فیلترهای جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۹٬۴۲۱ تا ۹٬۴۴۰ مورد از کل ۱۳٬۵۱۴ مورد.
وحی قرآنی؛ زبانی یا غیرزبانی؟ (تحلیل انتقادی اثبات بشری بودن الفاظ قرآن)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
ماهیت وحی و آنچه در جریان وحی بر پیامبر اکرم صلی الله علیه واله وسلم نازل می شد، توجه متفکران مسلمان را به خود جلب کرده است. بشری بودن الفاظ قرآن کریم، انگاره ای است که از سده چهارم هجری مطرح شده و برخی برای اثبات آن به آیات 196-192 سوره شعراء تمسک کرده اند. آنان برآنند که در جریان وحی، تنها معانی بدون شکل و صورت بر پیامبر اکرم صلی الله علیه واله وسلم نازل شده و ایشان خود به شکل دهی و عربی کردن آن معانی مبادرت ورزیده اند. ازاین رو، پس از تبیین نحوه استناد به آیات این سوره از سوی باورمندان به انگاره بشری بودن الفاظ قرآن کریم، برداشت آنان مورد تحلیل و نقد قرار گرفته است. توجه به برخی نکات نظیر بررسی روابط جانشینی و هم نشینی در آیات قرآن کریم که در آنها به فرایند نزول قرآن اشاره شده و نحوه کاربرد ضمایر در زبان عربی و نیز سیاق آیات سوره شعراء، همگی نشان از ناصحیح بودن انگاره بشری بودن الفاظ قرآن کریم و نادرست بودن تمسک به آیات سوره شعراء برای اثبات آن دارد.
کرامت آسمانی
مستضعفین چه کسانی هستند
دلالات الإمام الباطل فی القرآن الکریم(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
یعتبر علم الدلالة فرعا من فروع علم اللغة إلّا أنّ البعض یعتبرونه علما مستقلا یمکن من خلاله الحصول علی معانی المفردات والجمل فی النص أو العثور علی المکانة الخاصة للمفردات والتراکیب وفقا للنظام الدلالی التیوردت فیه. تهدف هذه المقالة تناول دلالة مفهوم «الإمام الباطل» فی القرآن الکریم وهذا ما یساعدنا علی معرفة مفهوم «الإمام الحق» معرفة شاملا وکما یقال :«تعرف الشیاء بأضدادها».وفی هذا الطریق نبحث عن المفاهیم التی ترتبط بمفهوم «الإمام الباطل» فی العلاقات الأفقیة والرأسیة والتی فی نفس الحقل الدلالی معه. رغم أنّ کلمة «الإمام» بمعنیالإمام الباطل لم تکرّر فی القرآنإلّا مرّتین إلّا أنّه من الممکن الحصول علی الکثیر من الحقول الدلالیة حول هذا المفهوم المحوری. عبر دراسة أجریناها فی هذا المجال، وجدنا أنّ مفهوم «الإمام الباطل» فی القرآن الکریم، فی العلاقة الأفقیة مع مفاهیم کالجعل والکفر والدعوة کما أنه فی العلاقة الرأسیة مع مفاهیم کالخلیفة والآیة والصراط وهو فی نفس الحقل الدلالی معها. والحصول علی الملامح الدلالیة للإمام الباطل یسببفی ظهور المعارف المستورة فی بطون الآیات ویظهر الفکر المنهجی للقرآن الکریم.
قرآن و خدمت
(قرآن - و دو دوست نادان)
منبع:
همایون دی ۱۳۱۳ شماره ۴
حوزه‌های تخصصی:
شأن تعلیمی روایات تفسیری از دیدگاه علامه طباطبایی و اصول تفسیری برگرفته از آن در المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تفسیری سال هشتم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۳۲
125-144
حوزه‌های تخصصی:
یکی از مبانی علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، نگاه تعلیمی به روایات تفسیری است. علامه برای اهل بیت ^ به دو شأن درباره تفسیر قرآن قائل است. شأن تفصیل احکام و بیان جزئیات شریعت و شأن تعلیمی روش فهم و تفسیر در خلال روایاتی که به نوعی به تفسیر قرآن مربوط می شود. توانمندی روایات تفسیری در ارائه روش مناسب تفسیر قرآن، آموزش روش تفسیری قرآن به قرآن، عرضه روایات به قرآن و اعتنا به روایات موافق قرآن، ارجاع متشابه به محکم، محور قرار دادن غرر آیات در تفسیر برخی از آیات، توسعه معنایی آیات، برداشت های متفاوت از آیات با در نظر گرفتن سیاق و تقطیع سیاق، معناداری فرازهای مستقل قرآنی، اعتبار نزول قرآن بر «إیاک أعنی و اسمعی یا جاره» و جری و تطبیق، ازجمله اصولی هستند که با نگاه تعلیمی به روایات تفسیری، به عنوان اصول تفسیری، در المیزان به کار گرفته شده است.
تفسیر آیه 122-124
میدان معنایی مفهوم «نصرت» در قرآن کریم با تکیه بر محور همنشینی
منبع:
پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره اول بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲
126 - 156
حوزه‌های تخصصی:
کاربست الگوی معناشناختی «حوزه معنایی» در مطالعه ساختار معنایی واژگان قرآن و تبیین حدود معنایی رمزگان زبانی آن بسیار راهگشاست. زیرا هر واژه کشف بخشی از معنای خود را وامدار حضور سایر واژگان هم حوزه خود است و ارتباط هر واژه و معنای آن در مجموعه نظام واژگان قرآنی مشخص می گردد. یکی از واژگان پربسامد دستگاه زبانی قرآن که کشف حوزه معنایی آن نیازمند بررسی معناشناختی است، واژه «نصرت» است که در زندگی بشری به اشکال گوناگون اتفاق می افتد. بدین تصور نوشتار حاضر برآن است تا با کاربست نظریه حوزه معنایی و روش توصیفی-تحلیلی، ضمن مفهوم شناسی دقیق بر مبنای الگوی تحلیل مولفه ای، واژگان همنشین حوزه این مفهوم را استخراج و رابطه معنایی و چرایی استعمال هر یک را تبیین نماید. بررسی داده های قرآنی حاکی از آن است که مفهوم نصرت از اتم های معنایی [+تقویت]، [+ظهور]، [+فصل] و [±انتزاعی] تشکیل شده است. این مولفه ها حضور واژگان فتح، غلبه، أید، سکینه و اطمینان را در حوزه این مفهوم موجه می سازند. هر یک از این واژگان علاوه بر سه مولفه مذکور، از مولفه های معناساز دیگری برخوردارند که سبب تمایز آن ها از یکدیگر می شود، به طوری که علیرغم تقارب معنایی برخی از آن ها با هم، جایگزینی یکی با دیگری موجب خلل در افاده معنای مراد خواهد شد. نیز با توجه به رابطه هریک از مفاهیم مذکور با مفهوم نصرت می توان اظهار داشت که نصرت الهی باعث تحقق سکینه و تایید اهل ایمان می شود همچنان که امکان فتح، غلبه و اطمینان را برای ایشان در پی دارد.
عقل بسیط انسانی در نگاه ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
در این نوشتار با بررسی معانی «عقل بسیط» در نگاه ملاصدرا، معنای خاص آن در رابطه با نفس انسانی آشکار میگردد. وحدت و بساطت از جمله ویژگیهای عقل بسیط انسانی نزد ملاصدرا است و حصول اجمالی صور معقول نزد عقل بسیط، وصف خاصی است که آن را از سایر مراتب ادراکی متمایز میسازد. عقل بسیط انسانی، عنوانیست که برای مرتبه «عقل مستفاد» وضع شده است تا اولاً ویژگیهای خاص این مرتبه یعنی بساطت و وحدت را روشن سازد، ثانیاً هماهنگی وجودی عقل مستفاد با «عقل فعال» را که مبدا افاضه صور معقول است و عقل مستفاد با آن اتحاد پیدا میکند، برجسته سازد. ملاصدرا از اصطلاح عقل بسیط در تبیین فرآیند نزول وحی نیز استفاده میکند و نزول قرآن را حاصل اتحاد عقل بسیط نفس انسانی با عقل فعال یا «روح القدس» میداند. با این اتحاد، «قلم الهی» یا همان عقل فعال، صور معقول را در لوح نفس ناطقه نبی نقش میکند.
جایگاه جامعان قرآن و ارزش گذاری مصاف آنان
حوزه‌های تخصصی:
یکی از مباحث مطرح شده در علوم قرآنی، جمع آوری و تدوین قرآن است. در کتابهای علوم قرآنی از چهار جمع سخن به میان آمده است: جمع صحابه، امام علی علیه السلام، ابوبکر و عثمان. این نوشته در پی پاسخ به این سوال است که از میان جمع های فوق کدامیک و بر اساس چه دلایلی از ارزش و اهمیت بیشتری برخوردار بوده است ؟
بعضی از اهل سنت عقیده دارند ، نخستین جامع قرآن ابوبکر بوده که این کار را با مشورت خلیفه دوم انجام داد و جمع او از ارزش بیشتری برخودار است. اما بررسی منابع روایی و تاریخی و کتابهای علوم قرآنی - اعم از شیعه و اهل سنت - بیانگر این حقیقت است که اولین جامع قرآن، حضرت علی علیه السلام بوده و جمع حضرت از ارزش بیشتری بر خوردار است.
علاوه بر ویژگی های شخصی حضرت، مانند اعلمیّت آن حضرت میان صحابه و کاتب وحی نبوی، ویژگی های مصحف آن حضرت نیز از دلایل ارزشمندی جمع حضرت است : ترتیب سوره ها بر حسب ترتیب نزول ، در بر داشتن نصّ دقیق و قرائت صحیح آیات طبق املای پیامبر، ذکر شان نزول، زمان و مکان نزول آیات ، مشخص نمودن آیات محکم و متشابه، ناسخ و منسوخ، در بر داشتن تفسیروتاویل آیات طبق نقل پیامبر و نیز تقدم جمع حضرت بر جمع ابوبکر و عثمان از دلایل ارزشمندی جمع حضرت محسوب می شود.
مقدمه بر ترجمه قرآن
منبع:
ترجمان وحی ۱۳۷۸شماره ۶
حوزه‌های تخصصی:
جهاد در قرآن
فعالیت های بانوان شیعه قرن چهارم هجری در تثبیت و تعمیق علوم و فرهنگ در تمدّن اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی درصدد پاسخ به این سوال است که زنان شیعه قرن چهارم هجری یعنی دوران طلایی اسلام چه نقشی درگسترش علوم فرهنگ تمدن اسلامی داشته اند. از آن جا که فرهنگ سازی محدود به قشر خاصی نیست زنان به عنوان نیمی از اجتماع در ایجاد آن نقش آفرین هستند. بانوان با توجه به جایگاه تربیتی خویش و آموزه های تشیع در تمامی ابعاد گوناگون علمی، اجتماعی، فرهنگی وسیاسی تاریخ شیعه، به عنوان ادامه دهنده و تجلی اسلام راستین بعد از پیامبر(ص)، همواره در تثبیت و تعمیق علوم اسلامی و اشاعه فرهنگ شیعی نقش موثر داشته، و در برخی مراحل سرنوشت ساز شدند. صده چهارم هجری -که هم زمان باحکومت های شیعی، ازجمله: آل بویه، فاطمیان و حمدانیان، و هم دوره باخلافت اهل سنت درحکومت عباسیان بود- فعالیت های گسترده مثبت مستقیم یا غیر مستقیم بانوان شیعه درگسترش علوم اسلامی را شاهد هستیم. مهمترین نقش زنان این قرن در عرصه های علمی، سیاسی، اجتماعی فرهنگی، و به شیوه ها و قالب های متعدد بوده است.