مدیریت صنعتی

هدف: تعالی سازمانی، مفهومی ناشناخته در حوزه مدیریت و سازمان نیست؛ اما توسعه مدل های جدید، اختلاف فاحش میان نسخه 2020 و نسخه های قدیمی مدل بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت و تلاش سازمان های مختلف برای توسعه متدولوژی سفارشی تعالی سازمانی برای سازمان خود، همه نشان از پویایی و ضرورت تمرکز بر این مفهوم بنیادین دارد. از این رو، در مقاله حاضر تلاش شده است تا به پیکربندی و آزمون متدولوژی تعالی سازمانی صنعت نفت ایران پرداخته شود.روش: به منظور پیکربندی مدل، از استراتژی نظریه داده بنیاد چندگانه (MGT) استفاده شده است، این مدل، به نوعی روش تکمیلی و توسعه یافته نظریه داده بنیاد (GT) است و می تواند با ترکیب رویکردهای قیاسی و استقرایی، چارچوب جامعی برای توسعه نظریه فراهم آورد. افزون بر این، برای تأیید و ارزیابی مدل، از روش نظرسنجی از خبرگان استفاده شده است.یافته ها: تحلیل داده های حاصل از بررسی بیش از 70 مدل توسعه داده شده در 40 سال اخیر و مصاحبه با 22 نفر از خبرگان که با ترکیب روش های نمونه گیری هدفمند قضاوتی و روش گلوله برفی انتخاب شدند، به تدوین و تأیید مدلی مشتمل بر 7 معیار، 32 زیرمعیار و 102 مفهوم منجر شد که بهبود عملکرد و تعالی سازمانی صنعت نفت ایران را در قالب معیارهای «رهبری استراتژیک و توسعه مدیریت»، «مدیریت سرمایه های سازمانی»، «دیپلماسی سازمانی»، «عملیات و مشتریان»، «نتایج فرایندهای مدیریتی و پشتیبان»، «نتایج ذی نفعان»و «نتایج زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز» مفهوم سازی می کند.نتیجه گیری: مدل برخاسته از پژوهش حاضر، این قابلیت را دارد که برای تدوین نقشه راه تعالی سازمانی، ارزیابی و تعیین برنامه های بهبود صنعت نفت، بهره برداری شود.  

هدف: پژوهش حاضر به دنبال شناسایی آینده سازمان های پروژه محور فعال در صنعت خدمات مالی با رویکرد سناریونگاری است. روش: پژوهش حاضر از منظر مبانی فلسفی، پراگماتیسم، از حیث جهت گیری، کاربردی و از لحاظ گردآوری داده ها، پیمایشی محسوب می شود. از سوی دیگر، به علت استفاده از روش های کیفی و کمّی دارای روش شناسی آمیخته است. در این پژوهش برای تحلیل داده ها، آزمون آماری بینم، روش ویکور فازی اصلاح شده، ابزار تعاریف ریشه ای و تکنیک سکا به کار گرفته شد. از آزمون آماری بینم برای غربال پیشران های کلیدی، از روش ویکور فازی اصلاح شده برای تحلیل پیشران های کلیدی پژوهش، از ابزار تعاریف ریشه ای به منظور نگاشت سناریوهای پژوهش و از سکا برای تعیین سناریو محتمل استفاده شد. یافته ها: 25 پیشران از طریق مرور پیشینه و مصاحبه با خبرگان به دست آمد. این پیشران ها با به کارگیری آزمون بینم غربال شدند. در این گام، ۱7 پیشران دارای ضریب معناداری بالای 5 درصد بودند و از تحلیل کنار گذاشته شدند. 8 پیشران باقی مانده با استفاده از ویکور فازی اصلاح شده بررسی شد و دو پیشران محیط قانونی صنعت خدمات مالی و نوع تعامل مؤسسه های مالی سنتی با فین تک ها، بیشترین اولویت را داشتند. بر اساس این دو پیشران، چهار سناریو برای آینده سازمان های پروژه محور فعال در صنعت خدمات مالی با عناوین سرزمین رؤیاها، عصر پارانویا، دنیای بی بنیاد و عصر یخبندان توسعه یافت. در نهایت با به کارگیری تکنیک سکا، سناریو دنیای بی بنیاد به عنوان محتمل ترین سناریو انتخاب شد. نتیجه گیری: در نهایت، پیشنهادهای کاربردی پژوهش بر اساس محتمل ترین و بدترین سناریو با رویکرد دیالکتیک منفی توسعه یافت.

هدف: با توجه به اینکه در اغلب حوزه های تخصصی، تصمیم گیری ها به صورت گروهی انجام می شود، در این پژوهش، روشی برای انتخاب گزینه مطلوب در شرایط عدم قطعیت و افزایش اثربخشی تصمیم گیری گروهی ارائه شده است.روش: در این پژوهش برای ایجاد روش بهترین بدترین اعداد Z از روش های ZlCWAA و تحلیل پوششی داده ها که به ترتیب وظایف میانگین گیری از اعداد Z و تخصیص وزن به متخصصان را برعهده دارند، استفاده شد. روش بهترین بدترین اعداد Z یکی از روش های ابداعی در حوزه تصمیم گیری است که در این پژوهش از روش گروهی بهترین بدترین اعدادZ  استفاده شده است. یافته ها: برای تصمیم گیری بهتر، به اطلاعات صحیح ، معتبر، دقیق تر و با اطمینان بیشتری نیاز است. با توجه به مطالعه موردی و داده های گردآوری شده از دیدگاه هر کارشناس در خصوص مهم ترین شاخص های انتخاب سبد بهینه سهام، مقایسه ای بین روش های FBWM، ZBWM و DEA-GZBWM انجام گرفت و مشخص شد که روش پیشنهادیِ DEA-GZBWM، نرخ ناسازگاری کمتری دارد و ابهام های کلام پاسخ دهنده در این روش کاهش یافته است، از این رو، می توان به اطلاعات به دست آمده از این روش اطمینان بیشتری کرد. نتیجه گیری: به منظور اثبات عملکرد روش DEA-GZBWM، یک مطالعه موردی انجام شد تا چگونگی استفاده از این روش در انتخاب سبد بهینه سهام نشان داده شود. در این مطالعه موردی، سرمایه گذار با کمک متخصصان حوزه مالی (افراد خبره) به سرمایه گذاری و انتخاب سبد سهام بهینه از میان شرکت های موجود در سازمان بورس و اوراق بهادار اقدام می کند. در نهایت، مقایسه ای میان نتایج روش پیشنهادی با روش های FBWM و ZBWM بر اساس وزن، رتبه و نرخ ناسازگاری انجام گرفت. نتایج نشان داد که روش پیشنهادی با کسب نرخ ناسازگاری کمتر 108/0 نسبت به روش های دیگر، عملکرد بهتری دارد.

هدف: زمان بندی عملیات و تخصیص کارگران موضوعی است که در مسئله چیدمان سلولی، بخش شایان توجهی از هزینه را به خود اختصاص می دهد. این موضوع زمانی اهمیت بیشتری می یابد که منابع مالی با محدودیت روبه رو باشد. در این پژوهش، مسئله چیدمان پویای سلولی بر اساس زمان بندی، تخصیص کارگر و محدودیت های منابع مالی روی ماشین ها و کارگران به طور هم زمان بررسی شده است؛ به گونه ای که هدف حداقل کردن هزینه کل، شامل هزینه ماشین ها، کارگران و حمل ونقل قطعات است. روش: در ابتدا یک مدل ریاضی برای مسئله مدنظر ارائه شد، سپس خطی سازی و اعتبارسنجی آن انجام گرفت. در ادامه، یک الگوریتم ژنتیک برای حل مسئله پیشنهاد شد که پارامترهای آن با استفاده از روش تاگوچی تنظیم و انتخاب گردید. همچنین بر اساس پارامترهای مرتبط با محدودیت های منابع مالی ماشین ها و کارگران تحلیل حساسیت انجام گرفت. یافته ها: نتایج نشان دهنده صحت مدل و اعتبارسنجی آن است. همچنین، نشان داده شد که الگوریتم پیشنهادی کارایی مطلوبی دارد و برای مسائل با ابعاد متوسط و بزرگ که امکان یافتن جواب بهینه وجود ندارد، قابلیت استفاده دارد. نتیجه گیری: تحلیل حساسیت نشان داد که محدودیت های منابع مالی برای خرید ماشین ها نسبت به محدودیت های مالی کارگران تأثیر بیشتری روی تابع هدف دارد که اهمیت آن را نشان می دهد.

هدف: این پژوهش به دنبال مدل سازی زنجیره تأمین بشردوستانه برای بازسازی مسکن آسیب دیدگان سیل در شرایط تورمی و غیرتورمی است.روش: برای مدل سازی، از شبیه سازی عامل بنیان استفاده شد. مورد مطالعه یکی از روستاهای مازندران با 160 خانوار و 60درصد تخریب در سیل سال 1398 است. روش تحقیق کاربردی و از نوع تحلیلی توصیفی است.یافته ها: سه عامل دولت، خیران بنام و آسیب دیدگان بی خانمان شناسایی شد و دو سناریو دریافت کمک های دولتی یا فقط دریافت کمک های خیران بنام در شرایط تورمی و غیرتورمی مطرح شد و روابط هر یک، ویژگی آنها و در نهایت رفتار و تصمیم های عوامل با روش عامل بنیان شبیه سازی شد. در نهایت از طریق مصاحبه، شاخص های هماهنگی در بازسازی مسکن سیل زدگان شناسایی و هماهنگی در هریک از سناریوها ارزیابی شد.نتیجه گیری: طبق نتایج شبیه سازی، میزان هماهنگی زنجیره تأمین بشردوستانه بین عوامل، در سناریو دریافت کمک از خیران بیشتر است و خانه های بازسازی شده در شرایط غیرتورمی در هر دو سناریو بیشتر است.

هدف: در بسیاری از فرایندهای تولید، کارایی واحدهای تصمیم گیرنده باید در حالی بررسی شود که ورودی ها و خروجی های نامطلوب و عوامل کنترل ناپذیر حضور دارد. همچنین بررسی تأثیر تغییرات یک شاخص بر شاخص دیگر، موضوع مهمی برای مدیران است. بنابراین، هدف در این پژوهش توسعه رویکردی برای برآورد کارایی سیستم ها با ورودی ها و خروجی های نامطلوب و عوامل غیراختیاری و همچنین تحلیل تغییرات است.روش: ابتدا یک رویکرد نوین مبتنی بر تحلیل پوششی داده ها به منظور تحلیل کارایی در حضور شاخص های ورودی خروجی نامطلوب و عوامل کنترل ناپذیر ارائه می شود. در واقع از اصل دسترسی پذیری ضعیف جدید استفاده شده و کارایی سیستم ها با حضور شاخص های ورودی خروجی نامطلوب و عوامل کنترل ناپذیر بررسی می شود. سپس تأثیر تغییرات یک شاخص کنترل ناپذیر بر شاخص های دیگر با حفظ کارایی، سنجیده شده و نرخ های حاشیه ای این تغییرات محاسبه می شود.یافته ها: در ادامه برای توضیح بیشتر روش پیشنهادی، یک نمونه کاربردی مربوط به 31 واحد دانشگاه آزاد اسلامی (بخش آموزش) مطرح و نتایج تحلیل شده است. با استفاده از روش پیشنهادی، نمره های کارایی و تأثیر تغییرات به دست آمده است.نتیجه گیری: نمره های کارایی نشان می دهد که اکثر واحدها عملکرد خوبی دارند. به علاوه مشاهده می شود که همواره با افزایش (کاهش) یک شاخص، با حفظ کارایی، شاخص دیگر افزایش (کاهش) نمی یابد، بلکه ممکن است بدون تغییر یا با کاهش (افزایش) همراه باشد. با توجه به دربرگیری شاخص های ورودی و خروجی نامطلوب و شاخص های کنترل ناپذیر، نتایج روش پیشنهادی در مقایسه با مدل های کلاسیک قابل قبول تر است.

هدف: هدف این پژوهش، ارائه مدلی مطلوب برای شناسایی عوامل و مؤلفه های توسعه پایدار صنعت آهن و فولاد با به کارگیری تکنیک های داده بنیاد و دیمتل فازی است.روش: نوع پژوهش توصیفی است و به روش آمیخته (کیفی و کمّی) اجرا شده است. پژوهش از نوع کاربردی و اکتشافی است و با توجه به مدل ارائه شده، توسعه ای محسوب می شود. جامعه آماری بخش کیفی، مدیران ارشد خبره و دانشگاهیان با سابقه و آشنا با مفهوم توسعه پایدار و در بخش کمّی، مدیران ارشد و اساتید دانشگاه است. در مرحله کیفی با استفاده از نمونه گیری هدفمند قضاوتی، از 15 خبره دانشگاه و صنعت برای استخراج مدل مفهومی بهره برده شد و در مرحله کمّی (دیمتل فازی) با نظرسنجی و بهره مندی از 7 نفر از خبرگان مرحله اول، به اولویت بندی و شناسایی اثرگذارترین و اثرپذیرترین عوامل مدل اقدام شد. گردآوری داده ها در این پژوهش از طریق مصاحبه و پرسش نامه، انجام گرفت. اعتبار ابزار سنجش در بخش کیفی، از طریق روایی صوری انجام شد و در بخش کمّی، پایایی شاخص های پرسش نامه از طریق آلفای کرونباخ سنجیده شد.یافته ها: در مرحله اول بخش کیفی، به تلخیص مقوله ها با نرم افزار مکس کیودا پرداخته شد و تعداد 6 عامل اصلی، 13زیر عامل و 46 مفهوم شناسایی شد. سپس با به کارگیری تکنیک دیمتل فازی، عوامل 13گانه به ترتیب اهمیت و میزان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری استخراج شدند. تأثیرگذارترین آنها به ترتیب مدیریت کلان صنعت آهن و فولاد، شرایط اقتصادی و سیاسی، مدیریت بازار، مدیریت مالی، مدیریت یکپارچه منابع، محیط زیست و تأثیرپذیرترین آنها جامعه و تولید بود.نتیجه گیری: بر اساس نتایج به دست آمده، برای رسیدن به بهره وری سازمانی، سازمان باید در توسعه پایدار صنعت فولاد و آهن به عامل تولید فولاد توجه کند. همچنین، عامل مدیریت کلان صنعت فولاد، تأثیرگذارترین عامل در توسعه پایدار صنعت فولاد و آهن است.