کالبد شهر

جرایم شهری زاییده گریزناپذیر جمعی شدن و تراکم افراد انسانی در شهرها است. جرم و جنایت به عنوان یک عامل نگران کننده اجتماعی در فضاهای شهری امنیت شهروندان را با مشکل مواجه کرده است. مباحث خشونت شهری و جرایم و ارتباط آن با بافت فیزیکی شهرها ازجمله مباحث مهمی است که در تمامی جوامع به اشکال و میزان گوناگون و متفاوت مشاهده می شود. در این پژوهش سعی شده است تا میزان وقوع جرایم در بافت های مجاز و غیرمجاز شهری به صورت تطبیقی در شهر پارس آباد مغان مورد بررسی قرارگیرد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش از نوع توصیفی- تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش به صورت کتابخانه ای و میدانی است و ابزار اصلی پژوهش پرسشنامه است. جامعه آماری شامل ساکنانی است که در دو بافت موردمطالعه ساکن هستند. برای جمع آوری داده ها براساس روش کوکران 350نمونه از ساکنان برای بررسی میزان جرایم در محل سکونت آنها به طور تصادفی انتخاب شدند. ازاین بین، 175خانوار از بافت مجاز و 175خانوار نیز از بافت غیرمجاز انتخاب شدند. برای تجزیه وتحلیل داده ها از روش های آماری توصیفی و استنباطی (مانند آزمون تیتست، کایدو، تحلیل میانگین چندجامعه) و همچنین برای سطح بندی جرایم از مدل تحلیل خوشه ای استفاده شده است. نتایج کلی به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد که میزان وقوع جرایم در بافت غیرمجاز شهری بیشتر از بافت مجاز است. به عبارت دیگر، بین نوع بافت کالبدی شهرها و میزان جرایم رابطه معنی داری وجوددارد.

کالبد و سازمان فضایی شهر، به مثابه نمود نهایی اندرکنش عوامل تأثیر گذار بر آن، بارزترین شاخصه ای است که براساس آن قضاوت در مورد ویژگی های فضای شهری در خصوص آن شکل می گیرد. اگرچه با پیشرفت دانش بشر، عناوین تأثیر گذار و علوم جدیدی در شکل گیری کالبد و سازمان فضایی شهرها دخیل شده اند، با این حال در اکثر موارد برآیند عوامل مذکور به شکل ساختارهای فرم دهنده کالبدی غالب، نمود یافته و تجلی می یابند. هدف از این تحقیق بازیابی و دسته بندی تکنیک ها، ابزارها یا رویکردهای جامع و فرایند محوری است که به وسیله آنها از آغاز تمدن یونان تا کنون، یک بخش از مقتضیات خلق کانسپت شهری یا تمامی بخش های آن مرتفع شده است. تعریف چهارچوب ساختاری ابزار فوق به همراه چیستی و چگونگی کاربرد آن در شرایط کنونی سؤالات اصلی این پژوهش بوده اند که با استفاده از روش توصیفی و همچنین تطبیق و تحلیل محتوای متون تخصصی، پس از بازیابی مفاهیم مشابه در حوزه های معماری، هنرهای تجسمی و فلسفه، پس از ایجاد یک نظام طبقه بندی شده از معنای مشترک مفاهیم مذکور، پاسخ داده شده اند. تدوین یک نظام منسجم تحت عنوان ماشین شهرسازی و بررسی مزایای رویکرد مذکور در کنار معرفی رویکرد سنتز تکنولوژیکی ، به عنوان ماشین شهرسازی معاصر از نتایج اصلی این تحقیق هستند.

امنیت به عنوان دومین نیاز انسانی، پس از نیازهای فیزیولوژیک قرارگرفته و آن را مایه آسایش و آرامش و احساس رضایت شهروندان و در نتیجه افزایش کارآیی و مطلوبیت محیط و کالبد می دانند که این مطلوبیت با برنامه ریزی دقیق، طراحی سنجیده و نظارت کافی در شهر حاصل می شود. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است و نوع آن کاربردی توسعه ای است. جامعه آماری این پژوهش شامل تمام شهروندان محله بانبور شهر ایلام است. حجم نمونه با توجه به جدول مورگان (۳۵۵) نفر و روش نمونه گیری تصادفی ساده است. در این بررسی از روش تحلیل عاملی تأییدی، شاخص رضایتمندی «هالین تن»، روش های آماری توصیفی و استنباطی همبستگی پیرسون و روش رگرسیون چندگانه به شیوه گام به گام استفاده شده است. نتایج حاصل از تحلیل عاملی نشان داد که عوامل مؤثر در احساس امنیت شهری در محله بانبور شهر ایلام حاصل از تعامل (۴) عامل است که این عوامل در مجموع (۷۱/۷۲) درصد از واریانس کل متغیرهای مؤثر بر احساس امنیت شهری در محله بانبور شهر ایلام را تبیین می کنند. از میان (۴) عامل، عوامل نماد شهری به تنهایی (۹۴/۴۸) درصد از کل واریانس متغیرهای اولیه را تبیین می کند و از دیدگاه افراد جامعه آماری مهم ترین عامل مؤثر بر احساس امنیت شهری در محله بانبور شهر ایلام می باشد.

امروزه آمار جهانی، در زمینه مخاطرات طبیعی، این مهم را نشان میدهد که هنوز این بحرانها با وجودپیشرفتهای فنآوری،برای شهرها خطرآفرین هستند.بر این اساس، میبایست به طور علمی موضوع بحرانهای محیط طبیعی توجه قرار گیرد و از آنجا که هزینهها و امکانات برای کاهش اثرات بحران های محیط طبیعی به طور متناسب و شایسته وجودندارد،بنابراین با حداقلهای موجود، متناسب با نوع بحرانها، شهرها را متناسب با آنها برنامه ریزی و طراحی نمود تا بتوان آسیبهای این نوع بلایا را به حداقل رساند. در این راستا، هدف پژوهش حاضر، تحلیل و اولویت بندی عوامل موثر در کاهش آسیبپذیری شهر زابل از مخاطرات طبیعی است.روش تحقیق، تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، اسنادی و میدانی میباشد،همچنین جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزارهای SPSSو AMOS و مدل AHP فازی استفاده گردید.نتایج آزمون تی تک نمونه ای نشان داد، هر یک از عوامل مدیریتی، اقتصادی، اجتماعی و طبیعی در کاهش آسیب پذیری کالبدی شهر زابل در مقابل مخاطرات طبیعی تاثیر زیادی دارند.نتایج آزمون رگرسیون چندگانه خطی نشان داد، بین عوامل مدیریتی، اقتصادی، اجتماعی و طبیعی و کاهش آسیبپذیری شهرزابل از مخاطرات طبیعی ارتباط معنادار و مثبتی وجود دارد. نتایج تحلیل ناپارمتری همبستگی نرم افزار AMOS نشان دهنده وجود رابطه مستقیم و معنیدار در سطح آلفای 01/0 میان عامل مدیریتی با عوامل اقتصادی، اجتماعی و طبیعی است.همچنین بین عوامل مدیریتی و اقتصادی با عوامل اجتماعی و طبیعی نیز رابطه مستقیمی مشاهده می شود.نتایج مدل AHP فازی، نشان داد،در بین عوامل مطرح شده،عامل مدیریتی با وزن نرمال شده 422/0،مهمترین عامل در کاهش مخاطرات طبیعی شناخته شده است.

آیین اجرای داوطلبانه رفتاری است که به شکلی سزاوار به منظور تأثیرگذاری نمادین یا مشارکت در زندگی جدی طراحی شده است و طیف وسیعی از فعالیت های انسانی در جوامع را شامل می شود. آیین با دارا بودن سه ویژگی کلان (1) تکرارپذیری در زمان و مکان مشخص، (2) برخوردار از ماهیتی نمادین و استعاری و (3) کنش و فعالیتی اجتماعی، با سه مؤلفه اصلی شهر شامل کالبد، معنا و فعالیت در تعامل و ارتباط تنگاتنگ است. در نتیجه آیین را می توان پدیده ای فضایی و به تبع آن پدیده ای شهری دانست. در پژوهش حاضر با استفاده از روشی تحلیلی و پیمایشی و در قالب مطالعه ای کیفی به بررسی نحوه تعامل شهر و آیین های عاشورایی پرداخته شد. بررسی انجام شده در قالب مدل مفهومی به دست آمده حاکی از آن است که از بعد کالبد، آیین های جمعی سبب ایجاد عناصر و فضاهایی خاص گردیده و یا به آنها شکل داده است و اجرای آن در سازمان فضایی شهر در گذشته انسجام کالبدی-فضایی شهر را به دنبال داشته است. از بعد معنا، آیین های جمعی سبب ایجاد فضا هایی خاطره انگیز، با معنا و نمادین گردیده و در هویت بخشی به فضاها و حس تعلق به آنها اثرگذار بوده است. از بعد فعالیتی، افزایش حضور پذیری، آزادی در فعالیت، ایجاد یک قلمرو همگانی و مردمی بودن را می توان مهمترین وجوه رفتارهای آیینی در شهر لاهیجان دانست که تقویت محله محوری، مشارکت و وحدت جمعی در ایام خاص را موجب می گردد.  

اسلام به عنوان یک شیوه کامل زندگی ضمن توجه به الگوهای رفتاری انسان به کالبد سکونتگاههای او که عرصه زیست و فعالیت هستند مورد توجه قرار داده و آرمانهای اسلامی را تعقیب می کند به طوری که پیوند جدایی ناپذیری بین زندگی مادی و معنوی ایجاد کرده است. بنابراین در طراحی و قرارگیری مهم ترین فضاهای شهر اسلامی از جمله: مساجد، مدارس و حتی بازار و فضاهای سبز به عنوان فضاهایی که علاوه بر تامین معیشت، شهروندان را دعوت به حضور در آن مکان ها می کند به همین دلیل طراحی هریک از کاربری های شهری در راستای تحقق جهان بینی دینی باید به نحوی باشد که مانع غفلت از یاد خدا و فرد را در انجام واجبات و مستحبات و رعایت ارزش های دینی یاری رساند. مقاله حاضر بررسی تاثیر کاربری های شهری (مسجد، مدرسه، فضا سبز، فروشگاه و مسکن) در گسترش ارزش های اسلامی (امنیت، آرامش، معنویت، عدالت و تعاملات اجتماعی) در منطقه 3 شهرداری ارومیه که شرایط مطلوبی (سرانه بالای کاربری ها و بافت جدید شهری) دارد می پردازد. روش تحقیق توصیفی- کاربردی و جمع آوری اطلاعات از نوع کتابخانه ای و پرسشنامه ای و جامعه آماری پژوهش جمعیت منطقه 1 شهرداری ارومیه می باشد که از طریق فرمول کوکران بدست آمده و در تحلیل از ضریب همستگی پیرسون، که با ضریب پیرسون 579/ و سطح معناداری کمتر از0.01 بین نحوه استقرار کاربری های شهری و ارزشهای اسلامی بیشترین همبستگی وجود دارد و براساس نتایج حاصل از تحلیل رگرسیونی محلات مسکونی بیشترین و مدرسه کمترین ضریب تعیین را در ارزش های اسلامی دارد.

هدف این پژوهش ارزیابی وضعیت کالبد شهر در راستای بهینه سازی مصرف انرژی در محله رشدیه تبریز است. روش تحقیق با توجه به ماهیت آن توصیفی-تحلیلی و ازنظر هدف کاربردی است. جامعه آماری را شهروندان ساکن در محله رشدیه تبریز تشکیل داده اند. حجم نمونه آماری با توجه به فرمول کوکران 384 نفر محاسبه شد. بررسی نتیجه آزمون تی تک نمونه ای نشان می دهد که هر سه شاخص کالبدی محله شامل شاخص های توده، معابر و فضای باز در سطح کمتر از 05/0 معنادار بوده اند. در این زمینه شاخص فضای باز با میانگین (32/3) در وضعیت متوسط و دو شاخص توده و معابر به ترتیب با میانگین 59/2 و 52/2، در وضعیت ضعیفی ارزیابی شده اند. از دلایل این شرایط می توان به عدم استقرار بلوک های ساختمانی در جهت باد و نور، عدم دسترسی کافی به خدمات، پوشش خارجی نامناسب ساختمان ها در جهت کاهش انرژی، استفاده از مصالح نامرغوب، عدم طراحی مناسب معابر در جهت تهویه هوای شهر، انسداد دید به آسمان و تراکم مسکونی اشاره نمود. همچنین همبستگی پیرسون نشان داد که میان شاخص های کالبدی محله در بهینه سازی مصرف انرژی، رابطه وجود دارد. بیشترین همبستگی مربوط به شاخص توده با فضای باز با مقدار (785/0) بوده که یک رابطه قوی محسوب می شود. بنابراین استقرار مناسب ساختمان ها ازنظر جهت باد و نور، پوشش مناسب و رعایت تراکم می تواند به بهبود فضای باز کمک نماید و برعکس آن انتخاب زاویه درست و افزایش ضریب دید می تواند به شاخص توده کمک نماید و نتیجه این ارتباط، کاهش مصرف بهینه انرژی است. نتیجه گیری آنکه شاخص های کالبدی باوجود ضعیف بودن شرایط، می تواند در ارتقای همدیگر موثر باشند و شرایط بهتری را ازنظر مصرف بهینه انرژی ایجاد نمایند

شهرهای امروزی به ویژه در کشورهای درحال توسعه، با توجه به رشد جمعیت و شهرنشینی مستمر، پس از انقلاب صنعتی به سرعت توسعه یافتند و این رشد و توسعه پیامدهای بسیاری با خود به همراه داشته است. یکی از این پیامدها یا بحران های جوامع بشری در نابرابری های اجتماعی و فقدان عدالت اجتماعی و اقتصادی ریشه دارد و به یکی از مباحث جدی پیشروی برنامه ریزان و مدیران شهری تبدیل شده است. در این تحقیق، هدف ارزیابی عدالت فضایی شهر اهواز با توجه به پراکنش جمعیت آن است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است و بر اساس نقشه کاربری اراضی شهرداری اهواز و بلوک های آماری مرکز آمار در سال 1395 است. در این پژوهش از 12 لایه اطلاعاتی به عنوان لایه های کالبدی شهر اهواز استفاده شده است. این لایه های اطلاعاتی با استفاده از روش گامای فازی تحلیل شده اند و در انتها نقشه وضعیت عدالت فضایی به دست آمده است. با توجه به بررسی 12 لایه اطلاعاتی در شهر اهواز و بررسی نحوه توزیع آنان مشخص گردید بیشتر امکانات و خدمات در مرکز شهر اهواز تجمع یافته اند و حدود 46 درصد وسعت شهر در وضعیت خیلی نا برخوردار قرار دارد؛ و تنها 5 درصد کل مساحت شهر اهواز وضعیت بسیار برخوردار را داشته است. درمجموع 15 درصد مساحت شهر وضعیت برخوردار و خیلی برخوردار را در شهر اهواز دارا می باشیم. همچنین طبق تحلیل های صورت گرفته حدود 33 درصد جمعیت شهر اهواز در وضعیت عدم برخورداری و برخورداری کم ازلحاظ دسترسی به خدمات و امکانات هستند. با توجه به یافته ها، می توان نتیجه گرفت که عدالت فضایی در شهر اهواز به خوبی برای تمامی شهروندان وجود ندارد و تک مرکزی بودن شهر بسیاری از جمعیت شهر را از خدمات و امکانات مناسب و در دسترس محروم کرده است. تحلیل های جمعیتی و توزیع کاربری ها نشان دهنده عدم تناسب در توزیع خدمات و امکانات با توجه به پراکنش جمعیتی است.

فرهنگ به عنوان مفهومی پویا همواره تحت تأثیر عوامل گوناگون قرار داشته و عناصر شکل دهنده آن بر اثر مؤلفه های گوناگون در حال تغییر هستند. در جوامع کنونی، تغییرات فرهنگی به طور واضح به چشم می آید و عوامل مؤثر بر این تغییرات به موضوعی بحث برانگیز تبدیل شده است؛ با توجّه به نقش و اهمیّت دانش شهرسازی در بهبود کیفیّت زندگی و ارتقای فرهنگ شهری، لزوم مطالعه چگونگی تأثیر کالبد شهر بر فرهنگ، به روشنی دیده می شود به دو بعد مادی و غیرمادی تقسیم شده است؛. روش تحقیق، آمیخته ای از روش های اسنادی و زمینه یابی است؛ توجّه به موضوع تحقیق برای مطالعه تأثیر کالبد شهر بر فرهنگ، نمونه موردی به نحوی انتخاب شد که مؤلفه های کالبد شهر (متغیّر مستقل) دسته بندی شده و تأثیر آنها بر مؤلفه های فرهنگ (متغیّر وابسته) سنجیده شود؛ از سوی دیگر با توجّه به اینکه فرهنگ به عنوان یک مفهوم پویا از عامل مهم اقتصاد نیز تأثیرپذیر است، بنابراین در تهیّه پرسشنامه دقت شد که از نظر کارشناسان و خبرگان در این زمینه استفاده شود که در این مورد کارشناسان مجرب واحد شهر سازی منطقه 15 شهرداری تهران به تعداد 16 نفر می باشند بوده است. با انجام آزمون های آماری به وسیله نرم افزار SPSS نتایج ذیل حاصل شد که عبارتند از، ارزیابی عوامل موثر بر افزایش کیفیت فضاهای عمومی شهری (دسترسی پذیری، دسترسی برای اقشار، احساس امنیت، تعاملات اجتماعی، حس مکان، کاربری های مختلط، آلودگی های محیط) کالبد شهر بر عناصر بیرونی فرهنگ نظیر تغییر سبک زندگی، اخلاقیات و چگونگی عمل به هنجارها و غیره تأثیر بیش تری دارد و فقط در طول زمان بر زبان فرهنگ تأثیر می گذارد.