درخت حوزه‌های تخصصی

فرایند شناخت کاربر به عنوان جستجوگر اطلاعات در یک نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات، میتواند تأثیر زیادی بر ارزیابی او از ربط داشته باشد. مقاله حاضر پس از بیان شرحی مختصر از روانشناسی شناختی و ربط و ارزیابی آن، حوزه های شناختی کاربر را که بر ارزیابی ربط تأثیرگذار هستند، بررسی مینماید. این حوزه ها «ادراک»، «توجه» و «قضاوت» را در بر می­گیرد. این مقاله علاوه بر اینکه میتواند مبنای تحقیقات عمیقی در این حوزه قلمداد شود، به طراحان نظامهای ذخیره و بازیابی نیز کمک میکند تا با رویکردی شناخت گرا، به طراحی نظامهای ذخیره و بازیابی اطلاعات بپردازند.

در متون تخصصی کتابداری و اطلاع رسانی، در خصوص اهمیت پرداختن به موضوع سواد اطلاعاتی درکتابخانه های آموزشگاهی در عصر حاکمیت فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی سخن ها به میان آمده است. با وجود این، کمتر مقاله یا نوشته ای را می توان یافت که به کم و کیف و نحوه اجرای این موضوع نظر افکنده و راهکاری برای آن ارائه کرده باشد. راهکاری که نوشته حاضر بر آن تاکید دارد، برگزاری جلسات آموزش سواد اطلاعاتی در قالب کارگاههای کارامد است. مقاله حاضر بر آن است تا ضمن تشریح دلایل ضرورت پرداختن به کارگاههای آموزشی در ارتقا مهارتهای سواد اطلاعاتی، مهم ترین اصول و مراحل برگزاری اینگونه کارگاهها را به شکل گام به گام معرفی نماید.

هدف: هدف این پژوهش، مطالعه نیازهای اطلاعاتی کاربران نابینا و کم بینای شهر کرمان و میزان بهره گیری آن ها از خدمات کتابخانه ای است. روش: روش پژوهش پیمایشی- توصیفی و جامعه پژوهش کاربران نابینا و کم بینای عضو کتابخانه های دانشگاهی و عمومی شهر کرمان است که شامل 55 کاربر و 13 کتابخانه می باشد. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است. بدین منظور دو پرسشنامه جداگانه برای کاربران نابینا و کم بینا و مدیران کتابخانه ها طراحی گردید. یافته ها: یافته های پژوهش حاکی از آن است که بیش ترین منبع مورد استفاده کاربران نابینا و کم بینا، منابع گویا (64 درصد) و منابع بریل (42 درصد) می باشد. متاسفانه درصد بسیارکمی از کاربران از منابع الکترونیکی استفاده می نمایند. همچنین از تجهیزات و فن آوری ها درحد بسیارکمی در کتابخانه ها استفاده می شود. 90 درصد کاربران نابینا و کم بینا منابع کتابخانه ها را کافی ندانسته اند. 80 درصد کاربران نقش کتابخانه در رفع نیازهای اطلاعاتی خود را در حد متوسط و پایین تر از آن دانسته اند. اکثر کاربران نابینا و کم بینا (78 درصد) اظهار داشتند که از راهنمایی کتابداران در دسترسی به اطلاعات مورد نیاز برخوردار بوده اند. اصالت/ارزش: نتایج این پژوهش می تواند مسئولان و دست اندرکاران را در برنامه ریزی جهت فراهم نمودن امکانات و فن آوری های اطلاعاتی برای ارائه خدمات خاص به نابینایان در کتابخانه ها یاری نماید. این مقاله همچنین ضمن تاکید بر اشتراک منابع ویژه نابینایان در کتابخانه های عمومی و ایجاد نظام همکاری بین کتابخانه ای، تاسیس شبکه ملی اطلاع رسانی نابینایان توسط نهاد کتابخانه های عمومی کشور با همکاری کتابخانه ملی ایران را راه حلی اساسی جهت دسترسی نابینایان به گستره وسیعی از منابع اطلاعاتی می داند.

بافت به عنوان عنصری اساسی برای درک رفتارهای اطلاعاتی، توجه پژوهشگران فراوانی را از این حوزه به خود جلب نموده است. « ایزیک» نام مجموعه کنفرانسهای بین المللی است که هر دو سال یکبار با محوریت همین مفهوم برگزار میشود. با وجود آنکه بیش از یک دهه از معرفی این مفهوم در حوزه کتابداری و اطلاع رسانی می¬گذرد، تعریفهای ارائه شده برای این مفهوم مانند مفاهیم اطلاعات و نیاز اطلاعاتی، متعدد و تا حدودی متفاوت است. از سوی دیگر، گاهی بافت را با وضعیت یکی پنداشته¬اند. در ارتباط با رویکردهای بافتی نیز اختلاف نظر بسیاری به چشم میخورد. برخی از پژوهشگران رویکردهای عینی را در مطالعات خود به کار می¬گیرند و برخی دیگر رویکردهای تفسیری را مناسب تر می¬پندارند. این مقاله به معرفی این مفهوم پرداخته و رویکردهای رایج مرتبط با آن و همچنین پژوهشهای انجام شده در ارتباط با مفهوم بافت را به طور اجمال بررسی کرده است

تحقیق حاضر به روش پیمایشی نیازهای اطلاعاتی کارکنان ادارة کل استان خراسان و شعب پنجگانه تأمین اجتماعی مشهد را بررسی کرده است. دادههای مورد نیاز پژوهش با استفاده از پرسشنامه، از حجم نمونه ای به میزان 225 نفر از کارکنان در سه سطح (مدیریت عالی، میانی و عملیاتی) جامعة آماری تحقیق گردآوری شد. در پاسخ به سؤالات پژوهش نتایج زیر به دست آمد: 1) بین نیازهای اطلاعاتی کارکنان سازمان تأمین اجتماعی در سطوح سه گانة مدیریت تفاوت وجود دارد؛ 2) بین برخی نیازهای اطلاعاتی کارکنان صف و ستاد، تفاوت معنادار وجود دارد؛  3) سطوح سه گانة مدیریت در استفاده از منابع اطلاعاتی درونسازمانی و برونسازمانی با یکدیگر تفاوتی ندارند؛ 4) آن دسته از کارکنان سازمان تأمین اجتماعی که دارای مراجعان بیشتری میباشند نسبت به دیگر کارکنان، دارای نیازهای اطلاعاتی بیشتری هستند؛ 5) کارکنان واحدهای شغلی مختلف نیازهای اطلاعاتی متفاوتی دارند، ولی نیازهای اطلاعاتی خود را از منابع اطلاعاتی درونسازمانی و برونسازمانی واحدی تأمین میکنند؛ 6) اطلاعات مدیران ارشد دربارة نیازهای اطلاعاتی کارکنان زیردستشان، متناسب با نیازهای واقعی آنان نمیباشد.

پارادایم به عنوان یک شیوة دیدن جهان که میان گروهی از دانشمندان یک رشتة علمی مشترک است، هدایتگر جریان های علمی اعم از تولید دانش، جذب تسهیلات و منابع برای فعالیت های علمی، و رفتارهای دانشمندان در هر رشتة علمی است. در هر رشته، این پارادایم است که تعیین میکند چه سؤال هایی پرسیده شوند، چگونه پرسیده شوند و چگونه به این سؤالها پاسخ داده شود. فرایند بازیابی اطلاعات نیز جستجوی پرسشی است که متن یا نظام درصدد پاسخگویی به آن است- پاسخگویی به پرسشی که در افق معنایی کاربر، محاط شده و این امکان وجود ندارد که کاربر خود را یکسره از ارزش ها، نگرش ها، علائق، پیش دانسته ها و انتظارات خویش رها سازد. در این مقاله نقش پارادایم در فرایند بازیابی اطلاعات (شامل نیاز اطلاعاتی، رفتار اطلاعیابی و ربط) مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.

هدف پژوهش حاضر کشف نیازهای اطلاعاتی اعضای هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز است. روش پژوهش پیمایشی توصیفی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه و جامعه مورد بررسی کلید اعضای هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز است. نتایج تحقیق نشان میدهد که اعضای هیات علمی برای تامین نیازهای اطلاعاتی خود از هر دو نوع مواد چاپی و غیر چاپی استفاده میکنند. نتایج آزمون مجذور خی نشان داد که متغیرهایی چون گروه آموزشی، محل اخذ مدرک تحصیلی، جنسیت و مرتبه علمی اعضای هیات علمی بر استفاده آنها از انواع منابع اطلاعاتی چاپی موثر بوده است. اکثریت اعضای هیات علمی (1/79 درصد) جهت تقویت توان خود در جست و جوی اطلاعات تخصصی مورد نیاز و مهارت در اطلاع یابی از شبکه اینترنت و بانکهای اطلاعاتی و همچنین استفاده از امکانات کتابخانه های دانشگاه، خواستار برگزاری کارگاه های آموزشی در این زمینه ها بوده اند.

تهیه آمارهای استفاده کاربران از منابع اطلاعاتی، همیشه مدنظر کتابداران و مدیران کتابخانه ها بوده است. با وجود فناوریهای نوین و تغییر در الگوی استفاده از منابع، آمارهای استفاده به صورت دیگری نیز تهیه میشود که با تجزیه و تحلیل تعاملهای کاربران، قابل انجام است. این روش، که از رفتار کاربران در استفاده از منابع و نظامهای اطلاعاتی به دست میآید، تحلیل گزارش تعاملات (TLA) نامیده میشود. در این روش، کلیه فعالیتهای کاربران مورد پیگیری قرار گرفته تا الگوی استفاده از منابع اطلاعاتی کشف و ترسیم شود. به منظور سنجش رضایت کاربران منابع، از پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده و برای بررسی میزان و نحوه استفاده از منابع، از روش تحلیل گزارش تراکنش استفاده میشود. این دو روش به عنوان مکملی برای شناخت جامعه استفاده کننده از منابع بهکار گرفته میشوند. ترکیبی از این دو روش باعث میشود از کاربران شناخت بیشتری حاصل شده و بررسی رویکرد آنان در محیط الکترونیکی، به بهبود خدمات اطلاعاتی منجر شود. در این مقاله، سعی شده به جنبه های عملی و نظری تحلیل گزارش پرداخته شود تا شناخت بیشتری از این روش حاصل گردد و مورد مطالعه کاربران قرار گیرد.

تحقیق حاضر با استفاده از روش پیمایشی صورت گرفته و جامعه آماری آن شامل 300 نفر دانشجو است که به روش نمونه گیری تصادفی – طبقه ای انتخاب شده اند. به منظور گرد.آوری اطلاعات از پرسشنامه و برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان میدهد که بیشترین انگیزه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهبهان از جست و جوی اطلاعات، کسب اطلاعات عمومی، استفاده از منابع اطلاعاتی جهت انجام تحقیقات، و سپس به ترتیب روزآمد ساختن اطلاعات و کسب اطلاعات تخصصی است، و از این نظر میان گروه های علمی مورد بررسی (علوم انسانی، علوم پزشکی، علوم پایه، فنی و مهندسی و کشاورزی) اختلاف معنیداری مشاهده نگردید. اکثریت جامعه آماری از دو روش رسمی و غیر رسمی برای کسب اطلاعات استفاده میکنند، اما استفاده از منابع رسمی کسب اطلاعات بیشتر از منابع غیر رسمی است: علاوه بر این، دانشجویان به استفاده از منابع چاپی بیش از منابع غیر چاپی میپردازند. در زمینه موانع و مشکلات دستیابی به اطلاعات، به ترتیب ناکافی بودن منابع کتابخانه، عدم آشنایی با زبان های خارجی و کمبود وقت مهم ترین عوامل عدم دسترسی به اطلاعات ذکر گردیده اند. اساتید از طریق شیوه تدریس و معرفی منابع بر رفتار اطلاعیابی دانشجویان تاثیر گذاشته اند.

هدف: پژوهش حاضر به رابطه بین اضطراب کتابخانه ای و نگرش رایانه ای کاربران کتابخانه های عمومی شهرستان دزفول بر اساس مدل سی. ای. اس. پرداخته است. روش: مطالعه از نوع کاربردی است و با استفاده از روش پیمایشی تحلیلی انجام شد. جامعه پژوهش کاربران کتابخانه های شهرستان دزفول به تعداد 10757 نفر است که از میان آنها تعداد 370 نفر به صورت تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات دو پرسشنامه باستیک شامل 39 گزاره برای اضطراب کتابخانه ای و پرسشنامه مدل سی. ای. اس. لوید و گریسارد شامل 40 گزاره است. یافته ها: یافته ها نشان داد مهم ترین عامل اضطراب زا بر اساس مقیاس باستیک مربوط به «احساس عدم راحتی در کتابخانه» با میانگین 41/4 است. تحلیل نتایج مولفه های نگرش رایانه ای با استفاده از آزمون تحلیل واریانس فریدمن نشان داد که «سودمندی رایانه» با میانگین 06/3 بالاترین و «اضطراب رایانه» با میانگین 84/1 پایین ترین رتبه را دارا هستند. اضطراب کتابخانه ای و نگرش رایانه ای کاربران به لحاظ سن و سطح تحصیلات با استفاده از آزمون آنوای یک راهه مستقل، و به لحاظ جنسیت با استفاده از آزمون تی مستقل بررسی گردید که تفاوت معنی داری را نشان نداد. نتایج نشان داد بین اضطراب کتابخانه ای و نگرش رایانه ای کاربران رابطه معنی داری در سطح کمتر از (001/0) وجود دارد و نگرش رایانه ای نقش پیش بینی کننده ای را در راستای اضطراب کتابخانه ای ایفا می نماید. اصالت/ارزش: با توجه به نتایج پژوهش، اقدام مناسب در راستای کاهش تأثیر عوامل اضطراب زای کتابخانه ای هم زمان با توجه به نگرش کاربران نسبت به رایانه، می تواند عملکرد کاربران در استفاده از خدمات اطلاعاتی کتابخانه ها را بهبود بخشد.