مرتضی میرغلامی

امنیت جزو نیازهای اولیه انسانی و در سلسله مراتب نیازهای انسانی مازلو، بعد از نیازهای اولیه، در رده دوم قرار دارد. اهمیت موضوع سبب شده تا مفهوم امنیت به یکی از اولویت های اساسی نظریه پردازان شهری تبدیل شود. جدای از اثرات اجتماعی ناشی از وجود محیط های امن شهری بر الگوهای رفتاری شهروندان و بهبود کیفیت های محیطی، تبیین نقش کالبدی شهر بر کاهش جرائم، موضوع با اهمیتی است که در قالب نظریه های نوین شهرسازی مورد بحث قرار گرفته است. ایده مجتمع های محصور و دروازه دار یکی از این نظریه هاست. این مطالعه در نظر دارد تا با توجه به شرایط متفاوت اجتماعی حاکم بر جامعه محلی ایران، به کاربست این نظریه پرداخته و میزان انطباق پذیری آن را در شهر ارومیه مورد آزمون قرار دهد. برای انجام این مطالعه، مجتمع های محصور به تعداد 268 مورد در شهر ارومیه شناسایی شده و اطلاعات مربوط به جرائم بر مبنای اطلاعات مکان بروز سرقت از منازل گردآوری گردیده اند. در این پژوهش که از نوع کاربردی می باشد، از روش های تعیین ضریب مکانی و کانون های جرم خیز استفاده شده است. نتایج حاصل نشان می دهد که ایجاد حصار و دروازه های ورودی در مجتمع های محصور توانسته است نقش قابل ملاحظه ای در کاهش جرائم در مقایسه با کل شهر داشته باشد؛ به طوری که با احتمال بالای 99 درصد، به میزان 57 درصد از مجتمع های محصور و 49 درصد از واحدهای مسکونی کل شهر از میزان جرم خیزی پایین تری برخوردارند. در نقطه مقابل، با احتمال بالای 99 درصد، به میزان 16 درصد مجتمع های محصور و 33 درصد واحدهای مسکونی کل شهر از میزان جرم خیزی بالاتری برخوردار بودند.

نشانه شناسی و توجه به معنا و تأثیرات آن بر استفاده کنندگان از رویکرد های نوینی است که اخیراً استفاده از آن در مطالعات شهری نیز رواج یافته و می تواند به عنوان ابزاری مناسب و کارآمد در راستای تولید داده های کیفی از شهر و زندگی روزمره ساکنان آن مورد استفاده قرار گرفته و طراحان شهری را در شناسایی نشانه ها و مفاهیمی که بر آن دلالت دارند، یاری دهد. در این مقاله محله نازی آباد تهران به عنوان نمونه موردی از جهت حضور نشانه ها، تأثیر آنها و معانی عناصر محیطی بر اقشار مختلف ساکنان و خوانش محیطی بررسی می شود. هدف این پژوهش نقد رویکرد نقشه های ذهنی لینچ و بررسی تأثیر معانی حاصل از عناصر و نشانه های شهری در ایجاد تصویر محیط در ذهن مردم و خوانایی محیط است که با بررسی میدانی محله، تهیه نقشه های ذهنی، تکمیل پرسشنامه و سنجش از طریق تصویر از ساکنان محقق می گردد. بررسی های انجام شده نشان می دهند که عناصر لینچی بیشتر به منظور خوانایی محیط و قابلیت ادراک سریع محیط پیرامون به کار می روند و بیشتر کاربرد عملکردی دارند. ولی انسان ها بر اساس تجربه، فرهنگ، گذشته تاریخی، جهان بینی و... معانی مختلفی را از عناصر محیطی برداشت نموده و تعابیر ویژه ای را بر اساس خوانش نشانه های محیطی می توانند از محله خود داشته باشند. لذا طراحان شهری می توانند تغییرات و طراحی محیطی را با توجه به عناصر حاوی بارهای معنایی در زندگی شخصی و جمعی افراد انجام داده و امکان ایجاد دلبستگی محیطی را فراهم سازند.

بیان مساله: شهر و محلاتی که با تنوع فرهنگ و سلایق شهروندان، فارغ از برنامه ریزی دو بعدی «طرح جامع» فضای زندگی و رُشد ساکنین بوده، هم اکنون در چارچوب الگوی تقلیدی تعیین سرانه و کاربری طرح های جامع و تفصیلی -که با غفلت از مبانی نظری فرهنگ اسلامی و سبک زندگی ایرانی همراه بوده - زندگی و سلامت شهروندان را با مخاطره روبرو نموده است. هدف: این موضوع ضرورت بازبینی و آسیب شناسی وضعیت موجود را به متخصصین و مدیران شهری یاد آور می نماید. روش: روش این مقاله تطبیقی است، بدین معنا که در پاره ای از موارد با تجزیه و تحلیل همبستگی ها، داده های پرسشنامه ای را مورد کنکاش قرار می دهد و در پاره ای دیگر از طریق پالایش دادها و استخراج اشتراکات، رویکرد کیفی را در تجزیه و تحلیل داده ها در پیش می گیرد. تکنیک این مقاله دلفی است که به کمک 30 نفر از متخصصان تکمیل گردیده است. یافته ها: با در نظر گرفتن تمام معیارهای ارتباط انسان با خدا، جامعه، طبیعت و تاریخ، معیار ادراکی و بصری رتبه اول را دارا بوده و پس از آن به ترتیب معیارهای فعالیتی، زیست محیطی و کالبدی جای می گیرند. در نهایت این نتیجه مستفاد می گردد که معیارهایی که باید برحسب ضوابط و مقررات شهرسازی اسلامی امتیازبندی گردند باید دارای این درجه بندی باشند. نتیجه گیری: تحلیل های مولفه فرهنگی ارتباط انسان با طبیعت، تاریخ، خدا و جامعه از منظرهای کالبدی و کاربری، فعالیت، ادراکی و بصری و زیست محیطی در مجموع ماتریسی بوجود آورده است که در قسمت تحلیل های این مقاله بدان پرداخته شده است. این تحلیل ها در محله یاغچیان مطابقت داده شده و رهاورد آن ها تحلیل های راهبردی ای است که در زمینه ضوابط و مقررات ملاک عمل در ساختار فضایی آن محله مثمر ثمر می باشد.

یکی از مهم ترین رویکردهای مطرح در چند دهه اخیر در زمینه حل مشکلات بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری رویکرد بازآفرینی بوده است که سازمان های ذی ربط با مدیریت شهری بهره گیری از آن را مدنظر قرار داده اند. یکی از مهم ترین چالش هایی که در استفاده از رویکرد بازآفرینی در بافت های مسئله دار شهرهای کشور وجود دارد عدم تدوین و پیاده سازی یک الگوی مناسب می باشد. در راستای حل این مسئله فراگیری از تجارب مداخلات بزرگ مقیاس بازآفرینی در شهرها و کشورهای مختلف جهان می تواند آموزه هایی را جهت تدوین یک الگوی مناسب بازآفرینی شهری گردهم آورد. بر همین اساس اصلی ترین هدف پژوهش حاضر تدوین الگوی بازآفرینی محله چوخورلار شهر تبریز بر اساس درس آموخته های مداخلات بزرگ مقیاس بازآفرینی شهری و در تلفیق با هنجارهای جامعه ایرانی– اسلامی می باشد. این محله از بافت های فرسوده شهر تبریز می باشد که مورد توجه مدیریت شهری به منظور بازآفرینی قرار گرفته است که این اقدام چالش ها و مشکلاتی را هم برای ساکنان محله و هم برای مدیریت شهری به وجود آورده است. این پژوهش از نظر هدف در حیطه پژوهش های کاربردی و از نظر روش تحقیق با توجه به موضوع و هدف، از نوع توصیفی- تحلیلی می باشد. نحوه گردآوری اطلاعات نیز مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای- اسنادی و برداشت های میدانی در قالب مشاهده و مصاحبه می باشد. در الگوی نهایی تدوین شده، شاخص های اثرگذار تبیین شده و عناصر و اجزای مرتبط با هر کدام و روابط حاصل از آن مشخص شده است. در نهایت می توان گفت این الگو و ساختار آن زمانی می تواند نقشی مؤثر در بازآفرینی شهری داشته باشد که با مشارکت واقعی و فعال همه ی ذی نفعان کلیدی اعم از ساکنان و نهادهای ذیربط همراه باشد.

میدان در مفهوم واقعی آن فضای باز وسیعی است که معمولا بر اجتماعات مردمی و ساختارهای سیاسی- اجتماعی جامعه تأثیر مستقیم دارد. برای فهم مفهوم فضاهای شهری در شهرهای اروپا بایستی مفهوم آگورا در یونان باستان را جستجو کرد که نقش مهمی در تنظیم روابط نهادهای مختلف شهری از جمله مذهب، سیاست، اجتماع و تجارت در شهرهای آن دوره داشته است. دوره مهم تاریخی آن را در تکامل میدان های سده 11 و 12 میلادی در ایتالیا باید دانست که بر پایه فورم های رومی شکل گرفته است، در این دوره ابتدا با انحصار طلبی اشراف و کلیسا این فضاهای عمومی شکل گرفته اند که تأثیر مستقیم نهاد قدرت بر ساختارهای میدان را در ذات خود نشان می دهد، اما به تدریج با تشکیل دولت، قدرت اشراف و کلیسا کاهش یافت و مکان های عمومی و میادین برای مردم به عنوان ساختار نهاد اجتماعی شکل پیدا کردند، دادگاه، دفاتر شورای شهر و بازارها در کنار آنها ساخته شده اند که نقش میدان های اروپایی را دموکراتیک کردند، در قرن های بعدی نیز شهرهای جدیدی ظهور کردند که میدان ها با کاربری های گوناگون نقش اصلی در شکل گیری آنها داشته اند. به موازات این فضاها در شهرهای یونانی و رومی، در ایران نیز در دوران های گوناگون سلسله مراتب فضایی برای شهروندان وجود داشته است که بعد از ورود اسلام به شهرها، میدان ها به عنوان مرکز تجمعات شهری و نهاد اقتصادی شکل پیدا کردند و بعد از قدرت گرفتن نهادهای سیاسی، میادین مراکزی برای نمایش قدرت شاهان و حاکمان بوده است. هدف اصلی این پژوهش مقایسه نهادی بین میادین ایرانی (دوره سلجوقیان، تیموریان، صفویه) و ایتالیایی (دوره باروک، رنسانس، گوتیک) در بین قرن های 12 تا 18 میلادی می باشد که این مقایسه بین 11 نمونه از مهمترین و مطرح ترین میدان ها صورت گرفته است، این تحقیق به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که (تفاوت و شباهت نهادی میان میدان های ایرانی و اروپایی شامل چه مواردی می باشد؟) همچنین مدل نظری و چارچوب اصلی پژوهش بر اساس مطالعات اسنادی استخراج شده است که از نظر افرادی مهم چون وبر برای رسیدن به آن استفاده شده است که بدنه اصلی نظری شامل نهاد اقتصادی، محلی، مذهبی، اجتماعی و سیاسی (سیاسی با تأکید بر نفع مردم، سیاسی با تأکید بر قدرت شاه( می باشد و بر اساس آن میدان ها باهم مقایسه شده اند. نتیجه و یافته های تحقیق نشان دهنده وجود عنصر مذهب به صورت مشترک و تأثیرگذار در میدان های ایرانی (مسجد) و ایتالیایی (کلیسا) می باشد، همچنین رابطه مؤثری میان نهادهای اقتصادی و بازار، اجتماع و محله در هر دو زمینه مشاهده می شود، میدان ها اروپایی در دوران رنسانس نقش تجاری قوی داشته اند و نهادهای محلی نیز عنصر مؤثری بوده اند و همچنین میدان های ایرانی دارای نقش سیاسی (با تأکید بر قدرت شاه) بوده اند در حالی که میدان های اروپایی وجود نهادهای سیاسی (سیاسی با تأکید بر نفع مردم) نشان مشارکت و اهمیت جامعه مدنی و شهروندان بوده است.

عوامل متعددی در مطلوبیت منظر صوتی اثرگذار هستند که دلیل حضور فرد در فضای شهری و تواتر مراجعه از جمله آن است. در تحقیق حاضر تأثیر این مسئله در مطلوبیت منظر صوتی بازار تبریز موردمطالعه قرار گرفته است. برای روشن شدن نحوه ادراک افراد مختلف از منظر صوتی بازار، از پرسش نامه استفاده شده که 384 نفر از سه گروه مورد آزمون قرار گرفته اند. همبستگی اسپیرمن بین مؤلفه-های مطروحه محاسبه شده و از لحاظ آماری معنادار است. هرچه میزان مواجهه با منظر صوتی بیشتر باشد، خوشایندی آن کمتر می-گردد. به طوری که کسبه بازار مشخصاً منظر صوتی بازار را نسبت به سایرین نامطلوب تر درک می کنند. گردشگران به علت فراغت بال و مدت کم مواجهه با صدای بازار، آن را خوشایندتر از سایرین تلقی می کنند. در فضاهای آرام و آسوده بازار تبریز مهم ترین عاملی کاهنده آسایش صوتی و مطلوبیت منظر صوتی، بروز ناگهانی صداهایی با اختلاف تراز صوت است.

به دلیل شیوع و استمرار بیماری همه گیر کرونا، تمایل به استفاده از فضاهای باز و عمومی رونق یافته است. در این میان سبزراه خسروآباد شهر سنندج که به دلایلی چون وجود عمارت تاریخی، قرارگیری در مرکز شهر و سبزینگی فراوان، یکی از مقاصد مهم تفریحی شهروندان و مسافرین شهر سنندج می باشد نیز رونقی دوچندان یافته است. با این حال فرضیه نویسندگان این است که این محور می تواند کیفیات بهتری را به بازدیدکنندگانش عرضه نماید. از آنجا که تاکنون پژوهش منسجمی در زمینه تحلیل طراحی شهری این محور به مثابه مهمترین سبز راه استان کردستان به انجام نرسیده است، لذا انجام این پژوهش ضروری می نماید.پژوهش حاضر، به لحاظ نوع هدف، کاربردی و به لحاظ نوع روش در دسته تحقیقات پیمایشی قرار می گیرد. هدف اصلی پژوهش، بررسی منظر شهری سبزراه پیاده خسروآباد سنندج با استفاده از روش کمی- کیفی گیندرُز می باشد. چارچوب نظری با استفاده از روش اسنادی، جمع آوری شده و 3 مورد «اجتماعی/ انسانی؛ زیست محیطی؛ کالبدی» به عنوان مؤلفه های مورد بررسی در منظر شهری شناسایی شد. ابزار تحلیلی مورد استفاده در این پژوهش، تکنیک گیندرُز می باشد. در روش گیندرُز، تراکم خطوط نشانگر تراکم اتفاقات کالبدی، اجتماعی و زیست محیطی و طول خطوط بیانگر اهمیت اتفاقات رخ داده است....

ارزش و شناخت ارزش ها از موضوعات تاثیرگذاری بوده که در حوزه های مختلف دانشی ورود کرده و تحولات بسیاری را به ارمغان آورده است. حوزه مطالعات شهری و شهرسازی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و بحث ارزش های شهری در مداخلات شهر خاصه بافت های مرکزی و تاریخی شهرها را وارد نموده است. در پژوهش حاضر هدف بررسی جایگاه آینده پژوهی ارزش های شهر اسلامی-ایرانی با رویکرد تحلیل ساختاری و سناریو نویسی می باشد. روش پژوهش، تحلیلی-توصیفی با بهره گیری از مطالعه کتابخانه ای و اسنادی، تکنیک دلفی (پرسشنامه)، تکنیک تحلیل ساختاری و سناریونگاری است. از این روی با بهره گیری از نظریه ادراکات اعتباری علامه طباطبایی به ارائه مبانی شناخت شهر و استنتاج ارزش های شهر اسلامی-ایرانی پرداخته شد و هشت محوریت ارزشی تبیین گردید. در ادامه با بهره گیری از تکنیک تحلیل ساختاری جنس تاثیرگذاری و تاثیرپذیری ارزش ها در آینده شهر مشخص گردید. سپس در قالب سناریو های چهارگانه شهری آینده ارزش های شهر اسلامی-ایرانی واکاوی شد. جهت گیری سناریوی وضع موجود در بافت تاریخی تبریز، به سمت سناریوی بدبینانه، از نکات مهم در سناریونگاری است که لزوم بازنگری جدّی در سیاست های مداخله شهری و بافت های تاریخی را نشان می دهد. بی توجی به ارزش های شهری در پروژه شهر، و پافشاری بر رویکردهای روتین قبل، آسیب ها و لطمات جبران ناپذیری را بر تن بافت تاریخی شهر تبریز وارد می نماید. شناسایی دقیق و توجه ویژه به ارزش های شهر اسلامی-ایرانی و رویکرد های ارزش مبنا، منجر به تحول در نوع نگرش سیستم مدیریت شهری می شود و این نگاه آگاهانه بستری مطلوب در جهت تعالی شهر و انسان فراهم می آورد.

هدف این پژوهش ارزیابی وضعیت کالبد شهر در راستای بهینه سازی مصرف انرژی در محله رشدیه تبریز است. روش تحقیق با توجه به ماهیت آن توصیفی-تحلیلی و ازنظر هدف کاربردی است. جامعه آماری را شهروندان ساکن در محله رشدیه تبریز تشکیل داده اند. حجم نمونه آماری با توجه به فرمول کوکران 384 نفر محاسبه شد. بررسی نتیجه آزمون تی تک نمونه ای نشان می دهد که هر سه شاخص کالبدی محله شامل شاخص های توده، معابر و فضای باز در سطح کمتر از 05/0 معنادار بوده اند. در این زمینه شاخص فضای باز با میانگین (32/3) در وضعیت متوسط و دو شاخص توده و معابر به ترتیب با میانگین 59/2 و 52/2، در وضعیت ضعیفی ارزیابی شده اند. از دلایل این شرایط می توان به عدم استقرار بلوک های ساختمانی در جهت باد و نور، عدم دسترسی کافی به خدمات، پوشش خارجی نامناسب ساختمان ها در جهت کاهش انرژی، استفاده از مصالح نامرغوب، عدم طراحی مناسب معابر در جهت تهویه هوای شهر، انسداد دید به آسمان و تراکم مسکونی اشاره نمود. همچنین همبستگی پیرسون نشان داد که میان شاخص های کالبدی محله در بهینه سازی مصرف انرژی، رابطه وجود دارد. بیشترین همبستگی مربوط به شاخص توده با فضای باز با مقدار (785/0) بوده که یک رابطه قوی محسوب می شود. بنابراین استقرار مناسب ساختمان ها ازنظر جهت باد و نور، پوشش مناسب و رعایت تراکم می تواند به بهبود فضای باز کمک نماید و برعکس آن انتخاب زاویه درست و افزایش ضریب دید می تواند به شاخص توده کمک نماید و نتیجه این ارتباط، کاهش مصرف بهینه انرژی است. نتیجه گیری آنکه شاخص های کالبدی باوجود ضعیف بودن شرایط، می تواند در ارتقای همدیگر موثر باشند و شرایط بهتری را ازنظر مصرف بهینه انرژی ایجاد نمایند

نظریه زندگی همگانی یان گل از نظریه های مطرح درباره برنامه ریزی و طراحی فضاهای شهری است که تجارب اجرایی موفقی را در کشورهای غربی داشته است؛ از این رو این نظریه پرداز در کشورهای مختلف دنیا از جمله ایران مدنظر قرار گرفته و آثار برجسته وی، ترجمه و منتشر شده است. اگرچه اجرای نظریه زندگی همگانی گل می تواند آثار مثبتی برای کیفیت زندگی شهری مانند افزایش سرزندگی، امنیت، سلامت و پایداری داشته باشد، به دلیل تفاوت های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اعتقادی میان کشورهای غربی و کشور ایران، امکان سنجی و بومی سازی آن بسیار ضروری به نظر می رسد. به همین علت این پژوهش با تأکید بر بعد فرهنگی و با بهره گیری از اندیشه های اسلامی به دنبال نقد این نظریه است. این عمل در پژوهش حاضر با محوریت اندیشه های علامه طباطبایی، از فیلسوفان اسلامی برجسته معاصر و صاحب نظریه ارزشمند ادراکات اعتباری صورت گرفته است. روش پژوهش براساس نظریه ادراکات اعتباری علامه طباطبایی تدوین شده است. با توجه به این نظریه مفاهیم جهان اجتماعی را مفاهیم اعتباری و تغییرپذیر تشکیل می دهند؛ از این رو برای تحلیل اعتباریات باید هستی شناسی و انسان شناسی شکل دهنده به این مفاهیم شناسایی و تحلیل شوند تا علل پیدایش و کارایی آن ها روشن شود. یافته های پژوهش نشان می دهد اعتباریات اصلی تشکیل دهنده نظریه زندگی همگانی گل، مغایرت هایی با اندیشه اسلامی دارد. با این حال می توان با مدنظر قراردادن اعتباریات تغییریافته بر مبنای اندیشه اسلامی برای اصلاح نظریه موجود سبب رفع پیامدهای منفی فرهنگی آن شد و از این نظریه برای پاسخ گویی توأمان به نیازهای مادی و معنوی شهروندان استفاده کرد.

شهرخلاق از رویکردهای جدید شهری است که امروزه در عصر جهانی شدن و توسعه شهری، اهمیت بسیاری یافته است و این اهمیت سبب شده که از جنبه های مختلف به آن پرداخته شود. در این زمینه پژوهش های متنوعی در حوزه برنامه ریزی شهری انجام شده که هرکدام از جنبه خاصی به موضوع توجه نموده است. شهر تهران یکی از شهرهایی است که رویکرد شهرخلاق برای آن از زوایای متفاوتی انجام شده است؛ بنابراین تحلیل و ارزیابی این پژوهش ها از جنبه های مختلف نظیر مقیاس مطالعه، روش تحقیق و نتایج حاصله ضروری است. هدف این پژوهش بررسی نظام مند مقالات تدوین شده درباره موضوع شهرخلاق برای شهر تهران به منظور شناسایی کمبودهای پژوهشی از یک سو و ترکیب نظام مند نتایج ارزشمند از سوی دیگر است. این پژوهش به صورت توأمان از روش های کمی و کیفی در قالب مرور نظام یافته منابع استفاده نموده و به این منظور از فراتحلیل کمی و کیفی بهره گرفته شد. داده های اولیه پژوهش نیز 13 مقاله علمی پژوهشی هستند که با استفاده از نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. یافته های حاصل از بررسی کمی مقالات نشان می دهد که اغلب پژوهش های انجام شده در حوزه شهرخلاق به صورت کمی، اثبات گرایانه، غیر اکتشافی، دارای مقیاس کلان و کم توجه به شاخص های بومی هستند. همچنین نتایج کیفی پژوهش نشانگر آن است که شهر تهران علی رغم جایگاه نسبی مناسب از نظر شاخص های شهرخلاق از استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد و روندهای موجود نیز حرکت به سوی یک شهرخلاق را نشان نمی دهد؛ بنابراین به منظور دستیابی به شهرخلاق تهران لازم است در سطح بین المللی اصول رقابت و تعامل، در سطح ملی اصل تعادل، در سطح کلان شهر تهران اصل توسعه، در سطح محدوده های درون شهر اصل عدالت فضایی و در سطح محلات و فضاهای شهری اصول کیفیت فضا و سرزندگی را مدنظر قرار داد. #s3gt_translate_tooltip_mini { display: none !important; } شماره ی مقاله: ۲۴

این تحقیق به بررسی و ارزیابی سطح رضایتمندی زنان استفاده کننده از پارک های بانوان شهر تبریز می پردازد و دنبال پاسخ به این پرسش است که آیا این گونه پارک ها یک راه حل مناسب برای آزادی و راحتی زنان می باشند یا نوعی محبوس نمودن زنان در میان دیوارهای بلند و جدایی گزینی جنسیتی محسوب می شود. چهار پارک بانوان در شهر تبریز به عنوان نمونه انتخاب شد و با طرح پرسشنامه، رضایتمندی بانوان در این چهار پارک مورد سنجش و مقایسه قرار گرفت. با توجه به مشکلات و پیشنهادات عنوان شده توسط بانوان معیارهایی جهت طراحی پارک های بانوان استنتاج گردید. ابزار اصلی تحقیق، مصاحبه عمیق و جامعه آماری، زنان استفاده کننده از پارک های بانوان بوده است که با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده اند و نتایج مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در انتها، نقاط مثبت و منفی پارک بانوان و مدل ارزیابی کیفیت پارک های بانوان با اصلاح مدل های مستخرج از متون نظری ارائه گردیده است.

طرح های توسعه شهری بایستی متضمن منافع جمعی همه یا اکثر ساکنین باشد. در خلال طرح های توسعه شهری، بسیاری از مردم متضرر می شوند لذا ضروری می نماید مباحث مربوط به تحصیل زمین و مسکن جهت این طرح ها مورد بررسی قرار گیرد. در اسلام همواره به بحث عدالت و انصاف توجه ویژه ای شده است و در ساحت جهان بینی اسلامی مفاهیم متعددی چون اکرام انسانی، تعادل فضایی، ظلم ستیزی، انصاف گرایی، حق گرایی و ... وجود دارد که نمود عینی آن را می توان در قواعد فقهی متعددی که بر اخلاق اسلامی تمرکز دارد، مورد بررسی قرار داد. آنچه امروزه به عنوان ملاک عمل در تملک اراضی در طرح ها مورد استفاده قرار می گیرد، بهره مندی از روش های مبتنی بر اندیشه غرب همچون انتقال حقوق توسعه مالکیت می باشد. براین اساس سؤالات اصلی پژوهش این است که "1. رویکرد انتقال حقوق توسعه ((TDR از منظر اندیشه اسلامی چگونه ارزیابی می شود؟" و "2. قوانین در زمینه تملک اراضی و انتقال حقوق توسعه چگونه تعریف شده است؟". لذا در این پژوهش با هدف بررسی قوانین مرتبط با طرح های توسعه شهری و تطبیق آن ها با فقه اسلامی و رویکرد انتقال حقوق توسعه، تحقیقات بر سه بعد، فقهی، اخلاقی و حقوقی در قالب مطالعات اسنادی و بررسی نصوص دینی به انجام می رسد. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و توسعه ای بوده و ازنظر ماهیت تحلیلی- توصیفی می باشد. بررسی ها نشان می دهد که اگر قوانین مشارالیه، منطبق بر اصول فقهی- اخلاقی دین مبین اسلام بازبینی گردند و الگوهای در نظر گرفته شده برای تملک دارای کمترین میزان مداخله و همچنین رضایت کامل مالکینی باشد که مالِ آنان در مسیر طرح های توسعه قرار می گیرد، می توان تلالؤ تحقق احکام اسلامی را در شهرها نظاره گر بود. در پایان ضمن پاسخگویی به سوالات، پیشنهاد هایی جهت بهره مندی از قواعد فقهی/ اخلاقی مبتنی بر اندیشه اسلامی در طرح های توسعه شهری ارائه می گردد.

طراحی شهری که در ابتدا به بعد زیبایی شناسی می پرداخت، اکنون به کیفیت قلمرو عمومی از نظر کالبدی،اجتماعی،فرهنگی و ایجاد مکانهایی برای استفاده مردم میپردازد.قلمروی عمومی قلمروی موقتی است و تقریبا هر کسی به آن دسترسی و حق استفاده از آن را دارد. تمایل به داشتن قلمرو و دفاع از آن ذاتی است.از آنجایی که امروزه زنان نیز مانند مردان در اجتماع حضور دارند ولی قدرت کافی جهت انتخاب قلمروی مطلوب خود ندارند،لذا این تحقیق در پی آن است تا آیتم های تاثیرگذار بر ایجاد قلمروی مطلوب زنان را معرفی کند.تحقیق حاضر از لحاظ نوع داده ها توصیفی-تحلیلی/پیمایشی است.نوع مطالعه به صورت کمی و کیفی بوده و مطالعات به دو روش میدانی و کتابخانه ای انجام شده است.جامعه ی آماری شامل زنان با فرهنگ ها،سنین و رفتارهای مختلف در سه نوع فضای شهری تبریز (پارک ایل گلی ،پارک بانوان شمس و پارک ولیعصر )میباشدکه جهت پر کردن پرسشنامه به روش تصادفی انتخاب شدند.حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 384 عدد میباشد.ابتدا در سطح توصیفی، با استفاده از شاخص های آمار آزمودنی ها مورد بررسی قرار گرفت و سپس در سطح استنباطی، از آزمون آماری تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شده است. نتایج حاصل شامل 5 مولفه تاثیر گذار بر قلمروی مطلوب زنان شامل بعد منظر- عملکردی- امنیتی- ریخت شناسی- روانشناختی می باشد. شماره ی مقاله: ۴

یکی از مسائل چالش برانگیز در شهر تبریز مسیرگشایی های متعدد در بافت شهری بوده که معمولاً با هدف افزایش دسترسی شهروندان به معابر جدید و حل معضل ترافیک به اجرا در آمده است. پژوهش حاضر با هدف «ارزیابی تبعات اجرای پروژه های مسیرگشایی در بافت شهری تبریز» می خواهد به این پرسش پاسخ گوید که «اجرای پروژه های مسیرگشایی در دو دهه اخیر به عنوان استراتژی و مسیر توسعه شهر تبریز تا چه اندازه منجر به عدالت شهری شده و چه تبعاتی برای شهروندان و بافت شهری تبریز به همراه داشته است؟». روش تحقیق مورد استفاده روش توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات نیز کتابخانه ای و میدانی بوده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که آن دسته از خیابان هایی که براساس منطق رشد و حرکت شهر و بر اساس دستورالعمل های متناسب با ژنوم آن تعریف و تعریض شده اند، موفق تر از خیابان های تک بعدی و تحمیلی عمل کرده اند. در شهر تبریز تعریض خیابان ها و گذرهایی مثل تربیت، راسته کوچه و امام خمینی در تناسب با قواعد شهر، فضاهایی نسبتاً موفق و قابل قبول در شهر را موجب شده اند. در ارتباط با پروژه های مسیرگشایی ناقص، شهرداری ها می توانند با استفاده از برخی ابزارهای امتیازدهی، اقدامات عمرانی را با سرعت بیشتری به نتیجه برسانند. همچنین با توجه به وجود گسترده بافت باارزش در شهر تبریز، متأسفانه در برخی موارد به دلیل ضعف مطالعه و نیازسنجی و در نظر نگرفتن کلیه جوانب و تبعات اجرای طرح ها، پروژه های مسیرگشایی منجر به آسیب رسانی به میراث فرهنگی و تاریخی شهر شده است.

بیان مسئله: محله همواره نقطه عطف اندیشه به شهر در نظر گرفته شده است. محله ها در گذشته دارای انسجام درونی و پیوستگی فضایی بوده و از بافت اجتماعی همگنی برخوردار بودند. در دوران معاصر، همسو با تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جامعه، متعاقب آن تدوین برنامه ها، طرح ها و اسنادِ کلان سیاست گذاری و نمودِ کالبدی آن در سطح منطقه ای– شهری، سبب فروپاشی ساختارهای خوداتکای اقتصادی، شاکله منسجم اجتماعی و کالبدی محله شده و اهمیت آن به عنوان سنگِ بنای برنامه ریزی شهری رو به افول نهاد. این پدیده همچنین تأثیرات بسیاری بر تجربه زیسته ساکنان محله ها گذاشته و همزیستیِ سالم آنان را در ابعاد مختلف آسیب پذیر نموده است. ظهور همه گیری کرونا، یکی از این بحران ها بوده است که در چهار سال اخیر، تغییراتِ آنی در شیوه زیستن و طرحِ تقاضاهای جدیدی را سبب شده است. نگرانی های روزمره ناشی از همه گیری، سلامت جسمی، روحی و روانی ساکنان محله ها را با خطر مواجه ساخته است. هدف: لذا اهداف اصلی پژوهش 1. بازاندیشی در مفهوم محله به مثابه کانون شهر ایرانی- اسلامی و 2. بازاندیشی در مفهوم سلامت محله به اقتضای دوران پس از همه گیری است. روش: این پژوهش از نظر ماهیت علمی-مروری و براساس تناظر تجربیات و ادبیات دو مفهوم بنیادین «محله ایرانی-اسلامی» و مفهوم نوظهور «همه گیری » تکوین یافته است. از نظر نوع پژوهش، کاربردی، توسعه ای و براساس روش پژوهش، مضمون مبنا بوده و بر همین اساس مطالعات مرتبط با «محله» بر اساس دو مؤلفه کالبدی-فضایی و اجتماعی-اقتصادی از طریق جست وجو در نصوص دینی، فقه و شریعت اسلامی و تفاسیر اندیشمندان اسلامی از قرآن کریم، سنت پیامبر (ص) و نهج البلاغه است. همچنین مطالعات مرتبط با «همه گیری» با جست وجو در پایگاه داده های Science direct، Springer، Scopus و Elsevier براساس دسته بندی محقق ساخته «زیست پزشکی، زیست روان و زیست مکان» از بررسی 182 مقاله معتبر مورد بررسی قرار گرفت تا بتواند مبتنی بر داده های به دست آمده، تناظر محتوایی دو مفهوم محله ایرانی-اسلامی و همه گیری و همچنین تحقق اهداف پژوهش را امکان پذیر سازد. یافته ها و نتیجه گیری: براساس یافته های پژوهش، هجده معیار مرتبط با زیست مکان، ده معیار مرتبط با زیست روان و هفت معیار مرتبط با زیست پزشکی در زمینه شهرسازی معاصر ترویج یافته است. ازطرفی، جمع بندی معیارهای مرتبط با محله ایرانی-اسلامی نیز مؤید هجده معیار است. بررسی مضمون مبنای معیارهای زیست پذیری در دوران همه گیری و معیارهای محله ایرانی-اسلامی نشان می دهد که این دو پدیده ناهمگون (به لحاظ زیست زمان)، نه تنها تضاد بنیادین در محتوا با همدیگر ندارند، بلکه انسجام محتوایی فی مابین معیارها مشهود است. این پژوهش بدین سبب دارای اهمیت است که نشان میدهد محله اسلامی امکان تکوین در زیست و ارتقای سلامت ساکنانش را دارد، به نحوی که با تفسیر معاصر از همه گیری، در زمینه ارتقای سلامت جامعه ایرانی مورد استفاده قرار گیرد. فلذا واردات بی بدیل اندیشه مستتر در شهرسازی غیراسلامی در زمینه «محله سالم در عصر معاصر» به بهانه پدیده نوظهور همه گیری کرونا، مورد نقد است و قویاً لازم است که مورد بازاندیشی واقع گردد.

زمینه و هدف: بازآفرینی شهری پایدار و خلاق با تأکید بر فعالیت های اقتصادی سازگار به عنوان مقاله ای سعی در پاسخگویی به سؤالات بازآفرینی دارد. با توجه به روند سریع شهرنشینی و اثرات آن بر بافت های تاریخی و فرسوده، توجه و مراقبت بیشتری در این بافت ها احساس می شود.مواد و روش ها: در این تحقیق سعی شده است با جمع آوری نمونه های موردی به بررسی پروژه های بازآفرینی شهری پایدار و خلاق در کشورهای توسعه یافته و همچنین کشورهای تاریخی پرداخته شود و از مجموعه اطلاعات این پروژه های بازآفرینی برای ایجاد مدلی مناسب برای این موضوع استفاده شده است. . برای این منظور از جدول مقایسه ای توصیفی برای تکمیل اطلاعات و ایجاد راهکارهای خلاقانه استفاده شده است.یافته ها و نتیجه گیری: بافت های تاریخی دارای بالاترین ظرفیت های فرهنگی و اقتصادی هستند که برای بهره برداری از آن ها در راستای توسعه منطقه و همچنین جلوگیری از زوال آن، باید از راهکارهای قابل اعتماد و پاسخگو استفاده کرد. تحقیق زیر نیز در جستجوی بررسی این راهکارها و امکان سنجی بازآفرینی خلاقانه مبتنی بر اقتصاد بومی در پروژه های شهرهای مختلف جهان به منظور پرکردن خلأ توسعه بافت های تاریخی به ویژه از منظر اقتصادی است. . نتایج این تحقیق حاکی از آن است که بهترین و جامع ترین روش برای بازآفرینی و طراحی بهتر و بهینه این بافت تاریخی، اقتصاد خلاق و راهکارهای آن است که شامل برندسازی، افزایش ارتباط بین گردشگری و صنایع، ایجاد ارزش های اقتصادی، سرمایه گذاری، ایجاد یا تغییر کاربری است، بنابراین استفاده از رویکرد مطلوب و توسعه خلاق اقتصادی در بازآفرینی بافت تاریخی، پویایی و توسعه اقتصادی و فرهنگی آن را در پی خواهد داشت

زمینه و هدف: وجود رودخانه در منظر شهری مزیّتی نسبت به دیگر شهرهایی است که بهره ای از آن نبرده اند امّا چنانچه فضای شهری پیرامون رودخانه پاسخ دهی لازم را نداشته باشد، تبدیل به تهدیدی جدّی خواهد شد. مهران رود در تبریز نیز به عنوان یکی از عناصر اصلی استخوان بندی شهر شناخته می شود و حضورش در تمامی طول شهر مشهود است. در دهه های اخیر فراموشی مهران رود در تبریز سبب گردیده تا لبه آن هرگز نتواند به عنوان یک فضای شهری موّفق عمل کند. لذا در نتیجه اقدامات فوق و نیاز به ضرورت ارتقاء کیفی محیط می توان با نگاه دوباره به حاشیه رودخانه و احیای آن به عنوان شریان حیاتی شهر فرصت تقویت ارتباطات اجتماعی را ایجاد نمود.روش بررسی: این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی است؛ پس از بررسی مبانی نظری فضاهای گمشده شهری و بهره گیری از آن در باز طراحی فضاهای رودکنار با رویکرد احیای این فضا، یه چارچوب نظری پیشنهاد می شود که با مبانی نظری حاضر، پروژه ای کاربردی در جهت احیای فضاها گمشده رودکنار ارائه می گردد.یافته ها و نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد که رودخانه های شهری منابع سرشاری از ظرفیت های طبیعی هستند که با طراحی درست و همخوان با بستر و زمینه قرارگیری خود و حداقل مداخله کالبدی ممکن می توانند به پتانسیل های ارزشمند و شاخص طبیعی، تفریحی، گردشگری، فرهنگی، تجاری و... تبدیل شوند. استفاده به جا، درست و اصولی از این تجربیات می تواند در موفقیت لبه رودکنار ها تأثیر بسزایی دشته باشد.

شیوع مشکلات سلامتی مزمن، در ابعاد جسمانی و روانی در جوامع کنونی رو به افزایش است. فضای محله می تواند تعیین کننده رفتار های مرتبط با سلامتی باشد و منجر به تفاوت های نتایج سلامتی در ساختار های متفاوت گردد. هدف از پژوهش حاضر بررسی عوامل تاثیرگذار بر حس سلامتی و سلامت روانی ساکنین، بررسی رابطه بین داده های سلامت و محیط محله، در گونه های سکونتی با ساختار فضایی متفاوت از حیث تراکم و فضای باز عمومی می باشد. راهبرد روش شناختی تلفیقی بوده و منطق نمونه گیری در انتخاب سایت هدفمند و انتخاب جامعه آماری تصادفی است. محله رشدیه تبریز در سه گونه فضایی، فضای باز نیمه خصوصی محاطی(تراکم پایین)، نیمه خصوصی محیطی(تراکم متوسط)، نیمه عمومی محاطی(تراکم بالا) در چهار مقیاس فردی، میانی، محله ای و حوزه بلافصل مورد بررسی قرار گرفت.یافته ها بیانگر این می باشد که به ترتیب ساکنین گونه سکونتی تراکم پایین، تراکم متوسط و تراکم بالا با تفاوت معنی داری کمتر دچار پریشانی روانی می گردند؛ همچنین مقیاس فردی دارای بیشترین تاثیرگذاری بر حس سلامتی (سن، جنسیت، سطح درآمد) می باشد در صورتی که در مورد پریشانی روانی مقیاس میانی(مدیریت فضای جمعی، ایمنی، هویت جمعی، تفاوت های طبقات اجتماعی) میزان تعیین کنندگی بالاتری دارد.

زمینه و هدف: در شهرهای پرقدمت و تاریخی ایران مانند شهر تبریز، بافت های تاریخی متعدی وجود دارند که با وجود اینکه توانسته اند ارزش های گذشته خود را حفظ کنند، اما به سبب ورود مدرنیته و سرعت بالای رشد و تغییرات، در معرض زوال می باشند. از آنجاییکه این بافت های تاریخی حافظ تاریخ و پیشینه و مانند میراثی به جا مانده برای ساکنین هستند، حفظ و جلوگیری از تخریب آنها وظیفه ی شهروندان، مسئولین، برنامه ریزان و طراحان شهری می باشد. می توان گفت در زمینه حفظ و نجات بافت و محلات تاریخی، بازآفرینی یکی از بهترین راه حل هایی می باشد که تا کنون طراحان و برنامه ریزان شهری به آن دست یافت اند و اگر امروزه راهکار های لازم جهت بازآفرینی و توسعه اقتصادی در جهت بهبود اقتصاد محلات تاریخی و احیای آنها ارائه نشود، در آینده ای نزدیک این محلات تبدیل به محلاتی متروکه خواهند شد که ارزش های خود را از دست داده و تبدیل به ضد ارزش خواهد شد، همانطور که تجربه ی سایر کشور ها نیز این امر را نشان می دهد که عدم توجه به این موضوع سبب حاشیه نشینی، از بین رفتن امنیت و مسائلی ازین دست می باشد. با برنامه ریزی و طراحی متناسب با استفاده از روش و رویکردی که تمام ابعاد بافت و محله را درگیر کند، می توان از وقوع این مسائل جلوگیری نموده، این ارزش ها را در این محلات حفظ کرد و نهایتا به بازآفرینی اقتصاد محور دست یافت.روش بررسی: مجموعه ای از نمونه های موردی بازآفرینی شهری در ایران گردآوری و از مجموعه این نمونه ها مدلی برای بهبود ساختار بازآفرینی اقتصادی خلاق ارائه شده است و نهایتا با کمک جدول تطبیقی توصیفی، میزان به عمل رسیدن این معیار های در نمونه های موجود بررسی شده است و نهایتا با استناد بر تجزیه و تحلیل اطلاعات، الگویی برای بهبود و ارتقای شرایط اقتصادی ارائه شده است.یافته ها و نتیجه گیری: از جمله راهکار هایی که در راستای تجدید حیات اقتصادی محله تاریخی جهت افزایش اشتغال، کاهش اختلافات طبقاتی، افزایش مهارت های حرفه ای نیروی کار، بهبود کالبد محدوده، حفظ میراث گذشتگان و مسائلی از این دست به کار گرفته می شود، برندسازی شهری، سرمایه گذاری داخلی و خارجی، استفاده از فناوری های نوین، تزریق کاربری های به روز و فعالیت های 24 ساعته می باشد که نهایتا بهبود شرایط فرهنگی و اجتماعی را نیز به دنبال دارد.