مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی (دانشگاه اسلامی)

این مقاله، ارزیابی میزان انطباق برنامه درسی اخلاق اسلامی دانشگاهها با نیازهای دانشجویان از دیدگاه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی قم بوده است. روش : روش تحقیق، توصیفی- پیمایشی بوده و جامعه آماری آن، 243 دانشجوی اخلاق اسلامی و نمونه آماری 148 نفر بودند که به شیوه تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته حاوی 20 سؤال با پایایی 0.86 بر اساس آلفای کرانباخ بود. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، علاوه بر آمار توصیفی، از آزمون Z تک گروهی و تحلیل واریانس یک راهه(F) استفاده شد. یافته ها : اخلاق اسلامی با نیازهای فردی، اجتماعی، توقعات سازمانها و نهادها انطباق دارد. برنامه درسی اخلاق اسلامی بیشترین تناسب را با سبک زندگی اسلامی و کمترین تناسب را با علائق و انگیزه های فردی دانشجویان دارد. با وجود مطلوبیت نسبی انطباق برنامه درسی اخلاق با توقعات سازمانها و نهادهای اجتماعی در مقایسه با نیازهای فردی و اجتماعی دانشجویان، میزان این تفاوت معنادار نیست. نتیجه گیری : افزایش اثربخشی برنامه درسی اخلاق اسلامی مستلزم نیازسنجی به عنوان تنها منبع اهداف و محتوای برنامه درسی است

هدف این پژوهش، بررسى اثربخشى درمان شناختى- رفتارى بر احساس گناه و نشخوار فکرى دانشجویان افسرده بود. روش : پژوهش حاضر به روش آزمایشى با دو گروه آزمایش و کنترل با 40 نفر از دانشجویان افسرده ای که به مرکز مشاوره رجوع کردند انجام شد. تشخیص توسط روان پزشک انجام شد و مبتلایان به صورت گمارش تصادفى در دو گروه آزمایش و کنترل جاى گرفتند. کسانی که در آزمون افسردگى بک نمرات بالاتر از ۲۰ داشتند وارد پژوهش شدند و از پرسشنامه احساس گناه شومر و پرسشنامه نشخوار فکرى نولن و همکاران، براى بررسى شدت علایم و به دست آمدن خط پایه استفاده شد. متغیّر مستقل (درمان شناختى- رفتارى) طى 12 جلسه بر گروه آزمایش ارائه شد و مجدد هر سه پرسشنامه از هر دو گروه آزمایش و کنترل گرفته و میانگین و انحراف استانداردها مقایسه و تحلیل شد. یافته ها : یافته ها نشان داد نمرات دانشجویان در گروه آزمایشى در هر سه پرسشنامه(افسردگى بک، احساس گناه، نشخوار فکرى) کاهش معنادار داشته است. نتیجه گیرى : روان درمانى به روش شناختى- رفتارى بر کاهش علایم احساس گناه و نشخوار فکرى مبتلایان به افسردگى مفید و اثربخش است.

هدف اصلی تحقیق، بررسی تأثیر آموزش درس دانش خانواده و جمعیت بر میزان نگرش به زندگی دانشجویان دختر بوده است. روش : پژوهش حاضر، تحقیقی شبه آزمایشی است. برای دسترسی به اهداف از طرح پیش آزمون- پس آزمون با یک گروه استفاده شد. جامعه آماری، دانشجویان دختر مقطع کارشناسی دانشگاه ولی عصر(عج) رفسنجان به تعداد 5067 نفر بودند که در نیمسال اول 95-94 مشغول تحصیل بودند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 356 نفر برآورد شد. منتخبان به پرسشنامه نگرش به زندگی پاسخ دادند. با در نظر گرفتن نمره کمتر از 56 در آزمون، 50 نفر شرایط ورود به تحقیق را پیدا کردند. پس از 14 جلسه آموزش، مجدداً آزمون گرفته شد. تجزیه و تحلیل داده ها در سطح توصیفی و استنباطی انجام گرفته است. یافته ها : بین نتایج پیش آزمون و پس آزمون به لحاظ میانگین نمرات خرده مقیاس چارچوب و تکمیل و در نهایت شاخصِ نگرش به زندگی؛ قبل و بعد از آموزش تفاوت معناداری وجود داشت. نتیجه گیری : محتوای مناسب و آموزش صحیح از عوامل مهم تأثیرگذار بر تغییر نگرشها و دیدگاههای افراد است، به خصوص اگر این محتوای مناسب به صورت فراگیر و نظام مند در برنامه درسی دانشگاه گنجانده شود. الزام درس دو واحدی دانش خانواده و جمعیت، تأثیر معناداری بر میزان نگرش به زندگی دانشجویان داشت

تمدن سازی، تحقق جنبش نرم افزاری، رشد و تعالی جامعه و ... همگی از آثار و پیامدهای آزاداندیشی است. رسیدن به نقطه مطلوب آزاداندیشی در کشور، نیاز به برنامه ای جامع و بلندمدت دارد. از این نظر، طراحی سند راهبردی در این حوزه می تواند به عنوان نقطه شروع شناخته شود. پژوهش حاضر با تکیه بر تحلیل بیانات مقام معظم رهبری در حوزه آزاداندیشی و نیز آسیب شناسی وضع موجود آزاداندیشی در کشور، اقدام به طراحی راهبردهایی برای تحول در این عرصه کرد. روش : روش پژوهش از نوع آمیخته و فاز نخست آن تحلیل کیفی بیانات مقام معظم رهبری با استفاده از تحلیل مضمون و فاز دوم به صورت پیمایشی و با استفاده از ابزار پرسشنامه بوده است. یافته ها : در فاز نخست تبیینی از چیستی، چرایی و چگونگی آزاداندیشی از منظر مقام معظم رهبری ارائه و در فاز دوم آسیبهای آزاداندیشی از منظر فعالان حوزه آزاداندیشی مشخص شد. نتیجه گیری : با توجه به آسیب شناسی صورت گرفته و اصول کلی احصا شده از منظر مقام معظم رهبری، سند راهبردی تحول در آزاداندیشی در قالب پنج هدف کلان، پنج سیاست کلی، چهار راهبرد کلان و 18 اقدام ملی پیشنهاد شده است. این سند می تواند به عنوان نقشه راهی برای راهبری آزاداندیشی شناخته شود.

در دهه های اخیر، رقابت در میان دانشگاهها، اعضای هیئت علمی و دانشجویان بیش از پیش بالا گرفته است. هدف این مقاله، تعیین هنجارهای اخلاقی برای این رقابتها بود تا پیامدهای احتمالی و زیانبار روحی، روانی، معنوی و اجتماعی رقابت ناسالم علمی را به حداقل برساند. روش : روش انجام پژوهش، توصیفی- تحلیلی بوده است. روایات موجود در کتب روایی معتبر همچون: اصول کافی، بحارالانوار، نهج الفصاحه، نهج البلاغه، غرر الحکم و درر الکلم و رساله حقوق امام سجاد(ع) بررسی و تحلیل و دلالتهای روایات مذکور برای دستیابی به هنجارهای اخلاقی رقابت علمی استخراج و صورت بندی شد. یافته ها : بر اساس یافته ها می توان شش اصل برای تعامل( رقابت) علمی صحیح در نظر گرفت: سخاوت علمی، اجتناب از تکبر و تفاخر، پرهیز از جدل به قصد برتری جویی، پرهیز از دروغ و فریبکاری، مشورت صادقانه و همدلانه، نیک اندیشی و کمک به رشد یکدیگر. نتیجه گیری : این پژوهش نشان داد که اولاً، در تعاملات علمی، همفکری و همکاری بر تکروی و رقابت تقدم تام دارد. ثانیاً، در صورت ناگزیر بودن از رقابت، می توان از الگوی «رقابت کریمانه» پیروی کرد که با رعایت باید و نباید هایی امکانپذیر می شود.

پرداختن به نظریه فرهنگ در میان فیلسوفان مسلمان پیشینه چندانی ندارد و فرهنگ در مفهوم امروزین آن، اساساً پدیده ای مدرن به حساب می آید. از سویی، با در نظر گرفتن این واقعیت که تا کنون نظریه محض فرهنگ، متناسب با اقتضائات بومی جامعه ایرانی- که مورد اجماع نیز باشد- تدوین نشده است. لذا در این مقاله با بهره گیری از دیدگاههای اندیشمندان نوصدرایی، به تبیین چیستی منشأ فرهنگ و بنیادهای فلسفی آن از دیدگاه حکمت متعالیه پرداخته شد. روش : این مطالعه با روش کیفی مطالعه اسنادی و تکنیک مطالعه کتابخانه ای انجام گرفته است. یافته ها : این کوشش نظری به نوعی درآمدی تأسیسی بر «فلسفه فرهنگ» با رویکردی بومی است. لذا در این مقاله صرفاً به الزامات و فصول محوری و زمینه ساز این مطالعه؛ یعنی بازخوانی بسترهای مفهوم امروزین فرهنگ، تبیین نسبت ساحات معنایی آن با اصول حکمی- فلسفی مبنا در فهم فرهنگ و پاسخ به چیستی منشأ مفهوم فرهنگ از دیدگاههای مختلف دست یافته ایم. نتیجه گیری : از نتایج این مطالعه می توان به ارائه تعریفی بومی از فرهنگ، تبیین اصول فلسفی چون اصل واقعیت، اصالت وجود، فهم تشکیکی از وجود، اتحاد معانی مجرد و... در شکل دهی به هویت مفهومی فرهنگ، چیستی منشأ فرهنگ و احصای ساحات معنایی آن از منظر حکمت متعالیه اشاره کرد.

یکی از مباحث مهم در هر علم، روش آن علم است. از آنجا که معرفت دینی، مهم ترین شاخه معرفت را تشکیل می دهد، هدف این نوشتار بررسی روش کشف معارف دینی بوده است. روش : این نوشتار به روش تحلیلی- توصیفی به بررسی نظریه ای پرداخته است که بر جداسازی روش قرآن از روش برهان و عرفان تأکید دارد و به کارگیری آنها را برای کشف معارف دینی ممنوع می داند. یافته ها : در این نوشتار اثبات شده است که اصل ادعای این نظریه درست نیست و ادله ای که برای اثبات آن اقامه شده است مدعای این نظریه را اثبات نمی کند. نتیجه گیری : با بررسی دیدگاه فوق، این نتیجه به دست آمده است که نه تنها به کارگیری روش برهان و عرفان برای کشف معارف دینی زیان آور نیست، بلکه استفاده از آنها در برخی موارد ضرورت دارد

هدف این مقاله، مقایسه ای کلی از منظر تاریخی با تأکید ویژه بر وجود یا نبود تعامل بین نظام حقوق اسلامی و دو نظام بزرگ حقوق رومی و کامن لو بود. روش : روش تحقیق از نوع تحلیلی- تطبیقی در تلاقی حوزه حقوق تطبیقی و تاریخ حقوق با استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنتی بوده است. یافته ها : عدم تأثیرپذیری نظام حقوق اسلامی از نظام حقوق رومی، تأثیر نظام حقوق اسلامی بر نظام کامن لو در زمینه حقوق قراردادها، حقوق مالی، حقوق دادرسی، حقوق تجارت، روش استنباط حقوقی و پذیرش شریعت اسلامی به عنوان یکی از مصادر قانونگذاری اروپا در دوره جدید و تأثیر حقوق اسلامی بر قوانین مدنی اروپا و همچنین تأثیر حقوق اروپایی بر حقوق کشورهای اسلامی در دوره جدید به ویژه از طریق قراردادهای کاپیتولاسیون و تأثیرگذاری حقوقی حکومتهای استعماری به عنوان یکی از نتایج سیاست استعماری. نتیجه گیری : مطالعات تطبیقی اندکی در مورد همانندی ها و مشابهت ها در زمینه مفاهیم، نظریه ها، نهادها، قواعد، اصول و مقررات حقوق اسلامی با دیگر نظامهای حقوقی در دسترس است؛ اما حقوق اسلامی به جهت غنای ذاتی برخاسته از آموزه های اسلامی، بدون تأثیرپذیری از حقوق رومی، به طور مستقل پیشرفت کرده، تأثیرات درخوری بر نظام کامن لو به ویژه در قرون وسطی و نیز بر حقوق اروپایی در دوران جدید داشته است. لذا شایسته توجه بیشتر و عمیق تر از سوی محققان حوزه حقوق تطبیقی است