مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی (دانشگاه اسلامی)

هدف: این تحقیق با هدف آسیب شناسی محتوایی اهداف و سرفصلهای دروس مبانی نظری اسلام، مصوّب شورای عالی انقلاب فرهنگی(23/4/1383)، با استفاده از دیدگاههای شهید مطهری، برنامه ریزی درسی و روان شناسی انجام شد و نتایج آن می تواند در بازنگری برنامه این دروس استفاده شود. روش: روش تحقیق، از نوع کاربردی- توسعه ای، با روش توصیفی- تحلیلی(محتوایی-کیفی) با استفاده از منابع کتابخانه ای بود. یافته ها: محتوای مصوّب با رویکرد دانش افزایی کلامی، تناسب لازم را با مشخصات اسلام از دیدگاه شهید مطهری ندارد و فاقد ماهیت میان رشته ای است. این اهداف بدون توجه به ابعاد شناختی، نگرشی و مهارتی تدوین یافته و به نیازها بی توجه است. سازمان دهی محتوا نیز دارای اشکالات اساسی است. نتیجه گیری: با توجه به سرعت تحولات علمی و تغییر نیازها از یک سو و قدمت و اشکالات اساسی موجود در برنامه کنونی از سوی دیگر و نیز تغییر نظام آموزش وپرورش، ضرورت بازنگری کامل در برنامه دروس معارف اسلامی، انکارناپذیر است؛ بنابر این، برای تدوین برنامه جدید، پیشنهادهایی ارائه شده است.  

هدف: هدف مقاله حاضر، شناسایی برخی از بایسته های برگزاری کرسی های نقد، نظریه پردازی و مناظرات علمی با بررسی مناظره های امام صادق(ع) بود. روش: این مقاله با بهره گیری از توانایی های تحلیل گفتمانِ انتقادی ون دایک در قالب متغیّرها و مقوله های عملیاتی، این مناظره ها را بررسی کرده است. یافته ها: دقت در مناظره های امام با نمایندگان ادیان و فِرَق دیگر، با تمرکز بر مقوله واژگان، چشم انداز، استعاره، انسجام تاریخی، نقل قول، تأکید ساختاری و قطب بندی نشان می دهدکه امام با وجود اثبات حقانیت و ابطال مدعیات طرفهای مناظره، از منازعه گفتمانیِ اخلاق گریز بر حذر مانده و در کمال صراحت، دقت، ادب و احترام، نفسِ این مناظره ها را به عرصه ای برای اثبات حقانیت اسلام در برابر الحاد و دیگر ادیان، و حقانیت امامت و تشیّع دوازده امامی در برابر مخالفان(زیدیان و معتقدان به خلافت) بدل کردند. نتیجه گیری: مواجهه امام صادق(ع) با متفکران دیگر مسلکها، مکاتب و مذاهب، به پیش چشم رهجویان راه حقیقت، جلوه روشنی از تضارب آرا و برخورد عالمانه با عقاید مخالف است. امام صادق(ع)، در مقام مؤسس مکتب فقهی شیعی، در احتجاجات خود از پیشگامان راه اندازی کرسی های آزاد بحث و مناظره علمی اند.

هدف: هدف از انجام این پژوهش آن بود که با تمرکز بر رویکرد سیستمی و نیز تئوری های نرم افزاری امنیت، چالشهای مختلف نظام آموزش عالی ایران و تأثیر آنها بر امنیت ملی و آسیب پذیری های امنیتی ایران بررسی و تحلیل شوند. روش: این پژوهشبا روشتبیینی علّی و تحلیلی انجام شده است. یافته ها: آموزش عالی در ایران کنونی با چالشهای مهمی همچون: گسترش بی رویّه کمّی در غیاب توجه مکفی به کیفیت، گسستگی نسبی دانشگاه از جامعه و نیازهای آن، چیرگی ساختار بر عاملیت یا کنشگران فردی، رسوخ پذیری از ناحیه جریانات سیاسی و مناسبات قدرت بنیاد و عدم وجود زیرساختهای مکفی مالی و تجهیزاتی مواجه بوده است. این چالشها باعث شده اند که انتظارات از آموزش عالی در شکل مطلوب، برآورده نشوند. لذا استمرار این وضعیت، بر اقتدار و امنیت ملی، آسیب خواهد زد. نتیجه گیری: آموزش عالی و دانشگاهها یکی از مهم ترین بنیانهای اقتدار ملی  و امنیت ملی اند، لذا در این راستا بایستی از تمام ظرفیتهای علمی و پژوهشی دانشگاهها استفاده شود. اقتدار ملی و امنیت ملی صرفاً با ابعاد شعاری، نمادین و تبلیغاتی حاصل نمی شود، بلکه نیازمند بسترسازی جدّی سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، علمی و انگیزشی و برداشتن گامهای جدّی و مستمر برای توسعه دانش و دانشگاههاست.

هدف: پژوهش حاضر به بررسی و مفهوم شناسی مؤلفه پر اهمیت معرفت و بصیرت در تبلیغ دین مبین اسلام و رویکرد آن در تبلیغ و تأثیرگذاری آن در افراد، اعم از عهده داران این مسئولیت سترگ و افراد هدف، پرداخته است. روش: روش پژوهش، کیفی و از نوع توصیفی- تحلیلی بوده  لذا در کنار آن از روش اسنادی استفاده شده است. یافته ها: بصیرت و معرفت رابطه مستقیم با هم دارند و می توانند بر هم اثر مثبت گذارند؛ به این ترتیب که هر چه بر بصیرت انسان افزوده شود، بر معرفت او نیز اضافه می شود و هر چه علم شخص فزونی یابد، بصیرت او زیاد می شود. البته همه این موارد مراقبت لازم دارد و چنین نیست که الزاماً افزایش یکی، افزونی آن دیگر را در پی داشته باشد. نتیجه گیری: آگاهی و بصیرت در تبلیغ دین و شناخت و معرفت لازم در این امر، نقش بسزایی در موفقیت و رسیدن به هدف ایفا می کند.

هدف : پژوهش حاضر با هدف آسیب شناسی پژوهشهای دانشگاهی در حوزه های علوم انسانی و الهیات و معارف اسلامی انجام شد. روش: بر اساس هدف پژوهش، کاربردی و شیوه گردآوری داده ها، آمیخته تشریحی بود. جامعه آماری، تمامی دانشجویان سال آخر تحصیلات تکمیلی و اساتید راهنما بودند. حجم نمونه برای دانشجویان، 105 نفر به شیوه تصادفی طبقه ای و برای اساتید، 39 نفر به شیوه هدفمند بود. داده ها با پرسشنامه 31 گویه ای محقق ساخته و ضریب پایایی 87/0 برای دانشجویان و 79/0 برای اساتید، جمع آوری شدند. در مرحله مصاحبه های هدایت شده، پایایی با روش بازآزمایی مقدار 78/0 محاسبه شد. یافته ها: دانشجویان و اساتید راهنما بیشترین آسیبهای مرحله برنامه ریزی را در عامل انتخاب موضوع، مرحله اجرا را در سه عامل کپی برداری های پژوهشی، عدم توجه به جدول زمان بندی تحقیق و عدم برقراری تعامل صحیح بین دانشجو و استاد راهنما، مرحله تدوین نتایج را به ارتباط دادن نتایج پژوهشی به اهداف و مسئله تحقیق و مرحله دفاع را مربوط به آگاهی نداشتن دانشجویان از معیارهای ارزیابی پایان نامه ها و سلیقه ای بودن این معیارها و شرایط و جوّ حاکم بر دانشگاه دانسته اند. نتیجه گیری: تمامی عوامل شناسایی شده بر شیوه هدایت پایان نامه ها تأثیرگذارند و عدم رعایت هر مرحله، منجر به بروز مسائلی از قبیل سرقت ادبی و علمی، افت کیفیت پایان نامه ها و افت مقالات مستخرج از پایان نامه ها شده است.

هدف: هدف این پژوهش، شناسایی موضوعات اساسی مورد نیاز سبک زندگی دانشجویی برای اثربخش تر شدن آنها، با توجه به دیدگاه صاحب نظران اسلامی بود. روش: روش پژوهش از نوع آمیخته اکتشافی متوالی بود. در بخش کیفی از روش تحلیلی- استنتاجی و در بخش کمّی از روش پیمایشِ پرسشنامه ای و انجام آزمونهای آماری استفاده شد. جامعه آماری اول، کلیه منابع مرتبط با سبک زندگی دانشجویی با توجه به دیدگاه صاحب نظران اسلامی و جامعه دوم، شامل تعدادی از اساتید حوزه علمیه مشهد و استادان معارفِ اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 93-1392 بود. در جامعه اول از آنجا که کلیه منابع و مدارک موجود استفاده شد، نمونه گیری صورت نپذیرفت و در جامعه دوم، از 52 نفر با استفاده روش نمونه گیری هدفمند(نمونه گیری گلوله برفی) استفاده شدند. یافته ها : ارائه چارچوب مفهومی سبک زندگی دانشجویی در پنج مؤلفه کلّی، که عبارتند از: فعالیتهای آموزشی، فعالیتهای اوقات فراغت، فعالیتهای عبادی، بهداشت و تغذیه و فعالیتهای سیاسی. نتیجه گیری: دوره دانشجویی به لحاظ قرار گرفتن در طیف وسیعی از مشکلات عاطفی، روانی، اجتماعی، اقتصادی و تحصیلی، دوره ای حساس و نیازمند آموزشهای خاص و دریافت اطلاعات مفید در جهت پیشگیری و حل مشکلات است؛ بنابراین، توجه به چارچوب مفهومیِ سبک زندگی دانشجویی برای کلیه دانشجویان پیشنهاد می شود.

هدف: تأثیر زبان فارسی در دیگر فرهنگها، از جمله مسائل مهم در حوزه مطالعات تمدنی و تأثیر علوم و معارف اسلامی ایرانی است. هدف نوشتار حاضر نیز بررسی نقش شاعران شیعه عصر صفوی در ترویج مذهب تشیع و زبان و ادبیات فارسی در شبه قاره هند در قرنهای 9 و10 هجری بود. روش: این مقاله با روش اسنادی- تاریخی به بررسی موضوع پرداخت. یافته ها: حضور شاعران فارسی زبان شیعه در شبه قاره هند، موجب شد زبان فارسی، زبان رسمی هند در این دوره شود؛ مذهب تشیّع گسترده تر شد و حتی پادشاهان و درباریان هندی به فارسی شعر سرودند. نتیجه گیری: پادشاهان هند برای آداب و رسوم ایرانیان و زبان فارسی اهمیت ویژه ای قائل بودند. از این رو شاعران شیعه، هم برای محکم کردن پایه و اساس شیعه و هم برای گسترش زبان فارسی و تمدن ایرانی به هند مهاجرت کردند؛ به طوری که طالب آملی، معروف ترین شاعر در عصر جهانگیر و صائب تبریزی، ملک الشعرای دربار شاه جهان شد و جهانگیر و همسرش به فارسی شعر سرودند.

هدف: هدف این پژوهش، بررسی دو مؤلفه تفکر انتقادی و میل درونی بر اساس میزان اهتمام به مهارتهای فلسفی در کتاب درسی علوم تجربی پایه پنجم ابتداییاز دیدگاه معلمان شهر همدان بود. روش: روش تحقیق، توصیفی از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری، کلیه معلمان پایه پنجم شهر همدان به تعداد 1105 نفر بودند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته سنجش مؤلفه های مهارت فلسفی بود که روایی آن با نظر متخصصان، تأیید و برای محاسبه ضریب پایایی از آلفای کرونباخ(82 درصد) استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، از شاخصهای آمار توصیفی و آزمون ناپارامتریک خی دو استفاده شده است. یافته ها: کتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی در حد زیاد بر دو مؤلفه مهارت انتقادی(ارزیابی، استنباط و استدلال) و میل درونی(ارتباط، کاوشگری و کنجکاوی) تأکید دارد. نتیجه گیری: اجرای برنامه فلسفه برای کودکان می تواند بر مهارتهای استدلالی، فکری و عملکرد رفتاری کودکان مؤثر واقع شده و در ایجاد صفاتی چون: انگیزه قوی، کنجکاوی هوشمندانه، استقلال فکری و عملی، تمایل به خودشکوفایی و انجام کار، خود اطمینانی و ایجاد حساسیت در فرد نسبت به مسائل تأثیر مثبت داشته باشد. آموزگاران با اتخاذ رویکرد آموزش تفکر می توانند بر کیفیت تفکر انتقادی و میل درونی کودکان اثر بگذارند.