درخت حوزه‌های تخصصی

افراد دوزبانه درصد بالایی از جمعیّت جهان را تشکیل می دهند؛ در عین حال، این گویشوران در بسیاری از کشورها ازجمله ایران با مشکلات زبانی فراوانی روبه رو هستند. این امر در به کارگیری نقش ارتباطی زبان آشکارتر است؛ به بیان دیگر، دانش آموزان دوزبانه در تعاملات زبانی (به ویژه در زبان دوم( با اطرافیان احساس ضعف می کنند. در این پژوهش برخی از جنبه های ارتباطی مربوط به تولید زبانی تعدادی از دانش آموزان دوزبانه کردی زبان-فارسی زبان شهرایلام از طریق مهارت قصّه گویی که دارای کاربردی کاملاً دوسویه و به تبع آن مهارتی ارتباطی است، مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد که این دانش آموزان در به کارگیری بسیاری از جنبه های ارتباطی در زبان فارسی، به عنوان زبان دوم، با مشکلات کلامی عدیده ای روبه رو هستند و با گذشت دو سال در مدرسه، پیشرفت چشمگیری در آنان مشاهده نمی شود. یکی از علل اصلی این عدم پیشرفت را شاید بتوان به نظام آموزش دوزبانه رایج در ایران، یعنی روش موسوم به ”غوطه وری با هدف همگون سازی“ نسبت داد.

یکی از مهم ترین دروس مرتبط با ادبیات هر زبان که مهم ترین اهداف آن زبان را محقق می سازد، دروس متون ادبی است. در رشته زبان و ادبیات عربی نیز بخش قابل توجهی از دروس این رشته برای متون ادبی درنظر گرفته شده است که متون شعری در میان متون ادبیِ دیگر بیشترین سهم را دارد. اما سال هاست که این متون با روش های قدیمی تدریس می شود و بسیاری از استادان از راهبردهای جدید و مناسب تدریس این متون استفاده نمی کنند. این امر سبب شده است دانشجویان چندان نتوانند در دست یابی به مهم ترین اهداف متون شعری، یعنی افزایش ذوق ادبی و تقویت میل و انگیزه آنان به رشته خود، موفق باشند. نگارندگان می کوشند تا با روش پیمایش و ابزار پرسش نامه به بررسی میزان اجرای راهبردهای مناسب تدریس متون شعری عربی بپردازند. جامعه آماری پژوهش، دانشجویان ترم چهارم به بعد دوره کارشناسی و استادان رشته زبان و ادبیات عربی در دانشگاه های تهران، علامه طباطبایی، شهید بهشتی و تربیت معلم است. یافته های پژوهش نشان می دهد راهبردهای جدید تدریس متون شعری، یعنی راهبردهای شرح تفصیلی اشعار، تحلیل زیبایی شناسی اشعار و تحلیل سبکی، کمتر از راهبردهای سنتی (بیشتر مربوط به روخوانی صحیح اشعار هستند) اجرا می شوند.`

ﺗﺮﺟﻤﻪهای ادبی همگام با درنظر گرفتن ماهیت تعاملات پیش رفته است و فرایندهایی مثل «شفاﻑسازی» و «اقتباس» به دلیل مورد توجه قرار دادن مخاطب و فصاحت کلام در ترجمه، جایگاه ویژﻩای پیدا کردﻩاند. با وجود این، جایگاه اقتباس و تأثیر آن در ترﺟﻤﻪهای ادبی مبهم مانده است. ممکن است این سؤال مطرح شود که آیا ویژﮔﻰهای متنی و فرامتنی که در فرایند اقتباس وجود دارد در ترجمه آثار ادبی نیز مشاهده ﻣیشود و اگر پاسخ مثبت است، فراوانی کدام یک از روﺵهای اقتباس در ترجمه آثار ادبی بیشتر است. ایﻦها سؤال هایی هستند که در این نوشتار بررسی شده است. این پژوهش درصدد است تا بر اساس ﻃﺒﻘﻪبندی باستین (2009)، به بررسی روﺵهای اقتباس در ترجمه فارسی رمان غرور و تعصب بپردازد. یاﻓﺘﻪهای این تحقیق نشان می دهد مترجم برای انتقال بهتر پیام نویسنده و برای حفظ زیبایی و تأثیرگذاری کلام، از ویژگی های متنی و فرامتنی اقتباس استفاده کرده است؛ درحالی که کفه ترازو بیشتر بر مشخصه های فرامتنی سنگینی می کند. همچنین، در عین حال که مترجم در ترجمه ﻣﺘﻦ امانت را رعایت کرده، به ترتیب از روش های «برابری بافتی» و «بسط» بیشتر استفاده کرده است. به بیان دیگر، مترجم در برگردان متن معنا را حفظ کرده؛ ولی برای ایجاد زیبایی کلام، اقتباس ضروری است.

مشکلات فراروی ترجمة ‌آثار روسی به زبان فارسی دلایل مختلفی دارند. در مقالة حاضر با تأکید بر مشکلات گریبانگیر ترجمه‌های انجام گرفته از زبان میانجی به بررسی ترجمة‌‌ داستان «نایب چاپارخانه» اثر آلکساندر پوشکین و آسیب‌شناسی این مشکلات می‌پردازیم. در بحث و بررسی مقاله، ابتدا به تعاریف و نظریه‌های مختلف دربارة ترجمة ادبی، بیان ویژگی‌های ترجمة ادبی و سپس به‌ طبقه‌بندی اشکال‌های موجود در ترجمة‌ فارسی نایب چاپارخانه پرداخته ‌شده ‌است. اشکال‌های موجود در ترجمة اثر فوق در چند سطح مختلف روی داده‌اند: انتقال اسامی‌ خاص و عناوین و القاب به ‌زبان مقصد، ترجمة ساختارهای دستوری پیچیده موجود در متن اثر که گمان می‌رود مترجم میانی آنها را به درستی درنیافته و ارائة ترجمة توضیحی و تفسیری برای بسیاری از جملات کوتاه و درک نادرست معانی واژگان مختلف. در نتیجه‌گیری مقاله به این اصل مهم اشاره ‌شده که در ترجمه‌های انجام گرفته از زبان‌ میانجی، به‌علت ایجاد تغییرات بسیار در مفهوم، سبک و ساختار اثر ادبی، اصالت اثر حفظ نشده و نمی‌توان به‌ترجمه مطلوب دست یافت.

زبان سغدی از زبان های ایرانی میانة شرقی است که از سدة نخست تا سده سیزدهم میلادی رواج داشته است. این زبان به سبب نفوذ زبان پهلوی و نیز بر اثر نفوذ زبان ترکی به تدریج از رونق افتاد و زوال آن با گسترش زبان فارسی و، علاوه بر آن، با نفوذ زبان عربی، از دیگر سوی، شتاب بیش تری گرفت. به هر روی، واژه هایی از زبان سغدی به زبان فارسی راه یافت و در قالب وام واژه به حیات خود ادامه داد. در این پژوهش، واژه سغدی / raštučār/ ršt’wc’r به معنای «دل داری، تسلی، هم دردی»، با توجه به شواهد زبان شناختی و آواشناختی زبان سغدی، بررسی و کوشش شده است تا ریشه ای برای واژه سغدی مذکور پیشنهاد شود و از دیگر زبان های ایرانی میانه شرقی (مانند ختنی و سغدی) و زبان های ایرانی میانه غربی (مانند فارسی میانه، پهلوی اشکانی ترفانی و فارسی میانه ترفانی) نیز شواهدی ارائه گردد.

تحقیق تجربی حاصل به بررسی یک عامل بین زبانی مرتبط به مسئله واژه سازی در زبان اول در دو محیط آموزشی مداخله ای و غیرمداخله ای مرتبط به آموزش واژگان می پردازد . جامعه انتخاب شده برای این تحقیق در برگیرنده هفتاد و چهار دانشجوی سال سومی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن می باشد. پژوهش حاضر در ابتدا به بررسی تاثیر آموزش مداخله ای و غیرمداخله ای بر یادگیری دو گروه کلمات انگلیسی معادل سازی شده و فاقد معادل در فارسی اختصاص یافت. سپس اهمیت روانشناختی مساله بین زبانی واژه سازی در زبان اول در پردازش ذهنی واژگان در زبان خارجه از طریق بررسی تفاوت معناداری بین نمرات بدست آمده برای دو گروه کلمات مورد نظر در دو گروه آموزشی و گواه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصله از آزمون تی مستقل بین دو گروه نشانگر تفاوت معناداری بین دو گروه تجربی و گواه در هر دو گروه کلمات انگلیسی معادل سازی شده و فاقد معادل در فارسی بود. نتایج بدست آمده از آزمون تی وابسته حاکی از تفاوت معناداری به نفع کلمات انگلیسی معادل سازی شده در گروه تجربی بود. نتایج بدست آمده از آزمون تی وابسته در گروه گواه نشانگر آن بود که زبان آموزان از دانش بالاتری در زمینه کلمات انگلیسی واژه سازی شده در مرحله پیش آزمون برخوردار بودند و موفقیت بیشتری نیز در این گروه کلمات در مقایسه با همتایان فاقد معادلشان در مرحله پس آزمون کسب نمودند. اما نمرات حاصله از پیشرفت (gain score) نشانگر هیچ تفاوت معناداری بین دو گروه کلمات مورد نظر در گروه گواه نبود. یافته های فوق با توجه به مدل های یادگیری و آموزش واژگان از دیدگاه تئوری و کاربردی مورد نقد و بررسی قرار گرفتند.

حرکت یکی از مفاهیم بنیادی در نظامِ شناختی بشر است. این مفهوم می تواند به گونه های مختلف در زبان ها بازنمایی شود. همین تفاوت در قالب بندی سازه های مفهومیِ حرکت، بنیاد نظریه الگو های واژگانی دهد. این نظریه می تواند خانواده های زبانی را برپایه چگونگی ادغام سازه های رویی رده بندی هایی نیز در این روی چشم می خورد. پژوهش حاضر می از طرح این نارسایی ها، با توجه به زبان فارسی، راه حل هایی ارائه دهد. نتیییل رویییی های مفهومییی ادغام می یی های مفهومی پیرامونی نیز در ادغام ی، مؤثر عمل می نند.

در آثار شعری بزرگ و فخیم دنیا، ریخت از نظر ارزش، همسنگ محتواست. در میان ویژگی‌های صوری شعر، ویژگی‌های آوایی اهمیت خاصی دارند و در بالا بردن کیفیت شعر، نقش بسزایی ایفا می‌کنند. در ترجمة شعر، مترجم باید همپای انتقال محتوا، به ‌انتقال ریخت نیز توجه کند. ویژگی‌ها و ساختار‌های آوایی خاص شعر که آن را از نثر متمایز می‌کند، دارای پیچیدگی‌ها و ظرافت‌هایی است که در ترجمه توجه خاصی را می‌طلبد. در مقالة حاضر برآنیم ترجمه‌ای از یکی از غزل‌های حافظ به‌ زبان روسی را با توجه ویژه به‌ ویژگی‌های صوری و به ‌خصوص آوایی شعر، با رویکرد توصیفی بررسی کنیم. ابتدا ویژگی‌های این غزل حافظ را بررسی می‌کنیم، سپس به ‌تحلیل ترجمة آن خواهیم پرداخت. آنگاه خواهیم دید بی‌توجهی به‌ ویژگی‌های آوایی شعر در ترجمه، تا چه حد می‌تواند در انتقال پیام نویسنده خلل وارد کند. پیام و مضمونی که در این غزل با وزن شعر و تعداد اصوات (متحرک‌ها و ساکن‌ها) این وزن ارتباط تنگاتنگ دارد و از کاربرد هنرمندانه صامت‌ها و مصوت‌ها و آهنگ دلنشین آن‌ها تأثیر می‌پذیرد، در ترجمه، آنچنان که باید، با این ویژگی‌های آوایی و موسیقایی ارتباط پیدا نمی‌کند.

هدف این تحقیق، مقایسه آراء بلاغت پژوهان زبان عربی و زبان شناسان درباره معانی فرعی جملات پرسشی است. بدین منظور نخست نظرات زبان شناسان در این مقوله در شاخه کاربردشناسی زبان و نظریه «کنش گفت» بررسی شد و سپس دیدگاه بلاغت پژوهان در این باره در شاخه علم معانی مورد مطالعه قرار گرفت. پس از جمع آوری نظرات هر دو گروه درباره این موضوع، به منظور درک تفاوت ها و شباهت های آن ها، مقایسه ای صورت گرفت که نتایج حاصل از آن حاکی از وجود شباهت هایی بین نظرات این دو گروه است؛ از جمله تقسیم کلام به خبر و انشا، توجه به معانی غیر مستقیم انشا و برخی معانی غیر مستقیم مشترک در مطالعات دو گروه که خود دلایلی هستند بر تاثیرپذیری زبان شناسان معاصر از بلاغت پژوهان قدیم. با این وجود، نمی توان پاره ای از تفاوت های موجود بین این نظرات، از جمله تفاوت در حوزه کار این دو گروه و برخی معانی غیر مستقیم متفاوت را که گاه حاکی از نوآوری زبان شناسان در این مقوله و توجه آنان به ابعاد دیگری از انشای طلبی است، انکار کرد.

رئالیسم حقیقت را به شیوه های گوناگون کشف و بیان می کند. این شیوه ها عبارت اند از تشریح جزئیات، تحلیل دقیق جامعه و تصویرکردن شخصیت در پیوند با محیط اجتماعی. محمود تیمور و محمدعلی جمال زاده، بنیانگذاران داستان نویسی عربی و فارسی هستند. این دو بیشتر داستان هایشان را در قالب رئالیسم به نگارش در می آوردند. در این مقاله ابتدا فرازی از زندگی محمود تیمور و جمال زاده و جایگاهشان در ادبیات داستانی عربی و فارسی را بیان می کنیم، در ادامه شباهت و تفاوت های گرایش های رئالیستی این دو را مورد بحث قرار می دهیم و از رهگذر آن گرایش غالب رئالیستی و نگرش آن ها به رئالیسم را بیان می کنیم. پژوهش حاضر در پی بیان تفاوت ها و شباهت های سبک رئالیستی این دو نویسنده است. بررسی این تفاوت ها و شباهت ها با درنظر گرفتن مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی به عنوان روش تحقیق تطبیقی است.

«باهم آیی ها» بخش عمده ای از همنشینی های واژگانی را تشکیل می دهند، اما تاکنون تعریف دقیق و روشنی برای آن ها ارائه نشده است. منظور از باهم آیی ها همنشینی کلمات یا گروهی از کلمات است که میلی آشکار برای ظاهر شدن با هم دارند. دلیل عمده اختصاص این تحقیق به پدیده با هم آیی ها این است که این همنشینی ها برای کاربران غیربومی یک زبان، قابل فهم اما غیرقابل تولید هستند؛ به این ترتیب هدف اصلی این تحقیق، روشن کردن پدیده باهم آیی و معرفی شاخص های نحوی و معنایی به کار رفته در ساختار آن، با تکیه بر مولفه هایی است که در ساختار آن نقش دارند. این امر به کمک مقایسه دو پیکره زبانی در فرانسه و فارسی میسر شده است.