فیلترهای جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۸۸۱ تا ۹۰۰ مورد از کل ۱۱٬۸۶۹ مورد.
کارگران ضد شوروی
منبع:
زمانه ۱۳۸۴ شماره ۳۸
حوزه‌های تخصصی:
یکی از مهمترین کانونهای قدرت و نفوذ حزب توده در ایران، ناحیه آذربایجان بود و برهمین اساس اتحادیه های کارگری متعددی در تبریز و سایر مناطق تحت نفوذ شوروی پدیدار شدند. جالب آنکه تشکیل اتحادیه های کارگری در آن شرایط خاص برای کمونیستها و توده ای ها تناقض بار شده بود؛ چراکه از طرفی انقلاب کمونیستی و مرام حزب توده بر انقلابهای توده ای و کارگری استوار بود و اساس ایدئولوژیکی آن بر مبنای مقابله با رابطه ظالمانه کارفرما و کارگر قرار داشت اما ازطرف دیگر رفتارهای اعتراض گونه و اعتصابات کارگری می توانست کمک رسانی کارخانه های صنعتی تبریز و سایر مناطق به شورویهای درحال جنگ با متحدین را دچار وقفه کند. براساس همین تناقض بود که نخستین اتحادیه کارگری در آذربایجان، توسط کسانی مانند یوسف افتخاری بنیانگذاری شد که علیرغم اهداف و گرایشات مارکسیستی، با حزب توده و سیاستهای حزب کمونیسم مخالف بودند. مخالفتهای حزب توده علیه رهبران و کارگران این اتحادیه، خود ماجرای عجیب و جالب توجهی است که در این مقاله آن را مرور خواهید نمود.
لغو تیول و تیولداری
حوزه‌های تخصصی:
جنبش جنگل ادامه نهضت عدالتخانه است
حوزه‌های تخصصی:
روحانیت شیعه در تاریخ ایران ضمن عدم وابستگی به قدرت حاکم، همواره دادخواه مردم از ستمگران بوده و در نهضت‌های آزادیبخش و استقلال‌طلب نیز نقش فعال و پیشرو داشته است. شرکت آیت‌الله سیدمحمد مجاهد در جنگ‌های ایران و روس، تاثیر غیرقابل انکار مرحوم حاج ملاعلی کنی و میرزای شیرازی در ابطال قراردادهای اسارت بار رویتر و رژی، شروع نهضت عدالتخانه توسط شیخ فضل‌الله نوری و مبارزات ضداستبدادی - استعماری شهید مدرس و امام خمینی‌ره و مبارزات آزادیخواهانه شهید میرزاکوچک خان جنگلی در گیلان و شیخ محمد خیابانی در تبریز تنها گوشه‌ای از این کارنامه است.
نقش کارکیا میرزا علی در تفکر شیعی شاه اسماعیل صفوی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)
حوزه‌های تخصصی:
شاه اسماعیل اول صفوی (907-930 ه.ق) پس از نشستن بر تخت سلطنت در تبریز، مذهب شیعه دوازده امامی را رسمی اعلام کرد. پدران شاه اسماعیل دارای مذهب سنی و مرشد طریقت صفوی بودند. شاه اسماعیل از مذهب پدران خود کناره گرفت و با عزمی راسخ به ترویج مذهب شیعه پرداخت. در جلب او به مذهب شیعه، کارکیا میرزاعلی حاکم لاهیجان نقش اساسی داشت. این مقاله به بررسی شکل گیری تفکر شاه اسماعیل در راستای مذهب شیعه در لاهیجان می پردازد.
محمدرضا و لوئی چهاردهم
منبع:
شهروند ۱۳۸۷ تیر شماره ۵۴
حوزه‌های تخصصی:
گسترش اسلام در گیلان و دیلمان با تأکید بر مذاهب اهل سنت(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
همزمان با غلبه اعراب مسلمان بر ایران، منطقه گیلان و دیلمان فتح نشد و ساکنان آن تا سه قرن بعد، دربرابر حملات مسلمانان مقاومت کردند؛ اما با تلاش های سادات علوی و دیگر مبلغان مذهبی، به تدریج تعالیم اسلام در این منطقه نفوذ پیدا کرد و در اوایل قرن چهارم هجری، تشیع مذهب غالب آن نواحی شد. علاوه بر تشیع، مذاهب اهل سنت نیز در این منطقه جای پای محکمی برای خود پیدا کردند.این مقاله درصدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی و ازطریق به پرسش کشیدن داده های موجود، تا حد امکان، روند گسترش اسلام، به ویژه مذاهب اهل سنت، در سرزمین گیلان و دیلمان را روشن کند. این مطالعه نشان می دهد که اگرچه دیلمی ها به لحاظ نظامی درمقابل سپاهیان اسلام مقاومت کردند، اما به تدریج، از طرق مختلف، همچون تبلیغات مذهبی بازرگانان، غازیان، مراودات سیاسی و مهم تر از همه، فعالیت مبلغان مسلمان در آن ناحیه، تحت تأثیر فرهنگ اسلامی قرار گرفتند و مسلمان شدند. در این روند، بخش شرقی منطقه، یعنی دیلمان و گیلان بیه پیش، به مذهب تشیع و گیلان بیه پس به مذاهب اهل سنت گرایش پیدا کردند
مناسبات خانوادگی،نظامی سیاسی خوارزمشاهیان با سلغریان (اتابکان فارس)از 614 تا 634 ه-ق(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
دو دولت خوارزمشاهیان و سلغریان(اتابکان فارس)که از خوارزم و فارس برخاسته اند، علیرغم بعد جغرافیایی از اوایل قرن هفتم با یکدیگر سروکاریافته اند، دلیل آن نیز تعارض منافع آن ها درنواحی مرکزی و غربی ایران بود که هر دو دولت بدان نواحی نظر داشتند.هرچند در ابتدا این تعارض به تضاد نظامی میان آنها منجر شدو سپس حملات مغول نیز دولت خوارزمشاهیان را به خود مشغول داشت، اماسرانجام پیوند خانوادگی ، سلغریان و خوارزمشاهیان را در کنار یکدیگر قرارداد.به همین جهت در دهه620ه ق . یعنی روزگار فرمانروایی سلطان جلال الدین خوارزمشاه، سلغریان مهمترین متحد خوارزمشاهیان در برابر مغولان بودند.حتی چند سالی پس از انهدام دولت خوارزمشاهی نیز سلغریان سیاست ضد مغولی آنان را ادامه دادند.
بررسی تحلیلی مناسبات شاه اسماعیل صفوی با شروانشاهان (906- 930 ه.ق)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
اولین کانون قدرتی که مورد حمله ی اسماعیل صفوی، پس از خروج از گیلان در سال 905 ه.ق قرار گرفت، دولت شروانشاهان بود که بر ایالت مهم شروان حکومت می کرد. بی شک انتقام گیری از شروانشاهان به دلیل قتل جنید و حیدر (پدر و جد اسماعیل)، آزمایش توان رزمی نیروها پیش از درگیری با قدرت ترکمنی مستقر در آذربایجان و تدارک پشتوانه ی مالی از طریق کسب غنایم سرشار ایالت شروان، در تصمیم اسماعیل در انتخاب شروان به عنوان نقطه ی آغازین عملیات نظامی خویش مؤثر بوده اند. در این رویارویی، شروانشاهان که قدرت خویش را از دست دادند، پس از مدتی کشمکش و ستیزه جویی، به برقراری مناسبات حسنه با شاه اسماعیل تن دادند. در این مقاله، مناسبات شاه اسماعیل صفوی با شروانشاهان در محدوده ی زمانی سال های 906 تا 930 ه.ق و عوامل مؤثر در شکل گیری این روابط را بررسی و تحلیل کردیم و به این نتیجه رسیدیم که انگیزه ی اصلی اسماعیل در پایان بخشیدن به سلسله ی محلی شروانشاهان، هموار کردن زمینه ها برای دستیابی به قدرت سیاسی در ایران بود؛ زیرا هدف نهایی او براندازی دولت ترکمنان آق قویونلو و برچیدن بساط ملوک الطوایفی از ایران و دستیابی به تاج و تخت سلطنت و تأسیس دولت بود. اسماعیل بر اساس تجارب پیشین، برای جلوگیری از هرگونه اتحاد و تبانی دولت شروانشاهی با دولت ترکمنی، در گام نخست به شروان لشکر کشید و شروانشاهان را از سر راه خود برداشت.
نگاهی به کارنامه سیاسی دکتر محمد مصدق
حوزه‌های تخصصی:
نگاهی دیگر به جدایی بحرین از ایران
حوزه‌های تخصصی:
در طول 2 قرن گذشته مناطق گوناگونی از ایران جدا شدند و هویت‌های تازه‌ای یافتند اما هیچ‌کدام از آنها به اندازه جدایی مجمع‌الجزایر بحرین از کشور سخت و طاقت‌فرسا نبوده است. وادادگی سیاسی پهلوی دوم باعث شد تا این جزایر از کشور جدا شوند، در حالی که بیش از دیگر سرزمینهای جدا شده برای کشور ارزش داشت. بحرین با داشتن حدود 72درصد جمعیت شیعی که ایرانیان بسیاری را نیز شامل می‌شود، مشترکات بسیاری با کشور دارد. متن زیر نگاهی کوتاه به این جدایی دارد.
مشروعیت سیاسی در رویکردهای مذهبی حکومت ترکمانان قراقویونلو و آق قویونلو(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
در فاصله هجوم مغولان و فروپاشی خلافت بغداد تا ظهور حکومت صفوی، همچنان که سازمان سیاسی، ماهیت و شکل ساختاری پیشین خود را ازدست داد، مذهب رسمی این دستگاه نیز دچار بحران عمیقی شد و در پروسه ای نوین، نفوذ آن به لحاظ پدیدایی بستری جدید، هم در گستره اجتماعی و هم سیاسی کاهش یافت. در تقابل با مذهب تسنن، به تدریج تشیع و نحله های تصوف مجال رشد یافتند و از نفوذ اجتماعی گسترده ای بهره مند شدند و بر همین اساس، توانستند بر تصمیم گیری های سیاسی قدرت های مسلط نیز تأثیرگذار باشند. علاوه بر این، نیاز به مشروعیت برای تداوم تسلط، حکومتگران را با بزرگان متصوفه و اندیشه تشیع پیوند داد. در همین جهت، رویکرد های مذهبی حکومتگران ترکمان قراقویونلو و آق قویونلو، متأثر از حفظ منافع سیاسی و اقتصادی ایشان، شکل گرفت. در این مقاله، برمبنای این پرسش که چه رابطه ای میان شرایط مذهبی قرن نهم/ پانزدهم و رویکردهای مذهبی ترکمانان حکومتگر وجود دارد، تلاش می شود اهتمام دو سلسله مذکور به بهره گیری از شرایط مذهبی موجود برای کسب مشروعیت و درنتیجه، حفظ و تداوم منافع اقتصادی و سیاسی حاصل از آن، مورد نقد و بررسی قرار گیرد.روشی که این پژوهش از آن بهره گرفته، روش میان رشته ای و استفاده از چارچوب نظری است که با روش تاریخی، بهره گیری از توصیف، مقایسه و تحلیل تلفیق شده است
ملی شدن نفت و چشمهای عقابی
منبع:
زمانه ۱۳۸۳ شماره ۳۰
حوزه‌های تخصصی:
سابقه کشف و استخراج نفت در ایران هنوز به یک قرن نرسیده اما این مساله تاریخ چندهزارساله ایران را شدیدا، آن هم به طرزی نه چندان خوشایند، متاثر ساخته است. وقتی اولین چاه نفت ایران در سال1908 میلادی فوران کرد، قند فراوانی در دل دولتهای استعماری آب شد و آنان چشمان حریص و طماعشان را بر روی ایران بازتر کردند. ایران دیگر نه تنها دروازه شرق یا چهارراه تمدنها، بلکه به جایی برای کسب ثروت و تهیه انرژی تبدیل شده بود و کاروان لیبرالیسم اقتصادی غرب می توانست زاد و توشه راه دستیابی بر تمامی شرق را نیز از اینجا فراهم کند. طلای سیاه نفت، پای آلوده دلالان و بورس بازان و به دنبال آن دولتهای متبوعشان را به اطراف و اکناف ایران گشود و به سودای کشف، استخراج و غارت این ماده، خیل سرمایه داران و کارشناسان و عمله جات فرنگی به نقشه کشی، راه سازی و لوله کشی پرداختند تا ایران را هم مانند هندوستان تاراج کنند. بر اثر رقابتهای شدید شرکتهای نفتی روس، انگلیس و امریکا بر سر به دست آوردن امتیازات ، دعوای نفت به قدری بالا گرفت که دولت و ملت ایران در این میان ترسان و حیران مانده بودند. نگاهی به مذاکرات مربوط به نفت ایران در طول تاریخ، مطالب و حقایق بسیاری را درباره تاریخ ایران و جهان مکشوف می دارد و ریشه بسیاری از رویدادهای معاصر را روشن می سازد. شمال و جنوب ایران علاوه بر تحمل زیانهای جنگ اول و دوم جهانی، در کام جنگ نفتکشها نیز فرو افتاد. از امتیاز نفتی دارسی تا کنسرسیوم، راه پرپیچ وخم و پرمخاطره ای طی شد که علیرغم وجود صفحات درخشانی چون نهضت ملی شدن صنعت نفت، نتیجه و پایان این راه چیزی جز بلعیده شدن نفت ایران توسط کارتلهای بین المللی نبود؛ چنان که روح ملی سازی نفت به کلی مثله شد؛ تااینکه انقلاب اسلامی سال1357 ورق پیروزی نفتخواران را در هم پیچید و این ثروت ملی را به ملت بازگرداند. رقابتهای خارجی بر سر نفت ایران خود موجبات مناسبی را برای ملی کردن نفت در پی داشت و رهبران ملی ایران به ارزش این رقابتها برای استفاده در راستای ملی سازی کاملا واقف بودند اما استعمارگران نمی توانستند چشم طمع خود را به راحتی بر این همه ثروت ببندند و لذا برای حفظ آن به هر گونه توطئه، فشار و کودتا در صحنه سیاسی ایران متوسل می شدند. مقاله پیش رو، شرح مفصلی از کم و کیف این رقابتها و مبارزات را در اختیار می گذارد.
پیامدهای برگزاری آیین های مذهبی شیعه در دوره صفویه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
آیین های مذهبی شیعه بالغ بر دو قرن تحت حمایت و پشتیبانی حکومت صفویه برگزار شده و گسترش یافت، اما برخلاف آنچه انتظار می رود، پیامدهای این برگزاری کمتر مورد توجه قرار گرفته است و تحقیقات تاریخی بیش از هرچیز، بر چگونگی برگزاری این آیین ها تمرکز یافته اند. این نوشتار می کوشد با هدف جبران این کمبود و کمک به فهم بهتر فرآیند برگزاری آیین های مذهبی شیعه در دوره ی صفویه، پیامدهای برگزاری این آیین ها را در دوره ی تاریخی مذکور تبیین کند.
پیامدهای بررسی شده در سه محور اصلی «پیامدهای سیاسی»،«پیامدهای فرهنگی و مذهبی» و «پیامدهای اجتماعی» دسته بندی می شوند و بیان خواهد شد که برگزاری آیین های مذهبی شیعه در قلمرو صفویه از سویی به استقلال سیاسی صفویان و مشروعیت بخشی به حکومت آنها انجامید و از سوی دیگر موجب گسترش کمی و کیفی آیین های مذهبی شد، درعین حال، «گسترش آیین های مذهبی»، «رسوخ آیین های مذهبی در فرهنگ عمومی»، «ورود آرایه ها در آیین های مذهبی» و «شدت گرفتن تنش های کلامی» را موجب شد.
نقش دیلمیان در فروپاشی دولت ساسانی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
تاریخ نگاری محلی به ثبت و ضبط وقایع تاریخی در محدودة
یک شهر، ایالت و ناحیه میپردازد، که ذیل تاریخ ملی کشور قرار
میگیرد . بنابراین، وجه اصلی و مشخصه تاریخ نگاری محلی
پیوند آن با یک عرصه جغرافیایی محدود و مشخص است. بر
این اساس، پرداختن به نقش سرزمین دیلمَیان که یکی از
سرزمینهای تحت سلطه شاهنشاهی ساسانی محسوب میشد،
در شورشها و سرانجام فروپاشی دولت ساسانی از اهمیت ویژه-
ای برخوردار است. اگر چه مورخان عوامل مختلفی نظیر،
جنگاوری و سختکوشی نیروهای اعراب که با ایمان به دین
اسلام و با مبانی و اندیشههای جدید و ،در مقابل، فرسودگی و
ضعف دولت ساسانی، به خصوص در اواخر عمر این دولت و
همچنین عوامل خارجی را باعث سقوط دولت ساسانی میدانند،
اما به نظر میرسد نقش سرزمین دیلم و ویژگیهای مردمان آن
که بارها به مقابله با فرمانروایان ساسانی پرداختند در فروپاشی
این دولت از سوی مورخان نادیده انگاشته شده است. هر چند که
از اوضاع سرزمین دیلم در دوره ساسانیان اطلاعات محدودی در
دست داریم و، از اینرو، تاکنون به این موضوع پرداخته نشده
است، اما با تکیه بر برخی منابع می توان از بعضی از تحولات
سیاسی و نظامی در این سرزمین اطلاعات مفیدی بهدست آورد.
بنابراین، این پژوهش با درک این مطلب تلاش دارد تا با استناد
به منابع تاریخی و با استفاده از شیوة پژوهشهای تاریخی به
نقش سرزمین دیلمَیان در فروپاشی دولت ساسانی بپردازد.
بررسی سه مناره مهم دوره سلجوقی (چهل دختران اصفهان، تاریخانه دامغان و مسجد جامع ساوه)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
مناره های سلجوقی ایران از عناصر مهم معماری اسلامی از نظر حکمی، فرم معماری، سازه و تزئینات هستند که در این چهار حوزه، نیاز به بررسی و تحقیق دارند. احداث مناره در ایران، به عنوان راهنما و هدایت معنوی و مادی، از دوره پیش از اسلام، آغاز و در عصر سلجوقی به اوج تکامل خود رسید. آن ها ابتدا به صورت منفرد در دشت ها، در کنار راه های مهم و مسیر کاروان ها و سپس در نزدیکی مساجد و مدارس، به عنوان یک عنصر مهم و نشانه، قرار گرفتند. با توجه به اینکه طرح، ساخت و تزئینات مناره های سلجوقی از شاهکارهای معماری ایران بوده، این مقاله به بررسی سه مناره مهم دوره سلجوقی ایران، یعنی مناره تاریخانه دامغان، چهل دختران اصفهان و مسجد جامع ساوه و تحلیل مقایسه ای تزئینات آجری شامل نقوش هندسی و کتیبه های آن ها پرداخته است. روش تحقیق مقاله، به صورت روش تفسیری تاریخی بوده و سپس با رویکرد تحلیلی به مقایسه تزئینات سه مناره از نظر کتیبه ها و نقوش و جایگاه آن ها پرداخته است. علاوه بر بررسی مقالات مربوط و کتب و اسناد با برداشت از بناهای یادشده، برای اولین بار نقشه و نمای تزئینی مناره های مذکور و سپس جدول مقایسه ای تزئینات آن ها ارائه می شود. در نهایت، علاوه بر دستیابی به اهداف برپایی و تغییرات شکلی مناره ها ی اولیه تا دوره سلجوقی و مقایسه تزئینات آن ها، جایگاه هریک در بخش های اصلی مناره مشخص و مدل تحلیلی جهت مطالعات آتی پیشنهاد می شود.
تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر حرکتهای اسلامی در آسیای مرکزی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
مهم ترین بُعد هر انقلاب بُعد ایدئولوژیک آن است که در بررسی تاثیرات فراملی اهمیت فراوان دارد. این بُعد در انقلاب اسلامی ایران تاثیرات مهمی برمناطق همجوار ــ که از نظرمذهبی، جغرافیایی، فرهنگی و تاریخی وجوه اشتراک زیادی دارند ــ گذاشت. این تاثیرات، گرچه در دهه اول پیروزی انقلاب به علت سلطه رژیم شوروی مورد توجه قرار نگرفت، اما با فروپاشی شوروی و تشکیل جمهوریهای مستقل مسلمان، جمهوری اسلامی ایران تلاش کرد با استفاده از پیوندهای سه گانه اسلام (نژاد، زبان و میراث مشترک فرهنگی ـ تاریخی) نفوذ خود را گسترش دهد.
در این خصوص دو سؤال اساسی مطرح است: 1) انقلاب اسلامی تا چه حد برحرکتهای اسلامی منطقه تاثیر گذارد؟ 2) چه حرکتهای اسلامی در منطقه به وجود آمد و تا چه حد زمینه را برای نفوذ ایدئولوژیکی ایران در منطقه فراهم آورد؟ یافته های مقاله نشان می دهد که اگرچه استقلال جمهوریهای آسیای مرکزی فرصتهایی را پیش روی نظام جمهوری اسلامی گذاشت، اما شرایط منطقه ای و رقابت قدرتهای متعدد در منطقه و سیاست عملگرایانه و منفعت محور ایران نسبت به منطقه باعث شد که تاثیر انقلاب اسلامی بر حرکتهای اسلامی آسیای مرکزی در حد یک الگو و ایده مطرح باشد.