آمایش جغرافیایی فضا

هدف این پژوهش شناسایی الگوهای سینوپتیک مولد گرد غبار در استان کهگیلویه و بویراحمد است. بنابراین دودسته داده شامل داده های روزانه کد 06 گردوغبار ایستگاه های همدید استان طی سال های آماری 1386 تا 1396 و متغیرهای دمای هوا، ارتفاع ژئوپتانسیل، فشار تراز دریا، باد مداری، باد نصف النهاری، رطوبت ویژه و اُمگا به عنوان داده های جو بالا مورداستفاده قرار گرفتند. برای بررسی همدید الگوهای ایجادکننده گردوغبار در سال های موردنظر به ترسیم الگوهای گردشی ناهمواری ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال در روزهای گردوغباری استان پرداخته شد. پس از تعیین روزهای گردوغبار با استفاده تحلیل خوشه ای و ادغام به روش وارد بر روی داده های ناهمواری ارتفاع ژئوپنانسیل تراز 500 هکتوپاسکال 5 الگو استخراج و ترسیم شد. نتایج این پژوهش نشان داد که بیشترین ارتباط معنی دار بین الگوهای همدید منطقه خاورمیانه با رویدادهای گردوغبار در استان توسط الگوهای گردشی شماره 2 و 5 در تراز 500 هکتوپاسکال وجود دارد. برای نتیجه گیری بهتر از شرایط و عوامل به وجود آورنده پدیده گردوغبار در استان کهگیلویه و بویراحمد نقشه های متوسط فشار تراز دریا، رطوبت ویژه ترازهای 1000، 850 و 700 هکتوپاسکال، اُمگا (سرعت قائم هوا در جو) در ترازهای 1000 و 400 هکتوپاسکال، تاوایی (همگرایی واگرایی باد) در ترازهای 500، 700 و 1000 هکتو پاسکال و ترسیم جت (رود باد) تراز 200 هکتوپاسکال در زمان حاکمیت هر یک از الگوها ترسیم و بررسی گردید.

دیرهنگامی است که شهر؛ این فضای تمدن ساز و آزادی ساز؛ از رسالت نهایی خود بازمانده و به عرصه ای برای انباشت بی پایان سرمایه تقلیل یافته است. به همین دلیل، تفسیر فرایندهای شهری در چارچوب سرمایه، به گفتمان انتقادی بدل گشته که مبارزه برای دگرگونی رژیم انباشتِ مرسوم را آرمان خود می پندارد. نقد اصلی بر اقتصاد سیاسی فضا یا رژیم انباشت کنونی، بر مسئله تحول تمام عیار زیست شهروندان از طریق محیط انسان ساخت توسط سرمایه تکیه دارد که حوزه بلاواسط آن فضای پنداشته است. در همین راستا این پژوهش تلاش دارد تا با ترسیم نیمرخ فضای انباشت در منطقه سه کلان شهر تهران، ماهیت آن را به روش داده بنیاد و انجام مصاحبه های نیمه ساختاریافته به چالش کشد. نتایج پژوهش که بر اساس 17 مصاحبه و بررسی 37 مقاله استخراج شده؛ نشان می دهد که پیامدهای فضای سرمایه در هر دو سطح خرد و کلان گرایش خاصی به نوعی تعمیم یافتگی و جهان شمولی دارد و دوپارگی فضا از کلی ترین واژگانی است که می توان در قالب این مدل تعمیم یافته نام گذاری کرد. در تمامی مقوله های اصلی، زهکشی اقتصادی-اجتماعی و حتی مدیریتی در حال رخ دادن است و نوعی دگردیسی و دوگانگی در فضای تولیدشده منطقه سه رخ داده که بازتاب فرایند تولید فضا است. درواقع ساختار فضای سرمایه در مرحله کنش فضایی با رقابت نابرابر بر سر تسخیر فضا آغاز گشته و عملکرد آن نیز مطابق دیدگاه کارشناسان وابستگی تمام و کمالی به ساختار سرمایه دارد به گونه ای که سرمایه در جایگاه سوژه و شهروندان در مقام ابژه قرارگرفته اند و فضای سرمایه التقاطی یا تولید فضای سرمایه محور دقیقاً در تضاد با مزیت های سرمایه داری است.

منطقه اقیانوس اطلس شمالی همواره در معرض طوفان های شدیدی ست که از شدیدترین مخاطرات طبیعی در حوزه اقلیم محسوب می شوند و هرساله موجب خسارات جدی بر زیرساخت های اقتصادی و تلفات انسانی در محدوده های متأثر از این رخداد می شوند، تهیه و بررسی روند تغییرات الگوهای مکانی و زمانی حاکم بر این طوفان ها می تواند کمکی در جهت تحلیل و برنامه های مدیریت بحران این مخاطره و آمایش سرزمین باشد. توسعه فناوری های جمع آوری داده و داده کاوی، مطالعه دقیق تر این پدیده را امکان پذیر می کند. این موضوع نیازمند بهره گیری از روش هایی ساده و کارآمد جهت بررسی رفتار و استخراج الگو از پایگاه داده این پدیده است. در این پژوهش با استفاده از روش های آمار فضایی به تحلیل روند تغییرات حرکت طوفان های حاره ای اقیانوس اطلس شمالی و شناسایی الگوهای حاکم بر آن ها در بازه زمانی 2015-1995 پرداخته شده است. نتایج به دست آمده الگوی خوشه ای حاکم بر این پدیده و اینکه وقوع طوفان ها رخدادی تصادفی نیستند و از الگوهای مکانی و زمانی پیروی می کنند را در منطقه موردمطالعه تأیید می کند. الگوی طوفان ها از الگوی خوشه ای با مقدار بیشینه میانگین نزدیک ترین همسایگی به میزان 74/0 و کمینه 47/0 برخوردار هست. همچنین مقدار شاخص موران عمومی، بالاترین و پایین ترین میزان همبستگی و خوشه بندی به ترتیب در سال 2006 با عدد شاخص 66/0 و 2009 با عدد شاخص 12/0 محاسبه شد، و نقشه خوشه و ناخوشه و لکّه های داغ تهیه شد. با شناخت بهتر از الگوهای حاکم بر حرکت طوفان ها می توان در جهت کاهش خسارات احتمالی ناشی از وقوع طوفان اقدام نمود. بر این اساس به عنوان پیشنهاد برای پژوهش های آتی، می توان اثر سایر پارامترها چون دما، شوری آب و سامانه های گردش عمومی جو که بر توزیع پراکندگی وقوع طوفان ها نقش بسزایی ایفا می کنند را در مدل سازی و داده کاوی طوفان ها دخالت داد و از نتایجی به واقعیت نزدیک تر بهره گرفت. درنهایت، به عنوان یک تحقیق مفید می توان از نتایج خوشه ها و لکّه های داغ در پیش بینی حرکت طوفان ها در آینده استفاده نمود

سیاست ها و قواعدی که بر اساس آن شهرها اداره می شوند، تحت تأثیر گفتمان های حقوقی و سیاسی است و می تواند باعث ایجاد درگیری های سیاسی و حزبی شود. در زمینه چارچوب های قانونی، ابهامات حاکم بر حقوق شهروندی، برنامه ریزی تمایل به ایجاد نابرابری دارد و حکمروایی برای تضمین حاکمیت پایدار در فرآیند مدیریت کارآمد شهری ضروری است. این پژوهش ازلحاظ هدف، از نوع کاربردی می باشد که به روش توصیفی تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و بررسی های میدانی در چارچوب الگوی تحلیلی موردی انجام شده است. از تکنیک پیمایش و ابزار پرسشنامه و مصاحبه با جامعه دلفی استفاده شده است. حجم نمونه آماری با استفاده از نمونه گیری در دسترس، 27 نفر متخصص با روش نمونه گیری هدفمند به انجام رسیده است. جهت تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS و مدل سازی معادلات ساختاری با رویکرد روش حداقل مربعات جزئی از نرم افزار Smart PLS جهت ارزیابی مدل مفهومی تحقیق استفاده شده است. همچنین از روش آینده پژوهی جهت تشریح پیشران های کلیدی و سناریوهای آینده از روش تحلیل ساختاری و متقاطع استفاده شده است. نتایج تحلیل ضرایب مسیر مربوط ابعاد موردبررسی نشان می دهد که شاخص عدالت دارای بالاترین تأثیر و بعدازآن به ترتیب شاخص های مسئولیت پذیری، اجتماع محوری، شفافیت، مشارکت، کارایی و اثربخشی، قانونمندی و سپس پاسخگویی کمترین تأثیر را بر ساختار مدیریت شهری منطقه 20 دارد. در بخش دوم با شناسایی و تحلیل پیشران های اثرگذار و تدوین سناریوهای احتمالی، از مجموع 237 وضعیت حاکم بر صفحه سناریو تعداد 132 حالت و 70/55 درصد وضعیت مطلوب، تعداد 64 حالت و 27 درصد در حالت ایستا و تعداد 41 حالت و 30/17 درصد وضعیت بحرانی را نشان می دهد. مطابق یافته ها، از میان 15 سناریوی باورکردنی پیشروی حکمروایی مطلوب شهرری، تعداد 9 سناریو با وضعیت مطلوب وجود دارد که شرایط نسبتاً امیدوارکننده ای را در سطح مدیریت محلی نشان می دهد.

ارزیابی توان اکولوژیکی مناطق حفاظت شده برای دستیابی به اهداف و معیارهای IUCN می بایست طی فرایند ارزیابی توان محیط زیستی ناحیه بندی شوند. این تحقیق با هدف تعیین توان اکولوژیکی منطقه حفاظت شده هفتاد قله بمنظور ارتقاء سطح حفاظتی به پارک ملی و ذخیره گاه زیستکره با تلفیق روش تجزیه و تحلیل سیستمی و رویکرد تحلیل چند معیاره (MCDA)، روش ANP، نرم افزار Super Decisions با 11 گزینه،3 معیار و  10 زیر معیار صورت گرفت. برای اینکار با تهیه نقشه منابع اکولوژیکی پایدار و ناپایدار و اقتصادی – اجتماعی محدوده منطقه در مقیاس 1:25000 و تجزیه و تحلیل و جمع بندی آن با سامانه اطلاعات جغرافیایی، 508 یگان محیط زیستی در منطقه بدست آمد. از مقایسه واحدهای همگن با مدل اکولوژیکی ویژه منطقه نقشه های توان اکولوژیکی و نقشه ناحیه بندی به عنوان واحدهای برنامه ریزی تهیه گردید. نتایج نشان می دهد از کل وسعت منطقه هفتادقله(27/117252هکتار)، 63/53 درصد (5/62884) هکتار ناحیه محدودیت شدید حفاظتی(هسته 1)، 10/27 درصد (42/31764 هکتار) ناحیه حفاظت (هسته 2)، 4 درصد (28/4697 هکتار) طبیعت گردی گسترده، 27/ 0 درصد (04/326 هکتار) طبیعت گردی متمرکز، 10/0 درصد (6/114 هکتار) ناحیه بازسازی، 98/14 درصد (17/17565 هکتار) سایر استفاده ها و 67/0 هکتار استفاده ویژه و همچنین 67/15 درصد زون هسته مرکزی، 84/39 درصد زون ضربه گیر و 57/44 درصد زون بینابینی می باشد. بر این اساس منطقه هفتادقله حداقل زون لازم برای ارتقاء به پارک ملی و ذخیره گاه زیست کره را دارد.

هدف این پژوهش ارزیابی وضعیت کالبد شهر در راستای بهینه سازی مصرف انرژی در محله رشدیه تبریز است. روش تحقیق با توجه به ماهیت آن توصیفی-تحلیلی و ازنظر هدف کاربردی است. جامعه آماری را شهروندان ساکن در محله رشدیه تبریز تشکیل داده اند. حجم نمونه آماری با توجه به فرمول کوکران 384 نفر محاسبه شد. بررسی نتیجه آزمون تی تک نمونه ای نشان می دهد که هر سه شاخص کالبدی محله شامل شاخص های توده، معابر و فضای باز در سطح کمتر از 05/0 معنادار بوده اند. در این زمینه شاخص فضای باز با میانگین (32/3) در وضعیت متوسط و دو شاخص توده و معابر به ترتیب با میانگین 59/2 و 52/2، در وضعیت ضعیفی ارزیابی شده اند. از دلایل این شرایط می توان به عدم استقرار بلوک های ساختمانی در جهت باد و نور، عدم دسترسی کافی به خدمات، پوشش خارجی نامناسب ساختمان ها در جهت کاهش انرژی، استفاده از مصالح نامرغوب، عدم طراحی مناسب معابر در جهت تهویه هوای شهر، انسداد دید به آسمان و تراکم مسکونی اشاره نمود. همچنین همبستگی پیرسون نشان داد که میان شاخص های کالبدی محله در بهینه سازی مصرف انرژی، رابطه وجود دارد. بیشترین همبستگی مربوط به شاخص توده با فضای باز با مقدار (785/0) بوده که یک رابطه قوی محسوب می شود. بنابراین استقرار مناسب ساختمان ها ازنظر جهت باد و نور، پوشش مناسب و رعایت تراکم می تواند به بهبود فضای باز کمک نماید و برعکس آن انتخاب زاویه درست و افزایش ضریب دید می تواند به شاخص توده کمک نماید و نتیجه این ارتباط، کاهش مصرف بهینه انرژی است. نتیجه گیری آنکه شاخص های کالبدی باوجود ضعیف بودن شرایط، می تواند در ارتقای همدیگر موثر باشند و شرایط بهتری را ازنظر مصرف بهینه انرژی ایجاد نمایند

آب شیرین تمیز برای حمایت از جمعیت انسانی و توسعه اقتصادی بسیار مهم است. برنامه ریزان شهری، وظیفه دارند مکان های خوبی برای مردم نه تنها ازنظر فیزیکی، بلکه ازنظر اجتماعی، اقتصادی و محیطی ایجاد کنند به طور سنتی، برنامه ریزان شهری در مدیریت آب شهرها نقشی نداشته اند. بااین حال، برنامه ریزان بر نحوه مصرف آب در شهرها با شکل دادن به محیط ساخته شده از طریق تنظیم کاربری اراضی تأثیر می گذارند. هدف این پژوهش نشان دادن رابطه معنادار بین شاخص های محیط شهری و میزان مصرف آب، جهت ارتقاء حفاظت آب شهری می باشد، بر این اساس، عوامل تأثیرگذار در مصرف آب شناسایی و پس از تشکیل معادلات و بهینه سازی در نرم افزار متلب به روش الگوریتم جستجوی کلاغ کد نویسی و اجرا شدند. برای هرکدام از زیر دسته ها ضرایب بهینه مصرف به عنوان خروجی ثبت شدند. با به دست آمدن ضرایب بهینه مصرف برای هرکدام از شاخص ها شامل: سن، سواد، مساحت، شغل، نوع کاربری مسکونی، مصالح و فرم بلوک مشخص شد هرکدام از عواملی که ضرایب بهینه بیشتری را به خود اختصاص داده است، به مصرف بهینه نزدیک تر است. نتایج تحقیق، مدل شهرسازی فشرده و دانه ریز و با تراکم 4 طبقه و کاربری اراضی مختلط را بهینه ترین الگو در مصرف آب معرفی می کند. همچنین، ضرایب به دست آمده برای شاخص های محیط ساخته شده قابل تعمیم در شرایط مشابه می باشد. بنابراین برنامه ریزان شهری با استفاده از استراتژی های برنامه ریزی و طراحی در سطح محله و با شکل دادن به محیط ساخته شده و تنظیم کاربری اراضی، می توانند سبب ارتقاء حفاظت از آب شهر بشوند و بر نحوه مصرف آب در شهرها تأثیرگذار باشند. نگرش جامع و فراگیر به همه این مقوله ها و ربط منطقی بین آن ها و نیز توسعه فراگیر آن ها، تنها راه برخورد معقول با مدیریت آب در شهرها است.

شادی یک مفهوم جمعی است که همه عناصر سیستم شهر را در برمی گیرد. هدف پژوهش این است که الگوی مناسب شهر شاد برای شهر بابل در قالب عامل ها و مؤلفه های متناسب تبیین شود. پژوهش حاضر از نظر هدف از نوع کاربردی است و از نظر ماهیت توصیفی - تحلیلی و از نظر روش آمیخته است. جامعه آماری پژوهش برای تببین الگوی ایجاد شهر شاد، متخصصان علوم شهری در شهر بابل هستند که با استفاده از روش قضاوتی و در دسترس 28 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. در این پژوهش با بررسی مبانی نظری و پیشینه شهر شاد، عامل ها و مؤلفه های شهر شاد احصاء شده است. سپس با روش دلفی فازی عامل ها و مؤلفه های شهر شاد در شهر بابل تعیین شده است. پایایی و روایی ساختار پرسش نامه دلفی فازی با ضریب آلفای کرونباخ، ضریب پایایی ترکیبی و میانگین واریانس استخراجی در نرم افزار Smart PLS 3 بررسی شده است. سپس با روش تحلیل مسیر، مدل سازی معادلات ساختاری برای الگوی شهر شاد در شهر بابل در نرم افزار Smart PLS 3 انجام شده است. مطابق نتایج، عامل مدیریتی با ضریب مسیر 282/0 بیش ترین تأثیر را در الگوی شهر شاد در شهر بابل دارد. عامل اقتصادی، کالبدی، اجتماعی و زیست محیطی با ضریب مسیر 279/0، 265/0، 254/0 و 236/0 به ترتیب در رتبه های بعدی تأثیرگذاری بر شهر شاد در شهر بابل قرار دارند. برنامه ریزی فضایی و توزیع مجدد برای دسترسی عادلانه شهروندان به خدمات شهری و کاربری های شاد به عنوان پیشنهاد اصلی بر اساس یافته های پژوهش ارائه شده است.

یکی از گزاره های سنجش میزان رفاه اجتماعی خانوار، سطح اقتصادی و میزان درآمد است. محل سکونت، یکی از جنبه های مهم رفاه شهروندی است. ازآنجایی که بهره مندی از منظر مطلوب شهری، جزو حقوق اولیه شهروندی به حساب می آید، لذا هدف ما در این پژوهش اثبات این فرضیه است که محلاتی که شهروندان آن سطح درآمد پایین تری دارند، از منظر مطلوب شهری نیز برخوردار نیستند. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی اجراشده و گردآوری اطلاعات از منابع موثق، به روش کتابخانه ای و همچنین بازدیدهای میدانی و رجوع به سازمان های مربوطه و در نهایت استفاده از پرسشنامه است. برای تحلیل داده ها از نرم افزارهایی مانند Spss و Super decision استفاده شده و مدل بکار رفته در این پژوهش، مدل فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) است. در این پژوهش، ارتباط بین مؤلفه های ساختار فضایی شهرِ موثر در منظر شهری، شامل مؤلفه های بصری-کیفی، عملکردی- فضایی، معنایی- حسی، کالبدی- ساختاری و زیست محیطی، با سطح درآمد ساکنین محل ارزیابی می شود. نتایج حاصل از تحقیق، صحت فرضیه ما را ثابت می کند و لذا محلات مسکونی مرفه، دارای کیفیت منظر شهری مطلوب تری می باشند و بالعکس. بنابراین بر اساس قوانین حقوق شهروندی، برنامه ریزان و مدیران شهری موظف اند با مشارکت مردم، بدون توجه به سطوح طبقاتی، به ارتقاء کیفیت منظر شهری در تمامی محلات شهر بپردازند تا شاهد جدایی گزینی های اکولوژیکی و اجتماعی که باعث افت رفاه فردی و منزلت اجتماعی است نشویم