کلیمیان

در اواخر سده هجدهم و اوایل سده نوزدهم، هنگامی که دولت ایران برای توسعه کشور به قدرتهای اروپایی روی آورد، نفوذ این قدرتها در ایران بیش از پیش فزونی گرفت. یکی از شیوه های معروف این قدرتها برای گسترش نفوذ، حمایت از اقلیت های مذهبی و گسترش فعالیت های میسیونری بود. در حالی که دولت در روابط گسترده با قدرتهای اروپایی، برنامه های اصلاحی نوین و غرب گرایانه ای در پیش گرفته بود، کلیمیان ایران نیز با درک شرایط بین المللی و اوضاع داخلی، گام های مؤثری در جهت تحول حیات اجتماعی و اقتصادی خود برداشتند. حکومت قاجار نیز زیر فشار قدرتهای اروپایی و نهادهای بین المللی هوادار یهودی ها، با تحولات مهمی در زندگی کلیمیان ایران موافقت کرد. این مقاله در پی بررسی این پرسش است که در سال های 1264 تا 1324ق چگونه شرایط زندگی اجتماعی و اقتصادی کلیمیان ایران متحول شد. فرضیه مقاله این است که کلیمیان با کمک نهادهای بین المللی هوادار یهودیها و کشورهای قدرتمند اروپایی، حکومت قاجار را ترغیب کردند تا فرصتهای بیشتری در جهت بهبود حیات اجتماعی و اقتصادی شان در زمینه های مختلف واگذارد.

دوران رضاشاه را شاید بتوان نقطه ی عطفی در وضعیت کلیمیان ایران دانست. با روی کارآمدن رضاشاه، وضعیت زندگی اجتماعی کلیمیان تغییر یافت. بعد از پیروزی مشروطه طبق اصل برابری که در قانون اساسی گنجانده شده بود، تمام ایرانیان فارغ از مذهبشان، در برابر قانون یکسان بودند و این مسئله در ایجاد تحول در لایه های جامعه ی ایران، به خصوص اقلیت ها، مسئله ای مهم بود. پژوهش حاضر درصدد است با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر اسناد، به این پرسش پاسخ دهد که اصلاحات و اقدامات رضاشاه چه تأثیری در وضعیت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کلیمیان داشت؟ دستاورد این پژوهش نشان می دهد که اقدامات رضاشاه، پیامدهای مثبت و منفی در روند مدرن سازی برای کلیمیان داشت. اقدامات رضاشاه امکان جابه جایی طبقات جامعه ی کلیمی را از فرودستان شهری به طبقه ی متوسط فراهم کرد. در این دوره با آزادی نسبی، وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کلیمیان متحول شد.

بررسی کارنامه آموزشی مؤسسه فنی حرفه ای اُرت ایران 1329 1357 شهرام غلامی [1] چکیده در دوره معاصر، یهودیان و مسیحیان از طریق فعالیت بازرگانی، آموزش و دیپلماسی، یکی از حلقه های ارتباط میان ایران با جهان غرب شدند. آنها با استخدام معلمان اتریشی در دارالفنون و تأسیس مدارس آلیانس، پیشرو آموزش نوین بودند. کلیمیان در دوره پهلوی با تأسیس مراکز فنی حرفه ایِ تحت نظارت مؤسسه جهانی اُرت، به رشد دانش فنی ایران خدمات شایانی نمودند. مؤسسه فنی حرفه ای اُرت ایران ازجمله مؤسسات وابسته به کلیمیان ایران بود که از سال 1329 تا 1357 با تأسیس هنرستان های صنعتی و حرفه ای در تهران، شیراز و اصفهان، پیشرو آموزش برخی رشته های فنی در ایران بود. این مقاله با بررسی اسناد آرشیوی و مدارک آموزشی برجای مانده از هنرستان های این مؤسسه، در پی پاسخ به این پرسش است که نقش مؤسسه اُرت در پیشبرد دانش فنی و حرفه ای ایران چه بود؟ این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با نگاه به اهمیت آموزش فنی در صنعتی سازی ایران معاصر می کوشد تا جزئیات دستاوردهای این مؤسسه مهم و فراموش شده آموزشی را معرفی کند. دستاوردهای پژوهش نشان می دهد که این مؤسسه غیرانتفاعی بدون تبعیض نژادی و مذهبی، با بهره گیری از دانش روز و به کارگیری هنرآموزان مجرب، نقش چشمگیری در توسعه دانش فنی ایران داشت. امکانات و میراث این مؤسسه باعث شد تا بخش هنرستان پسران، امروزه با نام « هنرستان نمونه دولتی آزادی فلسطین » تهران و بخش دختران با نام « دانشکده فنی شهید شمسی پور » به فعالیت خود ادامه دهد. واژه های کلیدی: کلیمیان، آموزش فنی، مؤسسه اُرت، هنرستان ها، اقلیت های مذهبی [1] . استادیار دانشگاه فرهنگیان، خرم آباد، ایران Shahramgholami1975@gmail.com تاریخ دریافت : 10/5/1401 – تاریخ تأیید : 29/6/1401