توسعه اسلامی

امروزه سطح ارتقای شایستگیها و قابلیت ها در تمام عرصه های رقابتی، اعم از سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و مانند اینها، ملاکی برای تعیین توسعهیافتگی کشورها تلقّی میشود. توسعه در کشورهای اسلامی فرایند تحول بلندمدت و همه جانبه جامعه در چارچوب غایات احکام اسلامی است و تحقق آن، پیش شرط های متعددی دارد. نوآوری، یعنی روش ایجاد تحول در انگاره ها و بهره برداری از اندیشه های نو و خلّاقانه در حلّ موضوعات روزآمد، از جمله بسترهای فرهنگی مهم در مسیر تحقق توسعه اسلامی به شمار میآید. مسلما استخراج دیدگاه قرآن کریم در این باره تکلیفی عقلانی و دینی به شمار میآید. این مقاله با هدف بهره گیری از روش تفسیر موضوعی و با مراجعه به تفاسیر مختلف با بررسی موضوعاتی همچون فطرت، تکامل و آزادی انسان از منظر قرآن کریم، جواز تحقق نوآوری در عرصه های مختلف را تبیین نموده و با الهام از رهنمودهای قرآن کریم، خصوصیات محوری نوآور مسلمان از جمله عبودیت، خردورزی، شرح صدر، غایتمندی و تلاشگری را ترسیم کرده است.

دولت اسلامی دارای مسئولیت­ها و اختیارات وسیعی است. اختیاراتی که دولت اسلامی برای اداره حکومت دارد هیچ دولت سوسیالیستی، کاپیتالیستی و سوسیال دمکراسی ندارد. بنابراین چون اختیارات وسیعی دارد به موازات آن مسئولیتش نسبت به سایر نظام­های اقتصادی سنگین­تر است و نقش مؤثرتری در توسعه اقتصادی دارد. در این مقاله حوزه اختیارات و مسئولیت دولت اسلامی با سایر دولت­ها مقایسه می­شود و نقشی که دولت اسلامی می­تواند در توسعه اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی داشته باشد تبیین می­شود. دولت اسلامی نمی­تواند تمام امور را به بازار محول کند. دولت اسلامی در مورد تمام مسایل اجتماعی و اقتصادی جامعه مسئول است و باید پاسخگو باشد. نقش دولت در توسعه اقتصادی آن است که اهداف را مشخص کند، برای توسعه برنامه­ریزی کند، پروژه­های اقتصادی را تأمین مالی و بازار را تنظیم کند تا بخش خصوصی در جهت برنامه توسعه فعالیتی اختیاری و سود آور انجام دهد. دولت اسلامی نمی تواند نسبت به مشکلات بخش خصوصی در فرایند تولید، توزیع و بازاریابی بی تفاوت باشد. مقاله حاضر تلاش می­کند نقش دولت اسلامی را در فرایند تدوین، اجرا و نظارت بر برنامه­های توسعه اقتصادی بررسی نماید. در پایان پیشنهاداتی برای مؤثرتر شدن نقش دولت در توسعه ارائه می­کند.