درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۷٬۷۶۱ تا ۷٬۷۸۰ مورد از کل ۷۶٬۰۳۳ مورد.
۷۷۶۱.

جبران خسارت قربانیان زیست محیطی در فقه و حقوق بین الملل محیط زیست(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه اقتصادی سال سوم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ 125 - 143

کلیدواژه‌ها: جبران خسارت قربانیان زیست محیطی فقه حقوق بین الملل محیط زیست

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۷ تعداد دانلود : ۲۲۵
زمینه و هدف: توجه بشر به رفاه مادی و پیشرفت اقتصادی خود، مسائل و جبران خسارت زیست محیطی را به یکی از مهم ترین دغدغه های بشری تبدیل کرده است. در این مقاله تلاش شده به بررسی جبران خسارت قربانیان زیست محیطی از منظر فقه و حقوق بین الملل پرداخته شود. مواد و روش ها: مقاله پیش رو توصیفی تحلیلی بوده و با استفاده از روش کتابخانه ای به بررسی موضوع پرداخته است. یافته ها: یافته ها نشان می دهد در فقه نیز مانند اسناد بین المللی، جبران خسارت قربانیان زیست محیطی جایگاه ویژه ای دارد. در فقه از قواعدی کلی چون قاعده اتلاف، قاعده تسبیب و قاعده لاضرر، ضرورت جبران خسارت قربانیان زیست محیطی قابل استنباط است. در حقوق بین الملل نیز اصل جبران خسارت قربانیان زیست محیطی بر پایه نظریاتی چون تقصیر و خطا، در اسناد مختلف پذیرفته شده و اعاده به وضعیت سابق، پرداخت غرامت، رضایت زیاندیده و تعهد به پیشگیری از مهمترین روش های جیران خسارت قربانیان خسارت زیست محیطی است. ملاحظات اخلاقی: در مراحل مختلف نگارش مقاله، اصول اخلاقی و علمی از جمله بهره گیری علمی و دقیق از منابع علمی رعایت شده است. نتیجه گیری: عدم امکان تعیین دقیق میزان خسارت و گاها عدم امکان جبران خسارت به صورت اعاده به وضعیت سابق از چالش های فرارو در زمینه جبران خسارت قربانیان زیست محیطی در حقوق بین الملل است. جبران خسارت زیست محیطی بر اساس قواعد موجود مسئولیت مدنی مانند تقصیر، پاسخگو نبوده و لازم است هم در حقوق داخلی و هم در اسناد بین المللی به مسئولیت مطلق توجه شود.
۷۷۶۲.

شاخصه های اخلاق اجتماعی در رسانه با تمرکز بر نظریه تکافل اجتماعی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه میان رشته ای فقهی سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 175 - 196

کلیدواژه‌ها: اخلاق اجتماعی اسلام انقلاب اسلامی تکافل اجتماعی رسانه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۳ تعداد دانلود : ۱۸۱
یکی از حوزه های نوظهوری که به شدّت نیازمند شاخصه سازی است، حوزه اخلاق رسانه است. رسانه در دوران کنونی بر تمام ساحت های زندگی انسان (تفکرات، احساسات و اعمال) سایه افکنده است و روابط چهارگانه انسان با خود، خدا، طبیعت و دیگر انسان ها را دستخوش تحول قرار داده است. یکی از مهم ترین حوزه های ملموسی که رسانه قدرت تحول در آن را دارد، حوزه روابط انسان با دیگر انسان هاست که اخلاق اجتماعی را شکل می دهد. در این پژوهش به جای استفاده صرف از روش های آماری در شاخصه سازی، بر روش خبرگانی در تولید شاخصه های اخلاق اجتماعی در رسانه تأکید شده است. همچنین رویکردی که بر اساس آن شاخصه های اخلاق اجتماعی در رسانه احصاء می شود، رویکرد جمع آوری شاخص های موجود نیست؛ بلکه نویسنده به دنبال ساخت شاخص های مطلوب رسانه اخلاقی، در حوزه اخلاق اجتماعی است. برای تبیین و تحلیل شاخصه های مطلوب رسانه اخلاقی در حوزه اجتماعی، از نظریه تکافل اجتماعی استفاده شده است. نهادهای موضوع تکافل (همچون خانواده، خویشاوندان، همسایه، دوستان و برادران دینی) در چارچوب روابط غیر بازاری یا اخلاقی، با تأمین تمام نیازها و حل همه مشکلات افراد جامعه، نقش مهمی در استقرار و تقویت جامعه اخلاقی ایفا می کنند. حال رسانه طراز انقلاب اسلامی، به مدد اتکا به نظریه تکافل اجتماعی، می تواند نقش مهمی در شکل دهی به شاخصه های رسانه اخلاقی در حوزه اجتماعی ایفا کند. لذا با استفاده از آیات و روایات وارده حول نهادهای موضوع تکافل، می توانیم به بایسته های اشاعه اخلاق اجتماعی در رسانه پی ببریم. مهم ترین بایسته در این حوزه عبارت است از نفی فردگرایی و ترویج فرهنگ تعاون و همیاری در بستر نهادهای موضوع تکافل. خانواده گرایی، خویشاوند محوری، حُسن هم جواری و همسایگی، دوستی و ترابط میان مؤمنان در جامعه اسلامی و بایدها و نبایدهای هر یک از آن ها، از جمله شاخصه هایی هستند که رسانه ها به میزان تقرّب به آن ها، می توانند مروّج و مقوّم اخلاق اجتماعی در جامعه باشند .
۷۷۶۳.

چگونگی وحدت انگاری ابعاد و ویژگی های مختلف انسان در قرآن

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال سوم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۵) 99 - 121

کلیدواژه‌ها: قرآن انسان صفات انسان وحدت انگاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۳ تعداد دانلود : ۱۳۶
در قرآن کریم، توصیفات متعدد و به ظاهر متعارض نسبت به انسان دیده می شود. از یک سو متصف به ویژگی هایی همچون فطرت الهی، مجهز به قوه ی تعقل، مجهز به قوه اختیار و انتخاب، مکرّم به کرامت الهی، برخوردار از نفخه الهی و ... شده و از سویی دیگر مکرراً به صفاتی نکوهیده همچون کفور، قنوط، ضعیف، عجول، هلوع، بخیل، قتور، جزوع، منوع و.... متصف شده است. این تفاوت ها از کجا ناشی می شود و چگونه می توان به هماهنگی میان آیات مربوطه رسید؟ این نوشتار با روش توصیفی-تحلیلی ضمن تبیین این صفات، در راستای وحدت انگاری آنها گام برداشته است. چنین به دست آمد که این مجموعه ظاهراً متعارض، انسان را در أحسن تقویم قرار می دهد. دسته ای از آیات صفات انسانی ناظر به مرحله تکوین انسان است و بدین لحاظ که ناشی از خلقت الهی است، مورد نکوهیدگی قرار نمی گیرد و اصولاً متعلَق ارزش گذاری اخلاقی واقع نمی گردد؛ اما در مرحله فراتکوین، آنجا که پای انتخاب و اختیار به میان آید، تکلیف، ارزش گذاری، پاداش و یا عقوبت مطرح می شود. انسان در سیر رو به جلوی خویش وامدار همه این ویژگی هاست. در کشاکش مجموع این ویژگی ها است که بشر به اعلی علّیین یا اسفل السافلین می رسد و این همه، در راستای چگونگی انتخاب اوست. واژه های کلیدی: قرآن، انسان، صفات انسان، وحدت انگاری.
۷۷۶۴.

سازگاری قراردادگرایی و سودگرایی قاعده نگر به تقریرپارفیت و ارزیابی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال یازدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۴۳) 81-108

کلیدواژه‌ها: توجه به میانگین خیر (به تقریرپارفیت) سودگرایی سودگرایی قاعده گرا قراردادگرایی قراردادگرایی اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۲ تعداد دانلود : ۵۲۱
نظریه های اخلاقی قراردادگرایی و سودگرایی از جمله مکاتب اخلاقی اند که بر بنیان و پایه ی امور کاملا فرضی و توافقی شکل می گیرند، سودگرایی رایج بر بیشترین سود بیشترین مردمان تاکید دارد و قراردادگرایی بر محور قرارداد، تعهد و بر پایه ی رضایت طرفین استوار است، به خاطر داشتن چنین ماهیتی، دو نظریه ی اخلاقی موصوف، با چالش های جدی مواجه اند که از این میان بیشترین چالش متوجه نظریه ی اخلاقی سودگرایان است، اما قراردادگرایی سودگرای پارفیت به دنبال اخلاق عقلانی و رفتار اخلاقی است که متکی بر مبانی معقول، قواعد اصول اخلاقی عام ، اصول ناظر به پیامدهای خوب حداکثری، عقلانی بودن مبانی اخلاقی، سازگاری درونی باورهای اخلاقی، انواع دلائل، از قبیل «قوی ترین دلائل بی طرفانه »، «دلائل کافی » و خود متناقض نبودن دلایل اخلاقی که شرط اساسی آراء اخلاقی است، باشد. نظریه ی اخلاقی او دلیل محور و به دنبال اخلاق معقول و عینیت ارزش ها وگزاره های اخلاقی است. پارفیت امکان سازگار شدن قراردادگرایی و سودگرایی را از طریق مبانی عقلانی می داند و این پتانسیل را در برخی از صورت بندی های اخلاقی عقلانی کانتی می یابد، از این رو می کوشد از طریق این صورت بندی چنین سازگاری را که مبتنی بر اصول عقلانی است، شکل دهد. ضمن این که نظریه ی اخلاقی پارفیت موضعی است در مقابل ناشناخت گرایان ، شکاکان اخلاقی، نیهیلیسم اخلاقی و خطا باورانی نظیر مکی که احکام اخلاقی و باورهای اخلاق را انکار می نمایند.
۷۷۶۵.

واکاوی گستره منع قصاص زنِ باردار از دیدگاه حقوق کیفری و فقه اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: فقه سال بیست و هشتم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۶) 136 - 165

کلیدواژه‌ها: حمل ولی دم زایمان استیفای قصاص

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۵ تعداد دانلود : ۳۸۰
فوریت و حتمیت اجرای احکام جزایی قطعی مورد تأکید شرع و نظام کیفری است. اما در مواردی به موجب گزاره های فقه اسلامی و -به تبع آن- نظام کیفری مانند قصاص زنِ باردار تا پس از زایمان، و در صورت بیم تلف نوزاد تا زمان مقتضی، ممنوع گردیده است. اما قلمرو ممنوعیت یادشده به جهت انجام نیافتن پژوهشی ویژه به خوبی روشن نگردیده است. ازاین رو پرسش از گستره این ممنوعیت در تزاحم با حق ولیّ دم، موضوعی است که نیازمند کاویدن تا مرحله پاسخی درخور است. چگونگی رعایت حق ولی دم و حفظ حیات جنین در سایه تعارض میان این دو حق، از قواعد اساسی فقه اسلامی و نظام کیفری ایران است که مبنای پایبندی مقامات قضایی و ولی دم به آن را مشروعیت می بخشد. پژوهش حاضر با هدف کاستن از اطلاق این حکم و ابهام زدایی از رویکرد قانون گذار در پرتو شناخت ادله ناظر بر حکم یادشده و تبیین گستره عمل به آن از طریق رفع تزاحم میان دو حق، انجام یافته است. رسیدن به این َمقصود در پرتو توصیف و تحلیل تطبیقی گزاره های فقهی و حقوق کیفری با گردآوری داده های کتابخانه ای میّسر است که دستاورد آن تبیین کاستن از اطلاق ممنوعیت وارده و پیش گیری از تبعات احتمالی آن در نظام دادرسی کیفری کشورمان است.
۷۷۶۶.

خوانش انتقادی انگاره عالمان غیرشیعی از عصمت انبیا علیهم السلام با تطبیق بر نصوص قرآن کریم

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال سوم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۴) 255 - 288

کلیدواژه‌ها: عصمت انبیاء عصمت پیامبراکرم عصمت در قرآن ادله عصمت اهلسنت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۰ تعداد دانلود : ۲۱۳
قرآن کریم ضمن آیات متعددی، از مصونیت انبیا علیهم السلام و بویژه رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله، از ارتکاب معاصی، خطا، لغزش و نسیان سخن گفته و به اطاعت مطلق از ایشان، امر نموده است؛ همان اطاعتی که با قید اطلاقش از عصمت انبیای عظام علیهم السلام، پرده برداشته و ساحت مقدسشان را منزه از هر گونه رجس و پلیدی میداند. با این حال از جستاری در میراث مکتوب روایی، تاریخی و تفسیری اهلسنت، به روایاتی پیرامون شخصیت، شئون و مقامات انبیای الهی علیهم السلام برمیخوریم که محتوا و ماهیتشان، تضاد و تناقضی آشکار با نصوص قرآن کریم دارد. این اخبار که اتهامات سخیف و ناروایی را به ساحت مقدس آن حضرات علیهم السلام، منتسب میکنند، مع الأسف مستند آراء و عقائد کلامی اهلسنت نیز قرار گرفته و نگرش و باور ایشان را نسبت به ابعاد مختلف شخصیت و مقامات انبیا علیهم السلام و از جمله رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله، تا حد زیادی تغییر داده است. انگاره عالمان غیر شیعی در باب عصمت انبیا علیهم السلام نیز در شمار مقاماتی است که از این مسأله مستثنی نبوده است. بر این اساس نگارنده در این نوشتار با عنایت به اهمیت مسأله عصمت انبیا علیهم السلام و تبیین حقیقت و گستره آن، ضمن تطبیق آراء و نظریات پیروان مذاهب مختلف اهلسنت پیرامون عصمت انبیا علیهم السلام به صورت کلی و عصمت رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله به صورت ویژه بر نصوص قرآن کریم، به نقد و بررسی آنها پرداخته است.
۷۷۶۷.

اعتبار شاهد حال در فقه امامیه با تأکید بر سیروه معصومان (علیهم السلام)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۲۰ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۲ 249-268

کلیدواژه‌ها: اذن در تصرف رضایت در تصرف فحوی الخطاب شاهدِ حال سیره معصومان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۸ تعداد دانلود : ۲۸۰
اذن و رضایت نسبت به تصرف و نقل و انتقال مالکیت ها و حقوق، اساس داد و ستدها را شکل می دهد؛ به گونه ای که اعتبار سایر اقدامات معامله گران در راستای ابراز قصد مبتنی بر رضایت وارده سالم از عیوب، تعریف می گردد. از جمله مسائل مهم مطرح در این خصوص، تعیین روش های کاشف از تحقق رضایت است. علاوه بر اذن صریح، اذن فحوی، رضای فعلی و قولی، اذن و رضایت ناشی از شاهدِ حال نیز به عنوان یک نظریه در فقه امامیه مطرح است؛ لیکن در خصوص شرایط، اعتبار و حجیت شاهدِ حال، دیدگاه های مختلفی ابراز شده است. تفاوت نظرات در کم و کیف شرایط حاکم، موجب گردیده دو نظریه موافق و مخالف پیرامون اصل اعتبار شاهدِ حال به عنوان مبرِّز اراده شکل بگیرد. مخالفین در مواردی بر عدم کفایت شهادتِ حال و خلاف اصل بودن آن تأکید دارند. در مقابل، موافقان در قالب نظریات متفاوت از قبیل اعتبار به شرط قطعی بودن، اعتبار به شرط نوعی بودن، اعتبار مشروط به قرائن و شواهد دیگر و اعتبار در صورت مساوقت با اذن صریح، ضمن تأکید بر اعتبار در مبنای حجیت آن، اختلاف نظر دارند. در راستای تحقیق پیرامون نظریات و آراء مطرح و دست یابی به ثمره فقهی، لازم است مرحله وجود و تحقق شاهدِ حال و مرحله حجیت آن از منظر سیره معصومان (علیهم السلام) به عنوان منابع اصلی اعتبار شاهدِ حال مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.
۷۷۶۸.

نقش آفرینی اخلاق در فرایند بازاریابی اثربخش شبکه نمایش خانگی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال یازدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۴۴) 179-196

کلیدواژه‌ها: بازاریابی اخلاق صنعت شبکه نمایش خانگی فیلم و سریال تئوری داده بنیاد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۲ تعداد دانلود : ۳۳۹
تحقیق حاضر با هدف ارائه الگوی فرایندی بازاریابی اثربخش صنعت شبکه نمایش خانگی به انجام رسیده است. این تحقیق از لحاظ هدف کاربردی، و از لحاظ رویکرد پیمایشی-اکتشافی می باشد. جامعه آماری این تحقیق گروهی از خبرگان حوزه بازاریابی شامل اساتید دانشگاهی، مدیران ارشد بازاریابی، و مشاورین بازاریابی صنعت فیلم و سریال بودند و مورد مصاحبه عمیق قرار گرفتند. این انتخاب و انجام مصاحبه، تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت و پس از آن متوقف شد. در این تحقیق، از روش نمونه گیری گلوله برفی استفاده شد و این فرایند تا رسیدن به اشباع نظری محقق ادامه یافت. سرانجام این روش، مصاحبه با 9 نفر از خبرگان بود. در این تحقیق، از آنجایی که از روش تئوری داده بنیاد استفاده گردید، ابزار اصلی جمع آوری داده ها، مصاحبه عمیق و غیرساختار یافته با خبرگان بود. سرانجام پس از طی کدگذاری های سه گانه باز، محوری و انتخابی، مدل مفهومی تحقیق بر اساس مدل پارادایمی طراحی شد.
۷۷۶۹.

جایگاه مبانی صدوری تفسیر در حل چالش های تفسیری از منظر برخی مفسران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دوازدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۶ 403 - 427

کلیدواژه‌ها: وحیانی بودن تأثیرپذیری تحریف ناپذیری جامعیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۴ تعداد دانلود : ۱۳۴
تفسیر و دریافت هایی از قرآن اندیشگان بسیاری از پژوهشگران را به خود معطوف ساخته است؛ اما دستیابی به تفسیری صحیح در قرآن نیازمند بررسی مبانی است که بی توجهی و ناآگاهی بدان ها بسیاری را در درازای کهن نگاری به دشواری هایی همچون تفسیر به رأی کشانده است. این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی به تشریح، تحلیل و کارآمدی مبانی صدوری تفسیر قرآن کریم در حل چالش های تفسیری از دیدگاه علامه طباطبایی و دو تن از شاگردان ایشان یعنی آیت الله جوادی آملی و آیت الله مصباح پرداخته است. آیت الله جوادی آملی و آیت الله مصباح یزدی به جهت تأثیرپذیری از استاد خویش اصل هایی از این مبانی صدوری را پذیرا شده اند؛ اما مهم ترین وجه تفاوت میان علامه با این شاگردان، در اصل تحریف ناپذیری است که آیت الله جوادی آملی چینش سوره ها را توقیفی و جمع و تدوین قرآن را به زمان حیات پیامبر (ص) دانسته است که این خلاف نظر علامه بوده و در بخشی دیگر از این اصل این شاگرد، استدلال علامه را در اثبات تحریف ناپذیری ناکارآمد و ناکافی می داند.
۷۷۷۰.

معرفت شناسی مولانا و دلالت های تربیت اخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۸ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۶۹ 187 - 208

کلیدواژه‌ها: معرفت شناسی مولانا دلالت های تربیت اخلاقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۴ تعداد دانلود : ۱۵۲
هدف از انجام این پژوهش بررسی دلالت های تربیت اخلاقی از منظر معرفت شناسی مولانا می باشد. تحقیق حاضر از نوع تحقیق بنیادی و ابزار گردآوری داده ها فیش می باشد. تجزیه و تحلیل داده ها از راه طبقه بندی و تفسیر اطلاعات به دست آمده انجام گرفته است. مسأله شهود عرفانی از همان اوان زندگی اسلام و با آمدن قرآن آغاز گردید و این مسأله به عنوان راهی برای ارتباط بین انسان و خدا مطرح گردید.مولوی سر آفرینش را عشق می داند و زبان پنهان پدیده ها را زمزمه ای لطیف که از شوق و شور و عشق مایه می گیرد توصیف می کند.یافته های پژوهش نشان می دهد که روش ها، مراحل و اصول تربیت اخلاقی از دیدگاه مولانا به شرح ذیل می باشد: روش ها عبارتند از تلقین به نفس، تحمیل به نفس، هم نشینی با خوبان، تزکیه و دوری از تقلید. مراحل: توبه، تتبل، صبر، توکل، تسلیم و رضا، فقر و فنا و اصول شامل: کمال، تزکیه، مشورت، دوری از غرض ورزی و...
۷۷۷۱.

آمیختگی فقه و اخلاق در گزاره های فقهی باب معاملات(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۴ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۱) 51-79

کلیدواژه‌ها: اخلاق فقه رابطه فقه و اخلاق تأثیر اخلاق در فقه ابواب معاملات ابواب عقود

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸ تعداد دانلود : ۵۶
به رغم این که مسائل فقهی باب معاملات عرصه های پیگیری اغراض عقلایی در سطح معیشت و به منظور تأمین منافع مالی فردی و اجتماعی اند و در نگاه نخست، گمان می رود که همه چیز تابعی از منافع و مصالح تجاری آدمیان است و تنها قید محدود کننده گزاره های حقوقی این باب، اصل تعادل و توازن در معاوضات است، اما با ژرف نگری در این موضوع، زمینه های وسیعی از آمیختگی فقه و اخلاق در این حیطه می توان یافت. در این مقاله  به روش توصیفی۔ تحلیلی و با تعمّق و تدبّر در اصول اخلاقی و احکام فقهی معاملات گونه های متعددی از تأثیرگذاری اخلاق در فقه را برجسته شده و مجموعه ای از احکام معاملات  که برخوردار از جنبه اخلاقی هستند شناسایی و دسته بندی شده است و از این رهگذر، تلاش شده تا با ارائه تصویری جامع و منسجم از گزاره های حقوقی  فقه، شبهه مغایرت فقه و اخلاق  نیز زدوده شود.
۷۷۷۲.

مقایسه تطبیقی نظریه عصبیت ابن خلدون، کاریزمای وبر و نخبگان پارتو در ظهور و سقوط سلسله قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال ۱۲ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۴۶) 265-284

کلیدواژه‌ها: عصبیت ابن خلدون کاریزمای وبر نخبگان پارتو ظهور و سقوط سلسله قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۷ تعداد دانلود : ۲۳۹
تاریخ، دانش واکاوی پیشامدهای گذشته سپری شده است. برمبنای این علم، حوادث تاریخی در یک سلسله زمانی و مکانی مورد بحث و تدقیق قرار می گیرند. هدف این پژوهش، مقایسه ی تطبیقی نظریه های عصبیت ابن خلدون، کاریزمای وبر و نخبگان پارتو در ظهور و سقوط سلسله قاجار می باشد تا خلاهای تحقیقاتی در رابطه با این موضوع به نوعی انجام گیرند. روش پژوهش مقایسه تطبیقی-تاریخی است. همچنین در این روش از اسناد نیز استفاده خواهد شد. یافته های پژوهش بر این قراراند که ابن خلدون در مقدمه خویش مفهوم عصبیت را در تبیین چونی و چرایی تطور دورانی تاریخ، ظهور و سقوط سلسله ها بکار بسته و تعمیم داده است. عصبیت در نظر ابن خلدون یکپارچگی وهمبستگی اجتماعی میان گروه، قبیله، قوم و ملت است. ماکس وبر نیز منابع سه گانه مشروعیت و اقتدار سیاسی را در جنبش های اجتماعی بر سه وجه (سنت، عقلانیت و کاریزما) دانسته است. کاریزما در اصطلاح به ویژگی و خصوصیت کسی اطلاق می شود که فی نفسه و بشخصه و یا در نظر دیگران، دارای قدرت رهبری فوق العاده است. همچنین در نظریه جابجایی نخبگان پارتو، در بین افراد یک گروه، شایسته ترین افراد آن گروه را نخبگان (Elite) می نامند. نتایج پژوهش بر این قرارند که در پی افول تدریجی سلسله صفوی و حمله افغان ها، عصبیت، کاریزمایی، نخبگی و معالا مشروعیت فرمانروایان و حاکمان صفویه زیر سوال رفت و نادرشاه نیز پس از مدتی فرمانروایی و حکومت جای خویش را به کریم خان زند داد؛ ولی با مرگ کریم خان و در دوران حکومت لطفعلی خان زند، سران اهل قاجار و بخصوص آغا محمد خان قاجار با نیروی عصبیت، کاریزمایی و نخبگی که در میان اهل خویش داشت، در ۱۱۱۷ خورشیدی توانست آنها را مقهور و سبب ظهور سلسله قاجار گردید. ولی باز طی سنت محتوم تطور دورانی تاریخ، مرگ زود هنگام وی، سبب شد که وارثان او ناتوان از بسط و گسترش سیطره خویش در کنار عوامل خارجی جهانی موثر همچون جنگ های ایران و روس، جنگ جهانی اول، دخالت انگلیس، در کنار عوامل داخلی و معالا با کاهش نیروی عصبیت، کاریزما و نخبگی در عقبه حاکمان قاجار، زمینه را برای برکناری احمدشاه و سقوط سلسله قاجار و برآمدن رضا خان و ظهور سلسله پهلوی در ۱۳۰۴ خورشیدی فراهم آورند.
۷۷۷۳.

نقش و جایگاه قرآن در تاریخ پژوهی اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۶) 25-40

کلیدواژه‌ها: تاریخ پژوهی رابطه قرآن با تاریخ منبع بودن قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۱ تعداد دانلود : ۱۵۶
قرآن مجید برای تاریخ اهمیت ویژه ای قائل است، به گونه ای که حجم قابل توجهی از آیات این کتاب آسمانی ناظر به نقل، تحلیل و فلسفه نظری تاریخ است. لیکن برخی از محققان معاصر در روش های پژوهشی خود، مراجعه به قرآن مجید در حوزه پژوهش های تاریخی را غیرعلمی می انگارند. مهم ترین دلایل آنها بر این مدعا، عدم صدق عنوان «منبع تاریخی» بر متون وحیانی و عدم واقع نمایی نقل های تاریخی قرآن به شمار می آید. در این مقاله با هدف تبیین ضرورت اهتمام به تعالیم تاریخی قرآن و با روش «تحلیلی اجتهادی»، ابتدا صدق تعریف منبع در تاریخ بر قرآن و واقع نمایی آموزه های آن از منظر عقل و نقل اثبات شده، سپس جایگاه قرآن در تاریخ پژوهی از رهگذر نمایاندن نقش قرآن در سه حوزه تاریخ نقلی، تحلیلی و فلسفه نظری تاریخ در قالب مثال تبیین گردیده است.
۷۷۷۴.

بررسی انتقادی ترجمه گروهک مجاهدین خلق (منافقین) از نهج البلاغه با تکیه بر رویکرد ون لیوون (2008)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ترجمه قرآن و حدیث دوره ۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۶ ۱۰۴-۷۶

کلیدواژه‌ها: نهج البلاغه ترجمه مجاهدین خلق ایدئولوژی الگوی تحلیلی - انتقادی ون لیوون مؤلفه های تصریحی و تلویحی دگرگفت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۸ تعداد دانلود : ۲۵۸
ترجمه، یکی از راه های بازتولید ایدئولوژی است؛ از همین رو شیوه های تحلیل انتقادی ترجمه می تواند معیار مناسبی برای ارزیابی عملکرد مترجمان به شمار آید. در این میان، مجاهدین خلق که بسیار به نهج البلاغه برای تبیین آراء و افکار خود توجه داشتند، در برگردان سخنان حضرت علی (ع) از متن اصلی، ایدئولوژی سازمان خود را منتقل می کردند. این جستار با تکیه بر روش های توصیفی- تحلیلی و از رهگذر مطالعه منابع کتابخانه ای به دنبال تبیین مواضع ایدئولوژیک این گروهک در ترجمه بر اساس الگوی ون لیوون است. الگوی یادشده مبتنی بر شاخص های جامعه شناختی- معنایی بوده ، به دو بخش کلی اظهار و حذف، تقسیم می شود. یافته های پژوهش حاکی از آن است که گروهک مجاهدین خلق در ترجمه های خود از مؤلفه های اظهار، بیش از حذف سود جسته اند. در برگردان 50 فراز از نهج البلاغه، هفت مؤلفه فعال سازی، طبقه بندی، واژگان با توضیح، پیوند، تفکیک، عینی کردن و حذف به کار رفته است. از این میان، سه مؤلفه اظهار که عبارتند از واژگان با توضیح، طبقه بندی و تفکیک، بیشترین بسامد را دارا است. گروهک مجاهدین با استفاده از راهبردهای بازنمایی کارگزاران اجتماعی، تعریفی منحصر به فرد از کنش گران انقلابی ارائه دادند، سپس آنان را طبقه بندی و مردم را نسبت به پیروی از این گروه تشویق کردند. در اثر کاربست این مؤلفه ها، برگردان های این گروهک از نهج البلاغه به دگرگفتی بدل گشته که در آن گفتمان سازمانی، جایگزین گفتمان علوی شده است.
۷۷۷۵.

بازکاوی روش تقسیم ترکه (با نگاهی نقلی)

نویسنده:
منبع: پژوهش و مطالعات علوم اسلامی سال سوم اردیبهشت ۱۴۰۰ شماره ۲۲ 141 - 131

کلیدواژه‌ها: ارث ترکه فریضه سهام روش تقسیم شروط

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۱ تعداد دانلود : ۳۵۹
ارث یک واقعه ی حقوقی است که به موت حقیقی و یا به موت فرضی مورث تحقق پیدا می کند و مالکیت ورثه نسبت به ترکه ی متوفی مستقر نمی شود، مگر پس از ادای حقوق و دیونی که به ترکه ی میت تعلق می گیرد. بنابراین تملک ترکه، اثر اراده ی وارث نیست و تملک به رضای او تحقق نمی یابد، بلکه تملک ترکه، قهری و به حکم شرع و قانون صورت می پذیرد و اراده ی وارث هیچ دخالتی در آن ندارد و مدخل و آغاز آن مرگ مورث است. با وجود این، قانون گذار به هر یک از وارثان، حق قبول یا ردّ ترکه را داده است. در این نوشتار به روش تقسیم ترکه و چگونگی آن از منظر مذهب تشیع پرداخته شده و در ذیل آن، لغات و اصطلاحات مفاهیم و کلیات عناصر، انواع واقسام ارث، تاریخچه ارث، موجبات و شروط ارث، موانع ارث تبیین وتشریح گردیده است. هدف ما از این کار جمع آوری اطلاعات و نظرات مشهور، جهت دسترسی آسان و راحت به سوالات مجهول تک تک مردم می باشد فرضیه ی نویسنده بر این است که، موجبات ارث علاوه بر نسب و سبب، از طریق ولاء نیز ماترک متوفی از مولی به مولی علیه به صرف موت منتقل می گردد؛ مگر این که دیون به ترکه تعلق گیرد یا یکی از موانع ارث موجود باشد و اجمالا همه ی خیارات شخص متوفی نیز به ورثه منتقل می شود، روش این تحقیق، کتابخانه ای و با رویکرد توصیفی- تبیینی می باشد.
۷۷۷۶.

تحلیل رویکردهای حدیثی علامه امینی پیرامون احادیث مناشَدَه در کتاب الغدیر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال هجدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۷۰ «ویژه کتابشناخت متون امامیه» 133-165

کلیدواژه‌ها: رویکرد حدیثی مناشده احتجاج علامه امینی کتاب الغدیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۴ تعداد دانلود : ۳۷۸
علامه امینی (م1390ق) در جلد نخست کتاب « الغدیر فی الکتاب والسنه و الادب »، بخشی را تحت عنوان « المناشده و الاحتجاج بحدیث الغدیر الشریف » آورده که در آن به بررسی گواهی گرفتن ها و استدلال های افراد مختلف به حدیث غدیر، در جهت اثبات وقوع حادثه غدیر و نیز دلالت آن بر خلافت بلافصل حضرت علی 7 پس از پیامبر 6 پرداخته است. علامه امینی در این قسمت از کتاب به نقل از منابع اهل سنت، نُه مناشده و دوازده احتجاج و نیز حدیث رکبان را آورده که در آن سوارانی در محضر حضرت علی 7 ، به شنیدن حدیث غدیر گواهی می دهند. علامه امینی ضمن تأکید بر ثقه بودن راویان این احادیث نزد عامه، تواتر حدیث غدیر را نیز نتیجه گیری کرده و در ضمن آن تحریف هایی را که در بیان این نقل ها صورت گرفته، آشکار ساخته است.
۷۷۷۷.

بلاد سودان (سرزمین سیاهان) از نگاه جغرافی نگاران مسلمان در گذر زمان تا پایان سده هشتم ه .ق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علم و تمدن در اسلام سال سوم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۹ 24 - 10

کلیدواژه‌ها: جغرافی نگاران مسلمان بلاد السودان سرزمین سیاهان آفریقا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۷ تعداد دانلود : ۱۵۷
بلاد السودان یا همان سرزمین سیاهان در طی چندین سده، به سبب شرایط اقلیمی و زیستی نامساعد، کمبود آب و محدودیت رفت وآمد مردمان سرزمین های دیگر به آنجا، سرزمینی رازآلود و کشف ناشده باقی ماند. حتی حاکمان مسلمان در جریان فتوحات شمال آفریقا بدین مناطق توجهی نداشته و به فتح این مناطق همت نگماردند. در نتیجه، اسلام به این مناطق راه نیافت و بومیان این سرزمین با گذشت زمان، به سبب رفت وآمد تاجران مسلمان و یا مهاجرت و سکونت برخی از مخالفان حکومت یا عالمان دینی، در این منطقه با اسلام آشنا شدند. ناشناخته ماندن این سرزمین در آثار جغرافی نگاران مسلمان -که از قرن سوم آثار ارزشمندی را در شناساندن سرزمین های مختلف از دور یا نزدیک به رشته تحریر درآورده اند- کاملاً مشهود است، چنان که محدوده دقیق بلاد السودان در آثار آنان چندان مشخص نیست و اغلب به اشارات مبهمی از این منطقه و ذکر بخش ها و یا شهرهایی از آن بسنده کرده اند. این پژوهش برآن است، با بررسی آثار جغرافی نگاران تا پایان سده هشتم، به این پرسش پاسخ دهد که دانش جغرافی نگاران از سرزمین بلاد السودان تا چه حد بوده است؟ آثار آنان تا چه حد در تصویرسازی و دانش افزایی مسلمانان از منطقه ناشناخته بلاد السودان تأثیر داشته و آنان از چه منابعی در گردآوری مطالب خود استفاده می کردند و این مطالب تا چه میزان بر مبنای اطلاعات امروزی صحت یا تناقض داشته است؟این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که این سرزمین به سبب شرایط آب وهوایی و ناشناخته بودن مسیرها و بومیان آنجا به نسبت سرزمین های شمالی، شرقی و غربی قاره آفریقا کمتر شناخته شده بود. با این همه، به مرور و با گسترش تجارت، سفر و حتی مهاجرتِ شماری از مسلمانان به این مناطق اطلاعات جغرافی نگاران نیز از منطقه زیرصحرا فزونی یافت.
۷۷۷۸.

بررسی جایگاه سیاسی و اجتماعی زنان در کشورهای عربی خلیج فارس در سال های 2002 تا 2020؛ مطالعه موردی بحرین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام سال سوم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۷) 147 - 167

کلیدواژه‌ها: آموزش اشتغال بحرین خلیج فارس زنان نظام سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۸ تعداد دانلود : ۲۷۴
حضور زنان در عرصه فعالیتهای سیاسی و اجتماعی کشورهای عربی بهدلیل نوع نگاه حاکمیت و  مواضع برخی جریانهای سیاسی و دینی، همواره یکی از مسائل و دغدغههای مورد بحث در سطح جامعه بوده است. در این میان، بحرین که از سال 2002  شاهد بروز تحولاتی در عرصه سیاسی بوده است، اقداماتی برای افزایش مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان انجام داده است. در این پژوهش با روش توصیفیتحلیلی و بهرهگیری از منابع کتابخانهای و اینترنتی دادههای تاریخی را ارزیابی و تجزیه و تحلیل  میکنیم. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که با وجود هنجارها و آداب و رسوم خاص جوامع عربی، ساختار سیاسی سنتی حکومت بحرین و روش سرکوبگرانه این کشور در برخورد با مخالفان سیاسی بهویژه در اعتراضات و تظاهرات سیاسی 14 فوریه 2011، حضور زنان در مناصب مهم سیاسی و اجتماعی در دهههای اخیر رشد چشمگیری داشته است. افزایش تعداد انجمنها، اتحادیهها و سازمانهای غیردولتی زنان و همچنین افزایش میزان حضور آنان در مناصب بالای سیاسی مانند وزارتخانه، سفارتخانه، نمایندگی مجلس، حاکی از تأثیرات مثبت اصلاحات سیاسی سال 2002 شیخ حمد بن عیسی آل خلیفه در ارتقای نقش و جایگاه سیاسی زنان بحرین در دهههای اخیر است.
۷۷۷۹.

ورود تنباکو از غرب به شبه قاره و ایران و بالاگرفتن بحث های طبی درباره آن (مروری بر رساله فواید تنباکو از حسام الدین ماچینی -اوایل قرن دوازدهم)

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۲ مرداد و شهریور ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۸۹) 39 - 62

کلیدواژه‌ها: تنباکو ایران رساله فواید تنباکو طب حسام الدین ماچینی استفاده از تنباکو دوره صفوی رساله طبی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۹ تعداد دانلود : ۳۴۲
علاوه بر تحقیقات تاریخی و ادبی محققان پیرامون زمان ورود تنباکو به ایران و شبه قاره هند، از نظر طبی نیز درباره آن، مباحثی مطرح شده و آثاری به رشته تحریر درآمده است. یکی از این آثار، رساله فواید تنباکو از حسام الدین ماچینی است که در دوره صفویه نوشته شده و دست کم سه نسخه از آن بر جای مانده است. نویسنده در نوشتار پیش رو، مروری بر رساله مذکور دارد. وی در راستای این هدف، نخست کلیاتی درباره رساله مطرح و نسخه های باقی مانده از آن را معرفی می نماید. سپس، محتوای رساله را مورد مداقه قرار داده و درنهایت، متن آن را ارائه می دهد.    
۷۷۸۰.

بررسی تطبیقی سوگواره های حسینی محتشم کاشانی و سید حیدر حلی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال ششم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۴ 7 - 30

کلیدواژه‌ها: امام حسین (ع) مرثیه سرایی محتشم کاشانی سید حیدر حلی ادبیات تطبیقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۵ تعداد دانلود : ۴۰۲
نهضت عاشورا از حماسی ترین رویدادهای تاریخی است که در ادبیات ملت های مختلف تأثیر بسیار عمیقی گذاشته است. شعر فارسی و عربی در قرون مختلف، این واقعه پر شور را از جنبه های گوناگون مورد بررسی قرار داده و درس های عبرت آموزی از آن به دست آورده است. اثرگذاری این رویداد مهم تاریخی بیشتر در مرثیه سرایی نمود یافته و شاعرانی با این رویکرد شهره آفاق شدند. محتشم کاشانی (996ق) و سید حیدر حلی (1304ق) دو تن از مشهورترین شاعران مرثیه سرا در ادبیات فارسی و عربی هستند که مشترکات فراوانی در به نظم کشیدن واقعه طف دارند. این مقاله در حوزه ادبیات تطبیقی، با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، موضوعات و دیدگاه های مشترک این دو شاعر را در موضوع سوگ نامه های حسینی با ذکر شواهد شعری بررسی کرده تا ویژگی ها و تمایزات هر یک را مشخص کند. آنچه از بررسی اشعار رثایی این دو شاعر به دست می آید حاکی از تعهد دینی، عاطفه سرشار و عشق به امام حسین(ع) است که با نشانه های شاخصی از هم متمایز می شوند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان