درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴٬۳۲۱ تا ۴٬۳۴۰ مورد از کل ۷۶٬۰۳۳ مورد.
۴۳۲۱.

طومار (3): تصحیح احادیث مقلوبه به مثابه آزمون در کشاکش نفی و اثبات

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۴ بهمن و اسفند ۱۴۰۲ شماره ۶ (پیاپی ۲۰۴) 153 - 161

کلیدواژه‌ها: قلب حدیث احادیث مقلوبه اختبار فقیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵ تعداد دانلود : ۶۶
قلب به معنای وارونه ساختن بخشی از سند یا متن حدیث با گونه های متنوع آن از جمله اسباب ضعف هماره مورد توجه دانشوران علم نقد الحدیث بوده است . احادیث آمیخته به قلب شایسته استناد نیستند و قلب عمدی حدیث سبب تضعیف راوی و از عوامل ترک احادیث او دانسته شده است. از جمله چالش های قلب حدیث مسئله مستثنیات آن هم چون بهره وری از قلب حدیث به مثابه شیوه ای برای اختبار محدّثان و فقیهان است . این مقاله به نقد و ارزیابی این مهم در تاریخ حدیث مسلمین پرداخته است .  
۴۳۲۲.

ارزیابی و نقد پنداره «ترور» در سیره پیامبر (ص)

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال ۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۸) 103 - 123

کلیدواژه‌ها: پیامبر اکرم (ص) سنت نبوی تروریسم تاریخ اسلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷ تعداد دانلود : ۸۳
از دیرباز اعم از عصر رسالت و غیر آن، موضوع مقابله با تروریسم مورد توجه بوده است؛ در این میان عده ای به صورت واقعی با آن مقابله کرده اند و عده ای وانمود به مقابله با آن می کردند. برخی با اهداف مغرضانه، برخی رفتارهایی از پیامبر اسلامJ را دستاویز قرار داده و آن حضرت را متهم به «ترور» کرده و با ایجاد این شبهه، درصدد ضربه زدن به جایگاه معنوی آن حضرت برآمده اند. نوشتار پیش روی با نگاه به این وقایع و بررسی و تحقیق در مورد علل و عوامل آن، در مقام پاسخ گویی و روشنگری در مورد شبهه مورد اشاره است. در سیره پیامبرJ مشاهده می گردد که آن حضرت، در مقام حاکم اسلامی در مورادی حکم کشتن افرادی را صادر فرموده اند که جرثومه های فساد و تباهی بوده و موجب گمراهی و ضلالت جامعه بشری می شدند و درصدد برافروختن آتش جنگ بودند. فرمان کُشتن این افراد، هیچ گاه به قصد دستیابی به هدف های سیاسی و یا برای ایجاد رعب و وحشت در بین مردم که از شاخصه های عملیات تروریستی است، نبود.
۴۳۲۳.

جایگاه تأویل در اصول فقه و نسبت آن با مبانی تفسیر متن

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه و اصول سال ۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ 92 - 69

کلیدواژه‌ها: علم اصول فهم متن تأویل تفسیر متن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶ تعداد دانلود : ۸۶
تأویل با فرا رفتن از دلالت ظاهری لفظ و رفتن به سوی معنای غیر ظاهر، از جمله شیوه های فهم متن می باشد. از آنجا که استفاده از این شیوه برای فهم ادله نقلی فقهی موثر به نظر می رسد و از طرفی در مباحث الفاظ علم اصول، قواعد شناخته شده ای همچون اصل ظهور وجود دارد که مانع رویکرد تأویل گرایانه می باشد؛ لذا ضروری است تا وضعیت تأویل در اصول فقه و نسبت آن با اصل ظهور و تفاوت آن با تفسیر ارزیابی شود. مسأله اصلی این تحقیق، شناسایی زمینه های تأویل گرایی در دانش اصول فقه می باشد، که تلاش درخور برخی اصولی ها در این خصوص ستودنی است؛ اگرچه این تلاش مغفول واقع شده است و این مقاله سعی بر شناسایی و معرفی آنها دارد. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی تنظیم شده است. لزوم عدم اکتفا به رابطه ذاتی لفظ و معنا، ضرورت احراز اراده جدی متکلم، جمع عرفی، لزوم انطباق احکام مستفاد از متن با حسن و قبح ذاتی اشیا، همگامی با مقاصد شارع، تفکیک بین مخاطب مستقیم و غیرمستقیم، امکان خروج از دلالت ظاهر در فرض احراز قرینه، برتری معنای عرفی بر معنای لغوی، مهم ترین یافته های این پژوهش است که همگی مبین ظرفیت تأویلی مباحث الفاظ علم اصول تا سرحد هرمنوتیک کلاسیک است که تأویل را به متن، تاریخ متن و قصد مؤلف پایبند می داند.
۴۳۲۴.

درباره زبان مانی

نویسنده: مترجم:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۴ مهر و آبان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۲۰۲) 105 - 114

کلیدواژه‌ها: مانی مانویت ارمانی مندایی سریانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۵ تعداد دانلود : ۱۱۴
اینکه زبان اصلی نوشته های مانی زبانِ ارمانی (آرامی) بوده امروز در نزد محققان امری مسلّم است، ولی این را محققان به مرور دریافته اند. نقطه عطف در تاریخ مطالعات مانوی در این موضوع دو مقاله ای است که ترجمه آنها در این گفتار آمده است. زبان مانی گویشی از گویش های زبان ارمانی بوده و مانویان نوشته های او را از این گویش به زبان های دیگر ترجمه کرده بوده اند. ولی آن گویش گویش شهر رُها (Edessa) نبوده است.
۴۳۲۵.

کاربست روایات سبب نزول در تفسیر روض الجنان و روح الجنان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۶ 197 - 220

کلیدواژه‌ها: اسباب النزول ابوالفتوح رازی فرهنگ عصر نزول قرآن کریم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳ تعداد دانلود : ۷۳
دانش اسباب النزول به مثابه یکی از ابزارهای فهم مضامین قرآن، تأثیر مهمی در سیر تطور نگارش کتب تفسیری داشته است. یکی از موضوعات مهمی که در بازخوانی انتقادی رویکردهای معاصر به اسباب النزول ضروری به نظر می رسد، ترسیم چگونگی اهتمام مفسران در میراث فرهنگی دانش تفسیراست. تفسیر «روض الجنان و روح الجنان» ابوالفتوح رازی یکی از کتب تفسیری شیعی قرن ششم با رویکرد کلامی- اجتهادی است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به نقش روایات سبب نزول و میزان تأثیر فضای فرهنگی آن دوره در فهم آیات قرآن کریم  پرداخته است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که عنایت و اهتمام ویژه ی ابوالفتوح رازی به روایات سبب نزول به گونه ای است که در نظر او این گونه روایات پیوند وثیقی با فرهنگ عصر نزول دارد؛ به گونه ای که برای فهم بهتر آیات قرآن کریم  به روایات بسیاری اعتماد کرده و از آن در ارزیابی محتوایی یا متنی مدد گرفته است، این تا جایی است که برخی روایات سبب نزول را نیز در فهم آیات ناکارآمد دانسته و معیارهایی را برای نقد روایات اتخاذ کرده است که نوشتار حاضر بیان کارکردها و معیارهای نقادانه ابوالفتوح رازی و میزان کمی هر یک از این کاربست ها را تشریح می کند.
۴۳۲۶.

اقتباس ها و امتصاص های قرآنی در ادعیه رضوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال ۱۱ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴۴ 148 - 176

کلیدواژه‌ها: ادعیه امام رضا (ع) الصحیفه الرضویه تحلیل محتوا بینامتنیت اقتباس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲ تعداد دانلود : ۶۷
کلام گهربار ائمه اطهار(ع) پس از قرآن کریم، گران قدرترین میراث دین مبین اسلام بوده که مبتنی بر آیات قرآن کریم صادر شده و تفسیری حقیقی و روشن از این کتاب آسمانی ارائه می دهد. به همین منظور، تحلیل و بررسی این مطلب که در کلام نورانی اهل بیت(ع) چه میزان آیات قرآنی کاربست داشته و چه نوع رابطه بینامتنی میان آن ها و آیات قرآنی برقرار است، یکی از مسائل پژوهشی مورد علاقه اندیشمندان حوزه علوم قرآن و حدیث است. در این مقاله به مطالعه مجموعه کامل ادعیه امام رضا(ع) پرداخته و تلاش شده در مرحله اول با استفاده از روش تحلیل محتوا، موضوعات اصلی این ادعیه و میزان و کیفیت بهره مندی از آیات قرآنی در آن ها نشان داده شود. در مرحله دوم با استفاده از روش بینامتنیّت به تحلیل انواع روابط بینامتنی موجود در متن ادعیه پرداخته و ضمن ارائه گزارشی دقیق از انواع این روابط، نمونه هایی از پیچیده ترین نوع روابط بینامتنی صورت گرفته میان این ادعیه و آیات قرآن در قالب نفی متوازی یا امتصاص را توضیح داده ایم. نتایج تحقیق نشان می دهد که در مجموعه 104 دعای صادر شده از امام رضا(ع)، 540 آیه قرآنی به صورت مستقیم و غیرمستقیم اقتباس شده که بخش عمده آن ها به صورت غیرمستقیم و با رابطه بینامتنی نفی متوازی یا امتصاص بوده که در واقع تلاشی برای تکمیل معنای متن حاضر به واسطه بهره مندی هوشمندانه از متن غایب و همچنین افزایش معنای متن غایب در پرتو توجه مضاعف به متن حاضر است. این مطلب نشان می دهد آن امام همام ضمن بیان نکات آموزشی و معرفتی در ادعیه، در پرتو تأکید مضاعف بر عناصری خاص، به تفسیر آیات قرآن و تبیین کاربرد صحیح آنها نیز اشاره کرده اند.
۴۳۲۷.

رقابت ایران و عربستان و تحولات مجموعه امنیتی خاورمیانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام سال ۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۷) 49 - 72

کلیدواژه‌ها: ایران خاورمیانه عربستان سعودی مجموعه امنیتی منطقه ای یازده سپتامبر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱ تعداد دانلود : ۱۲۳
مسائل امنیتی خاورمیانه با وقوع حوادث تروریستی 11 سپتامبر 2001 وارد فضای جدیدی شد که یکی از نمودهای آن را در برجسته شدن رقابت ایران و عربستان بر سر رهبری منطقه ای می توان دید. این رقابت، خود به پیچیدگی بیشتر مسائل امنیتی و وقوع بحران های جدید امنیتی منجر شد که نه تنها برای امنیت مردم منطقه، بلکه برای صلح و امنیت بین المللی نیز مهم است. با توجه به اهمیت موضوع، در این مقاله تأثیر رقابت ایران و عربستان به عنوان دو کشور مدعی رهبری در خاورمیانه را بر امنیت این منطقه پس از حوادث یازده سپتامبر در چارچوب نظریه مجموعه امنیتی منطقه ای بررسی می کنیم. پرسش اصلی این است که رقابت ایران و عربستان پس از حوادث یازده سپتامبر 2001 چه تأثیری بر تحولات مجموعه امنیتی خاورمیانه داشته است؟ در پاسخ به این پرسش، این فرضیه مطرح می شود که رقابت ایران و عربستان پس از حوادث یازده سپتامبر 2001 باعث افزایش ناامنی در خاورمیانه و افزایش مداخله قدرت های جهانی در منطقه شده است که نتیجه آن شکل گیری بحران های دامنه دار امنیتی و بی ثباتی بوده است. در گردآوری داده های پژوهش از منابع کتابخانه ای و اسنادی مرتبط با موضوع استفاده می کنیم و در تجزیه وتحلیل داده ها نیز با بهره گیری از روش تاریخی و مقایسه ای به توصیف و تحلیل تأثیر رقابت این دو کشور بر تحولات در مجموعه امنیتی خاورمیانه پس از حوادث یازده سپتامبر می پردازیم.
۴۳۲۸.

بررسی تطبیقی سیاست ایران و اسرائیل در قبال بحران اوکراین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام سال ۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۷) 169 - 196

کلیدواژه‌ها: ایران اسرائیل اوک‍رای‍ن روسیه واقع گرایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹ تعداد دانلود : ۸۸
جنگ روسیه و اوکراین (بحران اوکراین) از مهم ترین بحران های قرن جدید است که کشورهای مختلف سیاست خارجی متفاوتی را در قبال این بحران داشته اند. ایران و رژیم اسرائیل، به عنوان دو بازیگر تأثیرگذار در منطقه خاورمیانه و نظام بین الملل، سیاست خارجی متفاوتی را در قبال این بحران به کار گرفته اند. این پژوهش با استفاده از روش مقایسه ای و در قالب چارچوب نظری واقع گرایی، در پی پاسخ به این سؤال است که ایران و اسرائیل به عنوان دو قدرت منطقه ای خاورمیانه سیاست خود را در قبال بحران اوکراین چگونه تنظیم کرده اند؟ این مقاله استدلال می کند که ایران به عنوان یک بازیگر چالشگر نظام بین الملل، بحران اوکراین را بحرانی در راستای تغییرات در نظام بین الملل و شکل گیری یک نظام بین الملل جدید می بیند که موجب تحدید قدرت، قدرت های بزرگ از جمله ناتو و آمریکا و روسیه می شود. از سوی دیگر، اسرائیل  به دنبال حداقل حفظ ساختار موجود و تغییرنکردن موازنه قدرت است و از آن حمایت می کند، هرچند شاید شکست روسیه برای اسرائیل مطلوب باشد. براین اساس ایران و اسرائیل در حوزه های سیاسی، نظامی و امنیتی، انرژی و تجاری سیاست متفاوتی را در قبال بحران اتخاذ کرده اند.  
۴۳۲۹.

مبانی قرآنی اهداف جهاد تبیین در منظومه فکری امام خامنه ای

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال ۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۴ 227 - 257

کلیدواژه‌ها: قرآن مبانی قرآنی امام خامنه ای منظومه فکری جهاد تبیین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۹ تعداد دانلود : ۱۱۷
جهان اسلام، امروز گرفتار تهاجم همه جانبه ای از سوی دشمنان شده است. توطئه فراگیر با ابزارهای گوناگون علمی و تکنولوژیکی، علیه اسلام، ارزش های اسلامی و مسلمانان به خصوص جوانان صورت گرفته است. پیوسته این هجمه ها شدید تر و گسترده تر و پیچیده تر می شود. جهت مقابله با این تهاجم بی رحم، هوشمندانه و با بهره گیری از رهنمودهای وحیانی قرآن و با استفاده از ابزارهای کارآمد روز باید به دفاع بر خواست. مقام معظم رهبری (مدظله العالی) کارآمدترین ابزار مقابله با دشمنان را «جهاد تبیین» معرفی نموده و همگان را ملزم به کاربست آن کرده اند. تحقیق پیشرو، با رویکرد تحلیلی- توصیفی، مبانی قرآنیِ اهداف جهاد تبیین در منظومه فکری  امام خامنه ای (مدظله العالی) را مورد تحلیل و کنکاش قرار داده است. یافته ها حاکی از آن است که دشمنان اسلام، تمام ظرفیت ها و توانمندی ها خود را علیه اسلام، قرآن، ولایت، ارزش ها و منابع مادی و معنوی مسلمانان، تجهیز و به کار گرفته اند؛ تا بتوانند، نظام سلطه را در جامعه اسلامی حاکم سازند و با تحریف، خدعه و دروغ، حقایق را وارونه جلوه دهند. همچنین مشخص شد در جهت خنثی سازی، دفع و رفع اهداف دشمنان مهم ترین وسیله جهاد تبیین و شناخت مبانی قرآنی و اهداف آن است که از طریق نهادینه سازی مؤلفه های همچون: بصیرت و آگاهی بخشی، بیداری وجدان ها، ارائه الگوهای اصلی و حقیقی به جای الگوهای تقلبی و ناکارآمد، امیدبخشی، نهادینه نمودن سبک زندگی اسلامی، تقویت نمودن پایه های وحدت اسلامی و دوری از تفرقه، حفظ عزت ملی، تثبیت اخلاق و عقلانیت، جدال احسن، تبشیر و انذار، یادآوری نعمت ها، تکریم شخصیت ها به دست می آید.
۴۳۳۰.

ضعف اخلاق اجتماعی در فضای مجازی از منظر حساسیت اخلاقی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: مطالعات اخلاق کاربردی سال ۱۳ بهار ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۷۱) 65 - 88

کلیدواژه‌ها: اخلاق حساسیت اخلاقی ارتباطات مجازی اخلاق اجتماعی فضای مجازی روان شناسی اخلاق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۶ تعداد دانلود : ۹۸
روند فزاینده بدرفتاری ها همیشه اندیشمندان و سیاست گذاران جامعه را به تکاپو می اندازد تا قبل از این که جامعه در گرداب این بدرفتاری ها به نقطه غیرقابل بازگشتی برسد، تدابیری بیندیشند. امروزه در فضای مجازی، بیش از فضای فیزیکی شاهد بدرفتاری هستیم. نوشته حاضر در پی پاسخ به این سؤال است که چرا در فضای مجازی بیش از فضای فیزیکی شاهد رفتارهای غیراخلاقی با دیگران هستیم؟ موضوع پژوهش کنونی به بدرفتارهای ارتباطی (مانند هتاکی و نقض حریم خصوصی) محدود است و شامل آسیب های فردی (مانند اعتیاد به پورنوگرافی) نمی شود. برای پاسخ به سؤال مزبور از نظریه چهار مؤلفه ای جیمز رِست بهره گرفته شده است. فرضیه پژوهش آن است که ابزارهای ارتباطی کنونی ارتباط افراد را غیرمستقیم کرده و به این ترتیب، حساسیت اخلاقی آنها را کاهش داده است. این کاهش حساسیت، عامل بسیاری از بدرفتاری های اخلاقی در فضای مجازی است. برای حمایت از این فرضیه، شواهدی از مطالعات تجربی ارائه شده است.
۴۳۳۱.

ترجمه و نقد مقاله: صالح نبی و علی بن ابی طالب در منابع شیعی: مطالعه ای مقایسه ای خالد سنداوی گروه مطالعات چند رشته ای کالچ آکادمیک مکس استرن، عِمِق ییزراعیل، اسرائیل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۲۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴۷ 121 - 143

کلیدواژه‌ها: صالح پیامبر ناقه صالح علی بن ابی طالب امام ولایت وصیت اوصیاء

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷ تعداد دانلود : ۹۱
در این مقاله به مقایسه صالح پیامبر و ناقه اش با علی بن ابی طالب در پرتو منابع شیعیان از جمله قصص الانبیاء، احادیث، فقه و تفاسیر قرآن خواهیم پرداخت. در روایت شیعیان از فاصله زمانی زیاد و ترتیب رخ داد تاریخی بین آن دو چشم پوشی شده است، به دلیل تمایل راویان به بهبود وضعیت سابق علی و مزین کردن شخصیت او به پرهیزکاری، به عنوان فرد دارای بسیاری از صفات صالح پیامبر به تصویر کشیده شده است. بنابراین علی به گونه ای ترسیم می شود که در بسیاری از خصوصیات صالح پیامبر سهیم بوده و دقیقا همانند او از دودمانی مقدس می باشد. نویسندگان شیعه از ارتباط میان شخصیت آن دو استفاده کردند تا تردیدکنندگان را در به حق بودن امامت علی متقاعد کرده و نشان دهند که مرتبه ایشان کمتر از یک پیامبر نبوده و قدمت اعتقاد شیعی را به اثبات برسانند.
۴۳۳۲.

اصول اخلاقی حمایت از مدیران میانی در حکمرانی اسلامی با تأکید بر آیات قرآن کریم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۶ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۹) 95-118

کلیدواژه‌ها: اخلاق کاربردی اخلاق مدیریت اخلاق قرآنی تعامل خداوند با پیامبران اصول اخلاقی حکمرانی اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷ تعداد دانلود : ۴۰
حمایت و پشتیبانی از مدیران میانی، از جمله اصول و شگردهای مدیریت و بسیار اثرگذار در موفقیت مدیران است. حمایت و پشتیبانی مهم و مؤثر است، اما توجه به میزان و چگونگی آن نیز در خور اهمیت است. نگارنده با مطالعه قرآن کریم و با دقت در نوع حمایت خداوند از پیامبرانش، توانسته است اصول اخلاقی ارزنده ای را برای موضوع مورد نظر استخراج کند. در این پژوهش و به روش مطالعه کتابخانه ای، اهمیت، چگونگی و آثار حمایت از مدیران میانی از قرآن کریم و روایات تفسیری و دیدگاه مفسّران، اخذ و استخراج شده و مورد بررسی قرار گرفته است. الگوی قرآنی حمایت از پیامبران، مسبوق به برنامه ای دقیق در فرایند انتخاب بوده و حمایت از آنان در ضمن مراقبت و نظارت مستمر برای جلوگیری از لغزش و سپس پشتیبانی در برابر دوستان و دشمنان با اَشکال گوناگون به شکل واضح در تعامل خداوند با پیامبرانش تجلّی یافته است. بهره گیری از این الگوی قرآنی در تقویت روحیه مدیران میانی برای انجام درست مأموریت محوله و ترغیب کارگزاران به تبعیت از آنان اثر چشم گیری دارد و آنان را از اهمال یا لغزش باز داشته و شوق تلاش برای انجام مأموریت ها را نیز تقویت می کند.
۴۳۳۳.

بازخوانی تحلیلی و انتقادی ماده 639 ق.م.ا: «دیه قطع دست، بالاتر از مفصل مچ و آرنج»

نویسنده:
منبع: فقه جزای تطبیقی دوره سوم زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ 83 - 92

کلیدواژه‌ها: دیه ارش قطع دست مفصل مچ آرنج

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸ تعداد دانلود : ۴۹
ماده 639 ق.م.ا به پیروی از دیدگاه مشهور فقیهان امامیه، در قطع دست از ساعد یا بازو (و با همین ملاک در قطع پا از ساق یا ران)، افزون بر نصف دیه کامل، در مقدار زائد، ارش را نیز ثابت دانسته است، البته با بررسی مکتوبات فقهی، مشخص می شود که دو دیدگاه دیگر در فرض مسأله قابل شناسایی است. جستار حاضر در پژوهشی بنیادی و با اتخاذ روش توصیفی تحلیلی، به بررسی دیدگاه های موجود پرداخته و دیدگاه مشهور را دارای ضعف و اشکال یافته است؛ در مقابل دیدگاه دیگری نیز در مسأله وجود دارد که توانسته است برخی از متأخران و نیز شمار قابل توجهی از معاصران را با خود همراه نماید. این دیدگاه معتقد است که در فرض مسأله، صرفاً نصف دیه کامل بر ذمه جانی قرار گرفته و دیگر ارشی به بزه دیده تعلق نخواهد گرفت. از نظر نویسندگان نوشتار حاضر، این دیدگاه به دلیل مستندبودن به ادله موجه، می تواند مبنای عمل قانونگذار قرار گیرد. رهاورد پژوهش حاضر همسو با نظریه مزبور حکایت از این دارد که استناد به اطلاق لفظ ید و همچنین اطلاق و شمول لفظ «رِجل» می تواند دیدگاه فوق را تقویت نماید، لذا می توان گفت دست اسمی است برای تمام عضو و پا نیز اسمی است برای تمام عضو و متفاهم عرفی نیز چنین است که به هرکدام از این اعضا دست و یا پا می گویند، لذا صرف ثبوت دیه کفایت کرده و تعیین ارش چندان موجه به نظر نمی رسد.
۴۳۳۴.

جایگاه ابزارهای نوین در علم قاضی در امور کیفری با رویکردی به فقه جزا

نویسنده:
منبع: فقه جزای تطبیقی دوره سوم اسفند ۱۴۰۲ شماره ویژه حقوق جزا 431 - 444

کلیدواژه‌ها: علم قاضی ابزارهای نوین کارشناسی و پزشک قانونی داده های آزمایشگاهی دلایل الکترونیک امور کیفری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶ تعداد دانلود : ۶۲
یکی از ادله اثبات دعوای کیفری علم قاضی است. در امور کیفری دلایل از قبل آماده نمی باشند و بعد از واقعه مجرمانه ادله جمع آوری می شود که این ویژگی سبب شده نقش قاضی در امور کیفری، مهم و تأثیرگذار باشد. علم قاضی وابسته به ابزارهای مختلفی، ازجمله ابزارهای نوین است. در این مقاله تلاش شده به بررسی آن از منظر فقه و حقوق کیفری پرداخته شود. مقاله حاضر توصیفی تحلیلی بوده و با استفاده از روش کتابخانه ای به بررسی موضوع مورد اشاره پرداخته است. یافته ها بر این امر دلالت دارد که هم از نظر فقهی و هم از نظر حقوقی، ابزارهای نوین از قبیل نظریه پزشک قانونی، داده های آزمایشگاهی و دلایل الکترونیک در قالب نظریه کارشناسی به عنوان اماره قضایی نقش مهمی در علم قاضی دارد. ابزارهای نوین وسیله علم آور مناسبی برای قاضی است و با کمک ابزارهای نوین، قاضی می تواند به نتایج مهمی دست یابد و سبب علم قاضی شود و یا دست کم ظنی معقول و متعارف را ایجاد کند و قناعت وجدانی قاضی را فراهم نماید. باتوجه به پویایی فقه اسلام، در مواردی همانند امارات قضایی که در ادله اثبات دعوی طریقت دارد، می توان از یافته های متقن هر عصری به تناسب موضوع و حکم استفاده کرد که ازجمله این یافته ها ابزارهای نوین است. در هنگام بروز تعارض ابزارهای نوین با امارات قانونی و یا سایر ادله اقناعی، این ابزارهای نوین است که به دلیل کاشفیت بیشتر بر امارات قانونی و به دلیل اطمینان آوربودن بر سایر ادله اقناعی مقدم می گردد.
۴۳۳۵.

واکاوی تعهّد به درستکاری در حقوق قراردادهای نوردیک و نظام حقوق اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه و حقوق اسلامی سال ۱۵ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۳ 289 - 322

کلیدواژه‌ها: حقوق نوردیک تعهد به درستکاری حسن نیت غش تلاقی رکبان صداقت منع اکل باطل مال

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲ تعداد دانلود : ۵۹
به طور متعارف، نصوص قانونی و شروط ضمن عقد، عامل تعیین کننده نحوه رفتار متعاقدین در روابط قراردادی هستند؛ با این حال، در دهه های اخیر، علمای حقوق در خصوص امکان به کارگیری اصول و هنجارهای نانوشته به منظور تغییر روابط قراردادی، بحث کرده اند. یکی ازمصادیق بارز این اصول، تعهّد به درستکاری است. تعهّد مذکور یک اصل اخلاقی - قانونی نانوشته بوده و عبارت است از وظیفه متعاهدین که برمبنای آن به طور منطقی، منافع و انتظارات یکدیگر را در نظر بگیرند بدون این که به طرز نامعقول، منافع خود را به مخاطره اندازند. این در اصل، یک ایده حقوق رومی و یک قاعده کلّی است که درحوزه های قراردادی متعدّد، نظیر قراردادهای کار، عقود امانی، قراردادهای تجارت الکترونیک و قراردادهای همکاری تجاری اِعمال می شود. پژوهش حاضر درصدد است با روش توصیفی - تحلیلی و بهره گیری از منابع کتابخانه ای، مفهوم تعهّد به درستکاری را درکشورهای تابع حقوق نوردیک (اسکاندیناوی یا کشورهای شمال اروپا شامل فنلاند، سوئد، نروژ و دانمارک) و نظام حقوق اسلامی، مورد تدقیق قرار دهد. تعهّد به درستکاری در فقه امامیه که مبنای قوانین ایران است به عنوان یک اصل مستقلّ و منبع ایجاد تعهّد، شناسایی نشده است لیکن می توان از اصول کلّی عرف و انسان مداری  در حقوق، مفهوم تعهّد مذکور، نتایج و تکالیف ناشی از آن را ازخلال مباحث تدلیس، غشّ، نجش، تلقّی رکبان و ... استنباط کرد.
۴۳۳۶.

بررسی مفاهیم عرفانی در دیوان املای بخارایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۹ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۷۸ 147 - 170

کلیدواژه‌ها: دیوان غزلیات مفاهیم عرفانی املای بخارایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳ تعداد دانلود : ۴۴
املای بخارایی از شاعران عارف مسلک منطقه ورارود آسیای مرکزی است که سیروسلوک عارفانه را در خدمت پیران خویش طی نموده و به مقامات یقین نائل آمده است. غزلیاتش مشحون از اصطلاحات و رموز عرفانی است. هدف از انجام این مقاله بررسی مفاهیم عرفانی در دیوان املای بخارایی است که به شیوه کتابخانه ای و به روش توصیفی تحلیلی صورت گرفته است. تحلیل محتوایی غزلیات وی نشان می دهد که وی در سیروسلوک عارفانه، عشق، تقابل عقل و عشق و برتری عشق بر عقل، ستیز با زاهدنماها ، رندنوازی، گرایش به جبر و پارسایی تحت تأثیر عارفان بزرگی چون حافظ و مولاناست و بسیاری از غزلیات خود را به تبعیت از آن ها سروده است. املا برای بیان تجربیات خود در حوزه عرفان و تصوف از الفاظ، اصطلاحات و عبارات رمزگونه و نمادین عرفانی چون ساقی، زلف، آب حیات، خرابات، می، میکده و ... بهره برده است .
۴۳۳۷.

مقایسه ماهیت و محدوده عقل در فهم دین از نظر ملاامین و علامه طباطبایی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: آیین حکمت سال ۱۵ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۶ 90 - 111

کلیدواژه‌ها: عقل اخباریون حکمت متعالیه ملاامین استرآبادی علامه طباطبایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷ تعداد دانلود : ۲۸
از نظر هر مسلمانی، عمل صالح مبتنی بر علم به دین بوده و هر علمی نیازمند ابزار فهم است. ماهیت و محدوده قدرت عقل به عنوان مهم ترین ابزار فهم در انسان، از دیرزمان محل بحث و گفت وگو بوده است. در جهان اسلام از زمان ترجمه فلسفه و منطق یونانی و تألیف اولین کتب فلسفی و منطقی، این بحث محور منازعات نص گرایان، متکلمین و فلاسفه بوده است. در میان شیعیان، این منازعه با نوشتن کتاب "فوائدالمدنیه" ملاامین استرآبادی بالا گرفت و اصولیون را نیز وارد بحث کرد. در میان فلاسفه نیز ملاصدرا با ادعای تطبیق حکمت و شریعت، نظام حکمت متعالیه را ارائه داد. هدف ما بررسی انتقادات به ملاامین براساس حکمت متعالیه بر طبق نظریات علامه طباطبایی1 است. روح نص گرایی امروز در برخی تفکرات به شدت جریان دارد و ازاین رو نقد مبانی این جریان بسیار حائز اهمیت است.روش ما ابتدا تحلیل مفهوم عقل براساس دو مؤلفه ماهیت و محدوده قدرت آن در فهم دین و سپس نقد درونی و بیرونی آن است. در نقد درونی می توان گفت: اولاً عدم استفاده از عقل و منطق با رفتار علمی خود آنها که براساس این دو است ناسازگار است. ثانیاً خود آیات و روایات که منبع معرفت از دیدگاه ملاامین هستند، ما را به استفاده از عقل ترغیب نموده اند. ثالثاً قدح عقل در روایات ناظر به روش تمثیل فقهی است نه عقل استدلالی. در نقد بیرونی می توان گفت اختلاف در بین فلاسفه نمی تواند دلیل نادرستی استفاده از عقل باشد؛ زیرا اختلاف در فقه نیز همین لازمه را خواهد داشت. حکمت متعالیه در تعیین جایگاه عقل جانب اعتدال را رعایت کرده، اما ملاامین آن را از جایگاهی که در آیات و روایات دارد پایین تر آورده است.
۴۳۳۸.

بررسی تطبیقی معیار صدق گزاره های اولی از دیدگاه علامه مصباح یزدی و آیت الله عابدی شاهرودی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: آیین حکمت سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵۷ 82 - 107

کلیدواژه‌ها: مبناگرایی اولیات معیار صدق ارجاع معرفتی مصباح یزدی عابدی شاهرودی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷ تعداد دانلود : ۳۰
در رویکرد مبناگرایی برای توجیه معرفتی، اولیّات گزاره های ضروری اند که پایه و اساس گزاره های دیگر قرار می گیرند. اشکالی درباره ضرورت صدق اولیات مطرح شده است. همین امر موجب توجه فیلسوفان مسلمان از جمله علامه مصباح یزدی و آیت الله عابدی شاهرودی به مسئله تبیین ضرورت صدق این گزاره هاست. این نوشتار در تلاش است با مقایسه تطبیقی نظرات این دو اندیشمند، تبیین رویکرد و بیان اشتراکات و تفاوت های دو نظریه، به این سؤال پاسخ دهد که کدام یک از دو روش اتقان بیشتری داشته و کارآمدی لازم برای توجیه ضرورت صدق اولیات را دارند؟ روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی بوده، از منابع کتابخانه ای بهره خواهد برد. با بررسی نظریات این نتیجه قابل طرح است که روش علامه مصباح با ابتنا بر علم حضوری است. اگرچه تکیه بر اتقان شهود و علم حضوری می تواند راهکاری مناسب برای تبیین مطابقت با واقع باشد، چالش هایی نیز دارد. درمقابل نظریه آیت الله عابدی شاهرودی از راه تحلیل ساختار شناخت به ضروری بودن این قضایا برای شناخت می رسد. ضمن اینکه شباهت هایی مثل توجه به علم حضوری در هر دو نظریه وجود دارد، اشکالاتی به نظریه علامه مصباح قابل طرح است که به نظریه استاد عابدی شاهرودی وارد نیست.
۴۳۳۹.

تدوین مدل علّی راهبردهای یادگیری بر پایه ادراک از سبک های فرزندپروری و سبک های تفکر با واسطه گری جهت گیری های مذهبی دانشجویان دختر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و پژوهش های تربیتی سال ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۹) 83-106

کلیدواژه‌ها: سبک فرزندپروری سبک تفکر جهت گیری مذهبی راهبردهای یادگیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۳ تعداد دانلود : ۱۳۴
پژوهش حاضر با هدف تبیین نقش واسطه ای جهت گیری های مذهبی در رابطه ادراک از سبک های فرزندپروری و سبک های تفکر با راهبردهای یادگیری صورت پذیرفت. روش پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی است و جامعه آماری شامل تمام دانشجویان دختر مقطع کارشناسی دانشگاه فردوسی مشهد بوده است که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای تعداد 250 دانشجو انتخاب شدند و پرسش نامه سبک های فرزندپروری بامریند (1967)، جهت گیری مذهبی آلپورت و فیگن (1963)، سبک های تفکر استرنبرگ و واگنر (1992) و پرسش نامه راهبردهای یادگیری خودتنظیمی پینتریچ و دیگروت (1990) را تکمیل کردند. نتایج نشان داد که از بین سبک های تفکر سبک تفکر قضایی و سبک تفکر درونی، و از بین سبک های فرزندپروری سبک فرزندپروری مقتدرانه دارای اثر مثبت و معناداری بر راهبردهای یادگیری بودند. سبک تفکر سلسله مراتبی دارای اثر منفی و معنادار بر مذهب بیرونی، و سبک تفکر بیرونی دارای اثر مثبت و معنادار بر مذهب درونی بودند. سبک فرزندپروری سهل گیرانه اثر مثبت و معناداری بر مذهب بیرونی داشت. همچنین مذهب درونی دارای اثر مثبت و معناداری بر راهبردهای یادگیری بود. نتایج غیرمستقیم مسیرها نشان داد که سبک تفکر بیرونی با واسطه گری مذهب درونی می تواند بر میزان راهبردهای یادگیری دانشجویان بیفزاید.
۴۳۴۰.

واکاوی تحلیلی _ انتقادی داده های راوی شناسانه مدخل محمد بن عیسی بن عبید در فهرست شیخ طوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال ۲۰ بهار ۱۴۰۲ شماره ۷۸ «ویژه پژوهش های حدیثی» ۶۰-۳۵

کلیدواژه‌ها: محمد بن عیسی بن عبید شیخ طوسی فهرست ضعیف استثنای صدوق غالیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۹ تعداد دانلود : ۱۲۶
ابوجعفر محمد بن عیسی بن عُبید عُبَیدی، از راویان فعال در عرصه انتقال تراث حدیثی امامیه و پر روایت در منابع حدیثی شیعه است. بیشتر روایات وی، موضوعات فقهی شیعه را دربرگرفته است. به گاه کاوش در مدخل محمد بن عیسی با صراحت گویی نسبت به تضعیف او توسط شیخ طوسی روبرو هستیم. هیچ یک از دانشیان رجال در بازه های زمانی گوناگون و حوزه های متنوع جغرافیایی (بغداد، کش، بصره، نیشابور)، شیخ را در این دیدگاه همراهی نمی کنند. دیدگاه شیخ طوسی نسبت به شخصیت روایی محمد بن عیسی موجب پیدایش نگرش های متعدد از سوی فقیهان شیعه پیرامون پذیرش یا نپذیرفتن روایات نقل شده از محمد بن عیسی در فرایند استنباط احکام شرعی شده است. از این رو بازخوانی تحلیلی_ انتقادی دیدگاه شیخ طوسی در این پژوهه اهمیت چندانی می یابد. دستاورد مقاله حاضر این است که با توجه به قرینه ها و شواهد مختلف می توان در درستی داده های راوی شناختی راه یافته به مدخل محمد بن عیسی بن عبید در کتاب فهرست تردید کرد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان