مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی (دانشگاه اسلامی)

هدف: هدف محققان در این پژوهش، بررسی نیاز آموزشی دانشجویان دانشگاه اصفهان در درس اندیشه اسلامی یک بوده است. روش: این پژوهش به روش کمّی و به صورت پیمایشی با استفاده از ابزار پرسشنامه در میان 376 نفر از دانشجویان دانشگاه اصفهان انجام شده است. حجم نمونه با استفاده از روش نمونه گیری کوکران مشخص شد. سنجه های نیازسنجی از ضریب پایایی خوبی(93/0) برخوردار بودند. یافته ها: دانشجویان در درس اندیشه اسلامی یک در موضوعات عدالت و حکمت الهی و فلسفه آفرینش، احساس نیاز بیشتری دارند. اولویتهای دختران و پسران و اولویت دانشجویان دانشکده های مختلف در سرفصلهای این درس متفاوت است. بین برخی از موضوعات با جنسیت و دانشکده محل تحصیل دانشجویان رابطه وجود دارد. نتیجه گیری: به منظور جذابیت و اثربخشی درس اندیشه اسلامی یک، در تدوین طرح درس و تهیه محتوای آموزشی توجه به جنسیت و دانشکده دانشجویان ضروری است. پیشنهادهایی کاربردی نیز ارائه شده است.

هدف: هدف اصلی این تحقیق، بررسی تأثیر آموزش درس تفسیر موضوعی قرآن کریم به شیوه نیازمحور بر تفکر انتقادی دانشجویان دختر دانشگاه ولی عصر رفسنجان بوده است. روش: پژوهش حاضر، تحقیقی شبه آزمایشی است که برای دسترسی به اهداف، از طرح پیش آزمون- پس آزمون با یک گروه استفاده شد. جامعه آماری، شامل دانشجویان دختر مقطع کارشناسی دانشگاه ولی عصر رفسنجان در نیمسال دوم 97-96 بودند. نمونه (انتخاب شده) به پرسشنامه تفکر انتقادی کالیفرنیا(فرم ب) پاسخ دادند. 180 نفر شرایط ورود به تحقیق را پیدا کردند که با استفاده از شیوه تصادفی ساده، 30 نفر انتخاب شدند. پس از 14 جلسه آموزش درس تفسیر به شیوه نیازمحور، مجدداً آزمون گرفته شد. تجزیه و تحلیل داده ها در سطح توصیفی و استنباطی انجام گرفته است. یافته ها: بین نتایج پیش آزمون و پس آزمون به لحاظ میانگین نمرات خرده مقیاسهای تفکر انتقادی و تفکر انتقادی، قبل و بعد از آموزش تفاوت معناداری وجود دارد. نتیجه گیری: شیوه مناسب تدریس و محتوای مناسب، از عوامل مهم تأثیرگذار بر رشد مهارتهای تفکر انتقادی است. ارائه درس تفسیر موضوعی قرآن کریم به شیوه نیازمحور، تأثیر معناداری بر افزایش مهارتهای تفکر انتقادی دانشجویان دارد.

جایگاه تساهل و تسامح(به معنای مدارا و عدم مداخله از روی قصد و آگاهی نسبت به عقاید و اندیشه های مخالف، با وجود قدرت سرکوب) با وجود پیشینه تاریخی طولانی، هنوز هم محل مناقشه و چالش و نقد و نظر در حوزه فکر و اندیشه سیاسی است. بررسی اندیشه سیاسی آیت الله خامنه ای حاکی از آن است که ایشان ذیل حکومت اسلامی، قائل به لزوم وجود فضیلت اخلاقی مدارا و تساهل و تسامح نسبت به مخالفان و دگراندیشان نزد حاکمان جامعه اند. هدف: محققان در این پژوهش؛ جایگاه، مبانی، اصول و حدود تساهل و تسامح را در اندیشه سیاسی آیت الله خامنه ای بررسی کرده اند. روش: روش این پژوهش، مبتنی بر روش داده بنیاد است. یافته ها: مبانی پارادایمی مدارا در اندیشه آیت الله خامنه ای، اعم از مبنای هستی شناسی، معرفت شناسی و انسان شناسی. نتیجه گیری: تساهل و تسامح در اندیشه سیاسی اسلام و به تبع آن اندیشه سیاسی آیت الله خامنه ای، متفاوت از آنچه در غرب مطرح است، وجود دارد و از ویژگی های اصلی حاکمان در نظامات مبتنی بر مردم سالاری دینی محسوب می شود.

هدف: هدف محققان در این پژوهش، مقایسه سلامت روان، معنای زندگی و امید به زندگی در دانشجویان معتکف و غیر معتکف بود. روش: پژوهش حاضر، توصیفی از نوع علّی- مقایسه ای و جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دانشگاههای آذربایجان غربی است که بهار 1396 در مسجد دانشگاه علوم پزشکی ارومیه معتکف بودند. نمونه آماری شامل 20 نفر از دانشجویان معتکف و 20 نفر غیر معتکف است که به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه های GHQ، امید به زندگی اشنایدر و معنای زندگی استفاده شد. اطلاعات به دست آمده با استفاده از آزمون تحلیل واریانس چندمتغیّره و نرم افزار اس.پی.اس.اس تجزیه و تحلیل شد. یافته ها: نتایج نشان داد بین دو گروه معتکف و غیر معتکف، در معنای زندگی و امید به زندگی، تفاوت معناداری وجود دارد؛ اما در سلامت روان، بین دو گروه تفاوت معناداری به دست نیامد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده، شرکت در مراسم اعتکاف موجب ارتقای امید به زندگی و معنادار شدن زندگی می شود.

مفهوم سبک زندگی از موضوعات بسیار مهم در فضای اندیشگی امروز است و در میان مؤلفه های مهم تمدن سازی اسلامی، نیل به تحقق این مفهوم از طریق طراحی و تبیین و ترویج برای رسیدن به الگویی معتبر که بخشهای مختلف و شئون اجتماعی را در بر گیرد، نیازی جدّی در پژوهشهای اسلامی است. با توجه به جایگاه سیاست، طراحی سبک زندگی سیاسی جامعه اسلامی از اولویت برخوردار است. هدف: محققان در این مقاله در صدد بودند با توجه به آموزه های نهج البلاغه، به عنوان یکی از ارزنده ترین منابع اسلامی در طراحی اندیشه اسلامی، سبک زندگی اسلامی را در حوزه سیاست استخراج کنند. روش: در این مقاله از روش توصیفی- تحلیلی و چارچوب تفسیری علامه محمدتقی جعفری استفاده شده است. یافته ها: بر اساس آموزه های نهج البلاغه، سبک زندگی سیاسی شهروندان جامعه اسلامی در سه سطح فردی، اجتماعی و نظام سیاسی، بر اساس اصل ولایت محوری موجب تحقق مسئولیت، عدالت، مشورت، وحدت و ایجاد تعادل بین فرد و اجتماع و نظام سیاسی برای دستیابی فرد مسلمان و جامعه اسلامی به حیات معقول و طیبه خواهد شد. نتیجه گیری: سبک زندگی متأثر از ولایت محوری، ما را به جامعه علوی نزدیک می کند و موجب پدیدار شدن سبک زندگی اسلامی با کارویژه هایی مانند خیرخواهی، مشارکت سیاسی، انسجام و وحدت اجتماعی، نظارت همگانی و مسئولیت پذیری افراد و حاکمیت در مقابل همدیگر می شود و در نتیجه، سبب هدایت و رستگاری می شود.

هدف: این پژوهش به دنبال ارائه راهکاری مؤثر و کاربردی برای تقویت سرمایه اجتماعی با استفاده از آموزه های مهم ترین دارایی معرفتی شیعی، یعنی امامت بود. روش: با توجه به ویژگی های موضوع که جنبه اکتشافی دارد، از روش توصیفی- تحلیلی و تاریخی- تفسیری استفاده شده است. یافته ها: آموزه های امامت شیعه در گسترش مهم ترین مؤلفه های هنجارهای سرمایه اجتماعی؛ یعنی همیاری، همکاری، مدارای اجتماعی، تقویت ارزش زندگی و وساطت و حمایت اجتماعی بسیار مؤثرند. نتیجه گیری: امامت شیعه با داشتن شاخصهایی چون: عصمت، علم و ولایت الهی، ضمن ارائه بهترین منظومه معرفتی و هنجاری سرمایه اجتماعی، مشروعیت بخش و ضامن اجرا و گسترش سرمایه اجتماعی است.

هدف: ضرورت سره سازی عقل گرایی متکلمان شیعه و تمرکز بر مقاطع پر اهمیت تفکر کلامی در راستای تقویت کارایی و پاسخگویی به موضوعات مستحدثه اعتقادی، ایجاب می کند تحقیقات منظم و متقن در این حوزه انجام شود. روش: در این تحقیق از روش تحلیلی- توصیفی، کتابخانه ای و شناسایی منابع پژوهش اسنادی استفاده شده است. یافته ها و نتیجه گیری: شیخ صدوق تمایز واضحی بین عقل و وحی نمی بیندو عقل را به مدد وحی راهگشا می داند. وی معتقد است که بالاترین درجه عقل در نزد انبیا و ائمه معصومین(ع) وجود دارد و عقلا و فلاسفه با نهایت تلاش خود سعی می کنند به فهم سخنان ایشان نایل شوند. او می گوید: خداوند امری را مقرر نمی کند مگر اینکه صورتی از حقیقت آن امر را در عقل انسان قرار می دهد. ایشان از عقل در حوزه های مختلفی مانند خداشناسی، نبوت و امامت، تقیّه وامور مربوط به رجعت و معاد استفاده می کند.

هدف : محققان در این مقاله بر آن بودند تا با مطالعه مبانی نظری روش معناشناسی، نسبت آن را با مبانی اسلامی سنجیده و اقتضائات بهره گیری از آن را در مطالعات قرآنی کشف کنند. روش: روش تحقیق در این مقاله، تحلیلی- استدلالی- کلامی است. یافته ها و نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که اولاً، روش معناشناسی برای استفاده در متون مذهبی ایجاد نشده و نوعی از تحمیل نابجای آن توسط ایزوتسو بر قرآن صورت گرفته است. ثانیاً، نظیر این روش با عنوان علم مناسبات، برآمده از اندیشه های اسلامی باحثین حوزه قرآن در ادبیات علوم قرآنی وجود داشته است، بی آنکه نیازی به بهره گیری از روشهای دخیل باشد. ثالثاً، اگر اصراری بر بهره گیری از روش معناشناسی- به دلایلی نظیر بین المللی بودن این روش یا هر دلیل دیگر- وجود دارد، پژوهشگر می بایست متوجه مبانی نظری آن باشد و صرفاً به عنوان یک روش و ابزار با آن برخورد کند. رابعاً، روش معناشناسی برای فهم کلام قرآن، ضعفهایی دارد که استفاده از روشهای معین نظیر تفسیر موضوعی در کنار آن ضرورت دارد.

هدف: علم فقه در تاریخ بیش از 1400 ساله خود، مثل سایر علوم، با توجه به علل و عوامل زیادی فراز و نشیبهایی داشته و با عنایت به ویژگی های چندی، به دوران مختلفی تقسیم شده است. صاحب نظران در تعداد و چگونگی ادوار فقه هم رای نیستند و نویسندگان کمی تصریح کرده اند که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، دوران جدیدی برای فقه شروع شده است و حتی اینها نیز ویژگی های فقه در این دوره را(مثل سایر ادوار فقه) برنشمرده اند. هدف این مقاله اثبات شروع این دوره بود. روش: روش پژوهش حاضر، توصیفی- تحلیلی به روش کتابخانه ای است. یافته ها: محقق ضمن اشاره ای گذرا به ادوار مختلف فقه از دیدگاه صاحب نظران این عرصه، دریافت که با توجه به ویژگی های ذیل، پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران سرآغاز دوران جدیدی برای فقه تشیّع محسوب می شود: 1. طرح مباحث بسیار زیاد جدید فقهی، به ویژه ولایت مطلقه فقیه؛ 2. ورود فقه به همه عرصه های اجرایی کشور؛ 3. ظهور فقیهان برجسته و در رأس همه امام خمینی(ره)؛ 4. تحولات همه جانبه کمّی و کیفی حوزه های علمیه و ورود فقه و فقها به دنیای مجازی و صدا و سیما؛ 5. ازدیاد تألیفات فقهی منتشره، به ویژه به صورت مجله و نرم افزار. نتیجه گیری: ثابت شد که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، دوران جدیدی برای فقه شروع شده است.

هدف: هدف محققان در پژوهش حاضر بررسی و پاسخ به این سؤالات بود که آیا برخی پیمانها و معاهدات صلح آمیز بین المللی که پیش روی جمهوری اسلامی قرار دارند، فرصت اند یا چالش؟ و چگونه می توان چالشها و فرصتهای مذاکرات با دشمنان را مدیریت کرد؟ روش: این مطالعه چارچوبهای صلح در اسلام را تبیین کرده و به همین منظور از تجارب تاریخی پیمانهای صلح حاکمان معصوم در صدر اسلام و شواهد قرآنی و فقهی بهره برده است. یافته ها: بررسی ها نشان داد اسلام در بحرانهای جنگ و صلح، برای رهبری جامعه اسلامی جایگاه مهمی قایل شده و برای کنترل فرصتها و تهدیدهای مذاکرات صلح آمیز دستور داده است مسلمانان به رهبری جامعه مراجعه کنند. نتیجه گیری: اگر در جامعه اسلامی روحیه جهاد و مقاومت حاکم شود و مذاکرات صلح با اراده حاکم مسلمین انجام گیرد، برای جامعه اسلامی فرصت محسوب می شود؛ ولی این قبیل مذاکرات اگر توسط مردم بر حاکم اسلامی تحمیل شود، جامعه را با تهدید مواجه می کند.