درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴٬۰۰۱ تا ۴٬۰۲۰ مورد از کل ۲۸٬۲۶۹ مورد.
۴۰۰۱.

قبله یابی بر اساس نجوم عامیانه در اندلس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰۳ 94 - 71

کلیدواژه‌ها: قبله یابی اندلس نجوم کعبه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۲ تعداد دانلود : ۶۰۹
جایگاه و اهمیت قبله در فرایض شرعی مسلمانان موجب شده تا قبله یابی در کانون توجه دانشمندان مسلمان قرار گیرد. با ورود مسلمانان به اندلس در سال 93ق که از نخستین پیامدهای آن ساخت اولین مسجد در این شبه جزیره بود، قبله یابی در این سرزمین مورد توجه قرار گرفت. تا نیمه دوم قرن 3ق که هنوز روش های ریاضیاتی و ابزارهای قبله یابی رواج نداشت، قبله یابی از آگاهی های نجومی عامیانه اعراب پیش از اسلام اثر پذیرفته و برپایه مشاهدات طلوع و غروب نجومی تعیین می شد. چگونگی قبله یابی منجمان و فقهای اندلس تا پیش از به کار بردن روش های ریاضیاتی موضوع این پژوهش است. نویسندگان با تمرکز بر بناهای کهن اندلس و با تأکید بر متون کهن و نیز بازگفت و تبیین برخی از تحقیقات اخیر اروپایی، به بحث درباره شیوه های مختلف قبله یابی در اندلس پرداخته اند. یافته ها نشان می دهد که در نخستین روش های قبله یابی در اندلس اختلاف نظر وجود داشته و قبله یابی حاصل از آن ها در مقایسه با تعیین قبله از طریق روش های ریاضیاتی که بعدها از سوی منجمان به کار گرفته می شد، نتایج دقیقی نداشته است.
۴۰۰۲.

ایران گرایی در تاریخ نگاری محلی عصر ناصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 311 - 340

کلیدواژه‌ها: قاجاریه تاریخ نگاری محلی ایران گرایی مرزهای تاریخی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸۵ تعداد دانلود : ۶۹۴
در عصر ناصری، با طرح دربار و با هدف ثبت قلمرو جغرافیایی ایران، شمار زیادی تاریخ محلی نوشته شد. این آثار در نگاه نخست، تداوم گفتمان سنت تاریخ نگاری محلی و بازتاب هویت های بومی مناطق مختلف جغرافیایی ایران هستند، اما با نگاه عمیق تر به فرایند تکوین این طرح بزرگ، باید آن را کوششی آگاهانه و توأم با حس وطن دوستی از سوی درباریان و نخبگان فرهنگی برای ثبت و تحدید قلمرو سیاسی عصر قاجار در ذیل «ایران»، به عنوان وطن تحلیل کرد. پژوهش حاضر با روش تاریخی و رویکرد توصیفی - تحلیلی، با تکیه بر منابع و پژوهش های تاریخی به این پرسش ها پاسخ داده است که چه عواملی در دوره ناصری سبب نگارش تاریخ های محلی با رویکرد ایران گرایانه شد؟ و چه اشخاص و نهادهایی و با کدام رویکرد، در تدوین تاریخ های محلی ایران گرایانه نقش داشتند؟ یافته های این تحقیق نشان می دهد که سه فرایند تاریخی نهضت بازگشت ادبی، تحولات علمی جدید و سیاست تمرکزگرایی دولت قاجاریه سبب توجه و بازنگری دربار و نخبگان، درباره تصور ایران به عنوان وطن ایرانیان گردید. این تحولات سبب نگارش تاریخ های محلی با تمرکز بر ثبت حدود و ثغور جغرافیایی ایران شد.
۴۰۰۳.

تحلیلی بر نقش رقابت های درباری، در برآمدن و افول فتحعلیخان داغستانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۵ 177 - 199

کلیدواژه‌ها: اعتمادالدوله فتحعلیخان داغستانی صفویه لطفعلیخان داغستانی شاه سلطان حسین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۲ تعداد دانلود : ۵۹۲
در اواخر حکومت صفویان به دلیل ضعف پادشاهان این سلسله رقابت ها برای کسب مقامات مختلف بالا گرفت. دراین بین مهم ترین منصبی که افراد درصدد کسب آن بودند مقام اعتمادالدوله بود که بعد از شاه نفر دوم محسوب می شد. فتحعلیخان داغستانی در زمان شاه سلطان حسین توانست این منصب را به دست بیاورد. او از قوم لزگی و سنی مذهب بود. رسیدن او به چنین مقام مهمی در حکومت شیعی صفویان نشان از آن دارد که وی به خوبی با راهکارهای رسیدن به قدرت در حکومت صفویان آشنا بوده است. عاملی که سبب ترقی او شد کسب مقام قوللرآغاسی (منصبی نظامی مختص غلامان) بود. صاحب این منصب می توانست با ابراز لیاقت و یا به هر نحو دیگری که دل شاه را به دست بیاورد، هم صاحب نفوذ سیاسی و هم صاحب ثروت شود. نمونه برجسته این مورد الله وردیخان و پسرش امامقلی خان در دوران شاه عباس اول می باشند. فتحعلیخان داغستانی نیز از طریق این مقام به مقام بالاتر (اعتمادالدوله) رسید. فتحعلیخان را می توان آخرین فرد تقریباً کاردان دربار صفویان دانست. با این روی سیاست های وی با مخالفت و دشمنی گروه های دیگر (بخصوص ترکان و تاجیکان) مواجه شد که درنهایت منجر به کودتایی از سوی دشمنان علیه وی شد. این پژوهش باهدف بررسی و تبیین رقابت های درباری و نقش این رقابت ها در صعود و سقوط فتحعلیخان داغستانی در زمان شاه سلطان حسین، به انجام رسیده است. روش تحقیق در این پژوهش، تاریخی- تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به روش کتابخانه ای انجام شده است.
۴۰۰۴.

کلیمیان دوره قاجار؛ یک بررسی اجتماعی-اقتصادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 155-176

کلیدواژه‌ها: قاجارها کلیمیان آلیانس قدرتهای اروپایی فعالیتهای مسیونری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۰ تعداد دانلود : ۸۱۹
در اواخر سده هجدهم و اوایل سده نوزدهم، هنگامی که دولت ایران برای توسعه کشور به قدرتهای اروپایی روی آورد، نفوذ این قدرتها در ایران بیش از پیش فزونی گرفت. یکی از شیوه های معروف این قدرتها برای گسترش نفوذ، حمایت از اقلیت های مذهبی و گسترش فعالیت های میسیونری بود. در حالی که دولت در روابط گسترده با قدرتهای اروپایی، برنامه های اصلاحی نوین و غرب گرایانه ای در پیش گرفته بود، کلیمیان ایران نیز با درک شرایط بین المللی و اوضاع داخلی، گام های مؤثری در جهت تحول حیات اجتماعی و اقتصادی خود برداشتند. حکومت قاجار نیز زیر فشار قدرتهای اروپایی و نهادهای بین المللی هوادار یهودی ها، با تحولات مهمی در زندگی کلیمیان ایران موافقت کرد. این مقاله در پی بررسی این پرسش است که در سال های 1264 تا 1324ق چگونه شرایط زندگی اجتماعی و اقتصادی کلیمیان ایران متحول شد. فرضیه مقاله این است که کلیمیان با کمک نهادهای بین المللی هوادار یهودیها و کشورهای قدرتمند اروپایی، حکومت قاجار را ترغیب کردند تا فرصتهای بیشتری در جهت بهبود حیات اجتماعی و اقتصادی شان در زمینه های مختلف واگذارد.
۴۰۰۵.

اسطوره و سیاست:کهن الگوهای رفتاری در ایران باستان و تداوم آن در حوزه قدرت و سیاست(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال هجدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۶ 239-267

کلیدواژه‌ها: اسطوره سیاست کهن الگو قدرت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۳۶ تعداد دانلود : ۶۳۵
اسطوره در جهان همواره با حوزه قدرت و هویت رابطه تنگاتنگی داشته است. نقش آن نیز در ایران مستثنی از این وضعیت نیست، چراکه تاریخ جغرافیای ایران همواره زایشگر اساطیر گوناگون بوده است. امرسیاسی و سیاست نیز در پیوند با این وضعیت قرار داشته و هیچ گاه به دوراز اسطوره گرایی قرار نبوده است. اساطیر موجب تداوم و بازتولید رفتاری بویژه از طریق کهن الگوهای جمعی اند، این کهن الگوها در طول تاریخ تداوم داشته و در حافظه تاریخی و ناهشیار جمعی باقی مانده اند. متون کهنی چون اوستا متأثر از اسطوره و تولیدگر اسطوره های نو به اشکال مختلف در زندگی و قدرت می باشد. بطور نمونه؛ کهن الگوهای قهرمان، پیرفرزانه، آنیما و آنیموس و امثالهم بر امرسیاسی در ادوار تاریخی مختلف ایران اثر گذاشته و در تحولات آن نقش داشتند. بر همین روال امروزه نیز سیاست و هویت اثرپذیری زیادی از اسطوره گرایی دارد، که از طریق حافظه جمعی جریان دارد. به نظر می رسد این وضعیت در ایران با شدت بیشتری همراه است.
۴۰۰۶.

جایگاه امپراتوری طرابوزان و امیرنشین قرامان در روابط آق قویونلوها و عثمانی در زمان حسن بیگ آق قویونلو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۷) 57-70

کلیدواژه‌ها: اوزون حسن آق قویونلو عثمانی مناسبات آناتولی ترابوزان قرامان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۱ تعداد دانلود : ۸۸۷
دو امپراتوری طرابوزان و امیر نشین قرامان، در منطقه آناتولی، به لحاظ سیاسی و اقتصادی تأثیر بسزایی در مناسبات و سیاست خارجی حکومت های آق قویونلو و عثمانی داشتند. سیاست توسعه طلبی ارضی و دستیابی به شاه راه های تجارتی مناطق آناتولی، تضاد منافع راهبردی دو حکومت آق قویونلو و عثمانی را آشکار ساخت که سرانجام منجر به پدید آمدن مناسبات خصمانه میان دو طرف شد. سؤال اصلی این پژوهش این است که امپراتوری طرابوزان و امیر نشین قرامان چه نقشی در روابط آق قویونلوها و عثمانی در دوره حسن بیگ آق قویونلو داشتند؟ یافته های این پژوهش، با رویکردی توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر منابع تاریخ نگاری ایرانی و عثمانی، نشان می دهد حسن بیگ برای پیشبرد مقاصد خود در آناتولی و مقابله با سلطان عثمانی، سیاست اتحاد با امیرنشین های محلی آناتولی را برگزید. اما درگیری آق قویونلوها با دیگر دول همجوار و ضعف قدرت نظامی آن دو حکومت محلی، در نهایت به شکست حسن بیگ و الحاق قلمرو طرابوزان و قرامان به حکومت عثمانی منجر گردید.
۴۰۰۷.

تبعید پارسادان گُرگی جانیدزه در شوشتر؛ قسمتی از زندگی نامه یک مقام رسمی گرجی در خدمت صفویان

نویسنده: مترجم:
منبع: مطالعات تاریخ ایران و اسلام سال اول زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳ 85-110

کلیدواژه‌ها: پارسادان گُرگی جانیدزه شهر گوری گرجستان صفویان ترجمه شوشتر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۷ تعداد دانلود : ۳۹۴
تاریخ صفویان (1736-1501م/ 1135-907 ه .ق) شاهد حضور نیروی های نظامی ترک تباران قزلباش در کنار دیوان سالاران تاجیک و بعدها نیروی سومی (که شامل گرجی ها، ارامنه، چرکس ها) بوده که پس از قدرت یابی شاه عباس اول (1629-1587 م/1038-996 ه .ق)، قدرتشان افزایش یافته و در دوره شاه صفی (1643-1629 م/ 1052-1038 ه .ق) بیشتر مناصب مهم، در اختیارشان بوده است. پارسادان گُرگی جانیدزه از اهالی شهر گوری در گرجستان، یکی از همین نیروها محسوب می شده که در خدمت صفویان بوده و مناصب نایب داروغه اصفهان و ایشیک آقاسی دربار صفوی را برعهده داشته است. گُرگی جانیدزه ازجمله گرجی تباران اهل فرهنگ و دانش بوده که لغت نامه چندزبانه فارسی عربی گرجی را نگاشته و ترجمه کتاب «جامع عباسی» را بر عهده داشته و در ترجمه کتاب شاهنامه فردوسی به گرجی نقش مؤثری داشته است. او همچنین کتاب تاریخ گرجستان را نیز تألیف کرده است. در این پژوهش، هیروتاکه مائدا به دنبال یافتن این مسئله است که پارسادان گُرگی جانیدزه در دوران زندگی خود چه تأثیرات فرهنگی و سیاسی در ایران و گرجستان داشته است؟
۴۰۰۸.

شکل گیری مدارس نوین در کرمانشاه

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ ایران و اسلام سال اول زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳ 111-132

کلیدواژه‌ها: آموزش سنتی مدارس جدید آموزش نوین کرمانشاه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۰ تعداد دانلود : ۴۲۲
یکی از تحولات مهم کرمانشاه در دوره قاجاریه، آموزش وپرورش و پیدایش و گسترش مدارس نوین بود که تحت تأثیر الگوها، مجاری و مؤلفه های مختلف منطقه ای ازجمله متأثر از موقعیت اقتصادی، فرهنگی و ارتباطی خاص منطقه و فرا منطقه ای ازجمله بازتابی از تغییرات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کل جامعه ایران در برخورد با عناصر فرهنگی و تمدن مغرب زمین به وقوع پیوست. جریانی که پس از استقرار و گسترش نسبی، افزون بر تحول نظام آموزشی با سازوکارها و رویکردهای نوین خود، در رشد فکری و علمی و عملی، در نسل جوان و سایر گروه های اجتماعی در جامعه آن روزهای کرمانشاه نقش سازنده ای داشته است. مقاله حاضر به صورت توصیفی و تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی، جریان پیدایش و استقرار نظام نوین آموزشی در کرمانشاه به عنوان پیشینه فرهنگی و معارف منطقه ، در راستای مطالعه و بازکاوی نخستین تجربیات بانیان و پیشگامان در برنامه ریزی آموزشی را مورد بررسی و پژوهش قرارمی دهد.
۴۰۰۹.

واکاوی دلالت های تاریخی خطبه ام الخیر در دفاع از ولایت امیرمؤمنان(ع)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیستم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۸۰) 119 - 138

کلیدواژه‌ها: ام الخیر بنت الحریش جنگ صفین معاویه تاریخ زنان خطابه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۳ تعداد دانلود : ۴۷۷
بررسی نقش آفرینی های بانوان در عرصه های مختلف سیاسی و اجتماعی صدر اسلام، یکی از ضرورت های پژوهش برای فهم زوایای پنهان رویدادهای این مقطع مهم تاریخی است. مقاله حاضر که ویژه بررسی یکی از بانوان باورمند علوی به نام ام الخیر بنت الحریش بن سراقه است با روش وصفی تحلیلی می کوشد، خطبه این بانو را در جنگ صفین از نظر روش و مضمون مورد توجه و تأمل قرار دهد. بر اساس یافته های این پژوهش، ام الخیر با بهره گیری از آیات قرآن به وصف معاویه و جبهه مقابل امیرالمؤمنین علی(ع) پرداخته است و ضمن نکوهش دنیامداری و غفلت، آنها را از مخالفت با فرامین الهی و پیروی از هوای نفس بر حذر داشته است. دیگر محورهای سخنان او به آیات دال بر ابتلا و آزمون الهی، صبرمداری، توحیدمداری، برجسته ساختن ابعاد هدایت الهی و سرانجام استناد به دلایل نقلی و عقلی برتری امیرمؤمنان حضرت علی(ع) اختصاص یافته است
۴۰۱۰.

سیمای ایران در دوره های هلنیستی و اشکانی از نگاه یونان و روم : تثبیتِ دریافت ها و برساخت های غرب از شرق

نویسنده:
منبع: پژوهش در تاریخ سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۵ و ۲۶ 1 - 18

کلیدواژه‌ها: تصویر ایران تاریخ ذهنیت هخامنشی مآبی آگوستوس سلوکیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۷ تعداد دانلود : ۷۳۰
با سقوطِ هخامنشیان، واجدان و وارثان فرهنگِ یونانی به قدرت رسیدند. با این حال بیش از آنکه شاهد جایگزینی آنتی تز هلنیستی به جای تز هخامنشی باشیم، با یک سنتز شرقی – غربی روبروییم. در این مقاله به مفهومی بسیار تازه بنیاد در بسترِ دوره پسااسکندری با عنوان Persianism یا هخامنشی مآبی پرداخته می شود. استبداد بی رحمانه شرقی، تجمل افسانه ای، زن صفتی و لذت های جنسی مفرط با بهره گیری از زنان بی شمار، تکرارِ کلیشه های کهنه ای است که در تصویر ارائه شده رومیان از ایرانیان می بینیم. پرسش این است که انگاره رومیان از شرق به ویژه در دوره امپراتوری، تعمدی و ایدئولوژیک بود یا تخیلی و سهوی؟ ظاهراً در آن زمان، لازم بود که نویسندگان به بازنویسی تاریخ شکوهمند گذشته یونان و برساخت دوقطبی یونانی و بربرِ شرقی دست بزنند. کیکرون، مهم ترین اندیشمند روم، نخستین بار اندیشه جدایی شرق و غرب را مطرح کرده و آن را خواستِ خدایان دانست. او را باید پدرِ استعاره های اورینس (شرقی) و اوکسیدنس (غربی) در تاریخِ ذهنیت دانست. دستگاه تبلیغاتی آگوستوس با به کارگیری کلیشه ها نگاهِ تبعیض آمیز خود نسبت به "اوئکومنه" (جهان متمدن) را تکامل بخشید و "اوربیس آلیوس" (جهان بیگانه) را نسبت به "اوربیس رومانوس" (قلمروی روم) پست و خوار معرفی کرد.
۴۰۱۱.

مالکیت اختصاصی در کرمانشاه (پهلوی اول)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 91 - 104

کلیدواژه‌ها: کرمانشاه رضاشاه مالکیت زمین کشاورزی گراندد تئوری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹۵ تعداد دانلود : ۶۹۲
کرمانشاه یکی از متراکم ترین مناطق مالکیت خالصه و سلطنتی در دوره قاجاریه و پهلوی اول بود. مسئله اصلی مقاله حاضر روشن کردن چرایی و چگونگی شکل گیری مالکیت سلطنتی و پیامدهای این نوع مالکیت بر کشاورزی منطقه کرمانشاه در دوره پهلوی اول است. هدف کلی مقاله توضیح و تفسیر علل و عوامل ظهور و بروز پدیده املاک رضاشاه در کرمانشاه در دوره پهلوی اول است. رویکرد تحقیق حاضر کیفی است. داده ها از مراکز اسناد و منابع کتابخانه ای بر پایه نمونه گیری هدفمند گردآوری و به روش گراندد تئوری تجزیه و تحلیل شد. یافته های تحقیق نشان داد مقوله هایی مانند: «ایدئولوژی ایران باستان»، «فروپاشی نظام ایلی»، «زور»، «نظام ارباب رعیتی مدرن» و «کشاورزی پایه توسعه» عمده ترین علل و عوامل شکل گیری پدیده املاک سلطنتی در کرمانشاه بود. مهم ترین نتایج و پیامدهای پدیده املاک شاهانه در کرمانشاه عبارتند از: تغییر الگوی کشت و توسعه کشاورزی تجاری،  تخصصی شدن دانش بهره برداری از زمین، تأسیس کارخانه قند شاه آباد (اسلام آباد)، سدسازی، توسعه شبکه آبیاری و ماشینی شدن کشاورزی.
۴۰۱۲.

بررسی پیشگویی ابن برّجان درباره زمان فتح بیت المقدس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۴ (پیاپی ۱۳۴) 159-177

کلیدواژه‌ها: ابن برجان پیشگویی بیت المقدس دوائر التقدیر ابن زکی الدین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱۵ تعداد دانلود : ۴۱۶
یکی از موضوعات قابل توجه در مطالعات تاریخی، پیشگویی وقایع تاریخی است. ابن زکی الدین بشارت فتح بیت المقدس در ماه رجب را به صلاح الدین داده بود و منبع پیشگویی خود را تفسیر ابن برّجان ذیل آیات ابتدایی سوره روم عنوان کرد. هدف این پژوهش، بررسی پیشگویی ابن برّجان درباره زمان فتح بیت المقدس و چگونگی محاسبه اوست. این مقاله با روش اسنادی و توصیفی-تحلیلی و براساس منابع کتابخانه ای به رشته تحریر درآمده است. مبنای پیشگویی ابن برّجان تأمل در آیات قرآن کریم با رویکرد عرفانی بود. او با کاربست نظریه «دوائر التقدیر» پیشگویی می کرد. او دوره های 1000 ماهه و دوره های مبتنی بر عدد 7 را دوره های مهمی می دانست. او آیات ابتدایی سوره روم را ناظر به سه پیروزی در بیت المقدس می دانست: پیروزی مسلمانان در زمان خلیفه دوم، پیروزی مسیحیان در 489ق. و پیروزی مسلمانان در ماه چهارمِ سال 584ق. (پایان ماه 7000 قمری). او معتقد بود این آیات پیروزی نهایی مسلمانان با ظهور حضرت مهدی(عج) را نیز بشارت می دهند. پیشگویی او درباره فتح بیت المقدس یک سال زودتر از زمانِ تعیین شده واقع شده بود. البته پیشگویی او درباره ظهور امام زمان(عج) همزمان با فتح بیت المقدس، محقق نشد.
۴۰۱۳.

تاریخ و فرهنگ ایران در دو نگاه: "نگاه از درون" و"نگاه از بیرون"

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال هفتم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۲۷

کلیدواژه‌ها: ایران شناسی فرهنگ ایران نگاه از درون نگاه از بیرون هویت ایرانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۵ تعداد دانلود : ۵۱۹
ایران زمین و تاریخ و فرهنگ کهن آن همواره از مهم ترین، حساس ترین و اثرگذارترین تمدن های جهان به شمار آمده است. از این رو نگاه به ایران و شناخت مردم و حکومت هایش ("شناخت از بیرون") به مثابه "دیگری" از سویه های گوناگون مورد توجه بزرگ ترین و نیرومندترین تمدن ها بوده است. از سوی دیگر دیرینگی و گستردگی این فرهنگ حجم زیادی از "شناخت از درون" و بازنمایی هویتی را به دنبال داشته است، که دو الگوی ایران شناسی؛ نگاه خودی و نگاه دیگری را سامان داده است. برخی "نگاه خودی" را و گروهی دیگر "نگاه دیگری" را به دلایلی ناقص، گمراه یا مخدوش (بزرگ نما یا کوچک انگار) دانسته و با تکیه بر یک نگاه، بازنمایی یک سویه را کافی می دانند. این مقاله با دیدگاه فلسفی تفسیرگرایی- انتقادی و روش پژوهش بنیادی، کوشیده است با آشکارسازی این دو دسته، ویژگی ها، توانمندی ها، کاستی ها و روش شناسی هر یک را واکاوی کند و نشان دهد این دو دسته نه تنها رویاروی هم نیستند بلکه کامل کننده و سودمند برای دیگری نیز به شمار می روند. ایران شناسی کامل نیازمند سود جستن از هر دو گونه بازنمایی است و برای آن کاوش های دوگانه با دوره های کاوش پیشنهاد شده است.
۴۰۱۴.

شکل گیری، توسعه و فروپاشی شهر دوران اسلامی اوجان براساس مطالعه تطبیقی متون و کاوش باستان شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال سوم بهار ۱۳۹۸ شماره ۷

کلیدواژه‌ها: اوجان سلجوقی ایلخانی شهرسازی بستانآباد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۲ تعداد دانلود : ۱۱۰۱
اوجان، یکی از شهرهای معرف دوره اسلامی در منطقه آذربایجان با مساحت حدود 90 هکتار در فاصله پنج کیلومتری شهر کنونی بستانآباد واقع است. ساختار اولیه این شهر متعلق به سدههای4 تا 6 ه.ق. و مصادف با دوره حکومت سلجوقیان در ایران بوده و گسترش اولیه این شهر در سدههای7 و 8 ه.ق. و اوج شکوفایی آن متعلق به اواسط دوره ایلخانی به بعد تا دوره صفوی بوده است. نابودی و انحطاط کامل این شهر در دوره قاجار روی داده است. در این مقاله با استفاده از رویکرد توصیفی-تحلیلی و روش تحقیق تاریخی و با تکیه برمنظر باستان-زیستبومشناسی به مطالعه مؤلفههای مؤثر در شکلگیری شهر اسلامی اوجان و بهدنبال آن پیبردن به عملکرد شهر و علت تشکیل آن و در نهایت به علل فروپاشی این شهر پرداخته شده است. پژوهش مورد نظرکه برپایه مطالعات کتابخانهای و میدانی انجام شده است، مشخص میسازد، ساختمان شهر بهواسطه موقعیت بین راهی آن به وجود آمده است و از این گذر عملکرد شهر نیز مشخص میشود. این شهر درمسیر شبکههای اصلی ارتباطی با سایر شهرهای عمده از جمله تبریز و زنجان ساخته شده و با توجه به موقعیت جغرافیایی از منابع طبیعی خوبی برخوردار بوده است و تا اواخر دوره صفوی پر رونق بود، اما با شروع دوره قاجار از اهمیت این شهر کاسته و درنهایت متروک شد. این مطالعه تاریخ سیاسی و اجتماعی شهر اوجان، آثار برجای مانده از شهر، شامل آثار: معماری، شهر سازی، آثار فرهنگی بهجامانده بخشهای مختلف شهر شامل قبرستان، کهندژ آشکار میسازد.
۴۰۱۵.

بررسی علل و ماهیت شورش ها و طغیان های خوانین بلوچ در دوره رضاشاه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 231 - 254

کلیدواژه‌ها: بلوچستان انگلستان شورش رضاشاه دوست محمدخان بارکزائی جمعه خان اسماعیل زهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۷۲ تعداد دانلود : ۱۱۷۰
با روی کار آمدن رضاشاه و در پیش گرفتن سیاست تمرکز قدرت، تلاش های زیادی برای استقرار قدرت حکومت مرکزی، در اقصی نقاط ایران از جمله بلوچستان، انجام گرفت که با چالش های متعددی از سوی قدرت های محلی روبه رو گردید؛ یکی از این چالش ها، طغیان دوست محمدخان بارکزائی و جمعه خان اسماعیل زهی در سال های 1307-1319ش بود. اینکه علّت اصلی شورش سرداران بلوچ چه بود؟ و چگونه طغیان آنها سرکوب شد؟ سؤال اصلی این پژوهش است که کوشش می شود به روش تاریخی و شیوه توصیفی  تحلیلی، بر پایه اسناد طبقه بندی شده و آرشیوی سال های 1307-1319ش بررسی و پژوهش شود. یافته های تحقیق نشان دهنده آن است که شورش دوست محمدخان بارکزائی و جمعه خان اسماعیل زهی، برخلاف حرکت های دیگر این دوره در خوزستان، گیلان و آذربایجان شائبه تجزیه طلبی و استقلال نداشت و تلاش های آنان، به علّت سلطه بیگانگان خصوصاً انگلستان، بدرفتاری نظامیان با مردم منطقه، کشف حجاب و گسترش اقتدار سیاسی و اقتصادی آنان بوده است. نگاهی دقیق به مندرجات اسناد مورد بررسی نشان می دهد که دلیل اصلی شکست حرکت خوانین بلوچ، عدم شناخت کافی آنها از دولتمردان انتهای دوره قاجار و ابتدای دوره پهلوی، به ویژه شخص رضاشاه، بوده است.
۴۰۱۶.

ایران ساسانی و مرزهای شمال شرقی آن: جنگ، دفاع و روابط دیپلماتیک

نویسنده: مترجم:
منبع: جندی شاپور سال پنجم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۰
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱۶ تعداد دانلود : ۷۸۶
در حدود سال 233 میلادی، حاکم ایران ساسانی، یعنی اردشیر اول (242-224م.)، مبارزات نظامی خود را در سکستان، گرگان، ابرشهر (در نزدیکی نیشابور)، مرو، بلخ و خوارزم پی گرفت. تعداد زیاد سکه های برنزی ضرب شده از زمان اردشیر اول در مرو و سکستان، فتح آن مناطق در دوران او را تأیید می کنند، و تاریخ های مربوط به این فتوحات، با توجه به لیست پادشاهان خراج گذار اردشیر اول، به صورت ضمنی قابل تعیین است. اسامی آن ها در کتیبه سه زبانِ پسرش شاپور اول (272-240 م.) در برج مربع مانند کعبه زرتشت در نقش رستم که به قرن پنجم ق.م تعلق دارد ثبت گردیده است. با این حال، ممکن است این سوال پیش بیاید که آیا این فتوحات، منافع واقعی برای دولت ساسانی به همراه داشته است؟ آیا مالیات و عوارض ناشی از هزینه های سنگین مربوط به انجام حملاتی دوره ای با هدف سرکوب نیروهایی که به مثابه تهدیدی برای عبور از جیحون و حمله به مناطق مرکزی سرزمین ایران بودند، بیش از این فتوحات بود؟ آیا یک قلمرو حائل پایدار ایجاد شده است که امنیت جمعیت یکجانشین (غیرمهاجر) ایرانی را تامین کند؟ آیا اتحادهایی که ایجاد شدند، به شکست دشمن مشترک کمک کردند؟ این ها تنها برخی از سوالاتی است که در رابطه با روابط ایران ساسانی با همسایگان شمال شرقی این کشور به وجود می آید.
۴۰۱۷.

نقش سیاسی خانم لمبتون در تاریخ معاصر ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۹ 215 - 233

کلیدواژه‌ها: ایران انگلیس روابط خارجی میس لمبتون

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳۲ تعداد دانلود : ۴۰۱
به گواه تاریخ، دوره پهلوی دوم در تاریخ معاصر ایران، یکی از پرواقعه ترین دوران ها بوده است که افراد و شخصیت های زیادی با عملکردهای مختلف در وقوع جریان های سیاسی و حوادث تاریخی آن  نقش داشته اند. خانم «لمبتون» فارغ التحصیل رشته زبان های شرقی از دانشگاه آکسفورد انگلستان، یکی از چهره های مؤثر در تنظیم سیاست انگلستان در رابطه با ایران در فاصله سال های 1320-1332 بوده است. گزارش های او به دولت متبوعش در طول این سال ها چهره روشنی از سیاست های بریتانیا در خاورمیانه و ایران را نشان می د هد. هدف از پژوهش حاضر با استفاده از مرور مقالات و منابع کتابخانه ای و با رویکرد توصیفی- تحلیلی، بازخوانی نقش سیاسی خانم لمبتون در تاریخ معاصر ایران است. واقعیت این است که خانم لمبتون در قامت اندیشمند و سیاستمداری آگاه به فرهنگ ایران، در طول سال های مأموریتش با رفتار آگاهانه خود، کنشگری فعال برای دست یابی انگلیسی ها به مطامع خود بوده است و استعمار انگلیس، برای حفظ منافع خود در رقابت با دولت آلمان، از هیچ اقدام مداخله گرانه ای فروگذار نمی کرده است.
۴۰۱۸.

سلسله های صفویه، افشاریه و زندیه

نویسنده: مترجم:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال هفتم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۸
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۱۲ تعداد دانلود : ۱۰۱۴
از شروع به کار مطالعات غربی در پرداختن به سلسله ها و اتفاقات صورت گرفته در ایران در سال های بین 1500 تا 1800م زمان چندانی نمی گذرد. مطالعات انجام شده از سال 1970م. تاکنون، تنها به چندین کتاب در مورد اوضاع ایران در عصر صفوی و چهره های شاخص این دوره مانند مطالعه صورت گرفته توسط لوسین-لوئیس بلان درباره شاه عباس اول، کتاب والتر هینز در مورد ظهور صفویان در قرن پانزدهم، کتاب غلام سرور مورد شاه اسماعیل اول، ویرایش و تفسیر نوشته شده توسط ولادیمیر مینورسکی در مورد کتاب تذکره الملوک، کتاب لورنس لاکهارت در مورد سقوط سلسله صفویه، و کتاب کلاوس مایکل رووربورن در مورد سیستم حکومتی صفویه محدود می شوند 1. چندین رساله دکتری پرمحتوا که اکثر آن ها هرگز به صورت کتاب منتشر نشده اند نیز در لیست مطالعات صورت گرفته درباره آن دوره جای می گیرند 2. این روند همچنان ادامه داشته به طوری که حتی وقایع رخ داده شده از زمان سقوط اصفهان در سال 1722م. تا ظهور قاجارها در اواخر قرن نوزدهم بسیار کم مورد مطالعه قرار گرفته اند، که به عنوان مثال می توان به مطالعات صورت گرفته توسط لاکهارت ، آرونووا و اشرفیان در مورد نادرشاه و همچنین پایان نامه مهدی روشن ضمیر در مورد سلسله زندیه اشاره نمود.
۴۰۱۹.

نقش بابیان و بهائیان در جنبش مشروطه ایران

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ ایران و اسلام سال اول زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳ 51-84

کلیدواژه‌ها: جنبش مشروطیت قاجار اقلیت ها بابیان بهائیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۹۵ تعداد دانلود : ۶۱۵
جنبش مشروطیت، حرکت بزرگی در تاریخ معاصر ایران بود ؛ نهضتی دینی مردمی به رهبری علماء و روشنفکران که باهدف نجات ایران از دست بیگانگان و استبداد قاجاریه و برپایی عدالت و رفع موانع پیشرفت کشور آغاز شد و با حمایت همه جانبه مردم به پیروزی نسبی دست یافت. همزمان با این جنبش و با توجه به تبلیغاتی که واعظان مشروطه برای نظام پارلمانی می نمودند، شوق چنین جامعه ای که سراسر عدالت و برابری بود دامن اقلیت های مذهبی را هم گرفت و نوید روزهای تساوی و برابری باعث شد تا بسیاری از اعضای این اقلیت ها با توجه به امکاناتشان، فعالیت-های در راه به ثمر رسیدن و استحکام و همراهی با جنبش مشروطه از خود نشان دهند. تلاش این اقلیت ها در همراهی و استحکام جنبش مشروطه خواهی را در جنبه های مختلفی اعم از رهبری و هدایت افکار عمومی، حمایت های مالی و حتی نظامی می توان مشاهده نمود. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی نقش اقلیت بابیان و بهائیان و جایگاه آن ها در میان گروه های مشروطه خواه ایران می باشد. باید گفت حضور این اقلیت ها را نباید ناشی از اعتقادات و برگرفته از آمیزه مذهبی آنان تلقی نمود؛ بلکه علت اصلی را باید در وضعیت نابهنجار اجتماعی و سیاسی آن زمان جستجو کرد.
۴۰۲۰.

باقرخان اعظم السلطنه کاکاوند در مناسبات سیاسی اواخر دوره قاجاریه (1324-1340ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 75 - 90

کلیدواژه‌ها: اعظم السلطنه کاکاوند شورش سالارالدوله جنگ جهانی اول دوره قاجاریه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۳۸ تعداد دانلود : ۱۴۱۱
استقرار مشروطیت و کمرنگ شدن تدریجی قدرت دولت مرکزی به ظهور قدرت های محلی با پشتوانه ایلی در مناطق مختلف ایران منجر شد. این قدرت های نوظهور نقش مهمی در تحولات سیاسی اواخر دوره قاجاریه ایفا کردند. باقرخان اعظم السلطنه، رئیس ایل کاکاوند، از کسانی بود که با اتکا به ایل خود توانست به یکی از قدرت های مهم در کرمانشاه و لرستان تبدیل شود و در مناسبات سیاسی غرب کشور نقش آفرینی کند. ایل کاکاوند که پیش از مشروطه جایگاه چندانی در معادلات سیاسی غرب کشور نداشت، با استقرار مشروطیت، تحت رهبری اعظم السلطنه، به یکی از قدرتمندترین عناصر نظامی منطقه تبدیل شد و توانست این جایگاه را تا زمان مرگ اعظم السلطنه حفظ کرد. این پژوهش، با نگاهی توصیفی  تحلیلی و با تکیه بر اسناد آرشیوی در پی پاسخ به این سؤالات است: اعظم السلطنه کاکاوند چگونه به یکی از قدرت های منطقه غرب ایران تبدیل شد؟ و چه جایگاهی در مناسبات سیاسی اواخر دوره قاجاریه داشت؟ نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که اعظم السلطنه کاکاوند از طریق ازدواج با خاندان های صاحب  نفوذ، غارت کاروان ها و ایجاد ناامنی در منطقه و شرکت در شرکت در جنگ ها به منظور فعال نگه داشتن قوای تحت امر خود به یکی از قدرت های مهم غرب کشور تبدیل شد. خان کاکاوند در شورش سالارالدوله، دوشادوش شاهزاده یاغی قاجار علیه دولت مشروطه جنگید و در ادامه به یکی از متحدان دولت موقت در جنگ با متجاوزان روسیه تبدیل شد. در نهایت پس از پایان جنگ های داخلی و پراکنده شدن بخش بسیاری از قوای نظامی ایل کاکاوند، اعظم السلطنه توسط نیروهای ژاندارمری سرکوب شد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان