مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی (دانشگاه اسلامی)

هدف: هدف این پژوهش، واکاوی صلاحیتها و شایستگی های حرفه ای استادان دروس معارف اسلامی در سه بعد علمی، رفتاری و روشی بود. روش: این پژوهش به صورت کیفی و با استفاده از رویکرد پدیدارشناسی انجام شد. مشارکت کنندگان در تحقیق، شامل همه دانشجویان دانشگاه کاشان بود که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، روایتها و تجارب 22 نفر از آنان با رعایت اصل اشباع نظری، جمع آوری، سازماندهی و تجزیه و تحلیل شد. ابزار جمع آوری اطلاعات نیز مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته بود که طی آن تلاش شد تجارب زیسته دانشجویان درباره صلاحیتهای حرفه ای استادان دروس معارف اسلامی مستندسازی شود. برای تجزیه و تحلیل داده های پژوهش نیز از روش کلایزی استفاده شد. یافته ها: استادان دروس معارف اسلامی از نظر ویژگی های رفتاری و اخلاقی در وضعیت خوب و مطلوبی قرار دارند. به لحاظ شایستگی های علمی یا تخصصی نیز اگرچه شرایط نسبتاً مناسبی وجود دارد، ولی لازم است واجد ظرفیتها و آمادگی های علمی بیشتری شوند. در نهایت به لحاظ روشی(روش تدریس) نیز با توجه به تنگناهای موجود، ضرورت جدّی وجود داردکه قابلیتهای خود را در زمینه به کارگیری شیوه های متنّوع تدریس ارتقا دهند. نتیجه گیری: افزایش اثربخشی دروس معارف اسلامی در تحقق اهداف خود، مستلزم رشد و ارتقای صلاحیتهای حرفه ای در سه بعد مذکور به ویژه ابعاد علمی و روش تدریس است.

هدف: تحقق تمدن نوین اسلامی مانند هر تمدن بشری، فرایندی متکی بر شالوده های اجتماعی است. لذا بازکاوی قواعد حاکم بر جوامع اسلامی با هدف طراحی الگوهای تمدن ساز، بدون شناساندن مؤلفه های اجتماعی، تلاشی کم ثمر خواهد بود. بنابر این، پرسش اصلی نوشتار حاضر این بود که شاخصهای اجتماعی مؤثر در پیدایی و پویایی تمدن نوین اسلامی کدام اند؟ روش: این تحقیق با استناد به منابع کتابخانه ای و گزارشهای تاریخی، به روش توصیفی- تحلیلی انجام شد. نتیجه گیری: دعوت به همبستگی اجتماعی با اتکا بر نگرش توحیدی و به تأسّی از عناصری همچون بازگشت به اسلام ناب، پاسداشت کرامت انسانی، آزاداندیشی و نیل به عدالت اجتماعی، از شاخصهای اجتماعی در پیدایی تمدن نوین اسلامی بود. به علاوه، خوداتکایی مسلمین ذیلِ روحیه عزّت طلبانه و تحقق امت واحده بر بنیان استقلال با وجود تساهل با ملل دیگر، ضمن عینیّت بخشیدن به مناسبات اجتماعی، پویایی این تمدن متعالی را رقم خواهد زد.

هدف: سیاست علم به عنوان یکی از عرصه های سیاستگذاری عمومی، نیازمند یک مبنای نظری است که در آن ماهیت و رسالت علم، کارکردها و مسائل بنیادین آن، صورت بندی شده اند. واکاوی این مبنای نظری در اندیشه اسلامی و به طور خاص تر در اندیشه شهید مطهری، کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. از سوی دیگر، تاکنون دیدگاه شهید مطهری در خصوص علم به صورت منسجم، صورت بندی نشده است. روش: در این پژوهش، مسائل سیاستی علم در آثار شهید مطهری با روش تحلیل مضمون و رویکرد قیاسی استقرایی، کاوش شده است. یافته ها: باور به کاشفیت علم از واقع در علوم یقینی و ارزش نظری داشتن این علوم، اعتقاد به فایده عملی علوم تجربی و اعتباری و ارزش عملی داشتن آنها(ماهیت علم)، تعیین «قدرت، عزّت و استقلال» به عنوان(غایت علم)، توجه به استقلال عالمان از طبقه قدرت و حفظ حرّیت آنان(سیاست علم)، باور راسخ به شرافت علم و پرهیز از واگذاری کامل آن به مناسبات بازار و کالایی شدن علم(اقتصاد علم)، مذموم دانستن نگاه کسب وکاری به علم، تلاش برای آزادماندن آن و استعمال آن در راه خیر(اخلاق علم) و در نهایت، بی مکان دانستن علم(ارتباطات علم)، از مؤلفه های سیاستی علم در صورت بندی علم از منظر شهید مطهری است. نتیجه گیری: اندیشه اسلامی، نگاهی اصیل به علم دارد و نگاه صرفاً ابزاری به علم را کنار می گذارد. به همین سبب، سیاست علم در این اندیشه، در مناسبات مختلف اقتصادی، سیاسی، ارتباطی و اجتماعی به گونه ای است که ضمن حفظ ارزش والای آن، بتوان بیشترین بهره و استفاده از آن را در راستای تحقق منافع جامعه اسلامی، بُرد.

هدف: هدف از آفرینش، رشد انسان، تکامل شخصیت و رسیدن به جایگاه در خور شأن اوست. قرآن کریم نیز به عنوان یکی از کلیدی ترین اهداف، بدان توجه ویژه ای کرده است. لذا هدف از انجام این پژوهش، شناخت روشهای قرآن کریم در زدودن موانع و انگیزه بخشی برای ایجاد بستر و تسهیل رشد و تعالی انسان بود. روش: برای دستیابی به روشهای قرآن در عبور از موانع و دستیابی به موفقیت، از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. یافته ها و نتایج: یافته های مقاله حکایت از آن دارد که قرآن کریم در چهار مرحله پیوسته، زمینه های رشد و موفقیت انسان را فراهم کرده است: در مرحله اول، خداوند برای انتخاب مسیر و نقشه راه، فکر و اندیشه او را پرورش داده است. در مرحله دوم، به منظور تثبیث در مسیر، مواهب گوناگون و عنایات ویژه را شامل او ساخته است. در مرحله سوم، با توجه به مشکلات و مسائل فرارو و به منظور عبور از این موانع، با ایجاد انگیزه و تقویت روحی، آنان را مجهز کرده و دستیابی به موفقیت را تسهیل می کند و در مرحله آخر، به منظور تکریم از تلاش و مجاهدت، ارتقای رتبه و منزلت داده و بهترین منزلت را در دنیا و در آخرت نصیبشان می کند.

هدف: غرض شناسی در مطالعات تدبّری، مهم ترین و دشوارترین تلاش شمرده می شود. این مهم از روشهای گوناگون به دست می آید که «ارزشگذاری موضوعات»، روشی درون سوره ای، مستحکم و شفاف است و با ابتنای بر محتوای سوره و اصالت این محتوا، از اعتبار بالایی برخوردار است. منظور از ارزشگذاری، تعیین اهمیت و جایگاه موضوع در سوره است. روش: این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و تمرکز بر متن سوره، نخست سوره را موضوع یابی و پس از جمع بندی موضوعات در دسته ها و سیاقها، با استفاده از قواعد «حذف» و «تجمیع»، غرض سوره را رو می کند. یافته ها و نتیجه گیری: خروجی روش «ارزشگذاری موضوعات» نشان می دهد که «غفلت انسان از افشا شدن نهانها و آگاهی خداوند به وضعیت انسان در روز قیامت، مایه ناسپاسی انسان!» غرض و پیام اصلی سوره عادیات است.

هدف: هدف از انجام این پژوهش، مقایسه اندیشه هایدگر و سروش دوره متقدم در باب تکنولوژی بود. روش: روش استفاده شده در این پژوهش، روش مقایسه ای بود. در راستای پیشبرد پژوهش، نخست نسبت میان سوبژکتیویسم و تکنولوژی مدرن و همچنین نحوه مواجهه هایدگر با تکنولوژی، تجزیه و تحلیل شد و بر این امر تأکید شد که نزد هایدگر، تکنولوژی نه ابزار صرف، بلکه نوعی انکشاف، هستی شناسی و شیوه تفکر بود که به موجب آن، نگاه انسان مدرن به عالم و آدم عوض شد. یافته ها: از نظر هایدگر، تنها راه مواجهه صحیح با تکنولوژی مدرن، مواجهه گسستی- پیوستی با آن بود. در ادامه مسیر پژوهش، اندیشه سروش جوان و متقدم در باب تکنولوژی با تأکید بر مقاله "صناعت و قناعت" مورد واکاوی قرار گرفت. و به این یافته اصلی و اساسی اشاره شد که لب لباب رهیافت سروش در مقاله "صناعت و قناعت" در باب تکنولوژی مدرن، رویکردی سلبی و مبتنی بر نفی کامل تکنولوژی مدرن بود. نتیجه گیری:  نتایج نهایی پژوهش حاکی از آن بود که با مقایسه دیدگاه سروش و هایدگر در باب تکنولوژی می توان چنین نتیجه گیری کرد که مواجهه هایدگر با تکنولوژی مدرن، مواجهه ای مبتنی بر گسست و پیوست توأمان بود؛ در حالی که سروش متقدّم، مواجهه ای کاملاً سلبی در قبال تکنولوژی مدرن اتخاذ کرد و قادر به برقراری مواجهه ای دیالوگی و دیالکتیکی با تکنولوژی مدرن نبود.

هدف: در راستای طرح تحول در علوم انسانی، گام نخست استخراج مبانی انسان شناختی، هستی شناختی و... نظریات غربی و کاربست مبانی اسلامی در این نظریه هاست. استخراج و تحلیل مبانی انسان شناختی نظریه قرارداد اجتماعی جان لاک و کاربست مبانی انسان شناختی آیت الله مصباح در این نظریه و دستیابی به نظریه قرارداد اجتماعی با رویکرد اسلامی هدف این تحقیق بود. روش: در نوشتار حاضر به روش توصیفی- تحلیلی به استخراج مبانی انسان شناختی نظریه قرارداد اجتماعی لاک و جایگذاری مبانی انسان شناختی آیت الله مصباح یزدی در این نظریه پرداخته شده است. یافته ها و نتیجه گیری: اجتماع گرایی انسان و میل او به ایجاد حکومت، ریشه در گرایش فطری تعالی طلبی و حق جویی فرد دارد. انسانها با توافق یکدیگر دستورات و قوانین دینی و الهی را مرجع حل اختلافات خود قرار می دهند و برای تضمین سعادت خویش، آنچه حق و درست است را می پذیرند. بر این اساس، فردی را که فهم بهتری از دین و دستورات الهی دارد و نظرش به حقیقت نزدیک تر است، به عنوان حاکم و داور خویش انتخاب می کنند.

هدف: یکی از اساسی ترین مشکلات شایع در دانشجویان، احساس رهاشدگی است. احساس رهاشدگی به عنوان یکی از پیامدهای احساس تنهایی اگزیستانسیال، از دست دادن پایگاههای حمایتی و نجات بخش انسانی است. بنابر این، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش مرگ اندیشی مبتنی بر آموزه های اسلامی بر کاهش احساس رهاشدگی دانشجویان دانشگاه تبریز انجام شد. روش: این پژوهش از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون، پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری این پژوهش، دانشجویان دانشگاه تبریز بود که 80 نفر به صورت تصادفی انتخاب و در دو گروه آزمایشی(40 نفر) و کنترل(40 نفر) جایگزین شدند. از ابزار پرسشنامه محقق ساخته رهاشدگی به عنوان پیش آزمون- پس آزمون در این پژوهش استفاده شد و سپس برنامه آموزشی مرگ اندیشی مبتنی بر آموزه های اسلامی به عنوان متغیّ مستقل در هشت جلسه یک ساعته روی آنها اجرا شد و در نهایت، داده ها با استفاده از تحلیل کواریانس و در نرم افزار اس.پی.اس.اس نسخه 23 تحلیل شدند. یافته ها: یافته های حاصل از تحلیل کوواریانس داده ها نشان داد که آموزش مرگ اندیشی مبتنی بر آموزه های اسلامی، میانگین نمره رهاشدگی را در گروه آزمایش و در تمام مؤلفه های آن، نظیر فقدان تکیه گاه، عدم عاملیت و وانهادگی، به طور معناداری کاهش داده است(P< 0/001). نتیجه گیری: مسئولان دانشگاهی و سیاستگذاران آموزشی می توانند با برگزاری آموزشهای رسمی و غیر رسمی در باب مرگ اندیشی مبتنی بر آموزه های اسلامی، احساس رهاشدگی دانشجویان را کاهش دهند.

پژوهش حاضر ، با هدف ارائه الگوی سبک زندگی ایرانی - اسلامی در مکتب تربیتی شهید سلیمانی انجام شد. روش تحقیق به صورت کیفی-کمی بود .در بخش کیفی از رویکرد فرا ترکیب و در بخش کمی از تحلیل عاملی تأییدی جهت برازش الگوی پیشنهادی استفاده شد. از تحلیل 57 مورد سخنرانی و مصاحبه مورد مطالعه ، تعداد 3 بعد شامل فردی، بعد اجتماعی و بعد سیاسی ، شش معیار و 23 مقوله استخراج گردید. نتایج تحلیل نشان داد که الگوی سبک زندگی ایرانی - اسلامی در مکتب تربیتی شهید سلیمانی نگاهی کلان به مفهوم تربیت دارد و بعد فردی و اجتماعی مهمترین مولفه های الگوی سبک زندگی ایرانی - اسلامی در مکتب تربیتی شهید سلیمانی است. در بخش کمی جهت اعتبارسنجی الگوی پیشنهادی جامعه آماری این پژوهش مدیران مدارس متوسطه دولتی شهر کرمان در سال تحصیلی 1400-1401بود که با استفاده از معادله کوکران، تعداد نمونه های مورد بررسی برابر با 175 نفر ارزیابی شد. برای تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش ازنرم افزار Smart-PLS3 و SPSS22 استفاده شد . نتایج پژوهش ، اعتبار الگوی سبک زندگی ایرانی-اسلامی براساس دیدگاه مدیران متوسطه شهر کرمان را نشان داد.