محمدرضا علم

محمدرضا علم

مدرک تحصیلی: استاد گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۵۰ مورد از کل ۵۰ مورد.
۴۱.

غرب و مدرنیته در گفتمان «عبداللطیف شوشتری»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال چهاردهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۵۲ ۱۷۶-۱۵۳

کلیدواژه‌ها: مدرنیته غرب گفتمان عبدالطیف شوشتری هند ایرانیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۹ تعداد دانلود : ۲۹۵
در دوره قاجار بخش مهمی از آشنایی جامعه ایران با مدرنیته غربی، حاصل سفر اندیشه ورزان و سیاحان ایرانی به هند بود. در میان این اندیشه گران، عبداللطیف شوشتری از جایگاه برجسته ای برخوردار است که کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. نگارندگان مقاله حاضر درصدداند با بهره گیری از رویکرد توصیفی-تحلیلی و به کمک نظریه تحلیل گفتمانی، به این پرسش پاسخ دهند که مدرنیته غربی موجود در هند در گفتمان عبدالطیف شوشتری چه بازتاب و جلوه ای پیدا کرده بود؟ و چه تأثیری بر تحول اندیشه سیاسی و تجددخواهی ایرانیان داشته است؟ یافته های این بررسی نشان می دهد که هرچند شوشتری بسیاری از مؤلفه های مدرنیته فرنگی را در کتاب خود انعکاس داد و به عنوان پیشگام در این زمینه نقش سازنده ای در معرفی اولیه مدرنیته به جامعه ایران و توجه اندیشه گران بعد از خود به این موضوع داشت، ولی شناخت او بیشتر براساس ظواهر و بدون آگاهی از بنیادها و شالوده های جریان مدرنیته بود.
۴۲.

بازنمود «دیگری» در شعر عارف قزوینی و میرزاده عشقی از منظر نظریه پسااستعماری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره ۱۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵۷ 114 - 139

کلیدواژه‌ها: عشقی عارف دیگری گفتمان پسااستعماری شرق شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۹ تعداد دانلود : ۲۴۷
   مطالعات پسااستعماری رویکردی بین رشته ایی است که در دهه های گذشته گسترش فراوان داشته است. این مطالعات به طور مشخص در حوزه ادبیات و تولیدات فرهنگی به واکاوی و نقد بازنمودهای گفتمان پسااستعمار در دوران پسااستقلال می پردازد. در این حوزه مطالعاتی، مفاهیم پسااستعماری همچون اروپامحوری، جنسیت، فرودست، دیگری، نژادگرایی و گفتمان شرقشناسی، در دو مقوله کلی استعمارگر و استعمارزده واکاوی می شود.این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و براساس استقرا از مجموعه اشعار عارف قزوینی و میرزاده عشقی و با تکیه بر نظریات پسااستعماری به بررسی بازنمود «دیگری» در شعر آن ها پرداخته و از منطر گفتمان پسااستعماری، نشان می دهد که این شاعران چگونه در برابر دوگانه سازی گفتمان استعماری، به بازیابی هویت «خودی» در برابر «دیگری» سازی غرب پرداخته اند و در عین مبارزه با استعمارگران، گاه با متوسل شدن به ناسیونالیسم باستانگرایی افراطی، در شناخت مقاصد استعمار مدرن دچار اشتباه شده اند که نتیجه اش به سود استعمار و استبداد و تحکیم پایه های قدرت او تمام شده است.
۴۳.

درآمدی بر تاریخ تحول و نوگرایی در ایران و مصر با تأکید بر دیدگاه های عبدالرحیم طالبوف و رفاعه طهطاوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبیات تطبیقی سال دهم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۳۹ 65 - 82

کلیدواژه‌ها: طالبوف طهطاوی نوگرایی علمی ایران مصر معاصر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۱ تعداد دانلود : ۱۸۹
ایران و مصر در زمینه های گوناگون، مشترکات فراوانی با یکدیگر دارند. این مشترکات، مشابهت های زیادی را در مسیر تحولات این دو سرزمین ایجاد نموده که مهم ترین آن، زمینه های ایجاد تحولات فکری و علمی در هر دو کشور است. دو شخصیتی که در عصر نوین، نقش برجسته ای در بیداری مردم و تحولات فکری و علمی این دو کشور بر عهده داشتند؛ عبدالرحیم طالبوف تبریزی در ایران و رفاعه طهطاوی در مصر است. این دو اندیشمند، بحران عقب ماندگی علمی را در جامعه خود به خوبی احساس کردند و در پی یافتن راه برون رفت از آن و نجات کشور خویش، کوشش های فراوانی نمودند. این نوشته می کوشد تا نگرش و عملکرد این دو روشنفکر را درباره ضرورت تحول و نوگرایی فکری و علمی در جامعه خویش، مورد بررسی و مقایسه قرار دهد.
۴۴.

زمینه ها و پیامدهای قیام علیمرادخان مَمیوند بختیاری(1149-1148ق.) در زمان نادرشاه افشار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال ۱۲ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۲۴) 97 - 108

کلیدواژه‌ها: علیمرادخان ممیوند بختیاری نادرشاه زاگرس میانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۴ تعداد دانلود : ۱۲۱
ایل بختیاری و خوانین آن در دوره های افشاریه و زندیه برای دستیابی به قدرت سیاسی، تحرکات سیاسی- نظامی فراوانی انجام دادند. یکی از نخستین تحرکات، قیام علیمرادخان مَمیوند بختیاری است. این نخستین قیامی است که بعد از تاجگذاری نادرشاه افشار در ایران به وقوع پیوست. علیمرادخان در سال 1148ق. قیام بزرگی را در منطقه زاگرس میانی با هدف خلع نادرشاه از پادشاهی و بازگرداندن سلطنت به خاندان صفوی شکل داد. اگرچه این قیام به سرعت درهم شکسته شد، اما پیامدهای مهمی در منطقه بختیاری درپی داشت. این پژوهش با رویکردی تحلیلی، درپی پاسخ به این سؤال اساسی است که قیام علیمرادخان دارای چه زمینه هایی بوده و چه پیامدهایی به دنبال داشته است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که علیمرادخان با بهره گیری از نارضایتی بختیاری های حاضر در سپاه نادرشاه، گرایش مردم به خاندان صفوی، منطقه کوهستانی بختیاری و در نهایت نارضایتی مردم از فشارهای اقتصادی دولت نوتأسیس افشاریه، قیام بزرگی را در منطقه زاگرس میانی برپا نمود. خسارت های جانی و مالی فراوان به مردمان منطقه زاگرس میانی، تبعید بیش از 10 هزار نفر عشایر بختیاری به خراسان و زمینه سازی برای حضور گسترده بختیاری ها در فتوحات بعدی نادرشاه، به ویژه فتح قندهار از مهمترین پیامدهای این قیام ناکام و کم دوام بود.
۴۵.

نگاهی به تاریخچه و تطول اچمیادزین و کارکرد آن در دوره حکومت قاجار بر اساس منابع تاریخی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱۱۳ 83 - 103

کلیدواژه‌ها: تاریخچه تطول اچمیادزین قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶ تعداد دانلود : ۸۹
اچمیادزین به عنوان یک نهاد دینی در تاریخ ارمنستان، یگانه عامل پیونددهنده مردم ارمنی و مانع ازهم پاشیدگی و واسطه امور فی مابین دولت قاجار و ارامنه ساکن در قلمرو جغرافیایی ایران گردید. به دلیل اعتمادی که از سوی ارامنه و دولت قاجار به اچمیادزین وجود داشت؛ این نهاد دینی مسیحی در طول دوره زمامداری شاهان قاجار درحل اختلاف و سامان دادن به مسائل ارامنه وآزادی مذهبی آن ها نقش مهم وکلیدی را بر عهده داشت. این پژوهش درصدد است با نگاهی تحلیلی به بررسی تاریخچه و تطول اچمیادزین درمنابع تاریخی بپردازد. لذا در پی پاسخ گویی به این سوال ها است: 1- اچمیادزین چه جایگاه و کارکردی در میان مردم وحکومت ها داشته است ؟ 2-دولت ها درسیر تغییر و تحول عنوان اچمیادزین چه نقشی داشته اند؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که اچمیادزین به دلیل داشتن اعتماد و جایگاه بالا از سوی ارامنه و دولت قاجار عامل اتحاد و عدم اضمحلال مردم ارمنی در طول تاریخ بوده است. عوامل متعددی باعث تحول در اطلاق عناوین مختلف به اچمیادزین بوده است. حکومت ها در تحول عنوان اچمیادزین نقش مهمی داشته اند.
۴۶.

عوامل تأثیرگذار بر همزیستی ارامنه با جامعه ایران و نقش آنان در انقلاب مشروطه (1285ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۳ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵۱ 123 - 144

کلیدواژه‌ها: ارامنه قاجار انقلاب مشروطه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۳ تعداد دانلود : ۱۱۲
انقلاب مشروطه بیان کننده سرخوردگی جریان روشنفکری از چیستی و کارکردهای سیاسی و اجتماعی حکومت استبدادی و عدم مشارکت جامعه در تصمیمات بود. در آن شرایط ارامنه ایرانی نیز از جمله روشنفکرانی بودند که به ارائه دیدگاه های خود پرداختند. عامل اصلی تمایل ارامنه به مطالبه گری، حس وطن دوستی و دلبستگی آنان به آب و خاکی بود که در آن متولد و پرورش یافته بودند. در این پژوهش با نگاهی تحلیلی بر پایه اسناد موجود درآرشیو ارامنه در ایران و ارمنستان، عوامل تأثیرگذار بر همزیستی و نقش ارامنه در انقلاب مشروطه ایران بررسی شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که ارامنه ایران در آستانه انقلاب مشروطه به دلیل کارکردهای اقتصادی وکسب مناصب سیاسی و اجتماعی از طبقات روشنفکر وتأثیرگذار بودند. آنها به دنبال قانون مدون وتساوی حقوق بودند تا از طریق آن بتوانند در یک محیط برابر زندگی کنند. مشروطه با رویکردهای حقوقی خود، حد تحمل مردم را نسبت به ادیان دیگر افزایش داد و باعث حضور و مشارکت ارامنه در رونق و توسعه کشور شد.
۴۷.

هخامنشی گرایی در سیاست گذاری های فرهنگی حکومت محمدرضاشاه پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی سال ۶ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱۱ 32 - 61

کلیدواژه‌ها: هخامنشیان محمدرضا شاه پهلوی فرهنگی کوروش باستان گرایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲ تعداد دانلود : ۲۶
بررسی دوران 37 ساله حکومت محمدرضا شاه پهلوی نشان می دهد که در میان ابعاد اندیشه باستان گرایی این حکومت، توجه، علاقه و دل بستگی به فرهنگ و تمدن هخامنشی از جایگاه برجسته ای برخوردار بوده است. این موضوع که از آن می توان به پدیده هخامنشی گرایی یاد کرد، بسیاری از سیاست ها و راهبردهای پهلوی دوم را تحت تأثیر قرار داد. مقاله حاضر با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی درصدد پاسخ به این سؤال است که محمدرضا شاه پهلوی در سیاست گذاری های فرهنگی خود چه رویکردی به تاریخ و تمدن هخامنشی داشته است؟ یافته های این بررسی نشان می دهد محمدرضا شاه و کارگزاران فرهنگی اش سهم بسیار مهمی از سیاست ها و برنامه های فرهنگی حکومت پهلوی دوم را به احیا و ترویج فرهنگ و تمدن هخامنشی در عرصه داخلی و خارجی اختصاص داده بودند. مهم ترین تجلّیات هخامنشی گراییِ فرهنگی، در عرصه هایی همچون هنر نمایش، موسیقی؛ ساخت و طراحی آثار و نمادهای هخامنشی؛ نام گذاری هخامنشی بر روی مکان ها، رویدادها و سال ها؛ برگزاری نمایشگاه ها، کنگره ها، مسابقات و جشن ها به مناسبت بزرگداشت و یادبود هخامنشیان؛ تألیف، ترجمه و چاپ کتاب و مقاله در مورد هخامنشیان و ابداع تقویم شاهنشاهی با مبدأ هخامنشی بروز و ظهور کرد. باید گفت برجسته کردن تمدن هخامنشی از سوی محمدرضا شاه و توجه و علاقه خاص وی از میان سلسله های باستانی ایران به هخامنشیان، به دلیل کارکرد پویا و بالنده میراث خوش نام و موردتمجید این حکومت در عرصه فرهنگی، دینی، سیاسی، هنری و... جهانِ معاصر بود که حکومت پهلوی با تبلیغ و ترویج آنها می توانست برای ارتقای جایگاه ایران و سلطنت خود در عرصه داخلی و مناسبات جهانی استفاده کند.
۴۸.

بررسی چارچوب های نظری کینگدان، روستو و گیدنز در تحلیل اصلاحات ارضی ایران

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی تاریخ و فرهنگ اسلامی سال ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵ 33 - 53

کلیدواژه‌ها: ایران اصلاحات کینگدان روستو گیدنز ساختار کارگزار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۱۵
اصلاحات ارضی به عنوان یکی از مهم ترین برنامه های اجراشده در دوره پهلوی دوم با هدفِ گذار از جامعه سنتی کشاورزی به جامعه سنتی نوین قلمداد می شود. برای تبیین علل موفقیت یا ناکامی برنامه و همچنین پیامدهای سیاسی و اقتصادی آن، چارچوب های نظری مختلفی ارائه شده اند. پژوهشگران برای تبیین آن از چهارچوب های نظری متنوعی در حوزه های سیاست گذاری عمومی، اقتصادی و جامعه شناسی بهره برده اند؛ این پژوهش درصدد است با نگاهی تحلیلی به بررسی چارچوب های نظری در تحلیل اصلاحات ارضی ایران بپردازد. لذا در پی پاسخگویی به این سؤال ها است: 1. چارچوب های نظری کینگدان، روستو و گیدنز چگونه به تحلیل اصلاحات ارضی در ایران کمک می کنند؟ 2. نقاط قوت و ضعف هر یک از چارچوب های مذکور در تبیین اصلاحات ارضی چیست؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که هر یک از چارچوب های مذکور به نوعی در تبیین برنامه اصلاحات ارضی مؤثر هستند، اما هیچ یک به تنهایی قادر به ارائه تصویر کامل و جامع از این طرح نیستند؛ بنابراین به نظر می آید یک چهارچوب ترکیبی از نظریات ترکیبی روستو و گیدنز می تواند به نحو بهتری اصلاحات ارضی در ایران را تحلیل کند. این چهارچوب ترکیبی می تواند به تفصیل به بررسی نقش قدرت های خارجی، نهادهای داخلی، دولت و نیروهای اجتماعی در اصلاحات ارضی بپردازد و تأثیرات این اصلاحات بر ساختارهای اجتماعی -اقتصادی را به طور کامل تری تبیین کند.
۴۹.

سیاست های مذهبی دولت شیعی قاجار در مواجه با ارامنه مسیحی تابع اچمیادزین بر اساس اسناد ماشتوس مقدس (ماتناداران)

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی تاریخ و فرهنگ اسلامی سال ۳ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶ 7 - 30

کلیدواژه‌ها: اچمیادزین سیاست های مذهبی دولت شیعی قاجار ارامنه مسیحی اسناد ماتناداران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۲۲
اچمیادزین به عنوان یک نهاد دینی مسیحیت یگانه عامل پیوند دهنده مردم ارمنی و همچنین واسطه امور فی ما بین دولت قاجار و ارامنه بود. بررسی تحولات تاریخی و اسناد و مدارک به خوبی گواه آن است که سیاست اصولی دولت مسلمان قاجار حمایت جدی و مستمر از رعایای مسیحی خود به ویژه ارامنه بوده است.به طوری که در باب عدم اجبار ارامنه به تغییر کیش ارامنه به اسلام توسط مسلمانان و عدم تعرض به آئین و مناسک مذهبی آن ها فرامین مهمی صادر کردند.این پژوهش درصدد است با نگاهی تحلیلی به بررسی سیاست های مذهبی دولت شیعی قاجار در مواجه با ارامنه مسیحی تابع اچمیادزین بر اساس اسناد ماشتوس مقدس(ماتناداران) بر پایه اسناد موجود درآرشیو ارامنه در ایران و ارمنستان بپردازد.یافته های پژوهش حاکی ازآن سیاست های مذهبی دولت شیعی قاجار در مواجه با ارامنه مسیحی تابع اچمیادزین بر اساس یک همزیستی پایدار و عدم مناقشات مذهبی بود. اچمیادزین به عنوان یک نهاد دینی مسیحیت یگانه عامل پیوند دهنده مردم ارمنی و همچنین واسطه امور فی ما بین دولت شیعی قاجار و ارامنه بود.
۵۰.

نقش شاهان مسلمان قاجار در رونق اجمیادزین ارامنه با تاکید بر فرامین فارسی ماتناداران (ماشتوس مقدس )- بررسی موردی ایرانیان مسلمان و ارامنه مسیحی دوره قاجار

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی تاریخ و فرهنگ اسلامی سال ۲ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴ 7 - 29

کلیدواژه‌ها: مسلمانان ارامنه ی مسیحی شاهان قاجار اجمیادزین فرامین ماتناداران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵ تعداد دانلود : ۱۲
جغرافیای ایران در طول تاریخ، دارای ساختاری چند مذهبی ، چند فرهنگی و کثیرالمله بوده است. نقاط مشترک تعامل ارامنه مسیحی با جامعه ایرانی مسلمان در ابعاد مختلف، حضور و یا عدم حضور آن ها، هیچ ارتباطی با مذهب آن ها نداشته بلکه آن چه که اجمیادزین را به سوی همزیستی با جامعه ایرانی سوق داد تلاش در جهت ارتقاء وضعیت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ارامنه در دوره قاجار بود. عنصر اصلی که باعث شد اجمیادزین در دوره قاجار برای بهبود سطح کیفی وضعیت ارامنه تلاش کند، شرایطی که در پی آن بودند با جلب اعتماد شاهان قاجار به عنوان یک جامعه نخبه در ایران دارای مذهب اسلام سر برآورند. اعتماد شاهان قاجار به اجمیادزین و همچنین حضور ارامنه در قشون و داشتن القاب ملوکانه و مناصب حکومتی توسط شاهان قاجار خود موید حضور موثر آن ها می باشد. این پژوهش درصدد است با نگاهی تحلیلی به بررسی نقش شاهان مسلمان قاجار در رونق اجمیادزین ارامنه با تاکید بر فرامین فارسی ماتناداران بپردازد. لذا در پی پاسخگویی به این سوال ها می باشد:1- اجمیادزین در دوره قاجار از نظر سیاسی، اجتماعی و اقتصادی چه وضعیتی داشت ؟2- چه عواملی باعث توجه به ارامنه مسیحی ورونق اجمیادزین توسط شاهان مسلمان قاجارگردید؟یافته های پژوهش حاکی از آن است که وضعیت اجمیادزین در دوره قاجار از نظر سیاسی، اجتماعی و اقتصادی با توجه به اهمیت آن ها برای شاهان قاجار در حد مطلوب بود و توانست با عملکرد خود ، زمینه تعامل میان مسلمانان و ارامنه مسیحی و ارتقاء سطح زندگی اجتماعی ارامنه را بهبود ببخشد .

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان