فیلترهای جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۵٬۴۸۱ تا ۵٬۵۰۰ مورد از کل ۱۳٬۴۱۵ مورد.
حوزههای تخصصی:
ارتباط یک متن با مت نهای دیگر از موضوعات مهمی است که مورد توجه پژوهشگرانی چون ژولیا کریستوا)ت 1914 (، رولاند بارت)ت 1915 م(، ژنت)ت 1930 م (، و... قرار گرفته است. این نظریه به روابط بی نمتونی م یپردازد که باعث آفرینش متنی جدید م یشوند. بر پایه این نظریه هر متنی بر اساس متونی که پیشتر خواند هایم معنا م یدهد و استوار به رمزگانی است که پیشتر شناخت هایم. مفاهیم والای قرآن و احادیث نبوی و متن هنری آنها از دیرباز مورد توجه و اهتمام شعرای شیعه بوده است. از جمله آنان طلائع بن رزیک شاعر شیعی عصر فاطمی است که مفاهیم دینی با شعر او چنان ارتباط تنگاتنگ و عمیقی یافته که فهم دقیق آن نیازمند آشنایی با متن پنهان و شناخت چگونگی رابطه آنها با یکدیگر م یباشد. پژوهش حاضر در پی آن است که چگونگی انتقال مفاهیم و تعابیر قرآنی و احادیث نبوی را به شعر شیعی طلائع بر اساس نظریه بینامتنی و در سه محور بینامتنی ترکیبی، واژگانی و مضمون مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.
همراه با برنامه درسی: قرآن کریم، مائده ای آسمانی است (ضرورت تفکر و تدبر در قرآن از منظر برنامه درسی ملی)
حوزههای تخصصی:
تفاسیر منظوم قرآن در ادب فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات قرآنی سال سوم پاییز ۱۳۹۱ شماره ۱۱
213 - 230
حوزههای تخصصی:
قرآن کریم از زمان نزول تا کنون، تأثیر عظیمی بر ذهن و زبان شاعران و نویسندگان ادب فارسی گذاشته است. ادبا و شعرای زبان فارسی، در بسیاری از مضامین و مفاهیم، از قرآن و معارف قرآنی استشهاد جسته اند و با تلمیح، تضمین، اقتباس، حل و درج، سعی کرده اند آیات و پاره هایی از سوره های قرآن را در کلام خود بگنجانند. علاوه بر آن، برخی از سرایندگان به ترجمه و یا تفسیر آیه، سوره و یا پاره هایی از قرآن به نظم فارسی مبادرت کرده و بدین ترتیب سعی کرده اند تا فهم قرآن مجید را آسان کنند. این پژوهش بر آن است تا ضمن معرفی مختصری از تفسیرهای منظوم قرآنی در ادب فارسی و نیز تفاسیر منظوم سوره یوسف، به معرفی نسخه ای مجهول القدر از تفسیر سوره یوسف بپردازد. این تفسیر به شعر فارسی است و سراینده آن سید مرتضی دزفولی است که از خود با تخلص راجی یاد می کند. از جهت تعداد ابیات، طولانی ترین تفسیری است که به شرح و تفسیر تک تک آیات این سوره پرداخته و از تفاسیر ارزنده ادب فارسی است.
اعجاز در هیأت ایجاز در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات قرآنی سال سوم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۱۰
125 - 144
حوزههای تخصصی:
متکلمان اعجاز را به عنوان پشتوانه درستیِ دعوت پیامبران بر دو گونه "فعلی و قولی" دانسته اند. اعجاز قولی که برجسته ترین مصداق آن قرآن کریم است، به دو ویژگی، ممتاز است. یکی از آن دو، حکمت، که ناظر بر محتوی و دیگری بلاغت است که مُشعر بر اسلوب و صورت است. این مقاله با عنوان «اعجاز در هیأت ایجاز در قرآن کریم» کارکرد ایجاز را در سر سلسله اعجاز قولی یعنی قرآن کریم به کاوش نهاده است. نگارندگان در این مقاله پس از تبیین فلسفه ایجاز در آیات قرآن کریم و مفهوم شناسی آن، شواهد ایجاز را با استمداد از قواعد بلاغی مورد تحلیل قرار داده اند. بررسی ها حاکی از آن است که آیات مکی صبغه ایجازی دارد و فراوانی ایجاز قصر نیز در سراسر قرآن کریم بیشتر از ایجاز حذف می باشد.
اعجاز توانش زبانی و کاربرد واژگانی قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات قرآنی سال سوم پاییز ۱۳۹۱ شماره ۱۱
63 - 85
حوزههای تخصصی:
به کارگیری زبان به عنوان پدیده ای اجتماعی و یکی از ضرورت های زندگی اجتماعی، یکی از ویژگی های انسان اجتماعی به شمار می آید. مطالعات زبانی نیز در دنیای عرب تنها با نزول قرآن کریم پدیدار شد. واژه بخشی از زبان و مطالعه و بررسی چگونگی پیدایش، رشد و دگرگونی، معنا و نیز کارکردهای گوناگون واژه هم بخشی از دانش زبانشناسی است. در این پژوهش برآنیم تا جایگاه قرآن کریم، این پدیده بی همتا را از نظر زبانی در میان دیگر پدیده های زبانی مشخص کنیم. کاربرد این واژه نشان از دیدگاه فراگیر قرآن کریم داشته و گونه ای اعجاز سبکی و متنی ویژه قرآن به شمار می رود. بر این پایه، از دید زبانشناسی نگاهی به توانش زبانی قرآن کریم می اندازیم و کاربرد واژه امت و مظاهر برتری آن را بر فرد از لحاظ وظیفه و تکلیف، و پذیرش از سوی مردم، و سرانجام بزرگترین مفسران بررسی خواهیم کرد.
بررسی تطبیقی «سنّت امداد» در قرآن کریم و عهد عتیق(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
بخش عمده ای از امدادهای غیبی خداوند در قرآن کریم، مربوط به امت های پیشین و پیروان ادیان گذشته است. در این میان آیاتی که دربارة بنی اسرائیل یا قوم موسی(ع) نازل شده، از سایر امّت ها بیشتر به چشم می خورد. بحث «امداد» از دیدگاه قرآن کریم در بعضی موارد به لحاظ نوع، شرایط و کارکردها، با عهد عتیق مشابهت دارد. امدادهای خداوند هنگام خروج از مصر و یاری یهوه در بیابان و اعطای انواع نعمت های درخواستی از سوی پروردگار در قرآن کریم هم مطرح است. هرچند در برخی موضوعات، بین قرآن کریم و عهد عتیق اختلاف وجود دارد. در قرآن کریم از تعهّد خداوند مبنی بر اعطای سرزمین، به ذریة ابراهیم(ع)، از طریق اسحاق(ع) و یعقوب(ع)، آن گونه که در عهد عتیق به آن اشاره شده است، سخنی به میان نمی آید. همچنین دادن سرزمین موعود به بنی اسرائیل به طور مطلق مطرح نیست، بلکه منوط به عدم تخلف از دستورات الهی است. آنچه که از آیات قرآن کریم استفاده می شود، رهایی قوم بنی اسرائیل از بندگی و اسارت فرعون و وراثت زمین در جهت عبادت آزادانه خدای متعال است. برخی دیگر از انواع امدادها، مربوط به جامعة مسلمانان در صدر اسلام است.
این مقاله، ضمن اشاره به تفاوت ها و شباهت های موجود در این زمینه، ویژگی های امدادهای غیبی در قرآن کریم و عهد عتیق را از نظر مفهوم، انواع، شرایط و کارکردها بررسی می کند.
کیفیت جامعیت قرآن در پرتو آرای اندیشمندان و مفسران مسلمان(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات قرآنی سال سوم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۱۰
101 - 124
حوزههای تخصصی:
صفات و ویژگی های قرآن کریم، همواره بستر مناسبی جهت اندیشه ورزی و تضارب آراء میان اندیشمندان و مفسران اسلامی بوده است. یکی از این ویژگی ها، جامعیت قرآن است که جزو باورهای بنیادین مسلمانان و از مبانی مهم فهم و تفسیر قرآن به شمار می آید. به تبع جامعیت قرآن، مساله مهم دیگری که مطرح است کیفیت جامعیت قرآن می باشد، بدان جهت که صرف اثبات جامعیت قرآن بدون تبیین کیفیت آن ممکن است در عالم واقع، ذهن افرادی را نسبت به اصل جامعیت قرآن مشوش سازد و یا کسانی را در مورد صفات و ویژگی های قرآن به شک و تردید وا دارد.در این مقاله سعی بر آن است ضمن تبیین مفهوم جامعیت قرآن و نظریه های ارائه شده پیرامون آن، به کیفیت جامعیت قرآن از دیدگاه اندیشمندان و مفسران اسلامی به عنوان راهکاری اساسی در دفاع و شبهه زدایی از اصل جامعیت قرآن پرداخته شود.
نگرشى بر معانى فتنه در قرآن با استناد بر تفاسیر(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)
منبع:
مطالعات قرآنی (فدک سبزواران) سال سوم بهار ۱۳۹۱ شماره ۹
89 - 108
حوزههای تخصصی:
مقاله حاضر به بحث پیرامون معانى در قرآن کریم م ىپردازد. در این مقاله « فتنه » به عناوین فرعى همچون « فتنه » ، با توجه به آیات قرآن « فتنه » پس از تعریف لغوى کلمه آزمایش و امتحان الهى، عذاب الهى، شرک به خدا، جنون و دیوانگى، آزار و اذیت مؤمنان، ضعف و ظلم پذیرى (مسلط شدن ظالم بر مؤمن) ، فساد بزرگ، گمراهى، فریب دادن (فریفتن)، معذرت خواستن و عذرخواهى، تقسیم شده است. آنگاه در هر عنوان آیات مربوط به آن با توجه به تفاسیر و تا حدودى با استفاده از روایات، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است. مهم ترین وسیله آزمایش و فتنه براى انسان، اموال و اولاد وى است؛ چرا که دلبستگى انسان به این دو بیش از هر چیز دیگر است.
بیداری اسلامی، اقتصاد مقاومتی و دبیران قرآن
حوزههای تخصصی:
روش شناسی توضیح واژگان در تفسیر الکشاف و مجمع البیان
حوزههای تخصصی:
زمخشری از دانشمندان برجسته ایرانی اسلامی در قرن پنجم و ششم هجری است. تسلط و چیرگی او بر نحو، بلاغت و شعر عربی، تفسیر وی را یکی از کم نظیرترین تفسیر های ادبی و خود او را در زمره نام آورترین مفسران ادیب قرار داده است. هرچند از او آثار ادبی ارزشمند دیگری نیز برجای مانده است. طبرسی نیز مفسر بزرگ وفقیه قرن ششم هجری و از معاصران زمخشری به شمار می رود و چنان که از آثارش به ویژه تفسیر مجمع البیان پیداست در فنون مختلف ادبی چون لغت، معانی وبیان و نحو چیره دست است. بنابراین می توان تفسیر مجمع البیان را نیز در ردیف تفاسیر ادبی قرار داد. مباحث واژگانی در دو تفسیر یاد شده نمود ویژه ای دارد که مهمترین این مباحث عبارتند از: بیان مترادف و تفاوت های معنایی آن، انتقال معنایی واژگان، مفرد و جمع، چند معنایی، واژگان دخیل، تخصیص معنایی واژگان، بیان ریشه و گسترش معنایی واژگان روش کار دو تفسیر را در حوزه واژه شناسی بررسی می کند.
بازخوانی نسبت امر به معروف و نهی از منکر با حریم خصوصی بر مبنای قرآن کریم
حوزههای تخصصی:
فریضه امر به معروف و نهی از منکر از جمله شاخصه های بنیادین در دین مبین اسلام محسوب می شود. از جمله شبهات مطرح در این حیطه، تقابل ظاهری این فریضه با موضوع لزوم صیانت از حریم شخصی افراد است که در غالب مکاتب الهی مورد تاکید قرار می گیرد.
تحدید قلمرو امر به معروف و نهی از منکر و حریم شخصی بر مبنای قرآن کریم حاکی از این است که چنانچه امر به معروف را دعوت به رعایت ارزش های مسلم و قطعی جامعه و حفظ مصلحت های انکار ناپذیر در نظام انسانی بدانیم، این اصل نه تنها با صیانت از حریم شخصی در تضاد نیست، بلکه همه مصلحان اجتماعی به عنوان اصلی که مقوم حریم شخصی افراد است، از آن استقبال خواهند نمود.
در این نوشتار سعی شده است تا ضمن ارائه تعریفی از امر به معروف و نهی از منکر و حریم شخصی و تعیین مصادیق قرآنی هریک، به ترسیم رویکرد قرآن کریم نسبت به اجرای همگام این دو مقوله پرداخته شود.
مبانی رویکرد ذهنیگرا در تفسیر(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزههای تخصصی:
رویکرد ذهنی گرا، بر دخالت عناصر ذهنی در تفسیر تأکید دارد و بر آن است که قبل از تفسیر، معنای متن، وجود خارجی ندارد. بهترین راه مواجهه با پیامدهای نادرست رویکرد ذهنی در تفسیر متون دینی، بررسی مبانی معرفت شناسی و نظری آن است. این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی ارتباط آن را با سه مقولة محوری؛ «حقیقت»، «زبان» و «روش» نشان می دهد. طبق رویکرد ذهنی، حقیقتی به معنای مطابقت وجود ندارد یا نسبی است؛ روشی برای نیل بدان وجود ندارد و زبان حکایت گر از واقع نیست. بر این اساس تفسیر به معنای دستیابی به حقیقت از طریق زبان و روش ممکن نیست. درحالی که بر پایة اصول عقلایی، حقیقت به معنای ویژگی قضیه؛ زبان به عنوان ابزار ابراز معنا؛ و روش به عنوان راه وصول به آن، شالودة تفسیر متون را شکل می دهند.
تمدن های بشری از منظر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات قرآنی سال سوم پاییز ۱۳۹۱ شماره ۱۱
87 - 105
حوزههای تخصصی:
تمدن بشری که امروز ما وارث آن هستیم حاصل هزاران سال کار و کوشش ملل و اقوام مختلفی است که هر یک برای مدت کوتاه یا طولانی مسئولیت زنده نگاه داشتن مشعل تمدن انسانی را بر عهده داشته اند و این سکّان را به دیگری سپرده اند و به قول شاعر هر که آمد عمارتی نو ساخت و پس از مدتی این صحنه را برای هنرمندی و ایفای نقش به دیگری سپرد. آنچه گم شده بشر در تمام این دوران بوده است، مفهوم و مصداق سعادت ابدی است که هدف از آفرینش انسان در آموزه های قرآنی می باشد. بازشناسی عوامل عقب ماندگی تمدن اسلامی می تواند از اصلی ترین تکالیف محققان جامعه شده و مقدمه فتح مجدد قله های رفیع تمدن بشری باشد. در این مقاله تلاش شده که با معرفی اجمالی این تمدن ها و بیان نگرش قرآن از مفهوم و مصداق تمدن، به نحوه عملی آموزه های قرآنی، که همان تمدن انسان ساز اسلام می باشد، پرداخته شود.
تأملی دوباره در نظریة استقلال دلالی قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزههای تخصصی:
علامه طباطبایی از برخی آیات قرآن، نظریة استقلال دلالی قرآن را استنباط کرده و آن را مبنای روش تفسیری خود قرار داده است. این مقاله درصدد تبیین این نظریه، بررسی نقش آن در روش تفسیری علامه و پاسخ به برخی نقدهاست. به باور علامه، قرآن در آن حدی که درصدد بیان آن است، به مُبینی غیر خود نیاز ندارد؛ اما تبیین جزئیات، مصادیق و بطون آیات قرآن نیازمند تبیین معصوم(ع) است؛ لکن این نیازمندی، در جهت تبیین مطالبی است که قرآن عهده دار بیان آنها نبوده است.
جلوه های تفسیر عرفانی قرآن در باب اخلاق منازل السائرین(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
گرایش به معنویت و نگاه های عارفانه دینی در دوره معاصر، نیاز به بهره مندی از نگاه هایی با تفسیر عارفانه یا رویکرد عرفانی به قرآن مجید علاوه بر آن که زبان این کتاب را برای فهم مخاطبین امروز قابل دستیابی می نماید، بلکه سبب می شود تا پیام ها و مفاهیم اخلاقی تربیتی مطرح شده در آیات شریفه به صورت کاربردی استخراج و درک گردد. در بازار ارائه مکاتب مختلف عرفانی آن دسته از منابع که مطابقت بیشتری با مفاهیم کلام وحی دارند، هم قابل اعتبارترند هم ماندگارتر و به حق نزدیک تر. از این میان یکی از ارزشمندترین متون برجای مانده در حوزه متون عرفانی منازل السائرین خواجه عبدالله انصاری است. این نوشتار سعی دارد تا با جستجوی مبنای قرآنی مفاهیم اخلاقی مذکور و تطابق معادل عرفانی این مفاهیم و با بسط تعاریف، توصیفات و تقسیمات خواجه عبدالله انصاری در باب اخلاق کتاب منازل السائرین، رویکرد عرفانی نویسنده به آیات قرآنی را پی جویی نماید.
بررسی رابطه بین شهادت و صداقت در قرآن و روایات معصومین علیهم السلام(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات قرآنی سال سوم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۱۰
145 - 168
حوزههای تخصصی:
شهادت و صداقت از جمله مفاهیم والای انسانی هستند که آیات و روایات بسیاری را به خود اختصاص داده اند. در فرهنگ دینی، صداقت یکی از سپرهای پولادین برای حفظ دین معرفی گردیده است. "شهید" در لغت دارای معانی بسیاری است از جمله "حضور"، "گواه"، "الگو" و.... در اصطلاح کسی را شهید می گویند که در راه حق کشته شده، و همه چیز خود را در راه رضای الهی قربانی کرده است. قرآن کریم مقام و ارزش ویژه ای برای کسی که در این راه قدم گذاشته است قائل است. معصومین نیز سخنان فراوانی را در مورد فضیلت شهادت و مقام شهید گفته اند.در این مقاله، پس از اشاره به مفهوم شهادت و صداقت این دو واژه بلند در آیات قرآن و روایات معصومین مورد بررسی قرار گرفته و به بیان رابطه میان آن دو پرداخته است. نویسنده گان مقاله بر این اعتقاد اند که بهره گیری از فرهنگ شهادت و صداقت براساس آیات قرآن و سخنان معصومین علیهم السلام و کاربردی کردن دستاوردهای آن در تمامی زمینه های اجتماعی، عامل مهمی است که می تواند جامعه اسلامی ما را به سمت کمال خود سوق دهد.
نگرشی نو بر روش اجتهادی فهم و تفسیر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات قرآنی سال سوم پاییز ۱۳۹۱ شماره ۱۱
185 - 212
حوزههای تخصصی:
در این مقاله دو مکتب مهم تفسیری روایی و اجتهادی و دلایل آنها نقد و بررسی شده و نهایتاً درباره مکتب تفسیری که می تواند تبیین جدیدی از روش اجتهادی در نظر گرفته شود و مورد تأیید آیات و روایات نیز باشد، سخن گفته شده است که براساس آن معلوم می شود امر تفسیر و تبیین قرآن وظیفه ای الهی است که بر دوش مفسرین حقیقی قرآن (انسان کامل)، در درجه اول پیامبر اکرم و حضرات معصومین(ع) و در درجات بعدی علمای ربانی و فقهای واجد شرایط د زمان گذاشته شده هستند، که بدون اتصال به ایشان و استفاده از محضرشان و سؤال کردن و به محک زدن فهم خود نزد ایشان (و نه تنها استفاده از روایات شان)، منظور نظر حق تعالی در آیات قرآن کریم به نحو یقین آور شناخته نشود به طوری که در صورت عدم شناخت و استفاده از محضر این انسان های کامل، گاهی بین برداشت های مختلف از قرآن به دلیل بشری شدن فهم نمی توان رجحانی قایل شد و چه بسا در بسیاری از موارد موجبات سرگشتگی و گمراهی در فهم از آیات فراهم شود.
تفسیر قطعی سوگندهای قرآن مجید(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزههای تخصصی:
چهرة زیبا و پرفروغ کتاب الهی زیر ابرهای تیره و متراکم اوهام انسان ها پنهان است. با زدودن هر ابری خورشیدی نورافشانی می کند و راهی به سوی کمال و سعادت گشوده می شود. حقیقت این است که برخی از مفسران صدر اسلام با اظهارات غیرمسئولانه و متعارض خود شماری از محکمات قرآن را به متشابه تبدیل کرده و موجب سرگردانی امت اسلام شده اند. در این مقاله با برخورداری از شیوة تفسیر قرآن با قرآن و نادیده گرفتن اقوال آن مفسران، در سوگندهای کتاب خدای متعال تدبر خواهیم کرد و با در نظر گرفتن ارتباط آنها با فواصل آیات، تفسیر قطعی آنها را پیش روی قرآن پژوهان قرار خواهیم داد. به تفسیر قطعی حروف مقطعه و «کوثر» نیز اشاره خواهد شد.
هدف ما از نگارش مقالة حاضر این است که نقاب از جمال دلربای قرآن کریم برگیریم و کلام خدای سبحان را با شکوه و شادابی آغازینش دریافت کنیم.