درخت حوزه‌های تخصصی

موضوع پژوهش حاضر بررسى تأثیر عوامل چهارگانه‏ى آموزشى، انگیزشى، فرهنگى و سیستم ارزشیابى در انطباق رفتار مدیران آموزشى با معیارهاى اخلاق اسلامى از دیدگاه استادان حوزه و دانشگاه است. نظرهاى استادان حوزه و دانشگاه بر حسب متغیرهاى تعدیل‏کننده‏ى: جنس، سن، سابقه‏ى تدریس، محل تدریس، سابقه‏ى مدیریتى و رشته‏ى تحصیلى مقایسه و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. جامعه‏ى آمارىِ این پژوهش را کلیه‏ى استادان دانشگاه‏هاى آزاد اسلامى منطقه‏ى چهار کشور و کلیه‏ى استادان حوزه‏ى علمیه‏ى اصفهان تشکیل مى‏دهند. براى انتخاب استادان دانشگاه از روش نمونه‏گیرى تک‏مرحله‏اى استفاده شد که نهایتا 233 نفر در دست‏رس قرار گرفتند. در انتخاب استادان حوزه از طریق مشورت با مدیریت حوزه‏ى علمیه، 80 تن از استادان با تجربه برگزیده شدند. ابزار تحقیق، پرسش‏نامه‏ى محقّق‏ساخته بود که با نظر متخصصان و استادان، روایى آن تأمین گردید. بر اساس ضریب آلفاى کرونباخ، اعتبار پرسش‏نامه برابر 9078/0=ò به دست آمده است. به طور کلى نتایج تحقیق نشان مى‏دهد، بنابر معنادار بودن tمحاسبه شده در جدول در سطح 01/0P>، از نظر استادان حوزه و دانشگاه عوامل چهارگانه‏ى یاد شده (آموزشى، انگیزشى، فرهنگى و سیستم ارزشیابى) در انطباق رفتار مدیران آموزشى با معیارهاى اخلاق اسلامى مؤثراند.

دین در ابعاد گوناگونى همچون پى‏ریزى نظام ارزشى، فراهم آوردن ضمانت اجرایى و تقویت انگیزه درونى به یارى اخلاق مى‏شتابد و آدمیان را به تهذیب و تزکیه روحى فرا مى‏خواند . پیوند دین و اخلاق از زوایاى گوناگونى قابل بررسى است و نویسنده در این نوشتار به نقد دیدگاهى پرداخته که از تقابل دین و اخلاق سخن مى‏گوید و اخلاق دینى را تعبیرى خود متناقض مى‏خواند .

واژه دیر آشناى اخلاق آنگاه که با کلماتى چون فلسفه ترکیب مى‏شود، گاه با کج فهمى‏هایى همراه مى‏گردد; چنان که بسیارى را گمان بر این است که «فلسفه اخلاق‏» چیزى جز فایده و ضرورت رعایت آداب اخلاقى نیست . نویسنده در این مقاله وجوه تمایز علم اخلاق و فلسفه اخلاق را بر مى‏شمارد و بر آن است تا به صورتى گذرا، تفاوت آنها را تبیین نماید . پیش از بیان تفاوت علم اخلاق با فلسفه اخلاق شایسته است ابتدا نگاهى گذرا به مفردات این دو اصطلاح یعنى واژه‏هاى «علم‏» ، «اخلاق‏» و «فلسفه‏» بیافکنیم تا با دقت و بصیرت بیشترى به بحث اصلى بپردازیم .

چکیده این مقاله در ابتدا به بررسى آراى نیچه در اخلاق مى‏پردازد و سپس بیان مى‏کند که فیلسوف اخلاق معاصر آقاى السدیر مک‏اینتایر تنها دو گزینه متقابل در فلسفه اخلاق ترسیم مى‏کند که اخلاق نیچه و اخلاق ارسطوست. علت این انحصار شکست طرح روشن‏گرى است. پس براى نشان دادن برترى اخلاق ارسطویى باید نشان داد که اخلاق تبارشناسانه نیچه اشتباه است. این مقاله نشان مى‏دهد که اخلاق نیچه‏اى داراى مبناى مدللى نیست. نیچه گرچه تمامى فیلسوفان عصر روشن‏گرى را بر خطا مى‏داند و آراى ایشان را به سخره مى‏گیرد ولى در نهایت معلوم مى‏شود که نیچه خود نیز یکى دیگر از مظاهر متعاقب این تفکر بوده و نمودى دیگرى از اخلاق لیبرالیستى فردگرایانه است.

آیات قرآن کریم و احادیث پیشوایان معصوم، از یک سو به نکوهش دنیا پرداخته و از دیگرسو نظام عالم را به حق دانسته و گاه بر بهره‏گیرى از آن تاکید ورزیده‏اند . نویسنده در این نوشتار در پى آن است که نگاهى گذرا به این موضوع بیاندازد و دنیاى مذموم و نکوهیده را از دنیاى ممدوح و ستوده بازشناسد .

در جهانى که بسیارى جنگ را ساده‏ترین نوع برخورد میان فرهنگ‏ها مى‏دانند، شعار گفت‏وگوى تمدن‏ها داراى زیبایى و جلوه خاصى است . به باور نویسنده، اخلاق را مى‏توان یکى از محوررهاى اصلى این گفت‏وگوها دانست، و البته زمانى این گفت‏وگو نتیجه‏بخش خواهد بود که مساله اخلاق امرى کاملا نسبى قلمداد نشود و از اطلاق قابل توجهى برخوردار باشد . بر این اساس، نوشتار حاضر پس از بیان انواع سه‏گانه نسبى‏گرایى اخلاقى به نقد آنها مى‏پردازد .

چگونگى رشد اخلاقى، ارزشى و دینى در نوجوانان و جوانان از موضوعات مهم روان‏شناسى رشد است که روان‏شناسان بزرگ درباره آن به تحقیق و نظریه‏پردازى پرداخته‏اند. این تحقیق تلاشى دیگر در این راستا است که مى‏کوشد تا چگونگى رشد و پرورش اخلاقى و دینى نوجوانان و جوانان را هم بر پایه دانش روان‏شناسى رشد و هم با تکیه بر یافته‏هاى دانش روان‏شناسى تربیتى، تبیین نماید. سعى بر این است که با نگرشى نو چگونگى رشد اخلاقى و ارزشى نوجوانان و جوانان را بررسى و نظریه تازه‏اى را درباب مراحل شکل‏گیرى و رشد دینى ارائه دهد. کیفیت تعامل اجتماعى با دیگران و پیامهاى اخلاقى که دراین ارتباطها به نوجوانان و جوانان داده مى‏شود بسیار قویتر از آموزشهاى مستقیم اخلاقى است که معلم یااستاد در کلاس درس ارائه مى‏کند. براى آنکه معلمان و والدین سهم مثبتى در رشد اخلاقى و دینى نوجوانان و جوانان داشته باشند باید روابط محترمانه‏اى را با آنان ایجاد کنند. نوجوانان و جوانان نیاز به راهنمایى دارند و این راهنمایى باید در جریان یک ارتباط متقابل محترمانه به آنان ارائه شود، چرا که رشد اخلاقى و دینى نه فقط ناشى از تواناییهاى فکرى بلکه همچنین حاصل چگونگى روابط با والدین و مربیان و معلمان و همسالان و نوع ارزشهاى اجتماعى ـ فرهنگى و عواطفى است که در این ارتباطها با نوجوانان و جوانان مبادله مى‏شود. ترکیب پویاى ویژگیهاى انگیزشى، شناختى، عاطفى، اجتماعى و فرهنگى باعث مى‏شود وى پذیراى رفتار اخلاقى باشد، یعنى هم به ارزشهاى اخلاقى اولویت بدهد و هم به خداوند و جاودانگى خیر و فضیلت و ارزش انسانى خود و دیگران ایمان داشته باشد. لازم به یادآورى است، به دلیل حجم زیاد مقاله، بخش نخست آن در شماره 29 فصلنامه آمده است و اینک در این شماره قسمت دوم آن از نظر خوانندگان عزیز خواهد گذشت.