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت می باشند. روش: در این پ ژوهش از روش شناسی کیفی و رویکرد تحلیل محتوای کیفی جهت دار استفاده شده است. منابع پژوهش، مصاحبه با 13 نفر از اساتید خبره در حوزه الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت و همچنین تحلیل محتوای مصاحبه با 10 نفر از خبرگان درباره کارکردهای دانشگاه(ارائه شده در مجله برگ فرهنگ دانشگاه تهران در سال 1396) است. یافته ها: با مرور چندباره و تحلیل مصاحبه های مکتوب شده، 60 واحد معنایی استخراج و در قالب 17 رمز دسته بندی شدند. 17 رمز نیز در قالب پنج طبقه قرار گرفتند و در نهایت، سه درون مایه از آنها استخراج شد. نتیجه گیری: سه مفهوم کارکرد مادی گرایی، کارکرد ضد علوم انسانی اسلامی و کارکرد فرهنگ پذیری دانشگاهها، موانع پیاده سازی الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت شناخته شدند.

هدف: نوشتار حاضر به دنبال تطبیق و تبیین مبانی مزاجی بر پایه نظریات نوین شخصیت شناسی، به منظور بازخوانی مفهوم مزاجِ روان بود. روش: تحقیق حاضر به روش تطبیقی و استدلالی، مفهوم مزاجها را در حالت تطبیقی با علوم نوین در روان شناسی شخصیت، تبیین و بازخوانی کرده است. یافته ها: در بازخوانی انجام شده، مزاجِ روان بر اساس قوای انگیزشی انسان در برابر محرّکهای محیطی از دو جنبه باعثه(تحریک و برانگیختگی) و فاعله(حرکت یا پاسخ)، در طیفی از اَبَرصفت اثرگذاری و اَبَرصفت اثرپذیری تعریف شد؛ گرمی- سردی مزاج بیشتر از جنبه فاعله، طیفی از تمایل به ترکیب اطلاعات نو در نظام روان شناسی و درگیرشدن با فرصتهایی جدید را نشان داد و خشکی- رطوبت مزاج بیشتر از جنبه باعثه، گنجایش متفاوت در پذیرش از محرّکهای محیط را ایجاد می کند. نتیجه گیری: مفهوم مزاجِ روان از جنبه بنیادی می تواند مقدمه شکل گیری فرضیات جدید در تبیین مزاجها و سازوکارهای ژنتیکی، مغزی، شناختی و اعصابی در انسان باشد و از جنبه کاربردی نیز در ارزیابی زیبایی و ترجیحات محیطی با مبنایی حکمی و بومی استفاده شود.

امتیاز ادعیه نسبت به سایر سخنان اهل بیت(ع) را می توان در سه محور گستردگی مخاطبان، غنای محتوا و ظرفیت سازی در تفسیر قرآن کریم ملاحظه کرد.   هدف: در این پژوهش تلاش شد دلالتهای ادعیه اهل بیت(ع) در رابطه با تعریف انسان و کشف و تبیین مبانی انسان شناختی علوم انسانی استخراج و بررسی شود. روش: این مقاله با اتخاذ روش توصیفی تحلیلی اثبات می کند که دسته ای از مبانی انسان شناختی علوم انسانی را می توان از نفس صدور فعل دعا از انسان و اینکه نوع انسانی با مقوله ای به نام دعا با خدا ارتباط برقرار می کند، استنباط کرد. دسته ای دیگر از مبانی نیز با اتخاذ همین روش، از محتوا و مضامین ادعیه قابل استخراج اند. یافته ها و نتیجه گیری: با تحلیل مضامین و محتوای ادعیه، مهم ترین مبانی انسان شناختی علوم انسانی؛ یعنی مبنای تألّه، مبنای مسئولیت، مبنای امانتداری انسان در برابر خدا، مبنای تربیت پذیری انسان و مبنای کثرت و اختلاف انسانها و حالات آنان، استخراج شد.

هدف: مطالعه حاضر با هدف بازخوانی سبک زندگی سیاسی امام سجاد(ع) و نقش آن در حفظ و رونق دادن به مذهب تشیّع انجام شده است. روش: این نوشتار به روش کتابخانه ای و تحلیلی- توصیفی و با استفاده از منابع معتبر اسلامی به شیوه داده بنیاد انجام شد؛ بدین صورت که پس از فیش برداری سبک زندگی سیاسی امام سجاد(ع) از منابع مزبور، نقش هر یک از ساحتهای زندگی ایشان، بررسی شده است. یافته ها: امام سجاد(ع) مرد میدان علم و عمل بودند و با استفاده از سبک زندگی ویژه خویش، تلاش کردند هم خون شیعه را حفظ کنند و هم معارف بلند دینی را به مردم انتقال دهند. ایشان با استفاده از ابزارهای مهمی همچون: قالب دعا، خطبه خوانی، بی توجهی نسبت به حاکمان جور، تلاش برای هدایت عالمان درباری و مبازره با جبرگرایی، توانستند سه کار مهم سیاسی و اجتماعی؛ یعنی تبیین خصوصیات امام عادل، حفظ خون شیعه و بیان خطوط کلی و اصلی دین را انجام دهند. نتیجه گیری: امام سجاد(ع) مرد میدان مبارزه برای تحقق هدف خداوند از خلقت و تشکیل حکومت بودند؛ ولی به علت عدم آمادگی جامعه، برای آماده کردن مردم از سبک زندگی سیاسی ویژه ای استفاده کردند.