رویکرد تاریخی

پیش فرض های علم، هم در ساختار درونی و هم در ساختار بیرونی علم تأثیرگذارند. بر این اساس، پیش فرض های متفاوت به تولید علومی که هم از لحاظ شکل و هم از حیث محتوا متفاوتند منجر می شود. چون پیش فرض ها با مسائل درون علم رابطه منطقی دارند، محتوای درونی یک علم با تغییر پیش فرض های آن تغییر می کند و این تغییر تنها در سطح بیرونی و صورت بندی علم باقی نمی ماند. بررسی پیش فرض های علم، به ما این امکان را می دهد که مبانی هستی شناختی و معرفت شناختی یک علم را به حوزه مسائل و نظریه های آن مربوط کرده، در صورت ناهماهنگی بین آنها به نقد روش شناختی آن بپردازیم. از دیدگاه پوزیتیویسم، ذهن، لوح سفید است، تجربه مرحله ابتدایی استقراء است و قاعده مندی طبیعت پیش فرض انگاشته می شود. پوزیتیویسم همچنین هر نوع بدیهی را انکار می کند و معیار تفکیک در علوم را روش می داند. حال آنکه از دیدگاه ملّاصدرا، احساس در فرایند علم طبیعی شرط لازم است نه کافی. ملّاصدرا، تجربه را نوعی از برهان دانسته و پای تجربه را در قانون علّیت مستحکم می کند و در تفکیک علوم بیشتر بر موضوع تأکید دارد. در این مقاله از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده است.

۶۰۳.

حرف و عمل در رساله ی لوسیس

نویسنده: هانس گئورگ گادامر مترجم: زهرا دانیالی مینو لعل روشن

منبع: نامه فرهنگ ۱۳۸۴ شماره ۵۸

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۴۲ تعداد دانلود : ۱۳۱۹

۶۰۴.

منشأ وجودی شرّ در فلسفه افلاطون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فاطمه بختیاری

منبع: پژوهش های هستی شناختی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱۱

کلیدواژه‌ها: شر نسبی شر عدمی دمیورگوس شر محصل ضرورت یا علت سرگردان

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۳۸ تعداد دانلود : ۱۹۸۷

بدون شک در دنیای پیرامون ما شرّ و فساد و ناگواری های بسیاری مثل بیماری و جهل و فساد و سیل و زلزله و مانند آن به چشم می خورد، که در وجود و واقعیت داشتن آن ها نمی توان تردید کرد. شرّ از مباحث مهم در فلسفه، به ویژه در مابعدالطبیعه است و دقیقاً به همین دلیل متفکران بزرگ همواره در باب آن اندیشیده اند و سعی در تبیین آن داشته اند. در این میان افلاطون، که یکی از فیلسوفان بزرگ و اثرگذار است نظری خاص ارائه کرد که بعدها تحت عنوان نظریه عدمی بودن شرّ مورد توجه فیلسوفان قرار گرفت. این مقاله بر آن بوده که ضمن سعی در پژوهش و تلاش برای فهم نظر افلاطون در باب شرّ، معنای عدمی بودن شرّ از نظر او را بکاود. بدین منظور این مقاله با استناد به آثار خود افلاطون نشان می دهد که افلاطون شرّ را امری وجودی می دانسته و منظورش از عدمی بودن آن نیز باید در پرتو نظریه مُثُلش فهمیده شود. به علاوه این مقاله کوشیده است تا مطابق با نظر افلاطون منشأ ورود شرّ را به عالم توضیح دهد.

۶۰۵.

طبیعت انسان و دین در نظر کانت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: یوسف شاقول مهدیه محمدی توغری

منبع: پژوهشهای فلسفی ۱۳۸۶ شماره ۲۰۲

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۳۹ تعداد دانلود : ۱۳۹۷

۶۰۶.

نظریه فرانسوی: چگونه فوکو، دریدا، دلوز و

نویسنده: ایثن کلاینبرگ مترجم: مصطفی امیری

منبع: کتاب ماه فلسفه سال سوم اردیبهشت ۱۳۸۹ شماره ۳۲

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۳۴ تعداد دانلود : ۱۷۷۵

۶۰۷.

نظریه سیاسی: مصرف توده (بودریار بر این باور است که توده ها درگیر روالی هستند به نام مصرف زبان)

نویسنده: ژان بودریار روناک رضایی

منبع: خردنامه همشهری شهریور و مهر ۱۳۸۸ شماره ۳۳ و ۳۴

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۳۳ تعداد دانلود : ۲۱۴۰

۶۰۸.

پوزیتیویسم منطقی و انکار مابعدالطبیعه

نویسنده: رضا میرزایی

منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی شهرکرد سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۸۸ شماره ۱۲ و ۱۳

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۳۰ تعداد دانلود : ۱۵۷۵

۶۰۹.

وجود محمولی از دیدگاه کانت و ملاصدرا ‏

نویسنده: رضا اکبریان

منبع: خردنامه صدرا ۱۳۷۹ شماره ۲۱

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۳۱ تعداد دانلود : ۱۱۹۵

۶۱۰.

استعاره و مسأله اصلی هرمنوتیک

نویسنده: پل ریکور مترجم: حمید بهرامی راد

منبع: اطلاعات حکمت و معرفت تیر ۱۳۸۵ شماره ۵

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی دوره معاصر (قرون 20 و 21) فلسفه قاره ای هرمنوتیک

تعداد بازدید : ۲۷۲۲ تعداد دانلود : ۱۸۷۸

۶۱۱.

سفسطه، پروتاگوراس و انسان محوری

نویسنده: مسلم محمدی

منبع: اندیشه نوین دینی ۱۳۸۴ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: پروتاگوراس انسان‏محوری فردگرایی سفسطه

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی یونانِ باستان و روم پیش سقراطیان وسوفسطاییان (6 ق.م- 4 ق.م)

تعداد بازدید : ۲۷۲۰ تعداد دانلود : ۱۳۳۶

این نوشتار، در تلاش است آرا و افکار پروتاگوراس، مؤسسّ و نخستین سوفیست را اصطیاد نموده و سپس به تجزیه و تحلیل آنها بپردازد.نویسنده اثبات خواهد کرد که رویکرد انسان‏گرایانه پروتاگوراس، فردمحورانه خواهد بود؛ افزون بر اینکه نگاه مبتنی بر احساس او نیز در نهایت به محوریت افراد بشر باز خواهد گشت و همچنین آمیخته بودن با تناقضهای متعدد، حذف خدا از صحنه زندگی و نسبیّت‏گرایی در اخلاق از برجسته‏ترین پیامدهای انسان‏محوری خواهد بود.

۶۱۲.

نقد و بررسی روش شناسی در فلسفه دکارت و آراء پوپر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهین عرب

منبع: حکمت و فلسفه سال پنجم زمستان ۱۳۸۸ شماره ۴ (پیاپی ۲۰)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۱۸ تعداد دانلود : ۲۰۱۱

۶۱۳.

کانت و ماهیت ریاضیات

نویسنده: مجید محمدی

منبع: کیهان اندیشه ۱۳۶۷ شماره ۲۲

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۱۸ تعداد دانلود : ۱۵۵۳

۶۱۴.

از اخلاق دینی تا دین اخلاقی

نویسنده: یوسف شاقول

منبع: خردنامه صدرا ۱۳۸۰ شماره ۲۵

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۱۶ تعداد دانلود : ۱۲۲۳

۶۱۵.

اسطوره و ادبیات پسامدرن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: راضیه آزاد

منبع: پژوهشهای ادبی ۱۳۸۴ شماره ۷

کلیدواژه‌ها: اسطوره فلسفه هایدگر ادبیات پسا مدرن

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۱۱ تعداد دانلود : ۱۳۲۳

تاثیر فلسفه بر ادبیات، انکارناپذیر است. از این میان می توان به فلسفه ای اشاره کرد که مارتین هایدگر در قرن بیستم مطرح می کند و ادبیات عصر پسامدرن را تحت تاثیر خود قرار می دهد. تاکید بر پیوند انسان و جهان تلاش در جهت شناخت آنها و نیز کوشش برای بازگشت به اصلها و سرچشمه ها سه ویژگی بنیادی فلسفه هایدگر است که در ادبیات پسامدرن رسوخ یافته است. از طرفی این سه اصل بنیادی در رگ و ریشه اسطوره نیز هست. بدین ترتیب به واسطه فلسفه هایدگر سه شباهت بنیادین میان اسطوره و ادبیات پسامدرن پدید می آید. گذشته از این ویژگیهای بنیادین مشترک، شباهتهای بسیاری یز در سطح این دو هست که در اسطوره «ناآگاهانه» و بیشتر به دلیل مبتنی بودن آن بر فرهنگ شفاهی رخ می دهد و در ادبیات پسامدرن «آگاهانه» و البته در پی به کارگیری تمهیداتی خاص. در این مقاله با نظر به فلسفه هایدگر، ویژگیهای مشترک اسطوره و ادبیات پسامدرن مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

۶۱۶.

ساختار منطقی مسائل و موضوع علم نزد ارسطو، فارابی، ابن سینا و ابن رشد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: نادیا مفتونی

منبع: حکمت سینوی (مشکوه النور) سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۳۸۹ شماره ۴۳

کلیدواژه‌ها: موضوع علم عوارض ذاتی مسائل علم محمولات ذاتی ملاک حمل

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۱۵ تعداد دانلود : ۱۳۵۲

حکما مسائل علم را عوارض ذاتی موضوع علم می دانند و محمولی را که موضوع در حد آن اخذ شود یا محمولی که از جوهر و ماهیت موضوع به آن ملحق شود عرضی ذاتی می نامند. هر چند اساس این سخن، مأخوذ از ارسطو است، اما فیلسوفانی چون فارابی و ابن سینا مباحث جدیدی را پیرامون ارتباط موضوع علم با موضوع مسئله مطرح نموده اند که در آثار ارسطو به چشم نمی خورد. از آن جا که محمولات مسائل، عوارض ذاتی موضوع علم اند، موضوع علم باید در حد محمولات مسائل علم اخذ گردد. اما تطبیق قاعده عوارض ذاتی بر همه مسائل علوم خالی از صعوبت نیست. برای حل این مشکل، مفهوم عرضی ذاتی از سوی فارابی و ابن سینا با بیان های متفاوتی توسعه یافته است و بدین ترتیب موضوعات مسائل علاوه بر موضوع علم، مشتمل بر اموری هم چون انواع موضوع علم، انواع انواع موضوع علم، اعراض ذاتی موضوع علم نیز می شوند. شیخ الرئیس برای تعیین مرزهای این توسعه، ملاک تخصص و واسطه در حمل را ارائه داده است. ابن رشد در تفسیر و تلخیص آثار ارسطو، توجهی به نوآوری های فارابی و ابن سینا نکرده است و سخن منسجمی در مورد این مباحث ندارد.

۶۱۷.

دیالکتیک هگل به قلم هانس گئورگ گادامر

نویسنده: محمود زراعت پیشه

منبع: کتاب ماه فلسفه سال چهارم دی ۱۳۸۹ شماره ۴۰

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۰۷ تعداد دانلود : ۱۳۱۷

۶۱۸.

مبانی نظری حکمت عملی در فلسفه اسپینوزا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید صدرالدین طاهری

منبع: پژوهشنامه علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی ۱۳۸۵ شماره ۵۰

کلیدواژه‌ها: اختیار شر خیر عقل جوهر فعالیت صفات عواطف حالات انفعال فضیلت و رذیلت

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی عصر جدید دکارت تا کانت عقل باوری ( قرون 16 و 17)

تعداد بازدید : ۲۷۰۵ تعداد دانلود : ۱۳۲۰

بیشتر فیلسوفان به چگونگی عمل انسان از جهت ارزشی توجه کرده‏اند؛ اما فلاسفه ای که نظام فلسفی عقلانی و منسجمی دارند، علاوه بر پرداختن به حکمت عملی خود، را موظف می‏دانند نظریات اخلاقی و فلسفه اخلاقی خود را با مجموعه نظام فکری‏شان در حکمت نظری ارتباط دهند. اسپینوزا، فیلسوف هلندی قرن هفدهم میلادی، از جهت عرضه نظام فکری بسیار منسجم در حکمت نظری، در میان فلاسفه عقلی مذهب ممتاز است. در این نوشته سعی بر این است که مبانی نظری اسپینوزا در حکمت عملی را، در حدود ظرفیت یک مقاله، تحقیق و ارزیابی کنیم. ارزیابی کامل‏تر این مبانی، در ارتباط با اخلاق، بیان فضایل جزئی از دیدگاه اسپینوزا و گفت‏وگوهای فرعی مربوط به هریک را ـ که در خاتمه مقاله متذکر شده‏ایم، به فرصت دیگری واگذار می‏کنیم.

۶۱۹.

ویلیام اکامی و درافکندن طرح تجربه گرایی

نویسنده: سایه میثمی

منبع: فصلنامه ناقد ۱۳۸۳ شماره ۲

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۰۰ تعداد دانلود : ۱۲۹۱

۶۲۰.

هزار جامه ناموزون بر قامت متن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مصطفی کریمی

منبع: قبسات ۱۳۸۱ شماره ۲۳

کلیدواژه‌ها: زبان فهم قرائت‌پذیری‌ متون‌ دینی پروسه‌ وضع تعین‌ معنای‌ متن مفاد استعمالی مراد جد‌ی‌ مؤ‌لف اشتراک‌ فهم حجیت‌ ظهور زمان‌ نزول‌ و صدور کلام

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۶۹۷

یکی‌ از مبانی‌ اصلی‌ نظریه‌ قرائت‌پذیری‌ متکثر متون‌دینی‌ عدم‌ تعین‌ معنای‌ متن‌ است. زیرا این‌ نظریه‌ مفسر محور بوده‌ نقش‌ اصلی‌ در فهم‌ را از آنِ‌ مفسر و پیش‌فهم‌ها و انتظارهای‌ وی‌ می‌داند. حال‌ آنکه‌ متن‌ هر معنایی‌ را برنمی‌تابد و به‌ هر انتظاری‌ پاسخ‌ مثبت‌ نمی‌دهد. چون‌ زبان‌ یک‌ قرارداد اجتماعی‌ است‌ و الفاظ‌ از طریق‌ پروسه‌ وضع‌ با معانی‌ خاص‌ علقة‌ ویژه‌ پیدا کرده‌ و هنگام‌ استعمال‌ به‌ همان‌ معانی‌ دلالت‌ می‌کند. به‌ علت‌ همین‌ خصوصیت‌ معانی‌الفاظ‌ هم‌ در مقام‌ استعمال‌ (مفاد استعمالی) و هم‌ در مقام‌ دلالت‌ (مراد جد‌ی‌ مؤ‌لف) تعین‌ دارد.اگر معنای‌ متن‌ معین‌ نبود، مفاهمه‌ بین‌ انسانها صورت‌ نمی‌گرفت. بعلاوه‌ تأکید بر مسأله‌ «اشتراک‌ فهم» و «حجت‌ ظهور زمان‌ نزول‌ و صدور» متون‌ دینی، شاهد دیگری‌ بر همین‌ معنای‌ متن، و دلیل‌ به‌ این‌ مطلب‌ است‌ که‌ متون‌ دینی‌ هر قرائتی‌ را نمی‌پذیرد

درخت حوزه‌های تخصصی